Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / ථෙරගාථා-අට්ඨකථා • Theragāthā-aṭṭhakathā |
8. වක්කලිත්ථෙරගාථාවණ්ණනා
8. Vakkalittheragāthāvaṇṇanā
වාතරොගාභිනීතොතිආදිකා ආයස්මතො වක්කලිත්ථෙරස්ස ගාථා. කා උප්පත්ති? අයම්පි පුරිමබුද්ධෙසු කතාධිකාරො තත්ථ තත්ථ භවෙ පුඤ්ඤානි උපචිනන්තො පදුමුත්තරස්ස භගවතො කාලෙ හංසවතීනගරෙ කුලගෙහෙ නිබ්බත්තිත්වා විඤ්ඤුතං පත්තො සත්ථු සන්තිකං ගච්ඡන්තෙහි උපාසකෙහි සද්ධිං විහාරං ගන්ත්වා පරිසපරියන්තෙ ඨිතො ධම්මං සුණන්තො සත්ථාරං එකං භික්ඛුං සද්ධාධිමුත්තානං අග්ගට්ඨානෙ ඨපෙන්තං දිස්වා සයම්පි තං ඨානං පත්ථෙන්තො සත්තාහං මහාදානං දත්වා පණිධානං අකාසි. සත්ථා තස්ස අනන්තරායතං දිස්වා බ්යාකරි.
Vātarogābhinītotiādikā āyasmato vakkalittherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto satthu santikaṃ gacchantehi upāsakehi saddhiṃ vihāraṃ gantvā parisapariyante ṭhito dhammaṃ suṇanto satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ saddhādhimuttānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā sayampi taṃ ṭhānaṃ patthento sattāhaṃ mahādānaṃ datvā paṇidhānaṃ akāsi. Satthā tassa anantarāyataṃ disvā byākari.
සොපි යාවජීවං කුසලං කත්වා දෙවමනුස්සෙසු සංසරන්තො අම්හාකං සත්ථු කාලෙ සාවත්ථියං බ්රාහ්මණකුලෙ නිබ්බත්ති, වක්කලීතිස්ස නාමං අකංසු. සො වුද්ධිප්පත්තො තයො වෙදෙ උග්ගණ්හිත්වා බ්රාහ්මණසිප්පෙසු නිප්ඵත්තිං ගතො සත්ථාරං දිස්වා රූපකායස්ස සම්පත්තිදස්සනෙන අතිත්තො සත්ථාරා සද්ධිංයෙව විචරති. ‘‘අගාරමජ්ඣෙ වසන්තො නිච්චකාලං සත්ථාරං දට්ඨුං න ලභිස්සාමී’’ති සත්ථු සන්තිකෙ පබ්බජිත්වා ඨපෙත්වා භොජනවෙලං සරීරකිච්චකාලඤ්ච සෙසකාලෙ යත්ථ ඨිතෙන සක්කා දසබලං පස්සිතුං, තත්ථ ඨිතො අඤ්ඤං කිච්චං පහාය භගවන්තං ඔලොකෙන්තොව විහරති. සත්ථා තස්ස ඤාණපරිපාකං ආගමෙන්තො බහුකාලං තස්මිං රූපදස්සනෙනෙව විචරන්තෙ කිඤ්චි අවත්වා පුනෙකදිවසං ‘‘කිං තෙ, වක්කලි, ඉමිනා පූතිකායෙන දිට්ඨෙන? යො ඛො, වක්කලි, ධම්මං පස්සති, සො මං පස්සති. යො මං පස්සති, සො ධම්මං පස්සති. ධම්මඤ්හි, වක්කලි, පස්සන්තො මං පස්සති, මං පස්සන්තො ධම්මං පස්සතී’’ති (සං. නි. 3.87) ආහ.
Sopi yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto amhākaṃ satthu kāle sāvatthiyaṃ brāhmaṇakule nibbatti, vakkalītissa nāmaṃ akaṃsu. So vuddhippatto tayo vede uggaṇhitvā brāhmaṇasippesu nipphattiṃ gato satthāraṃ disvā rūpakāyassa sampattidassanena atitto satthārā saddhiṃyeva vicarati. ‘‘Agāramajjhe vasanto niccakālaṃ satthāraṃ daṭṭhuṃ na labhissāmī’’ti satthu santike pabbajitvā ṭhapetvā bhojanavelaṃ sarīrakiccakālañca sesakāle yattha ṭhitena sakkā dasabalaṃ passituṃ, tattha ṭhito aññaṃ kiccaṃ pahāya bhagavantaṃ olokentova viharati. Satthā tassa ñāṇaparipākaṃ āgamento bahukālaṃ tasmiṃ rūpadassaneneva vicarante kiñci avatvā punekadivasaṃ ‘‘kiṃ te, vakkali, iminā pūtikāyena diṭṭhena? Yo kho, vakkali, dhammaṃ passati, so maṃ passati. Yo maṃ passati, so dhammaṃ passati. Dhammañhi, vakkali, passanto maṃ passati, maṃ passanto dhammaṃ passatī’’ti (saṃ. ni. 3.87) āha.
සත්ථරි එවං වදන්තෙපි ථෙරො සත්ථු දස්සනං පහාය අඤ්ඤත්ථ ගන්තුං න සක්කොති. තතො සත්ථා ‘‘නායං භික්ඛු සංවෙගං අලභිත්වා බුජ්ඣිස්සතී’’ති වස්සූපනායිකදිවසෙ ‘‘අපෙහි, වක්කලී’’ති ථෙරං පණාමෙසි. සො සත්ථාරා පණාමිතො සම්මුඛෙ ඨාතුං අසක්කොන්තො ‘‘කිං මය්හං ජීවිතෙන, යොහං සත්ථාරං දට්ඨුං න ලභාමී’’ති ගිජ්ඣකූටපබ්බතෙ පපාතට්ඨානං අභිරුහි. සත්ථා තස්ස තං පවත්තිං ඤත්වා ‘‘අයං භික්ඛු මම සන්තිකා අස්සාසං අලභන්තො මග්ගඵලානං උපනිස්සයං නාසෙය්යා’’ති අත්තානං දස්සෙතුං ඔභාසං විස්සජ්ජෙන්තො –
Satthari evaṃ vadantepi thero satthu dassanaṃ pahāya aññattha gantuṃ na sakkoti. Tato satthā ‘‘nāyaṃ bhikkhu saṃvegaṃ alabhitvā bujjhissatī’’ti vassūpanāyikadivase ‘‘apehi, vakkalī’’ti theraṃ paṇāmesi. So satthārā paṇāmito sammukhe ṭhātuṃ asakkonto ‘‘kiṃ mayhaṃ jīvitena, yohaṃ satthāraṃ daṭṭhuṃ na labhāmī’’ti gijjhakūṭapabbate papātaṭṭhānaṃ abhiruhi. Satthā tassa taṃ pavattiṃ ñatvā ‘‘ayaṃ bhikkhu mama santikā assāsaṃ alabhanto maggaphalānaṃ upanissayaṃ nāseyyā’’ti attānaṃ dassetuṃ obhāsaṃ vissajjento –
‘‘පාමොජ්ජබහුලො භික්ඛු, පසන්නො බුද්ධසාසනෙ;
‘‘Pāmojjabahulo bhikkhu, pasanno buddhasāsane;
අධිගච්ඡෙ පදං සන්තං, සඞ්ඛාරූපසමං සුඛ’’න්ති. (ධ. ප. 381) –
Adhigacche padaṃ santaṃ, saṅkhārūpasamaṃ sukha’’nti. (dha. pa. 381) –
ගාථං වත්වා ‘‘එහි, වක්කලී’’ති හත්ථං පසාරෙසි. ථෙරො ‘‘දසබලො මෙ දිට්ඨො, ‘එහී’ති අව්හානම්පි ලද්ධ’’න්ති බලවපීතිසොමනස්සං උප්පාදෙත්වා ‘‘කුතො ආගච්ඡාමී’’ති අත්තනො ගමනභාවං අජානිත්වා සත්ථු සම්මුඛෙ ආකාසෙ පක්ඛන්දන්තො පඨමපාදෙන පබ්බතෙ ඨිතොයෙව සත්ථාරා වුත්තගාථං ආවජ්ජෙන්තො ආකාසෙයෙව පීතිං වික්ඛම්භෙත්වා සහ පටිසම්භිදාහි අරහත්තං පාපුණීති අඞ්ගුත්තරට්ඨකථායං (අ. නි. අට්ඨ. 1.1.208) ධම්මපදවණ්ණනායඤ්ච (ධ. ප. අට්ඨ. 2.381) ආගතං.
Gāthaṃ vatvā ‘‘ehi, vakkalī’’ti hatthaṃ pasāresi. Thero ‘‘dasabalo me diṭṭho, ‘ehī’ti avhānampi laddha’’nti balavapītisomanassaṃ uppādetvā ‘‘kuto āgacchāmī’’ti attano gamanabhāvaṃ ajānitvā satthu sammukhe ākāse pakkhandanto paṭhamapādena pabbate ṭhitoyeva satthārā vuttagāthaṃ āvajjento ākāseyeva pītiṃ vikkhambhetvā saha paṭisambhidāhi arahattaṃ pāpuṇīti aṅguttaraṭṭhakathāyaṃ (a. ni. aṭṭha. 1.1.208) dhammapadavaṇṇanāyañca (dha. pa. aṭṭha. 2.381) āgataṃ.
ඉධ පන එවං වදන්ති – ‘‘කිං තෙ, වක්කලී’’තිආදිනා සත්ථාරා ඔවදිතො ගිජ්ඣකූටෙ විහරන්තො විපස්සනං පට්ඨපෙසි, තස්ස සද්ධාය බලවභාවතො එව විපස්සනා වීථිං න ඔතරති, භගවා තං ඤත්වා කම්මට්ඨානං සොධෙත්වා අදාසි. පුන විපස්සනං මත්ථකං පාපෙතුං නාසක්ඛියෙව, අථස්ස ආහාරවෙකල්ලෙන වාතාබාධො උප්පජ්ජි, තං වාතාබාධෙන පීළියමානං ඤත්වා භගවා තත්ථ ගන්ත්වා පුච්ඡන්තො –
Idha pana evaṃ vadanti – ‘‘kiṃ te, vakkalī’’tiādinā satthārā ovadito gijjhakūṭe viharanto vipassanaṃ paṭṭhapesi, tassa saddhāya balavabhāvato eva vipassanā vīthiṃ na otarati, bhagavā taṃ ñatvā kammaṭṭhānaṃ sodhetvā adāsi. Puna vipassanaṃ matthakaṃ pāpetuṃ nāsakkhiyeva, athassa āhāravekallena vātābādho uppajji, taṃ vātābādhena pīḷiyamānaṃ ñatvā bhagavā tattha gantvā pucchanto –
350.
350.
‘‘වාතරොගාභිනීතො ත්වං, විහරං කානනෙ වනෙ;
‘‘Vātarogābhinīto tvaṃ, viharaṃ kānane vane;
පවිද්ධගොචරෙ ලූඛෙ, කථං භික්ඛු කරිස්සසී’’ති. –
Paviddhagocare lūkhe, kathaṃ bhikkhu karissasī’’ti. –
ආහ. තං සුත්වා ථෙරො –
Āha. Taṃ sutvā thero –
351.
351.
‘‘පීතිසුඛෙන විපුලෙන, ඵරමානො සමුස්සයං;
‘‘Pītisukhena vipulena, pharamāno samussayaṃ;
ලූඛම්පි අභිසම්භොන්තො, විහරිස්සාමි කානනෙ.
Lūkhampi abhisambhonto, viharissāmi kānane.
352.
352.
‘‘භාවෙන්තො සතිපට්ඨානෙ, ඉන්ද්රියානි බලානි ච;
‘‘Bhāvento satipaṭṭhāne, indriyāni balāni ca;
බොජ්ඣඞ්ගානි ච භාවෙන්තො, විහරිස්සාමි කානනෙ.
Bojjhaṅgāni ca bhāvento, viharissāmi kānane.
353.
353.
‘‘ආරද්ධවීරියෙ පහිතත්තෙ, නිච්චං දළ්හපරක්කමෙ;
‘‘Āraddhavīriye pahitatte, niccaṃ daḷhaparakkame;
සමග්ගෙ සහිතෙ දිස්වා, විහරිස්සාමි කානනෙ.
Samagge sahite disvā, viharissāmi kānane.
354.
354.
‘‘අනුස්සරන්තො සම්බුද්ධං, අග්ගං දන්තං සමාහිතං;
‘‘Anussaranto sambuddhaṃ, aggaṃ dantaṃ samāhitaṃ;
අතන්දිතො රත්තින්දිවං, විහරිස්සාමි කානනෙ’’ති. –
Atandito rattindivaṃ, viharissāmi kānane’’ti. –
චතස්සො ගාථා අභාසි.
Catasso gāthā abhāsi.
තත්ථ වාතරොගාභිනීතොති වාතාබාධෙන අසෙරිභාවං උපනීතො, වාතබ්යාධිනා අභිභූතො. ත්වන්ති ථෙරං ආලපති. විහරන්ති තෙන ඉරියාපථවිහාරෙන විහරන්තො. කානනෙ වනෙති කානනභූතෙ වනෙ, මහාඅරඤ්ඤෙති අත්ථො. පවිද්ධගොචරෙති විස්සට්ඨගොචරෙ දුල්ලභපච්චයෙ. වාතරොගස්ස සප්පායානං සප්පිආදිභෙසජ්ජානං අභාවෙන ඵරුසභූමිභාගතාය ච ලූඛෙ ලූඛට්ඨානෙ. කථං භික්ඛු කරිස්සසීති භික්ඛු ත්වං කථං විහරිස්සසීති භගවා පුච්ඡි.
Tattha vātarogābhinītoti vātābādhena aseribhāvaṃ upanīto, vātabyādhinā abhibhūto. Tvanti theraṃ ālapati. Viharanti tena iriyāpathavihārena viharanto. Kānane vaneti kānanabhūte vane, mahāaraññeti attho. Paviddhagocareti vissaṭṭhagocare dullabhapaccaye. Vātarogassa sappāyānaṃ sappiādibhesajjānaṃ abhāvena pharusabhūmibhāgatāya ca lūkhe lūkhaṭṭhāne. Kathaṃ bhikkhu karissasīti bhikkhu tvaṃ kathaṃ viharissasīti bhagavā pucchi.
තං සුත්වා ථෙරො නිරාමිසපීතිසොමනස්සාදිනා අත්තනො සුඛවිහාරං පකාසෙන්තො ‘‘පීතිසුඛෙනා’’තිආදිමාහ. තත්ථ පීතිසුඛෙනාති උබ්බෙගලක්ඛණාය ඵරණලක්ඛණාය ච පීතියා තංසම්පයුත්තසුඛෙන ච. තෙනාහ ‘‘විපුලෙනා’’ති උළාරෙනාති අත්ථො. ඵරමානො සමුස්සයන්ති යථාවුත්තපීතිසුඛසමුට්ඨිතෙහි පණීතෙහි රූපෙහි සකලං කායං ඵරාපෙන්තො නිරන්තරං ඵුටං කරොන්තො. ලූඛම්පි අභිසම්භොන්තොති අරඤ්ඤාවාසජනිතං සල්ලෙඛවුත්තිහෙතුකං දුස්සහම්පි පච්චයලූඛං අභිභවන්තො අධිවාසෙන්තො. විහරිස්සාමි කානනෙති ඣානසුඛෙන විපස්සනාසුඛෙන ච අරඤ්ඤායතනෙ විහරිස්සාමීති අත්ථො. තෙනාහ – ‘‘සුඛඤ්ච කායෙන පටිසංවෙදෙසි’’න්ති (පාරා. 11).
Taṃ sutvā thero nirāmisapītisomanassādinā attano sukhavihāraṃ pakāsento ‘‘pītisukhenā’’tiādimāha. Tattha pītisukhenāti ubbegalakkhaṇāya pharaṇalakkhaṇāya ca pītiyā taṃsampayuttasukhena ca. Tenāha ‘‘vipulenā’’ti uḷārenāti attho. Pharamāno samussayanti yathāvuttapītisukhasamuṭṭhitehi paṇītehi rūpehi sakalaṃ kāyaṃ pharāpento nirantaraṃ phuṭaṃ karonto. Lūkhampi abhisambhontoti araññāvāsajanitaṃ sallekhavuttihetukaṃ dussahampi paccayalūkhaṃ abhibhavanto adhivāsento. Viharissāmi kānaneti jhānasukhena vipassanāsukhena ca araññāyatane viharissāmīti attho. Tenāha – ‘‘sukhañca kāyena paṭisaṃvedesi’’nti (pārā. 11).
‘‘යතො යතො සම්මසති, ඛන්ධානං උදයබ්බයං;
‘‘Yato yato sammasati, khandhānaṃ udayabbayaṃ;
ලභතී පීතිපාමොජ්ජං, අමතං තං විජානත’’න්ති ච. (ධ. ප. 374);
Labhatī pītipāmojjaṃ, amataṃ taṃ vijānata’’nti ca. (dha. pa. 374);
භාවෙන්තො සතිපට්ඨානෙති මග්ගපරියාපන්නෙ කායානුපස්සනාදිකෙ චත්තාරො සතිපට්ඨානෙ උප්පාදෙන්තො වඩ්ඪෙන්තො ච. ඉන්ද්රියානීති මග්ගපරියාපන්නානි එව සද්ධාදීනි පඤ්චින්ද්රියානි. බලානීති තථා සද්ධාදීනි පඤ්ච බලානි. බොජ්ඣඞ්ගානීති තථා සතිසම්බොජ්ඣඞ්ගාදීනි සත්ත බොජ්ඣඞ්ගානි. ච-සද්දෙන සම්මප්පධානඉද්ධිපාදමග්ගඞ්ගානි සඞ්ගණ්හාති. තදවිනාභාවතො හි තග්ගහණෙනෙව තෙසං ගහණං හොති. විහරිස්සාමීති යථාවුත්තෙ බොධිපක්ඛියධම්මෙ භාවෙන්තො මග්ගසුඛෙන තදධිගමසිද්ධෙන ඵලසුඛෙන නිබ්බානසුඛෙන ච විහරිස්සාමි.
Bhāvento satipaṭṭhāneti maggapariyāpanne kāyānupassanādike cattāro satipaṭṭhāne uppādento vaḍḍhento ca. Indriyānīti maggapariyāpannāni eva saddhādīni pañcindriyāni. Balānīti tathā saddhādīni pañca balāni. Bojjhaṅgānīti tathā satisambojjhaṅgādīni satta bojjhaṅgāni. Ca-saddena sammappadhānaiddhipādamaggaṅgāni saṅgaṇhāti. Tadavinābhāvato hi taggahaṇeneva tesaṃ gahaṇaṃ hoti. Viharissāmīti yathāvutte bodhipakkhiyadhamme bhāvento maggasukhena tadadhigamasiddhena phalasukhena nibbānasukhena ca viharissāmi.
ආරද්ධවීරියෙති චතුබ්බිධසම්මප්පධානවසෙන පග්ගහිතවීරියෙ. පහිතත්තෙති නිබ්බානං පතිපෙසිතචිත්තෙ. නිච්චං දළ්හපරක්කමෙති සබ්බකාලං අසිථිලවීරියෙ. අවිවාදවසෙන කායසාමග්ගිදානවසෙන ච සමග්ගෙ. දිට්ඨිසීලසාමඤ්ඤෙන සහිතෙ සබ්රහ්මචාරී දිස්වා. එතෙන කල්යාණමිත්තසම්පත්තිං දස්සෙති.
Āraddhavīriyeti catubbidhasammappadhānavasena paggahitavīriye. Pahitatteti nibbānaṃ patipesitacitte. Niccaṃ daḷhaparakkameti sabbakālaṃ asithilavīriye. Avivādavasena kāyasāmaggidānavasena ca samagge. Diṭṭhisīlasāmaññena sahite sabrahmacārī disvā. Etena kalyāṇamittasampattiṃ dasseti.
අනුස්සරන්තො සම්බුද්ධන්ති සම්මා සාමං සබ්බධම්මානං බුද්ධත්තා සම්මාසම්බුද්ධං සබ්බසත්තුත්තමතාය, අග්ගං උත්තමෙන දමථෙන දන්තං, අනුත්තරසමාධිනා සමාහිතං අතන්දිතො අනලසො හුත්වා, රත්තින්දිවං සබ්බකාලං ‘‘ඉතිපි සො භගවා අරහ’’න්තිආදිනා අනුස්සරන්තො විහරිස්සාමි. එතෙන බුද්ධානුස්සතිභාවනාය යුත්තාකාරදස්සනෙන සබ්බත්ථ කම්මට්ඨානානුයොගමාහ, පුරිමෙන පාරිහාරියකම්මට්ඨානානුයොගං.
Anussaranto sambuddhanti sammā sāmaṃ sabbadhammānaṃ buddhattā sammāsambuddhaṃ sabbasattuttamatāya, aggaṃ uttamena damathena dantaṃ, anuttarasamādhinā samāhitaṃ atandito analaso hutvā, rattindivaṃ sabbakālaṃ ‘‘itipi so bhagavā araha’’ntiādinā anussaranto viharissāmi. Etena buddhānussatibhāvanāya yuttākāradassanena sabbattha kammaṭṭhānānuyogamāha, purimena pārihāriyakammaṭṭhānānuyogaṃ.
එවං පන වත්වා ථෙරො විපස්සනං උස්සුක්කාපෙත්වා අරහත්තං පාපුණි. තෙන වුත්තං අපදානෙ (අප. ථෙර 2.54.28-65) –
Evaṃ pana vatvā thero vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.54.28-65) –
‘‘ඉතො සතසහස්සම්හි, කප්පෙ උප්පජ්ජි නායකො;
‘‘Ito satasahassamhi, kappe uppajji nāyako;
අනොමනාමො අමිතො, නාමෙන පදුමුත්තරො.
Anomanāmo amito, nāmena padumuttaro.
‘‘පදුමාකාරවදනො, පදුමාමලසුච්ඡවී;
‘‘Padumākāravadano, padumāmalasucchavī;
ලොකෙනානුපලිත්තොව, තොයෙන පදුමං යථා.
Lokenānupalittova, toyena padumaṃ yathā.
‘‘වීරො පදුමපත්තක්ඛො, කන්තො ච පදුමං යථා;
‘‘Vīro padumapattakkho, kanto ca padumaṃ yathā;
පදුමුත්තරගන්ධොව, තස්මා සො පදුමුත්තරො.
Padumuttaragandhova, tasmā so padumuttaro.
‘‘ලොකජෙට්ඨො ච නිම්මානො, අන්ධානං නයනූපමො;
‘‘Lokajeṭṭho ca nimmāno, andhānaṃ nayanūpamo;
සන්තවෙසො ගුණනිධි, කරුණාමතිසාගරො.
Santaveso guṇanidhi, karuṇāmatisāgaro.
‘‘ස කදාචි මහාවීරො, බ්රහ්මාසුරසුරච්චිතො;
‘‘Sa kadāci mahāvīro, brahmāsurasuraccito;
සදෙවමනුජාකිණ්ණෙ, ජනමජ්ඣෙ ජිනුත්තමො.
Sadevamanujākiṇṇe, janamajjhe jinuttamo.
‘‘වදනෙන සුගන්ධෙන, මධුරෙන රුතෙන ච;
‘‘Vadanena sugandhena, madhurena rutena ca;
රඤ්ජයං පරිසං සබ්බං, සන්ථවී සාවකං සකං.
Rañjayaṃ parisaṃ sabbaṃ, santhavī sāvakaṃ sakaṃ.
‘‘සද්ධාධිමුත්තො සුමති, මම දස්සනලාලසො;
‘‘Saddhādhimutto sumati, mama dassanalālaso;
නත්ථි එතාදිසො අඤ්ඤො, යථායං භික්ඛු වක්කලි.
Natthi etādiso añño, yathāyaṃ bhikkhu vakkali.
‘‘තදාහං හංසවතියං, නගරෙ බ්රාහ්මණත්රජො;
‘‘Tadāhaṃ haṃsavatiyaṃ, nagare brāhmaṇatrajo;
හුත්වා සුත්වා ච තං වාක්යං, තං ඨානමභිරොචයිං.
Hutvā sutvā ca taṃ vākyaṃ, taṃ ṭhānamabhirocayiṃ.
‘‘සසාවකං තං විමලං, නිමන්තෙත්වා තථාගතං;
‘‘Sasāvakaṃ taṃ vimalaṃ, nimantetvā tathāgataṃ;
සත්තාහං භොජයිත්වාන, දුස්සෙහච්ඡාදයිං තදා.
Sattāhaṃ bhojayitvāna, dussehacchādayiṃ tadā.
‘‘නිපච්ච සිරසා තස්ස, අනන්තගුණසාගරෙ;
‘‘Nipacca sirasā tassa, anantaguṇasāgare;
නිමුග්ගො පීතිසම්පුණ්ණො, ඉදං වචනමබ්රවිං.
Nimuggo pītisampuṇṇo, idaṃ vacanamabraviṃ.
‘‘යො සො තයා සන්ථවිතො, ඉතො සත්තමකෙ මුනි;
‘‘Yo so tayā santhavito, ito sattamake muni;
භික්ඛු සද්ධාවතං අග්ගො, තාදිසො හොමහං මුනෙ.
Bhikkhu saddhāvataṃ aggo, tādiso homahaṃ mune.
‘‘එවං වුත්තෙ මහාවීරො, අනාවරණදස්සනො;
‘‘Evaṃ vutte mahāvīro, anāvaraṇadassano;
ඉමං වාක්යං උදීරෙසි, පරිසාය මහාමුනි.
Imaṃ vākyaṃ udīresi, parisāya mahāmuni.
‘‘පස්සථෙතං මාණවකං, පීතමට්ඨනිවාසනං;
‘‘Passathetaṃ māṇavakaṃ, pītamaṭṭhanivāsanaṃ;
හෙමයඤ්ඤොපචිතඞ්ගං, ජනනෙත්තමනොහරං.
Hemayaññopacitaṅgaṃ, jananettamanoharaṃ.
‘‘එසො අනාගතද්ධානෙ, ගොතමස්ස මහෙසිනො;
‘‘Eso anāgataddhāne, gotamassa mahesino;
අග්ගො සද්ධාධිමුත්තානං, සාවකොයං භවිස්සති.
Aggo saddhādhimuttānaṃ, sāvakoyaṃ bhavissati.
‘‘දෙවභූතො මනුස්සො වා, සබ්බසන්තාපවජ්ජිතො;
‘‘Devabhūto manusso vā, sabbasantāpavajjito;
සබ්බභොගපරිබ්යූළ්හො, සුඛිතො සංසරිස්සති.
Sabbabhogaparibyūḷho, sukhito saṃsarissati.
‘‘සතසහස්සිතො කප්පෙ, ඔක්කාකකුලසම්භවො;
‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;
ගොතමො නාම ගොත්තෙන, සත්ථා ලොකෙ භවිස්සති.
Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.
‘‘තස්ස ධම්මෙසු දායාදො, ඔරසො ධම්මනිම්මිතො;
‘‘Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito;
වක්කලි නාම නාමෙන, හෙස්සති සත්ථු සාවකො.
Vakkali nāma nāmena, hessati satthu sāvako.
‘‘තෙන කම්මවිසෙසෙන, චෙතනාපණිධීහි ච;
‘‘Tena kammavisesena, cetanāpaṇidhīhi ca;
ජහිත්වා මානුසං දෙහං, තාවතිංසමගච්ඡහං.
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘සබ්බත්ථ සුඛිතො හුත්වා, සංසරන්තො භවාභවෙ;
‘‘Sabbattha sukhito hutvā, saṃsaranto bhavābhave;
සාවත්ථියං පුරෙ ජාතො, කුලෙ අඤ්ඤතරෙ අහං.
Sāvatthiyaṃ pure jāto, kule aññatare ahaṃ.
‘‘නොනීතසුඛුමාලං මං, ජාතපල්ලවකොමලං;
‘‘Nonītasukhumālaṃ maṃ, jātapallavakomalaṃ;
මන්දං උත්තානසයනං, පිසාචභයතජ්ජිතා.
Mandaṃ uttānasayanaṃ, pisācabhayatajjitā.
‘‘පාදමූලෙ මහෙසිස්ස, සායෙසුං දීනමානසා;
‘‘Pādamūle mahesissa, sāyesuṃ dīnamānasā;
ඉමං දදාම තෙ නාථ, සරණං හොහි නායක.
Imaṃ dadāma te nātha, saraṇaṃ hohi nāyaka.
‘‘තදා පටිග්ගහි සො මං, භීතානං සරණො මුනි;
‘‘Tadā paṭiggahi so maṃ, bhītānaṃ saraṇo muni;
ජාලිනා චක්කඞ්කිතෙන, මුදුකොමලපාණිනා.
Jālinā cakkaṅkitena, mudukomalapāṇinā.
‘‘තදා පභුති තෙනාහං, අරක්ඛෙය්යෙන රක්ඛිතො;
‘‘Tadā pabhuti tenāhaṃ, arakkheyyena rakkhito;
සබ්බවෙරවිනිමුත්තො, සුඛෙන පරිවුද්ධිතො.
Sabbaveravinimutto, sukhena parivuddhito.
‘‘සුගතෙන විනා භූතො, උක්කණ්ඨාමි මුහුත්තකං;
‘‘Sugatena vinā bhūto, ukkaṇṭhāmi muhuttakaṃ;
ජාතියා සත්තවස්සොහං, පබ්බජිං අනගාරියං.
Jātiyā sattavassohaṃ, pabbajiṃ anagāriyaṃ.
‘‘සබ්බපාරමිසම්භූතං , නීලක්ඛිනයනං වරං;
‘‘Sabbapāramisambhūtaṃ , nīlakkhinayanaṃ varaṃ;
රූපං සබ්බසුභාකිණ්ණං, අතිත්තො විහරාමහං.
Rūpaṃ sabbasubhākiṇṇaṃ, atitto viharāmahaṃ.
‘‘බුද්ධරූපරතිං ඤත්වා, තදා ඔවදි මං ජිනො;
‘‘Buddharūparatiṃ ñatvā, tadā ovadi maṃ jino;
අලං වක්කලි කිං රූපෙ, රමසෙ බාලනන්දිතෙ.
Alaṃ vakkali kiṃ rūpe, ramase bālanandite.
‘‘යො හි පස්සති සද්ධම්මං, සො මං පස්සති පණ්ඩිතො;
‘‘Yo hi passati saddhammaṃ, so maṃ passati paṇḍito;
අපස්සමානො සද්ධම්මං, මං පස්සම්පි න පස්සති.
Apassamāno saddhammaṃ, maṃ passampi na passati.
‘‘අනන්තාදීනවො කායො, විසරුක්ඛසමූපමො;
‘‘Anantādīnavo kāyo, visarukkhasamūpamo;
ආවාසො සබ්බරොගානං, පුඤ්ජො දුක්ඛස්ස කෙවලො.
Āvāso sabbarogānaṃ, puñjo dukkhassa kevalo.
‘‘නිබ්බින්දිය තතො රූපෙ, ඛන්ධානං උදයබ්බයං;
‘‘Nibbindiya tato rūpe, khandhānaṃ udayabbayaṃ;
පස්ස උපක්කිලෙසානං, සුඛෙනන්තං ගමිස්සසි.
Passa upakkilesānaṃ, sukhenantaṃ gamissasi.
‘‘එවං තෙනානුසිට්ඨොහං, නායකෙන හිතෙසිනා;
‘‘Evaṃ tenānusiṭṭhohaṃ, nāyakena hitesinā;
ගිජ්ඣකූටං සමාරුය්හ, ඣායාමි ගිරිකන්දරෙ.
Gijjhakūṭaṃ samāruyha, jhāyāmi girikandare.
‘‘ඨිතො පබ්බතපාදම්හි, අස්සාසයි මහාමුනි;
‘‘Ṭhito pabbatapādamhi, assāsayi mahāmuni;
වක්කලීති ජිනො වාචං, තං සුත්වා මුදිතො අහං.
Vakkalīti jino vācaṃ, taṃ sutvā mudito ahaṃ.
‘‘පක්ඛන්දිං සෙලපබ්භාරෙ, අනෙකසතපොරිසෙ;
‘‘Pakkhandiṃ selapabbhāre, anekasataporise;
තදා බුද්ධානුභාවෙන, සුඛෙනෙව මහිං ගතො.
Tadā buddhānubhāvena, sukheneva mahiṃ gato.
‘‘පුනොපි ධම්මං දෙසෙති, ඛන්ධානං උදයබ්බයං;
‘‘Punopi dhammaṃ deseti, khandhānaṃ udayabbayaṃ;
තමහං ධම්මමඤ්ඤාය, අරහත්තමපාපුණිං.
Tamahaṃ dhammamaññāya, arahattamapāpuṇiṃ.
‘‘සුමහාපරිසමජ්ඣෙ, තදා මං චරණන්තගො;
‘‘Sumahāparisamajjhe, tadā maṃ caraṇantago;
අග්ගං සද්ධාධිමුත්තානං, පඤ්ඤපෙසි මහාමති.
Aggaṃ saddhādhimuttānaṃ, paññapesi mahāmati.
‘‘සතසහස්සිතො කප්පෙ, යං කම්මමකරිං තදා;
‘‘Satasahassito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;
දුග්ගතිං නාභිජානාමි, බුද්ධපූජායිදං ඵලං.
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘කිලෙසා ඣාපිතා මය්හං…පෙ.… කතං බුද්ධස්ස සාසන’’න්ති.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
අරහත්තං පන පත්වා අඤ්ඤං බ්යාකරොන්තොපි ථෙරො ඉමා එව ගාථා අභාසි. අථ නං සත්ථා භික්ඛුසඞ්ඝමජ්ඣෙ නිසින්නො සද්ධාධිමුත්තානං අග්ගට්ඨානෙ ඨපෙසීති.
Arahattaṃ pana patvā aññaṃ byākarontopi thero imā eva gāthā abhāsi. Atha naṃ satthā bhikkhusaṅghamajjhe nisinno saddhādhimuttānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesīti.
වක්කලිත්ථෙරගාථාවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Vakkalittheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / ඛුද්දකනිකාය • Khuddakanikāya / ථෙරගාථාපාළි • Theragāthāpāḷi / 8. වක්කලිත්ථෙරගාථා • 8. Vakkalittheragāthā