Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[੩੦੦] ੧੦. વਕਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ
[300] 10. Vakajātakavaṇṇanā
ਪਰਪਾਣਰੋਧਾ ਜੀવਨ੍ਤੋਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਪੁਰਾਣਸਨ੍ਥਤਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। વਤ੍ਥੁ વਿਨਯੇ (ਪਾਰਾ॰ ੫੬੫ ਆਦਯੋ) વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਆਗਤਮੇવ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ – ਆਯਸ੍ਮਾ ਉਪਸੇਨੋ ਦੁવਸ੍ਸਿਕੋ ਏਕવਸ੍ਸਿਕੇਨ ਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਗਰਹਿਤੋ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੋ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਦਿਗੁਣਯੁਤ੍ਤੋ ਤੇਰਸ ਧੁਤਙ੍ਗਾਨਿ ਸਮਾਦਾਯ ਪਰਿਸਮ੍ਪਿ ਤੇਰਸਧੁਤਙ੍ਗਧਰਂ ਕਤ੍વਾ ਭਗવਤਿ ਤੇਮਾਸਂ ਪਟਿਸਲ੍ਲੀਨੇ ਸਪਰਿਸੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਰਿਸਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਠਮਂ ਗਰਹਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਅਧਮ੍ਮਿਕਾਯ ਕਤਿਕਾਯ ਅਨਨੁવਤ੍ਤਨੇ ਦੁਤਿਯਂ ਸਾਧੁਕਾਰਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਧੁਤਙ੍ਗਧਰਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਯਥਾਸੁਖਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਸਤ੍ਥਾਰਾ ਕਤਾਨੁਗ੍ਗਹੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਤਤੋ ਪਭੁਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਧੁਤਙ੍ਗਧਰਾ ਹੁਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਰਿ ਪਟਿਸਲ੍ਲਾਨਾ વੁਟ੍ਠਿਤੇ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਪਂਸੁਕੂਲਾਨਿ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਾਨੇવ ਗਣ੍ਹਿਂਸੁ। ਸਤ੍ਥਾ ਸਮ੍ਬਹੁਲੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸੇਨਾਸਨਚਾਰਿਕਂ ਚਰਨ੍ਤੋ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਪਤਿਤਾਨਿ ਪਂਸੁਕੂਲਾਨਿ ਦਿਸ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਮੇਸਂ ਨਾਮ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਧੁਤਙ੍ਗਸਮਾਦਾਨਂ ਨ ਚਿਰਟ੍ਠਿਤਿਕਂ વਕਸ੍ਸ ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਸਦਿਸਂ ਅਹੋਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।
Parapāṇarodhā jīvantoti idaṃ satthā jetavane viharanto purāṇasanthataṃ ārabbha kathesi. Vatthu vinaye (pārā. 565 ādayo) vitthārato āgatameva. Ayaṃ panettha saṅkhepo – āyasmā upaseno duvassiko ekavassikena saddhivihārikena saddhiṃ satthāraṃ upasaṅkamitvā satthārā garahito vanditvā pakkanto vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattappatto appicchatādiguṇayutto terasa dhutaṅgāni samādāya parisampi terasadhutaṅgadharaṃ katvā bhagavati temāsaṃ paṭisallīne sapariso satthāraṃ upasaṅkamitvā parisaṃ nissāya paṭhamaṃ garahaṃ labhitvā adhammikāya katikāya ananuvattane dutiyaṃ sādhukāraṃ labhitvā ‘‘ito paṭṭhāya dhutaṅgadharā bhikkhū yathāsukhaṃ upasaṅkamitvā maṃ passantū’’ti satthārā katānuggaho nikkhamitvā bhikkhūnaṃ tamatthaṃ ārocesi. Tato pabhuti bhikkhū dhutaṅgadharā hutvā satthāraṃ dassanāya upasaṅkamitvā satthari paṭisallānā vuṭṭhite tattha tattha paṃsukūlāni chaḍḍetvā attano pattacīvarāneva gaṇhiṃsu. Satthā sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ senāsanacārikaṃ caranto tattha tattha patitāni paṃsukūlāni disvā pucchitvā tamatthaṃ sutvā ‘‘bhikkhave, imesaṃ nāma bhikkhūnaṃ dhutaṅgasamādānaṃ na ciraṭṭhitikaṃ vakassa uposathakammasadisaṃ ahosī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਰਾਜਾ ਅਹੋਸਿ। ਅਥੇਕੋ વਕੋ ਗਙ੍ਗਾਤੀਰੇ ਪਾਸਾਣਪਿਟ੍ਠੇ વਸਤਿ, ਅਥ ਗਙ੍ਗਾਯ ਮਹੋਦਕਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ ਪਾਸਾਣਂ ਪਰਿਕ੍ਖਿਪਿ। વਕੋ ਅਭਿਰੁਹਿਤ੍વਾ ਪਾਸਾਣਪਿਟ੍ਠੇ ਨਿਪਜ੍ਜਿ, ਨੇવਸ੍ਸ ਗੋਚਰੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਨ ਗੋਚਰਾਯ ਗਮਨਮਗ੍ਗੋ, ਉਦਕਮ੍ਪਿ વਡ੍ਢਤੇવ। ਸੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਨੇવ ਗੋਚਰੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਨ ਗੋਚਰਾਯ ਗਮਨਮਗ੍ਗੋ, ਨਿਕ੍ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪਨ ਨਿਪਜ੍ਜਨਤੋ ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ વਰ’’ਨ੍ਤਿ ਮਨਸਾવ ਉਪੋਸਥਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਯ ਸੀਲਾਨਿ ਸਮਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਨਿਪਜ੍ਜਿ। ਤਦਾ ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਰਾਜਾ ਆવਜ੍ਜਮਾਨੋ ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਦੁਬ੍ਬਲਸਮਾਦਾਨਂ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਏਤਂ વਕਂ વਿਹੇਠੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਏਲ਼ਕਰੂਪੇਨ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਠਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। વਕੋ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂ ਦਿવਸੇ ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ ਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਉਟ੍ਠਾਯ ਤਂ ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿ। ਏਲ਼ਕੋਪਿ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਗਹੇਤੁਂ ਨਾਦਾਸਿ। વਕੋ ਤਂ ਗਹੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਆਗਮ੍ਮ ‘‘ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮਂ ਤਾવ ਮੇ ਨ ਭਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ ਤਤ੍ਥੇવ ਪੁਨ ਨਿਪਜ੍ਜਿ। ਸਕ੍ਕੋ ਸਕ੍ਕਤ੍ਤਭਾવੇਨੇવ ਆਕਾਸੇ ਠਤ੍વਾ ‘‘ਤਾਦਿਸਸ੍ਸ ਦੁਬ੍ਬਲਜ੍ਝਾਸਯਸ੍ਸ ਕਿਂ ਉਪੋਸਥਕਮ੍ਮੇਨ, ਤ੍વਂ ਮਮ ਸਕ੍ਕਭਾવਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ਏਲ਼ਕਮਂਸਂ ਖਾਦਿਤੁਕਾਮੋ ਅਹੋਸੀ’’ਤਿ ਤਂ વਿਹੇਠੇਤ੍વਾ ਗਰਹਿਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕਮੇવ ਗਤੋ।
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto sakko devarājā ahosi. Atheko vako gaṅgātīre pāsāṇapiṭṭhe vasati, atha gaṅgāya mahodakaṃ āgantvā taṃ pāsāṇaṃ parikkhipi. Vako abhiruhitvā pāsāṇapiṭṭhe nipajji, nevassa gocaro atthi, na gocarāya gamanamaggo, udakampi vaḍḍhateva. So cintesi – ‘‘mayhaṃ neva gocaro atthi, na gocarāya gamanamaggo, nikkammassa pana nipajjanato uposathakammaṃ vara’’nti manasāva uposathaṃ adhiṭṭhāya sīlāni samādiyitvā nipajji. Tadā sakko devarājā āvajjamāno tassa taṃ dubbalasamādānaṃ ñatvā ‘‘etaṃ vakaṃ viheṭhessāmī’’ti eḷakarūpena āgantvā tassa avidūre ṭhatvā attānaṃ dassesi. Vako taṃ disvā ‘‘aññasmiṃ divase uposathakammaṃ jānissāmī’’ti uṭṭhāya taṃ gaṇhituṃ pakkhandi. Eḷakopi ito cito ca pakkhanditvā attānaṃ gahetuṃ nādāsi. Vako taṃ gahetuṃ asakkonto nivattitvā āgamma ‘‘uposathakammaṃ tāva me na bhijjatī’’ti tattheva puna nipajji. Sakko sakkattabhāveneva ākāse ṭhatvā ‘‘tādisassa dubbalajjhāsayassa kiṃ uposathakammena, tvaṃ mama sakkabhāvaṃ ajānanto eḷakamaṃsaṃ khāditukāmo ahosī’’ti taṃ viheṭhetvā garahitvā devalokameva gato.
੧੪੮.
148.
‘‘ਪਰਪਾਣਰੋਧਾ ਜੀવਨ੍ਤੋ, ਮਂਸਲੋਹਿਤਭੋਜਨੋ।
‘‘Parapāṇarodhā jīvanto, maṃsalohitabhojano;
વਕੋ વਤਂ ਸਮਾਦਾਯ, ਉਪਪਜ੍ਜਿ ਉਪੋਸਥਂ॥
Vako vataṃ samādāya, upapajji uposathaṃ.
੧੪੯.
149.
‘‘ਤਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕੋ વਤਞ੍ਞਾਯ, ਅਜਰੂਪੇਨੁਪਾਗਮਿ।
‘‘Tassa sakko vataññāya, ajarūpenupāgami;
વੀਤਤਪੋ ਅਜ੍ਝਪ੍ਪਤ੍ਤੋ, ਭਞ੍ਜਿ ਲੋਹਿਤਪੋ ਤਪਂ॥
Vītatapo ajjhappatto, bhañji lohitapo tapaṃ.
੧੫੦.
150.
‘‘ਏવਮੇવ ਇਧੇਕਚ੍ਚੇ, ਸਮਾਦਾਨਮ੍ਹਿ ਦੁਬ੍ਬਲਾ।
‘‘Evameva idhekacce, samādānamhi dubbalā;
ਲਹੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ, વਕੋવ ਅਜਕਾਰਣਾ’’ਤਿ॥ –
Lahuṃ karonti attānaṃ, vakova ajakāraṇā’’ti. –
ਤਿਸ੍ਸੋਪਿ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਗਾਥਾવ।
Tissopi abhisambuddhagāthāva.
ਤਤ੍ਥ ਉਪਪਜ੍ਜਿ ਉਪੋਸਥਨ੍ਤਿ ਉਪੋਸਥવਾਸਂ ਉਪਗਤੋ। વਤਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਦੁਬ੍ਬਲવਤਂ ਅਞ੍ਞਾਯ। વੀਤਤਪੋ ਅਜ੍ਝਪ੍ਪਤ੍ਤੋਤਿ વਿਗਤਤਪੋ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪਗਤੋ, ਤਂ ਖਾਦਿਤੁਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਲੋਹਿਤਪੋਤਿ ਲੋਹਿਤਪਾਯੀ। ਤਪਨ੍ਤਿ ਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਮਾਦਾਨਤਪਂ ਭਿਨ੍ਦਿ।
Tattha upapajji uposathanti uposathavāsaṃ upagato. Vataññāyāti tassa dubbalavataṃ aññāya. Vītatapo ajjhappattoti vigatatapo hutvā upagato, taṃ khādituṃ pakkhandīti attho. Lohitapoti lohitapāyī. Tapanti taṃ attano samādānatapaṃ bhindi.
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਸਕ੍ਕੋ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā sakko ahameva ahosi’’nti.
વਕਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਦਸਮਾ।
Vakajātakavaṇṇanā dasamā.
ਕੁਮ੍ਭવਗ੍ਗੋ ਪਞ੍ਚਮੋ।
Kumbhavaggo pañcamo.
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
Tassuddānaṃ –
વਰਕੁਮ੍ਭ ਸੁਪਤ੍ਤ ਸਿਰਿવ੍ਹਯਨੋ, ਸੁਚਿਸਮ੍ਮਤ ਬਿਨ੍ਦੁਸਰੋ ਚੁਸਭੋ।
Varakumbha supatta sirivhayano, sucisammata bindusaro cusabho;
ਸਰਿਤਂਪਤਿ ਚਣ੍ਡਿ ਜਰਾਕਪਿਨਾ, ਅਥ ਮਕ੍ਕਟਿਯਾ વਕਕੇਨ ਦਸਾਤਿ॥
Saritaṃpati caṇḍi jarākapinā, atha makkaṭiyā vakakena dasāti.
ਅਥ વਗ੍ਗੁਦ੍ਦਾਨਂ –
Atha vagguddānaṃ –
ਸਙ੍ਕਪ੍ਪੋ ਪਦੁਮੋ ਚੇવ, ਉਦਪਾਨੇਨ ਤਤਿਯਂ।
Saṅkappo padumo ceva, udapānena tatiyaṃ;
ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਂ ਘਟਭੇਦਂ, ਤਿਕਨਿਪਾਤਮ੍ਹਿਲਙ੍ਕਤਨ੍ਤਿ॥
Abbhantaraṃ ghaṭabhedaṃ, tikanipātamhilaṅkatanti.
ਤਿਕਨਿਪਾਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Tikanipātavaṇṇanā niṭṭhitā.
(ਦੁਤਿਯੋ ਭਾਗੋ ਨਿਟ੍ਠਿਤੋ।)
(Dutiyo bhāgo niṭṭhito.)
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੩੦੦. વਕਜਾਤਕਂ • 300. Vakajātakaṃ