Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಥೇರಗಾಥಾ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
೩. ವಲ್ಲಿಯತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ
3. Valliyattheragāthāvaṇṇanā
ಮಕ್ಕಟೋ ಪಞ್ಚದ್ವಾರಾಯನ್ತಿಆದಿಕಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ವಲ್ಲಿಯತ್ಥೇರಸ್ಸ ಗಾಥಾ। ಕಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ? ಅಯಮ್ಪಿ ಪುರಿಮಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಭವೇ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಉಪಚಿನನ್ತೋ ಇತೋ ಏಕತಿಂಸೇ ಕಪ್ಪೇ ಕುಲಗೇಹೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಏಕದಿವಸಂ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ಅರಞ್ಞಂ ಗತೋ ತತ್ಥ ನಾರದಂ ನಾಮ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ವಸನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ನಳೇಹಿ ಸಾಲಂ ಕತ್ವಾ ತಿಣೇಹಿ ಛಾದೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಚಙ್ಕಮನಟ್ಠಾನಞ್ಚಸ್ಸ ಸೋಧೇತ್ವಾ ವಾಲುಕಾ ಓಕಿರಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇನ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಸಂಸರನ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ವಲ್ಲಿಯೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಯೋಬ್ಬನಮನುಪ್ಪತ್ತೋ ಇನ್ದ್ರಿಯವಸಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತೋ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಸಂಸಗ್ಗೇನ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪಟಿಲದ್ಧಸದ್ಧೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಪದಾನೇ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೨.೫೦.೯೩-೧೦೩) –
Makkaṭo pañcadvārāyantiādikā āyasmato valliyattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito ekatiṃse kappe kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ kenacideva karaṇīyena araññaṃ gato tattha nāradaṃ nāma paccekasambuddhaṃ rukkhamūle vasantaṃ disvā pasannamānaso naḷehi sālaṃ katvā tiṇehi chādetvā adāsi. Caṅkamanaṭṭhānañcassa sodhetvā vālukā okiritvā adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇamahāsālassa putto hutvā nibbatti, valliyotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto yobbanamanuppatto indriyavasiko hutvā vicaranto kalyāṇamittasaṃsaggena bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.93-103) –
‘‘ಹಿಮವನ್ತಸ್ಸಾವಿದೂರೇ, ಹಾರಿತೋ ನಾಮ ಪಬ್ಬತೋ।
‘‘Himavantassāvidūre, hārito nāma pabbato;
ಸಯಮ್ಭೂ ನಾರದೋ ನಾಮ, ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ವಸೀ ತದಾ॥
Sayambhū nārado nāma, rukkhamūle vasī tadā.
‘‘ನಳಾಗಾರಂ ಕರಿತ್ವಾನ, ತಿಣೇನ ಛಾದಯಿಂ ಅಹಂ।
‘‘Naḷāgāraṃ karitvāna, tiṇena chādayiṃ ahaṃ;
ಚಙ್ಕಮಂ ಸೋಧಯಿತ್ವಾನ, ಸಯಮ್ಭುಸ್ಸ ಅದಾಸಹಂ॥
Caṅkamaṃ sodhayitvāna, sayambhussa adāsahaṃ.
‘‘ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಸುಕತೇನ, ಚೇತನಾಪಣಿಧೀಹಿ ಚ।
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
ಜಹಿತ್ವಾ ಮಾನುಸಂ ದೇಹಂ, ತಾವತಿಂಸಮಗಚ್ಛಹಂ॥
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘ತತ್ಥ ಮೇ ಸುಕತಂ ಬ್ಯಮ್ಹಂ, ನಳಕುಟಿಕನಿಮ್ಮಿತಂ।
‘‘Tattha me sukataṃ byamhaṃ, naḷakuṭikanimmitaṃ;
ಸಟ್ಠಿಯೋಜನಮುಬ್ಬೇಧಂ, ತಿಂಸಯೋಜನವಿತ್ಥತಂ॥
Saṭṭhiyojanamubbedhaṃ, tiṃsayojanavitthataṃ.
‘‘ಚತುದ್ದಸೇಸು ಕಪ್ಪೇಸು, ದೇವಲೋಕೇ ರಮಿಂ ಅಹಂ।
‘‘Catuddasesu kappesu, devaloke ramiṃ ahaṃ;
ಏಕಸತ್ತತಿಕ್ಖತ್ತುಞ್ಚ, ದೇವರಜ್ಜಮಕಾರಯಿಂ॥
Ekasattatikkhattuñca, devarajjamakārayiṃ.
‘‘ಚತುತ್ತಿಂಸತಿಕ್ಖತ್ತುಞ್ಚ, ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ಅಹೋಸಹಂ।
‘‘Catuttiṃsatikkhattuñca, cakkavattī ahosahaṃ;
ಪದೇಸರಜ್ಜಂ ವಿಪುಲಂ, ಗಣನಾತೋ ಅಸಙ್ಖಿಯಂ॥
Padesarajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ.
‘‘ಧಮ್ಮಪಾಸಾದಮಾರುಯ್ಹ, ಸಬ್ಬಾಕಾರವರೂಪಮಂ।
‘‘Dhammapāsādamāruyha, sabbākāravarūpamaṃ;
ಯದಿಚ್ಛಕಾಹಂ ವಿಹರೇ, ಸಕ್ಯಪುತ್ತಸ್ಸ ಸಾಸನೇ॥
Yadicchakāhaṃ vihare, sakyaputtassa sāsane.
‘‘ಏಕತಿಂಸೇ ಇತೋ ಕಪ್ಪೇ, ಯಂ ಕಮ್ಮಮಕರಿಂ ತದಾ।
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;
ದುಗ್ಗತಿಂ ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ, ನಳಕುಟಿಯಿದಂ ಫಲಂ॥
Duggatiṃ nābhijānāmi, naḷakuṭiyidaṃ phalaṃ.
‘‘ಕಿಲೇಸಾ ಝಾಪಿತಾ ಮಯ್ಹಂ…ಪೇ॰… ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
ಅರಹತ್ತಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಪುಥುಜ್ಜನಕಾಲೇ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ರೂಪಾದಿಆರಮ್ಮಣೇಸು ಯಥಾಕಾಮಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ, ಇದಾನಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ನಿಗ್ಗಹಿತಭಾವಸ್ಸ ಚ ವಿಭಾವನೇನ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತೋ –
Arahattaṃ pana patvā puthujjanakāle attano cittassa rūpādiārammaṇesu yathākāmappavattiyā, idāni ariyamaggena niggahitabhāvassa ca vibhāvanena aññaṃ byākaronto –
೧೨೫.
125.
‘‘ಮಕ್ಕಟೋ ಪಞ್ಚದ್ವಾರಾಯಂ, ಕುಟಿಕಾಯಂ ಪಸಕ್ಕಿಯ।
‘‘Makkaṭo pañcadvārāyaṃ, kuṭikāyaṃ pasakkiya;
ದ್ವಾರೇನ ಅನುಪರಿಯೇತಿ, ಘಟ್ಟಯನ್ತೋ ಮುಹುಂ ಮುಹುಂ॥
Dvārena anupariyeti, ghaṭṭayanto muhuṃ muhuṃ.
೧೨೬.
126.
‘‘ತಿಟ್ಠ ಮಕ್ಕಟ ಮಾ ಧಾವಿ, ನ ಹಿ ತೇ ತಂ ಯಥಾ ಪುರೇ।
‘‘Tiṭṭha makkaṭa mā dhāvi, na hi te taṃ yathā pure;
ನಿಗ್ಗಹೀತೋಸಿ ಪಞ್ಞಾಯ, ನೇವ ದೂರಂ ಗಮಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥ – ಗಾಥಾದ್ವಯಂ ಅಭಾಸಿ।
Niggahītosi paññāya, neva dūraṃ gamissasī’’ti. – gāthādvayaṃ abhāsi;
ತತ್ಥ ಘಟ್ಟಯನ್ತೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಲೋಲಭಾವೇನ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಅಞ್ಞಂ ಸಾಖಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಗಹಣೇನ ಅನೇಕವಾರಂ ತತ್ಥ ರುಕ್ಖಂ ಚಾಲೇನ್ತೋ ಫಲೂಪಭೋಗಮಕ್ಕಟೋ ವಿಯ ತೇನ ತೇನ ಚಕ್ಖಾದಿದ್ವಾರೇನ ರೂಪಾದಿಆರಮ್ಮಣೇಸು ಅಞ್ಞಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನಸ್ಸ ಸಮಾದಾನವಸೇನ ನಿಚ್ಚಲಂ ಠಾತುಂ ಅಪ್ಪದಾನೇನ ಅಭಿಕ್ಖಣಂ ಘಟ್ಟಯನ್ತೋ ಚಾಲೇನ್ತೋ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ರೂಪಾದಿಆರಮ್ಮಣೇ ಅನುಪರಿವತ್ತತಿ ಯಥಾಕಾಮಂ ವಿಚರತಿ। ವತ್ತಮಾನಸಮೀಪತಾಯ ಚೇತ್ಥ ವತ್ತಮಾನವಚನಂ। ಏವಂ ಅನುಪರಿಯನ್ತೋ ಚ ತಿಟ್ಠ, ಮಕ್ಕಟ, ಮಾ ಧಾವಿ ತ್ವಂ, ಚಿತ್ತಮಕ್ಕಟ, ಇದಾನಿ ತಿಟ್ಠ ಮಾ ಧಾವಿ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತೇ ಧಾವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ತಸ್ಮಾ ನ ಹಿ ತೇ ತಂ ಯಥಾ ಪೂರೇ ಯಸ್ಮಾ ತಂ ಅತ್ತಭಾವಗೇಹಂ ಪುಬ್ಬೇ ವಿಯ ನ ತೇ ಸೇವಿತಂ ಪಿಹಿತದ್ವಾರಭಾವತೋ, ಕಿಞ್ಚ ನಿಗ್ಗಹೀತೋಸಿ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಯಞ್ಚ ಇದಾನಿ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಯ ಕಿಲೇಸಾಭಿಸಙ್ಖಾರಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಪಾದಾನಂ ಛೇದನೇನ ಅಚ್ಚನ್ತಿಕಂ ನಿಗ್ಗಹಂ ಪತ್ತೋಸಿ, ತಸ್ಮಾ ನೇವ ದೂರಂ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ ಇತೋ ಅತ್ತಭಾವತೋ ದೂರಂ ದುತಿಯಾದಿಅತ್ತಭಾವಂ ನೇವ ಗಮಿಸ್ಸಸಿ ಯಾವಚರಿಮಕಚಿತ್ತಂ ಏವ ತೇ ಗಮನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ನೇತೋ ದೂರ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋ ಏವತ್ಥೋ।
Tattha ghaṭṭayantoti attano lolabhāvena rukkhassa aññaṃ sākhaṃ muñcitvā aññassa gahaṇena anekavāraṃ tattha rukkhaṃ cālento phalūpabhogamakkaṭo viya tena tena cakkhādidvārena rūpādiārammaṇesu aññaṃ muñcitvā aññaṃ gaṇhanto cittasantānassa samādānavasena niccalaṃ ṭhātuṃ appadānena abhikkhaṇaṃ ghaṭṭayanto cālento tasmiṃyeva rūpādiārammaṇe anuparivattati yathākāmaṃ vicarati. Vattamānasamīpatāya cettha vattamānavacanaṃ. Evaṃ anupariyanto ca tiṭṭha, makkaṭa, mā dhāvi tvaṃ, cittamakkaṭa, idāni tiṭṭha mā dhāvi, ito paṭṭhāya te dhāvituṃ na sakkā, tasmā na hi te taṃ yathā pūre yasmā taṃ attabhāvagehaṃ pubbe viya na te sevitaṃ pihitadvārabhāvato, kiñca niggahītosi paññāya sayañca idāni maggapaññāya kilesābhisaṅkhārasaṅkhātānaṃ pādānaṃ chedanena accantikaṃ niggahaṃ pattosi, tasmā neva dūraṃ gamissasi ito attabhāvato dūraṃ dutiyādiattabhāvaṃ neva gamissasi yāvacarimakacittaṃ eva te gamananti dasseti. ‘‘Neto dūra’’ntipi pāṭho, so evattho.
ವಲ್ಲಿಯತ್ಥೇರಗಾಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Valliyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಥೇರಗಾಥಾಪಾಳಿ • Theragāthāpāḷi / ೩. ವಲ್ಲಿಯತ್ಥೇರಗಾಥಾ • 3. Valliyattheragāthā