| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya |
๕. วกฺกลิสุตฺตํ
5. Vakkalisuttaṃ
๘๗. เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเปฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา วกฺกลิ กุมฺภการนิเวสเน วิหรติ อาพาธิโก ทุกฺขิโต พาฬฺหคิลาโนฯ อถ โข อายสฺมา วกฺกลิ อุปฎฺฐาเก อามเนฺตสิ – ‘‘เอถ ตุเมฺห, อาวุโส, เยน ภควา เตนุปสงฺกมถ; อุปสงฺกมิตฺวา มม วจเนน ภควโต ปาเท สิรสา วนฺทถ – ‘วกฺกลิ, ภเนฺต, ภิกฺขุ อาพาธิโก ทุกฺขิโต พาฬฺหคิลาโน, โส ภควโต ปาเท สิรสา วนฺทตี’ติฯ เอวญฺจ วเทถ – ‘สาธุ กิร, ภเนฺต, ภควา เยน วกฺกลิ ภิกฺขุ เตนุปสงฺกมตุ; อนุกมฺปํ อุปาทายา’’’ติฯ ‘‘เอวมาวุโส’’ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต วกฺกลิสฺส ปฎิสฺสุตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ – ‘‘วกฺกลิ, ภเนฺต, ภิกฺขุ อาพาธิโก ทุกฺขิโต พาฬฺหคิลาโน, โส ภควโต ปาเท สิรสา วนฺทติ; เอวญฺจ ปน วเทติ – ‘สาธุ กิร, ภเนฺต, ภควา เยน วกฺกลิ ภิกฺขุ เตนุปสงฺกมตุ; อนุกมฺปํ อุปาทายา’’’ติฯ อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวนฯ
87. Ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe. Tena kho pana samayena āyasmā vakkali kumbhakāranivesane viharati ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno. Atha kho āyasmā vakkali upaṭṭhāke āmantesi – ‘‘etha tumhe, āvuso, yena bhagavā tenupasaṅkamatha; upasaṅkamitvā mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandatha – ‘vakkali, bhante, bhikkhu ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno, so bhagavato pāde sirasā vandatī’ti. Evañca vadetha – ‘sādhu kira, bhante, bhagavā yena vakkali bhikkhu tenupasaṅkamatu; anukampaṃ upādāyā’’’ti. ‘‘Evamāvuso’’ti kho te bhikkhū āyasmato vakkalissa paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘vakkali, bhante, bhikkhu ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno, so bhagavato pāde sirasā vandati; evañca pana vadeti – ‘sādhu kira, bhante, bhagavā yena vakkali bhikkhu tenupasaṅkamatu; anukampaṃ upādāyā’’’ti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
อถ โข ภควา นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยนายสฺมา วกฺกลิ เตนุปสงฺกมิฯ อทฺทสา โข อายสฺมา วกฺกลิ ภควนฺตํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํฯ ทิสฺวาน มญฺจเก สมโธสิ 1ฯ อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ วกฺกลิํ เอตทโวจ – ‘‘อลํ, วกฺกลิ, มา ตฺวํ มญฺจเก สมโธสิฯ สนฺติมานิ อาสนานิ ปญฺญตฺตานิ; ตตฺถาหํ นิสีทิสฺสามี’’ติฯ นิสีทิ ภควา ปญฺญเตฺต อาสเนฯ นิสชฺช โข ภควา อายสฺมนฺตํ วกฺกลิํ เอตทโวจ – ‘‘กจฺจิ เต, วกฺกลิ, ขมนียํ, กจฺจิ ยาปนียํ, กจฺจิ ทุกฺขา เวทนา ปฎิกฺกมนฺติ, โน อภิกฺกมนฺติ; ปฎิกฺกโมสานํ ปญฺญายติ, โน อภิกฺกโม’’ติ? ‘‘น เม, ภเนฺต, ขมนียํ, น ยาปนียํ; พาฬฺหา เม ทุกฺขา เวทนา อภิกฺกมนฺติ, โน ปฎิกฺกมนฺติ; อภิกฺกโมสานํ ปญฺญายติ, โน ปฎิกฺกโม’’ติฯ ‘‘กจฺจิ เต, วกฺกลิ, น กิญฺจิ กุกฺกุจฺจํ, น โกจิ วิปฺปฎิสาโร’’ติ? ‘‘ตคฺฆ เม, ภเนฺต, อนปฺปกํ กุกฺกุจฺจํ, อนปฺปโก วิปฺปฎิสาโร’’ติฯ ‘‘กจฺจิ ปน ตํ, วกฺกลิ, อตฺตา สีลโต น อุปวทตี’’ติ? ‘‘น โข มํ, ภเนฺต, อตฺตา สีลโต อุปวทตี’’ติฯ ‘‘โน เจ กิร ตํ, วกฺกลิ, อตฺตา สีลโต อุปวทติ; อถ กิญฺจ เต กุกฺกุจฺจํ โก จ วิปฺปฎิสาโร’’ติ? ‘‘จิรปฎิกาหํ, ภเนฺต, ภควนฺตํ ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุกาโม, นตฺถิ จ เม กายสฺมิํ ตาวติกา พลมตฺตา, ยาวตาหํ 2 ภควนฺตํ ทสฺสนาย อุปสงฺกเมยฺย’’นฺติฯ
Atha kho bhagavā nivāsetvā pattacīvaramādāya yenāyasmā vakkali tenupasaṅkami. Addasā kho āyasmā vakkali bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ. Disvāna mañcake samadhosi 3. Atha kho bhagavā āyasmantaṃ vakkaliṃ etadavoca – ‘‘alaṃ, vakkali, mā tvaṃ mañcake samadhosi. Santimāni āsanāni paññattāni; tatthāhaṃ nisīdissāmī’’ti. Nisīdi bhagavā paññatte āsane. Nisajja kho bhagavā āyasmantaṃ vakkaliṃ etadavoca – ‘‘kacci te, vakkali, khamanīyaṃ, kacci yāpanīyaṃ, kacci dukkhā vedanā paṭikkamanti, no abhikkamanti; paṭikkamosānaṃ paññāyati, no abhikkamo’’ti? ‘‘Na me, bhante, khamanīyaṃ, na yāpanīyaṃ; bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti, no paṭikkamanti; abhikkamosānaṃ paññāyati, no paṭikkamo’’ti. ‘‘Kacci te, vakkali, na kiñci kukkuccaṃ, na koci vippaṭisāro’’ti? ‘‘Taggha me, bhante, anappakaṃ kukkuccaṃ, anappako vippaṭisāro’’ti. ‘‘Kacci pana taṃ, vakkali, attā sīlato na upavadatī’’ti? ‘‘Na kho maṃ, bhante, attā sīlato upavadatī’’ti. ‘‘No ce kira taṃ, vakkali, attā sīlato upavadati; atha kiñca te kukkuccaṃ ko ca vippaṭisāro’’ti? ‘‘Cirapaṭikāhaṃ, bhante, bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamitukāmo, natthi ca me kāyasmiṃ tāvatikā balamattā, yāvatāhaṃ 4 bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkameyya’’nti.
‘‘อลํ , วกฺกลิ, กิํ เต อิมินา ปูติกาเยน ทิเฎฺฐน? โย โข, วกฺกลิ, ธมฺมํ ปสฺสติ โส มํ ปสฺสติ; โย มํ ปสฺสติ โส ธมฺมํ ปสฺสติฯ ธมฺมญฺหิ, วกฺกลิ, ปสฺสโนฺต มํ ปสฺสติ; มํ ปสฺสโนฺต ธมฺมํ ปสฺสติฯ
‘‘Alaṃ , vakkali, kiṃ te iminā pūtikāyena diṭṭhena? Yo kho, vakkali, dhammaṃ passati so maṃ passati; yo maṃ passati so dhammaṃ passati. Dhammañhi, vakkali, passanto maṃ passati; maṃ passanto dhammaṃ passati.
‘‘ตํ กิํ มญฺญสิ, วกฺกลิ, รูปํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ? ‘‘อนิจฺจํ , ภเนฺต’’ฯ ‘‘ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วา’’ติ? ‘‘ทุกฺขํ, ภเนฺต’’ฯ ‘‘ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ, กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ – ‘เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา’’’ติ? ‘‘โน เหตํ, ภเนฺต’’ฯ ‘‘เวทนา… สญฺญา… สงฺขารา… วิญฺญาณํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วา’’ติ? ‘‘อนิจฺจํ, ภเนฺต’’…เป.… เอโส เม อตฺตาติ? ‘‘โน เหตํ, ภเนฺต’’ฯ ‘‘ตสฺมาติห…เป.… เอวํ ปสฺสํ…เป.… นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตี’’ติฯ
‘‘Taṃ kiṃ maññasi, vakkali, rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ , bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vā’’ti? ‘‘Dukkhaṃ, bhante’’. ‘‘Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ – ‘etaṃ mama, esohamasmi, eso me attā’’’ti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Vedanā… saññā… saṅkhārā… viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vā’’ti? ‘‘Aniccaṃ, bhante’’…pe… eso me attāti? ‘‘No hetaṃ, bhante’’. ‘‘Tasmātiha…pe… evaṃ passaṃ…pe… nāparaṃ itthattāyāti pajānātī’’ti.
อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ วกฺกลิํ อิมินา โอวาเทน โอวทิตฺวา อุฎฺฐายาสนา เยน คิชฺฌกูโฎ ปพฺพโต เตน ปกฺกามิฯ อถ โข อายสฺมา วกฺกลิ อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต อุปฎฺฐาเก อามเนฺตสิ – ‘‘เอถ มํ, อาวุโส, มญฺจกํ อาโรเปตฺวา เยน อิสิคิลิปสฺสํ กาฬสิลา เตนุปสงฺกมถฯ กถญฺหิ นาม มาทิโส อนฺตรฆเร กาลํ กตฺตพฺพํ มเญฺญยฺยา’’ติ? ‘‘เอวมาวุโส’’ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต วกฺกลิสฺส ปฎิสฺสุตฺวา อายสฺมนฺตํ วกฺกลิํ มญฺจกํ อาโรเปตฺวา เยน อิสิคิลิปสฺสํ กาฬสิลา เตนุปสงฺกมิํสุฯ อถ โข ภควา ตญฺจ รตฺติํ ตญฺจ ทิวาวเสสํ คิชฺฌกูเฎ ปพฺพเต วิหาสิฯ อถ โข เทฺว เทวตาโย อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ คิชฺฌกูฎํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ…เป.… เอกมนฺตํ อฎฺฐํสุฯ เอกมนฺตํ ฐิตา โข เอกา เทวตา ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘วกฺกลิ, ภเนฺต, ภิกฺขุ วิโมกฺขาย เจเตตี’’ติฯ อปรา เทวตา ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘โส หิ นูน, ภเนฺต, สุวิมุโตฺต วิมุจฺจิสฺสตี’’ติฯ อิทมโวจุํ ตา เทวตาโยฯ อิทํ วตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตเตฺถวนฺตรธายิํสุฯ
Atha kho bhagavā āyasmantaṃ vakkaliṃ iminā ovādena ovaditvā uṭṭhāyāsanā yena gijjhakūṭo pabbato tena pakkāmi. Atha kho āyasmā vakkali acirapakkantassa bhagavato upaṭṭhāke āmantesi – ‘‘etha maṃ, āvuso, mañcakaṃ āropetvā yena isigilipassaṃ kāḷasilā tenupasaṅkamatha. Kathañhi nāma mādiso antaraghare kālaṃ kattabbaṃ maññeyyā’’ti? ‘‘Evamāvuso’’ti kho te bhikkhū āyasmato vakkalissa paṭissutvā āyasmantaṃ vakkaliṃ mañcakaṃ āropetvā yena isigilipassaṃ kāḷasilā tenupasaṅkamiṃsu. Atha kho bhagavā tañca rattiṃ tañca divāvasesaṃ gijjhakūṭe pabbate vihāsi. Atha kho dve devatāyo abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ gijjhakūṭaṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu…pe… ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho ekā devatā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘vakkali, bhante, bhikkhu vimokkhāya cetetī’’ti. Aparā devatā bhagavantaṃ etadavoca – ‘‘so hi nūna, bhante, suvimutto vimuccissatī’’ti. Idamavocuṃ tā devatāyo. Idaṃ vatvā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tatthevantaradhāyiṃsu.
อถ โข ภควา ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ภิกฺขู อามเนฺตสิ – ‘‘เอถ ตุเมฺห, ภิกฺขเว, เยน วกฺกลิ ภิกฺขุ เตนุปสงฺกมถ; อุปสงฺกมิตฺวา วกฺกลิํ ภิกฺขุํ เอวํ วเทถ –
Atha kho bhagavā tassā rattiyā accayena bhikkhū āmantesi – ‘‘etha tumhe, bhikkhave, yena vakkali bhikkhu tenupasaṅkamatha; upasaṅkamitvā vakkaliṃ bhikkhuṃ evaṃ vadetha –
‘‘‘สุณาวุโส ตฺวํ, วกฺกลิ, ภควโต วจนํ ทฺวินฺนญฺจ เทวตานํฯ อิมํ, อาวุโส, รตฺติํ เทฺว เทวตาโย อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ คิชฺฌกูฎํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฎฺฐํสุฯ เอกมนฺตํ ฐิตา โข, อาวุโส, เอกา เทวตา ภควนฺตํ เอตทโวจ – วกฺกลิ, ภเนฺต, ภิกฺขุ วิโมกฺขาย เจเตตีติฯ อปรา เทวตา ภควนฺตํ เอตทโวจ – โส หิ นูน, ภเนฺต, สุวิมุโตฺต วิมุจฺจิสฺสตีติฯ ภควา จ ตํ, อาวุโส วกฺกลิ, เอวมาห – มา ภายิ, วกฺกลิ; มา ภายิ, วกฺกลิ! อปาปกํ เต มรณํ ภวิสฺสติ, อปาปิกา กาลกิริยา’’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภเนฺต’’ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปฎิสฺสุตฺวา เยนายสฺมา วกฺกลิ เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ วกฺกลิํ เอตทโวจุํ – ‘‘สุณาวุโส วกฺกลิ, ภควโต วจนํ ทฺวินฺนญฺจ เทวตาน’’นฺติฯ
‘‘‘Suṇāvuso tvaṃ, vakkali, bhagavato vacanaṃ dvinnañca devatānaṃ. Imaṃ, āvuso, rattiṃ dve devatāyo abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ gijjhakūṭaṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho, āvuso, ekā devatā bhagavantaṃ etadavoca – vakkali, bhante, bhikkhu vimokkhāya cetetīti. Aparā devatā bhagavantaṃ etadavoca – so hi nūna, bhante, suvimutto vimuccissatīti. Bhagavā ca taṃ, āvuso vakkali, evamāha – mā bhāyi, vakkali; mā bhāyi, vakkali! Apāpakaṃ te maraṇaṃ bhavissati, apāpikā kālakiriyā’’’ti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paṭissutvā yenāyasmā vakkali tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā āyasmantaṃ vakkaliṃ etadavocuṃ – ‘‘suṇāvuso vakkali, bhagavato vacanaṃ dvinnañca devatāna’’nti.
อถ โข อายสฺมา วกฺกลิ อุปฎฺฐาเก อามเนฺตสิ – ‘‘เอถ มํ, อาวุโส, มญฺจกา โอโรเปถฯ กถญฺหิ นาม มาทิโส อุเจฺจ อาสเน นิสีทิตฺวา ตสฺส ภควโต สาสนํ โสตพฺพํ มเญฺญยฺยา’’ติ! ‘‘เอวมาวุโส’’ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต วกฺกลิสฺส ปฎิสฺสุตฺวา อายสฺมนฺตํ วกฺกลิํ มญฺจกา โอโรเปสุํฯ ‘‘อิมํ, อาวุโส, รตฺติํ เทฺว เทวตาโย อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา…เป.… เอกมนฺตํ อฎฺฐํสุฯ เอกมนฺตํ ฐิตา โข, อาวุโส, เอกา เทวตา ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘วกฺกลิ, ภเนฺต, ภิกฺขุ วิโมกฺขาย เจเตตี’ติฯ อปรา เทวตา ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘โส หิ นูน, ภเนฺต, สุวิมุโตฺต วิมุจฺจิสฺสตี’ติฯ ภควา จ ตํ, อาวุโส วกฺกลิ, เอวมาห – ‘มา ภายิ, วกฺกลิ; มา ภายิ, วกฺกลิ! อปาปกํ เต มรณํ ภวิสฺสติ, อปาปิกา กาลกิริยา’’’ติฯ ‘‘เตน หาวุโส, มม วจเนน ภควโต ปาเท สิรสา วนฺทถ – ‘วกฺกลิ, ภเนฺต, ภิกฺขุ อาพาธิโก ทุกฺขิโต พาฬฺหคิลาโนฯ โส ภควโต ปาเท สิรสา วนฺทตี’ติฯ เอวญฺจ วเทถ – ‘รูปํ อนิจฺจํฯ ตาหํ, ภเนฺต, น กงฺขามิฯ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขนฺติ น วิจิกิจฺฉามิฯ ยทนิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ, นตฺถิ เม ตตฺถ ฉโนฺท วา ราโค วา เปมํ วาติ น วิจิกิจฺฉามิฯ เวทนา อนิจฺจาฯ ตาหํ, ภเนฺต, น กงฺขามิ ฯ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขนฺติ น วิจิกิจฺฉามิฯ ยทนิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ, นตฺถิ เม ตตฺถ ฉโนฺท วา ราโค วา เปมํ วาติ น วิจิกิจฺฉามิฯ สญฺญา… สงฺขารา อนิจฺจาฯ ตาหํ, ภเนฺต, น กงฺขามิฯ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขนฺติ น วิจิกิจฺฉามิฯ ยทนิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ, นตฺถิ เม ตตฺถ ฉโนฺท วา ราโค วา เปมํ วาติ น วิจิกิจฺฉามิฯ วิญฺญาณํ อนิจฺจํฯ ตาหํ, ภเนฺต, น กงฺขามิฯ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขนฺติ น วิจิกิจฺฉามิฯ ยทนิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ, นตฺถิ เม ตตฺถ ฉโนฺท วา ราโค วา เปมํ วาติ น วิจิกิจฺฉามี’’’ติฯ ‘‘เอวมาวุโส’’ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต วกฺกลิสฺส ปฎิสฺสุตฺวา ปกฺกมิํสุฯ อถ โข อายสฺมา วกฺกลิ อจิรปกฺกเนฺตสุ เตสุ ภิกฺขูสุ สตฺถํ อาหเรสิฯ
Atha kho āyasmā vakkali upaṭṭhāke āmantesi – ‘‘etha maṃ, āvuso, mañcakā oropetha. Kathañhi nāma mādiso ucce āsane nisīditvā tassa bhagavato sāsanaṃ sotabbaṃ maññeyyā’’ti! ‘‘Evamāvuso’’ti kho te bhikkhū āyasmato vakkalissa paṭissutvā āyasmantaṃ vakkaliṃ mañcakā oropesuṃ. ‘‘Imaṃ, āvuso, rattiṃ dve devatāyo abhikkantāya rattiyā…pe… ekamantaṃ aṭṭhaṃsu. Ekamantaṃ ṭhitā kho, āvuso, ekā devatā bhagavantaṃ etadavoca – ‘vakkali, bhante, bhikkhu vimokkhāya cetetī’ti. Aparā devatā bhagavantaṃ etadavoca – ‘so hi nūna, bhante, suvimutto vimuccissatī’ti. Bhagavā ca taṃ, āvuso vakkali, evamāha – ‘mā bhāyi, vakkali; mā bhāyi, vakkali! Apāpakaṃ te maraṇaṃ bhavissati, apāpikā kālakiriyā’’’ti. ‘‘Tena hāvuso, mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandatha – ‘vakkali, bhante, bhikkhu ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno. So bhagavato pāde sirasā vandatī’ti. Evañca vadetha – ‘rūpaṃ aniccaṃ. Tāhaṃ, bhante, na kaṅkhāmi. Yadaniccaṃ taṃ dukkhanti na vicikicchāmi. Yadaniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, natthi me tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vāti na vicikicchāmi. Vedanā aniccā. Tāhaṃ, bhante, na kaṅkhāmi . Yadaniccaṃ taṃ dukkhanti na vicikicchāmi. Yadaniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, natthi me tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vāti na vicikicchāmi. Saññā… saṅkhārā aniccā. Tāhaṃ, bhante, na kaṅkhāmi. Yadaniccaṃ taṃ dukkhanti na vicikicchāmi. Yadaniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, natthi me tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vāti na vicikicchāmi. Viññāṇaṃ aniccaṃ. Tāhaṃ, bhante, na kaṅkhāmi. Yadaniccaṃ taṃ dukkhanti na vicikicchāmi. Yadaniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, natthi me tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vāti na vicikicchāmī’’’ti. ‘‘Evamāvuso’’ti kho te bhikkhū āyasmato vakkalissa paṭissutvā pakkamiṃsu. Atha kho āyasmā vakkali acirapakkantesu tesu bhikkhūsu satthaṃ āharesi.
อถ โข เต ภิกฺขู เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ – ‘‘วกฺกลิ, ภเนฺต, ภิกฺขุ อาพาธิโก ทุกฺขิโต พาฬฺหคิลาโน; โส ภควโต ปาเท สิรสา วนฺทติ; เอวญฺจ วเทติ – ‘รูปํ อนิจฺจํฯ ตาหํ, ภเนฺต, น กงฺขามิฯ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขนฺติ น วิจิกิจฺฉามิฯ ยทนิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ, นตฺถิ เม ตตฺถ ฉโนฺท วา ราโค วา เปมํ วาติ น วิจิกิจฺฉามิฯ เวทนา… สญฺญา… สงฺขารา … วิญฺญาณํ อนิจฺจํฯ ตาหํ, ภเนฺต, น กงฺขามิฯ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขนฺติ น วิจิกิจฺฉามิฯ ยทนิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ, นตฺถิ เม ตตฺถ ฉโนฺท วา ราโค วา เปมํ วาติ น วิจิกิจฺฉามี’’’ติฯ
Atha kho te bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu; upasaṅkamitvā ekamantaṃ nisīdiṃsu. Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ – ‘‘vakkali, bhante, bhikkhu ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno; so bhagavato pāde sirasā vandati; evañca vadeti – ‘rūpaṃ aniccaṃ. Tāhaṃ, bhante, na kaṅkhāmi. Yadaniccaṃ taṃ dukkhanti na vicikicchāmi. Yadaniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, natthi me tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vāti na vicikicchāmi. Vedanā… saññā… saṅkhārā … viññāṇaṃ aniccaṃ. Tāhaṃ, bhante, na kaṅkhāmi. Yadaniccaṃ taṃ dukkhanti na vicikicchāmi. Yadaniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ, natthi me tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vāti na vicikicchāmī’’’ti.
อถ โข ภควา ภิกฺขู อามเนฺตสิ – ‘‘อายาม, ภิกฺขเว, เยน อิสิคิลิปสฺสํ กาฬสิลา เตนุปสงฺกมิสฺสาม; ยตฺถ วกฺกลินา กุลปุเตฺตน สตฺถมาหริต’’นฺติฯ ‘‘เอวํ, ภเนฺต’’ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจโสฺสสุํฯ อถ โข ภควา สมฺพหุเลหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ เยน อิสิคิลิปสฺสํ กาฬสิลา เตนุปสงฺกมิฯ อทฺทสา โข ภควา อายสฺมนฺตํ วกฺกลิํ ทูรโตว มญฺจเก วิวตฺตกฺขนฺธํ เสมานํฯ
Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘āyāma, bhikkhave, yena isigilipassaṃ kāḷasilā tenupasaṅkamissāma; yattha vakkalinā kulaputtena satthamāharita’’nti. ‘‘Evaṃ, bhante’’ti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Atha kho bhagavā sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ yena isigilipassaṃ kāḷasilā tenupasaṅkami. Addasā kho bhagavā āyasmantaṃ vakkaliṃ dūratova mañcake vivattakkhandhaṃ semānaṃ.
เตน โข ปน สมเยน ธูมายิตตฺตํ ติมิรายิตตฺตํ คจฺฉเตว ปุริมํ ทิสํ, คจฺฉติ ปจฺฉิมํ ทิสํ, คจฺฉติ อุตฺตรํ ทิสํ, คจฺฉติ ทกฺขิณํ ทิสํ, คจฺฉติ อุทฺธํ ทิสํ, คจฺฉติ อโธ ทิสํ, คจฺฉติ อนุทิสํฯ อถ โข ภควา ภิกฺขู อามเนฺตสิ – ‘‘ปสฺสถ โน ตุเมฺห, ภิกฺขเว, เอตํ ธูมายิตตฺตํ ติมิรายิตตฺตํ คจฺฉเตว ปุริมํ ทิสํ…เป.… คจฺฉติ อนุทิส’’นฺติฯ ‘‘เอวํ, ภเนฺต’’ฯ ‘‘เอโส โข, ภิกฺขเว, มาโร ปาปิมา วกฺกลิสฺส กุลปุตฺตสฺส วิญฺญาณํ สมเนฺวสติ 5 – ‘กตฺถ วกฺกลิสฺส กุลปุตฺตสฺส วิญฺญาณํ ปติฎฺฐิต’นฺติ? อปฺปติฎฺฐิเตน จ, ภิกฺขเว, วิญฺญาเณน วกฺกลิ กุลปุโตฺต ปรินิพฺพุโต’’ติฯ ปญฺจมํฯ
Tena kho pana samayena dhūmāyitattaṃ timirāyitattaṃ gacchateva purimaṃ disaṃ, gacchati pacchimaṃ disaṃ, gacchati uttaraṃ disaṃ, gacchati dakkhiṇaṃ disaṃ, gacchati uddhaṃ disaṃ, gacchati adho disaṃ, gacchati anudisaṃ. Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi – ‘‘passatha no tumhe, bhikkhave, etaṃ dhūmāyitattaṃ timirāyitattaṃ gacchateva purimaṃ disaṃ…pe… gacchati anudisa’’nti. ‘‘Evaṃ, bhante’’. ‘‘Eso kho, bhikkhave, māro pāpimā vakkalissa kulaputtassa viññāṇaṃ samanvesati 6 – ‘kattha vakkalissa kulaputtassa viññāṇaṃ patiṭṭhita’nti? Appatiṭṭhitena ca, bhikkhave, viññāṇena vakkali kulaputto parinibbuto’’ti. Pañcamaṃ.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๕. วกฺกลิสุตฺตวณฺณนา • 5. Vakkalisuttavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) / ๕. วกฺกลิสุตฺตวณฺณนา • 5. Vakkalisuttavaṇṇanā
