Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൩. വല്ലിയത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
3. Valliyattheragāthāvaṇṇanā
മക്കടോ പഞ്ചദ്വാരായന്തിആദികാ ആയസ്മതോ വല്ലിയത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ ഇതോ ഏകതിംസേ കപ്പേ കുലഗേഹേ നിബ്ബത്തിത്വാ വിഞ്ഞുതം പത്തോ ഏകദിവസം കേനചിദേവ കരണീയേന അരഞ്ഞം ഗതോ തത്ഥ നാരദം നാമ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധം രുക്ഖമൂലേ വസന്തം ദിസ്വാ പസന്നമാനസോ നളേഹി സാലം കത്വാ തിണേഹി ഛാദേത്വാ അദാസി. ചങ്കമനട്ഠാനഞ്ചസ്സ സോധേത്വാ വാലുകാ ഓകിരിത്വാ അദാസി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ സാവത്ഥിയം ബ്രാഹ്മണമഹാസാലസ്സ പുത്തോ ഹുത്വാ നിബ്ബത്തി, വല്ലിയോതിസ്സ നാമം അഹോസി. സോ വയപ്പത്തോ യോബ്ബനമനുപ്പത്തോ ഇന്ദ്രിയവസികോ ഹുത്വാ വിചരന്തോ കല്യാണമിത്തസംസഗ്ഗേന ഭഗവന്തം ഉപസങ്കമിത്വാ ധമ്മം സുത്വാ പടിലദ്ധസദ്ധോ പബ്ബജിത്വാ വിപസ്സനം പട്ഠപേത്വാ നചിരസ്സേവ അരഹത്തം പാപുണി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൨.൫൦.൯൩-൧൦൩) –
Makkaṭo pañcadvārāyantiādikā āyasmato valliyattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto ito ekatiṃse kappe kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ekadivasaṃ kenacideva karaṇīyena araññaṃ gato tattha nāradaṃ nāma paccekasambuddhaṃ rukkhamūle vasantaṃ disvā pasannamānaso naḷehi sālaṃ katvā tiṇehi chādetvā adāsi. Caṅkamanaṭṭhānañcassa sodhetvā vālukā okiritvā adāsi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde sāvatthiyaṃ brāhmaṇamahāsālassa putto hutvā nibbatti, valliyotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto yobbanamanuppatto indriyavasiko hutvā vicaranto kalyāṇamittasaṃsaggena bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.50.93-103) –
‘‘ഹിമവന്തസ്സാവിദൂരേ, ഹാരിതോ നാമ പബ്ബതോ;
‘‘Himavantassāvidūre, hārito nāma pabbato;
സയമ്ഭൂ നാരദോ നാമ, രുക്ഖമൂലേ വസീ തദാ.
Sayambhū nārado nāma, rukkhamūle vasī tadā.
‘‘നളാഗാരം കരിത്വാന, തിണേന ഛാദയിം അഹം;
‘‘Naḷāgāraṃ karitvāna, tiṇena chādayiṃ ahaṃ;
ചങ്കമം സോധയിത്വാന, സയമ്ഭുസ്സ അദാസഹം.
Caṅkamaṃ sodhayitvāna, sayambhussa adāsahaṃ.
‘‘തേന കമ്മേന സുകതേന, ചേതനാപണിധീഹി ച;
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
ജഹിത്വാ മാനുസം ദേഹം, താവതിംസമഗച്ഛഹം.
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘തത്ഥ മേ സുകതം ബ്യമ്ഹം, നളകുടികനിമ്മിതം;
‘‘Tattha me sukataṃ byamhaṃ, naḷakuṭikanimmitaṃ;
സട്ഠിയോജനമുബ്ബേധം, തിംസയോജനവിത്ഥതം.
Saṭṭhiyojanamubbedhaṃ, tiṃsayojanavitthataṃ.
‘‘ചതുദ്ദസേസു കപ്പേസു, ദേവലോകേ രമിം അഹം;
‘‘Catuddasesu kappesu, devaloke ramiṃ ahaṃ;
ഏകസത്തതിക്ഖത്തുഞ്ച, ദേവരജ്ജമകാരയിം.
Ekasattatikkhattuñca, devarajjamakārayiṃ.
‘‘ചതുത്തിംസതിക്ഖത്തുഞ്ച, ചക്കവത്തീ അഹോസഹം;
‘‘Catuttiṃsatikkhattuñca, cakkavattī ahosahaṃ;
പദേസരജ്ജം വിപുലം, ഗണനാതോ അസങ്ഖിയം.
Padesarajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ.
‘‘ധമ്മപാസാദമാരുയ്ഹ, സബ്ബാകാരവരൂപമം;
‘‘Dhammapāsādamāruyha, sabbākāravarūpamaṃ;
യദിച്ഛകാഹം വിഹരേ, സക്യപുത്തസ്സ സാസനേ.
Yadicchakāhaṃ vihare, sakyaputtassa sāsane.
‘‘ഏകതിംസേ ഇതോ കപ്പേ, യം കമ്മമകരിം തദാ;
‘‘Ekatiṃse ito kappe, yaṃ kammamakariṃ tadā;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, നളകുടിയിദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, naḷakuṭiyidaṃ phalaṃ.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അരഹത്തം പന പത്വാ പുഥുജ്ജനകാലേ അത്തനോ ചിത്തസ്സ രൂപാദിആരമ്മണേസു യഥാകാമപ്പവത്തിയാ, ഇദാനി അരിയമഗ്ഗേന നിഗ്ഗഹിതഭാവസ്സ ച വിഭാവനേന അഞ്ഞം ബ്യാകരോന്തോ –
Arahattaṃ pana patvā puthujjanakāle attano cittassa rūpādiārammaṇesu yathākāmappavattiyā, idāni ariyamaggena niggahitabhāvassa ca vibhāvanena aññaṃ byākaronto –
൧൨൫.
125.
‘‘മക്കടോ പഞ്ചദ്വാരായം, കുടികായം പസക്കിയ;
‘‘Makkaṭo pañcadvārāyaṃ, kuṭikāyaṃ pasakkiya;
ദ്വാരേന അനുപരിയേതി, ഘട്ടയന്തോ മുഹും മുഹും.
Dvārena anupariyeti, ghaṭṭayanto muhuṃ muhuṃ.
൧൨൬.
126.
‘‘തിട്ഠ മക്കട മാ ധാവി, ന ഹി തേ തം യഥാ പുരേ;
‘‘Tiṭṭha makkaṭa mā dhāvi, na hi te taṃ yathā pure;
നിഗ്ഗഹീതോസി പഞ്ഞായ, നേവ ദൂരം ഗമിസ്സസീ’’തി. – ഗാഥാദ്വയം അഭാസി;
Niggahītosi paññāya, neva dūraṃ gamissasī’’ti. – gāthādvayaṃ abhāsi;
തത്ഥ ഘട്ടയന്തോതി അത്തനോ ലോലഭാവേന രുക്ഖസ്സ അഞ്ഞം സാഖം മുഞ്ചിത്വാ അഞ്ഞസ്സ ഗഹണേന അനേകവാരം തത്ഥ രുക്ഖം ചാലേന്തോ ഫലൂപഭോഗമക്കടോ വിയ തേന തേന ചക്ഖാദിദ്വാരേന രൂപാദിആരമ്മണേസു അഞ്ഞം മുഞ്ചിത്വാ അഞ്ഞം ഗണ്ഹന്തോ ചിത്തസന്താനസ്സ സമാദാനവസേന നിച്ചലം ഠാതും അപ്പദാനേന അഭിക്ഖണം ഘട്ടയന്തോ ചാലേന്തോ തസ്മിംയേവ രൂപാദിആരമ്മണേ അനുപരിവത്തതി യഥാകാമം വിചരതി. വത്തമാനസമീപതായ ചേത്ഥ വത്തമാനവചനം. ഏവം അനുപരിയന്തോ ച തിട്ഠ, മക്കട, മാ ധാവി ത്വം, ചിത്തമക്കട, ഇദാനി തിട്ഠ മാ ധാവി, ഇതോ പട്ഠായ തേ ധാവിതും ന സക്കാ, തസ്മാ ന ഹി തേ തം യഥാ പൂരേ യസ്മാ തം അത്തഭാവഗേഹം പുബ്ബേ വിയ ന തേ സേവിതം പിഹിതദ്വാരഭാവതോ, കിഞ്ച നിഗ്ഗഹീതോസി പഞ്ഞായ സയഞ്ച ഇദാനി മഗ്ഗപഞ്ഞായ കിലേസാഭിസങ്ഖാരസങ്ഖാതാനം പാദാനം ഛേദനേന അച്ചന്തികം നിഗ്ഗഹം പത്തോസി, തസ്മാ നേവ ദൂരം ഗമിസ്സസി ഇതോ അത്തഭാവതോ ദൂരം ദുതിയാദിഅത്തഭാവം നേവ ഗമിസ്സസി യാവചരിമകചിത്തം ഏവ തേ ഗമനന്തി ദസ്സേതി. ‘‘നേതോ ദൂര’’ന്തിപി പാഠോ, സോ ഏവത്ഥോ.
Tattha ghaṭṭayantoti attano lolabhāvena rukkhassa aññaṃ sākhaṃ muñcitvā aññassa gahaṇena anekavāraṃ tattha rukkhaṃ cālento phalūpabhogamakkaṭo viya tena tena cakkhādidvārena rūpādiārammaṇesu aññaṃ muñcitvā aññaṃ gaṇhanto cittasantānassa samādānavasena niccalaṃ ṭhātuṃ appadānena abhikkhaṇaṃ ghaṭṭayanto cālento tasmiṃyeva rūpādiārammaṇe anuparivattati yathākāmaṃ vicarati. Vattamānasamīpatāya cettha vattamānavacanaṃ. Evaṃ anupariyanto ca tiṭṭha, makkaṭa, mā dhāvi tvaṃ, cittamakkaṭa, idāni tiṭṭha mā dhāvi, ito paṭṭhāya te dhāvituṃ na sakkā, tasmā na hi te taṃ yathā pūre yasmā taṃ attabhāvagehaṃ pubbe viya na te sevitaṃ pihitadvārabhāvato, kiñca niggahītosi paññāya sayañca idāni maggapaññāya kilesābhisaṅkhārasaṅkhātānaṃ pādānaṃ chedanena accantikaṃ niggahaṃ pattosi, tasmā neva dūraṃ gamissasi ito attabhāvato dūraṃ dutiyādiattabhāvaṃ neva gamissasi yāvacarimakacittaṃ eva te gamananti dasseti. ‘‘Neto dūra’’ntipi pāṭho, so evattho.
വല്ലിയത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Valliyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൩. വല്ലിയത്ഥേരഗാഥാ • 3. Valliyattheragāthā