Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
൪. വല്ലിയത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ
4. Valliyattheragāthāvaṇṇanā
യം കിച്ചം ദള്ഹവീരിയേനാതിആദികാ ആയസ്മതോ വല്ലിയത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയമ്പി പുരിമബുദ്ധേസു കതാധികാരോ തത്ഥ തത്ഥ ഭവേ പുഞ്ഞാനി ഉപചിനന്തോ സുമേധസ്സ ഭഗവതോ കാലേ ബ്രാഹ്മണകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ വിഞ്ഞുതം പത്തോ വിജ്ജാസിപ്പേസു നിപ്ഫത്തിം ഗതോ അസീതികോടിവിഭവം പഹായ താപസപബ്ബജ്ജം പബ്ബജിത്വാ പബ്ബതപാദേ അരഞ്ഞായതനേ ഏകിസ്സാ നദിയാ തീരേ അസ്സമം കാരേത്വാ വിഹരന്തോ അത്തനോ അനുഗ്ഗണ്ഹനത്ഥം ഉപഗതം സത്ഥാരം ദിസ്വാ പസന്നമാനസോ അജിനചമ്മം പത്ഥരിത്വാ അദാസി . തത്ഥ നിസിന്നം ഭഗവന്തം പുപ്ഫേഹി ച ചന്ദനേന ച പൂജേത്വാ അമ്ബഫലാനി ദത്വാ പഞ്ചപതിട്ഠിതേന വന്ദി. തസ്സ ഭഗവാ നിസിന്നാസനസമ്പത്തിം പകാസേന്തോ അനുമോദനം വത്വാ പക്കാമി. സോ തേന പുഞ്ഞകമ്മേന ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ വേസാലിയം ബ്രാഹ്മണകുലേ നിബ്ബത്തിത്വാ ‘‘കണ്ഹമിത്തോ’’തി ലദ്ധനാമോ വയപ്പത്തോ സത്ഥു വേസാലിഗമനേ ബുദ്ധാനുഭാവം ദിസ്വാ പടിലദ്ധസദ്ധോ മഹാകച്ചാനത്ഥേരസ്സ സന്തികേ പബ്ബജി. സോ മന്ദപഞ്ഞോ ദന്ധപരക്കമോ ച ഹുത്വാ ചിരം കാലം വിഞ്ഞും സബ്രഹ്മചാരിം നിസ്സായേവ വസതി. ഭിക്ഖൂ ‘‘യഥാ നാമ വല്ലി രുക്ഖാദീസു കിഞ്ചി അനിസ്സായ വഡ്ഢിതും ന സക്കോതി, ഏവമയമ്പി കഞ്ചി പണ്ഡിതം അനിസ്സായ വഡ്ഢിതും ന സക്കോതീ’’തി വല്ലിയോത്വേവ സമുദാചരിംസു. അപരഭാഗേ പന വേണുദത്തത്ഥേരം ഉപസങ്കമിത്വാ തസ്സ ഓവാദേ ഠത്വാ സതോ സമ്പജാനോ ഹുത്വാ വിഹരന്തോ ഞാണസ്സ പരിപാകം ഗതത്താ പടിപത്തിക്കമം ഥേരം പുച്ഛന്തോ –
Yaṃkiccaṃ daḷhavīriyenātiādikā āyasmato valliyattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave puññāni upacinanto sumedhassa bhagavato kāle brāhmaṇakule nibbattitvā viññutaṃ patto vijjāsippesu nipphattiṃ gato asītikoṭivibhavaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā pabbatapāde araññāyatane ekissā nadiyā tīre assamaṃ kāretvā viharanto attano anuggaṇhanatthaṃ upagataṃ satthāraṃ disvā pasannamānaso ajinacammaṃ pattharitvā adāsi . Tattha nisinnaṃ bhagavantaṃ pupphehi ca candanena ca pūjetvā ambaphalāni datvā pañcapatiṭṭhitena vandi. Tassa bhagavā nisinnāsanasampattiṃ pakāsento anumodanaṃ vatvā pakkāmi. So tena puññakammena devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ brāhmaṇakule nibbattitvā ‘‘kaṇhamitto’’ti laddhanāmo vayappatto satthu vesāligamane buddhānubhāvaṃ disvā paṭiladdhasaddho mahākaccānattherassa santike pabbaji. So mandapañño dandhaparakkamo ca hutvā ciraṃ kālaṃ viññuṃ sabrahmacāriṃ nissāyeva vasati. Bhikkhū ‘‘yathā nāma valli rukkhādīsu kiñci anissāya vaḍḍhituṃ na sakkoti, evamayampi kañci paṇḍitaṃ anissāya vaḍḍhituṃ na sakkotī’’ti valliyotveva samudācariṃsu. Aparabhāge pana veṇudattattheraṃ upasaṅkamitvā tassa ovāde ṭhatvā sato sampajāno hutvā viharanto ñāṇassa paripākaṃ gatattā paṭipattikkamaṃ theraṃ pucchanto –
൧൬൭.
167.
‘‘യം കിച്ചം ദള്ഹവീരിയേന, യം കിച്ചം ബോദ്ധുമിച്ഛതാ;
‘‘Yaṃ kiccaṃ daḷhavīriyena, yaṃ kiccaṃ boddhumicchatā;
കരിസ്സം നാവരജ്ഝിസ്സം, പസ്സ വീരിയം പരക്കമം.
Karissaṃ nāvarajjhissaṃ, passa vīriyaṃ parakkamaṃ.
൧൬൮.
168.
‘‘ത്വഞ്ച മേ മഗ്ഗമക്ഖാഹി, അഞ്ജസം അമതോഗധം;
‘‘Tvañca me maggamakkhāhi, añjasaṃ amatogadhaṃ;
അഹം മോനേന മോനിസ്സം, ഗങ്ഗാസോതോവ സാഗര’’ന്തി. – ഗാഥാദ്വയം അഭാസി;
Ahaṃ monena monissaṃ, gaṅgāsotova sāgara’’nti. – gāthādvayaṃ abhāsi;
തത്ഥ യം കിച്ചം ദള്ഹവീരിയേനാതി ദള്ഹേന വീരിയേന ഥിരേന പരക്കമേന, ദള്ഹവീരിയേന വാ പുരിസധോരയ്ഹേന യം കിച്ചം കാതബ്ബം പടിപജ്ജിതബ്ബം. യം കിച്ചം ബോദ്ധുമിച്ഛതാതി ചത്താരി അരിയസച്ചാനി നിബ്ബാനമേവ വാ ബോദ്ധും ബുജ്ഝിതും ഇച്ഛന്തേന പടിവിജ്ഝിതുകാമേന യം കിച്ചം കരണീയം. കരിസ്സം നാവരജ്ഝിസ്സന്തി തമഹം ദാനി കരിസ്സം ന വിരാധേസ്സം, യഥാനുസിട്ഠം പടിപജ്ജിസ്സാമി. പസ്സ വീരിയം പരക്കമന്തി യഥാ പടിപജ്ജമാനേ ധമ്മേ വിധിനാ ഈരണതോ ‘‘വീരിയം’’, പരം പരം ഠാനം അക്കമനതോ ‘‘പരക്കമോ’’തി ച ലദ്ധനാമം സമ്മാവായാമം പസ്സ ന സദ്ധമേവാതി അത്തനോ കത്തുകാമതം ദസ്സേതി.
Tattha yaṃ kiccaṃ daḷhavīriyenāti daḷhena vīriyena thirena parakkamena, daḷhavīriyena vā purisadhorayhena yaṃ kiccaṃ kātabbaṃ paṭipajjitabbaṃ. Yaṃ kiccaṃ boddhumicchatāti cattāri ariyasaccāni nibbānameva vā boddhuṃ bujjhituṃ icchantena paṭivijjhitukāmena yaṃ kiccaṃ karaṇīyaṃ. Karissaṃ nāvarajjhissanti tamahaṃ dāni karissaṃ na virādhessaṃ, yathānusiṭṭhaṃ paṭipajjissāmi. Passa vīriyaṃ parakkamanti yathā paṭipajjamāne dhamme vidhinā īraṇato ‘‘vīriyaṃ’’, paraṃ paraṃ ṭhānaṃ akkamanato ‘‘parakkamo’’ti ca laddhanāmaṃ sammāvāyāmaṃ passa na saddhamevāti attano kattukāmataṃ dasseti.
ത്വഞ്ചാതി കമ്മട്ഠാനദായകം കല്യാണമിത്തം ആലപതി. മേതി മയ്ഹം. മഗ്ഗമക്ഖാഹീതി അരിയമഗ്ഗം കഥേഹി, ലോകുത്തരമഗ്ഗസമ്പാപകം ചതുസച്ചകമ്മട്ഠാനം കഥേഹീതി അത്ഥോ. അഞ്ജസന്തി ഉജുകം മജ്ഝിമപടിപദാഭാവേന അന്തദ്വയസ്സ അനുപഗമനതോ. അമതേ നിബ്ബാനേ സമ്പാപകഭാവേന പതിട്ഠിതത്താ അമതോഗധം. മോനേനാതി ഞാണേന മഗ്ഗപഞ്ഞായ. മോനിസ്സന്തി ജാനിസ്സം നിബ്ബാനം പടിവിജ്ഝിസ്സം പാപുണിസ്സം. ഗങ്ഗാസോതോവ സാഗരന്തി യഥാ ഗങ്ഗായ സോതോ സാഗരം സമുദ്ദം അവിരജ്ഝന്തോ ഏകംസതോ ഓഗാഹതി, ഏവം ‘‘അഹം കമ്മട്ഠാനം അനുയുഞ്ജന്തോ മഗ്ഗഞാണേന നിബ്ബാനം അധിഗമിസ്സാമി, തസ്മാ തം കമ്മട്ഠാനം മേ ആചിക്ഖഥാ’’തി ഥേരം കമ്മട്ഠാനം യാചി.
Tvañcāti kammaṭṭhānadāyakaṃ kalyāṇamittaṃ ālapati. Meti mayhaṃ. Maggamakkhāhīti ariyamaggaṃ kathehi, lokuttaramaggasampāpakaṃ catusaccakammaṭṭhānaṃ kathehīti attho. Añjasanti ujukaṃ majjhimapaṭipadābhāvena antadvayassa anupagamanato. Amate nibbāne sampāpakabhāvena patiṭṭhitattā amatogadhaṃ. Monenāti ñāṇena maggapaññāya. Monissanti jānissaṃ nibbānaṃ paṭivijjhissaṃ pāpuṇissaṃ. Gaṅgāsotova sāgaranti yathā gaṅgāya soto sāgaraṃ samuddaṃ avirajjhanto ekaṃsato ogāhati, evaṃ ‘‘ahaṃ kammaṭṭhānaṃ anuyuñjanto maggañāṇena nibbānaṃ adhigamissāmi, tasmā taṃ kammaṭṭhānaṃ me ācikkhathā’’ti theraṃ kammaṭṭhānaṃ yāci.
തം സുത്വാ വേണുദത്തത്ഥേരോ തസ്സ കമ്മട്ഠാനം അദാസി. സോപി കമ്മട്ഠാനം അനുയുഞ്ജന്തോ നചിരസ്സേവ വിപസ്സനം ഉസ്സുക്കാപേത്വാ അരഹത്തം പാപുണി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൨.൪൯.൭൫-൧൦൫) –
Taṃ sutvā veṇudattatthero tassa kammaṭṭhānaṃ adāsi. Sopi kammaṭṭhānaṃ anuyuñjanto nacirasseva vipassanaṃ ussukkāpetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 2.49.75-105) –
‘‘പഞ്ച കാമഗുണേ ഹിത്വാ, പിയരൂപേ മനോരമേ;
‘‘Pañca kāmaguṇe hitvā, piyarūpe manorame;
അസീതി കോടിയോ ഹിത്വാ, പബ്ബജിം അനഗാരിയം.
Asīti koṭiyo hitvā, pabbajiṃ anagāriyaṃ.
‘‘പബ്ബജിത്വാന കായേന, പാപകമ്മം വിവജ്ജയിം;
‘‘Pabbajitvāna kāyena, pāpakammaṃ vivajjayiṃ;
വചീദുച്ചരിതം ഹിത്വാ, നദീകൂലേ വസാമഹം.
Vacīduccaritaṃ hitvā, nadīkūle vasāmahaṃ.
‘‘ഏകകം മം വിഹരന്തം, ബുദ്ധസേട്ഠോ ഉപാഗമി;
‘‘Ekakaṃ maṃ viharantaṃ, buddhaseṭṭho upāgami;
നാഹം ജാനാമി ബുദ്ധോതി, അകാസിം പടിസന്ഥാരം.
Nāhaṃ jānāmi buddhoti, akāsiṃ paṭisanthāraṃ.
‘‘കരിത്വാ പടിസന്ഥാരം, നാമഗോത്തമപുച്ഛഹം;
‘‘Karitvā paṭisanthāraṃ, nāmagottamapucchahaṃ;
ദേവതാനുസി ഗന്ധബ്ബോ, അദു സക്കോ പുരിന്ദദോ.
Devatānusi gandhabbo, adu sakko purindado.
‘‘കോ വാ ത്വം കസ്സ വാ പുത്തോ, മഹാബ്രഹ്മാ ഇധാഗതോ;
‘‘Ko vā tvaṃ kassa vā putto, mahābrahmā idhāgato;
വിരോചേസി ദിസാ സബ്ബാ, ഉദയം സൂരിയോ യഥാ.
Virocesi disā sabbā, udayaṃ sūriyo yathā.
‘‘സഹസ്സാരാനി ചക്കാനി, പാദേ ദിസ്സന്തി മാരിസ;
‘‘Sahassārāni cakkāni, pāde dissanti mārisa;
കോ വാ ത്വം കസ്സ വാ പുത്തോ, കഥം ജാനേമു തം മയം.
Ko vā tvaṃ kassa vā putto, kathaṃ jānemu taṃ mayaṃ.
‘‘നാമഗോത്തം പവേദേഹി, സംസയം അപനേഹി മേ;
‘‘Nāmagottaṃ pavedehi, saṃsayaṃ apanehi me;
നമ്ഹി ദേവാ ന ഗന്ധബ്ബോ, നമ്ഹി സക്കോ പുരിന്ദദോ.
Namhi devā na gandhabbo, namhi sakko purindado.
‘‘ബ്രഹ്മഭാവോ ച മേ നത്ഥി, ഏതേസം ഉത്തമോ അഹം;
‘‘Brahmabhāvo ca me natthi, etesaṃ uttamo ahaṃ;
അതീതോ വിസയം തേസം, ദാലയിം കാമബന്ധനം.
Atīto visayaṃ tesaṃ, dālayiṃ kāmabandhanaṃ.
‘‘സബ്ബേ കിലേസേ ഝാപേത്വാ, പത്തോ സമ്ബോധിമുത്തമം;
‘‘Sabbe kilese jhāpetvā, patto sambodhimuttamaṃ;
തസ്സ വാചം സുണിത്വാഹം, ഇദം വചനമബ്രവിം.
Tassa vācaṃ suṇitvāhaṃ, idaṃ vacanamabraviṃ.
‘‘യദി ബുദ്ധോസി സബ്ബഞ്ഞൂ, നിസീദ ത്വം മഹാമുനേ;
‘‘Yadi buddhosi sabbaññū, nisīda tvaṃ mahāmune;
തമഹം പൂജയിസ്സാമി, ദുക്ഖസ്സന്തകരോ തുവം.
Tamahaṃ pūjayissāmi, dukkhassantakaro tuvaṃ.
‘‘പത്ഥരിത്വാജിനചമ്മം , അദാസി സത്ഥുനോ അഹം;
‘‘Pattharitvājinacammaṃ , adāsi satthuno ahaṃ;
നിസീദി തത്ഥ ഭഗവാ, സീഹോവ ഗിരിഗബ്ഭരേ.
Nisīdi tattha bhagavā, sīhova girigabbhare.
‘‘ഖിപ്പം പബ്ബതമാരുയ്ഹ, അമ്ബസ്സ ഫലമഗ്ഗഹിം;
‘‘Khippaṃ pabbatamāruyha, ambassa phalamaggahiṃ;
സാലകല്യാണികം പുപ്ഫം, ചന്ദനഞ്ച മഹാരഹം.
Sālakalyāṇikaṃ pupphaṃ, candanañca mahārahaṃ.
‘‘ഖിപ്പം പഗ്ഗയ്ഹ തം സബ്ബം, ഉപേത്വാ ലോകനായകം;
‘‘Khippaṃ paggayha taṃ sabbaṃ, upetvā lokanāyakaṃ;
ഫലം ബുദ്ധസ്സ ദത്വാന, സാലപുപ്ഫമപൂജയിം.
Phalaṃ buddhassa datvāna, sālapupphamapūjayiṃ.
‘‘ചന്ദനം അനുലിമ്പിത്വാ, അവന്ദിം സത്ഥുനോ അഹം;
‘‘Candanaṃ anulimpitvā, avandiṃ satthuno ahaṃ;
പസന്നചിത്തോ സുമനോ, വിപുലായ ച പീതിയാ.
Pasannacitto sumano, vipulāya ca pītiyā.
‘‘അജിനമ്ഹി നിസീദിത്വാ, സുമേധോ ലോകനായകോ;
‘‘Ajinamhi nisīditvā, sumedho lokanāyako;
മമ കമ്മം പകിത്തേസി, ഹാസയന്തോ മമം തദാ.
Mama kammaṃ pakittesi, hāsayanto mamaṃ tadā.
‘‘ഇമിനാ ഫലദാനേന, ഗന്ധമാലേഹി ചൂഭയം;
‘‘Iminā phaladānena, gandhamālehi cūbhayaṃ;
പഞ്ചവീസേ കപ്പസതേ, ദേവലോകേ രമിസ്സതി.
Pañcavīse kappasate, devaloke ramissati.
‘‘അനൂനമനസങ്കപ്പോ, വസവത്തീ ഭവിസ്സതി;
‘‘Anūnamanasaṅkappo, vasavattī bhavissati;
ഛബ്ബീസതികപ്പസതേ, മനുസ്സത്തം ഗമിസ്സതി.
Chabbīsatikappasate, manussattaṃ gamissati.
‘‘ഭവിസ്സതി ചക്കവത്തീ, ചാതുരന്തോ മഹിദ്ധികോ;
‘‘Bhavissati cakkavattī, cāturanto mahiddhiko;
വേഭാരം നാമ നഗരം, വിസ്സകമ്മേന മാപിതം.
Vebhāraṃ nāma nagaraṃ, vissakammena māpitaṃ.
‘‘ഹേസ്സതി സബ്ബസോവണ്ണം, നാനാരതനഭൂസിതം;
‘‘Hessati sabbasovaṇṇaṃ, nānāratanabhūsitaṃ;
ഏതേനേവ ഉപായേന, സംസരിസ്സതി സോ ഭവേ.
Eteneva upāyena, saṃsarissati so bhave.
‘‘സബ്ബത്ഥ പൂജിതോ ഹുത്വാ, ദേവത്തേ അഥ മാനുസേ;
‘‘Sabbattha pūjito hutvā, devatte atha mānuse;
പച്ഛിമേ ഭവേ സമ്പത്തേ, ബ്രഹ്മബന്ധു ഭവിസ്സതി.
Pacchime bhave sampatte, brahmabandhu bhavissati.
‘‘അഗാരാ അഭിനിക്ഖമ്മ, അനഗാരീ ഭവിസ്സതി;
‘‘Agārā abhinikkhamma, anagārī bhavissati;
അഭിഞ്ഞാപാരഗൂ ഹുത്വാ, നിബ്ബായിസ്സതിനാസവോ.
Abhiññāpāragū hutvā, nibbāyissatināsavo.
‘‘ഇദം വത്വാന സമ്ബുദ്ധോ, സുമേധോ ലോകനായകോ;
‘‘Idaṃ vatvāna sambuddho, sumedho lokanāyako;
മമ നിജ്ഝായമാനസ്സ, പക്കാമി അനിലഞ്ജസേ.
Mama nijjhāyamānassa, pakkāmi anilañjase.
‘‘തേന കമ്മേന സുകതേന, ചേതനാപണിധീഹി ച;
‘‘Tena kammena sukatena, cetanāpaṇidhīhi ca;
ജഹിത്വാ മാനുസം ദേഹം, താവതിംസമഗച്ഛഹം.
Jahitvā mānusaṃ dehaṃ, tāvatiṃsamagacchahaṃ.
‘‘തുസിതതോ ചവിത്വാന, നിബ്ബത്തിം മാതുകുച്ഛിയം;
‘‘Tusitato cavitvāna, nibbattiṃ mātukucchiyaṃ;
ഭോഗേ മേ ഊനതാ നത്ഥി, യമ്ഹി ഗബ്ഭേ വസാമഹം.
Bhoge me ūnatā natthi, yamhi gabbhe vasāmahaṃ.
‘‘മാതുകുച്ഛിഗതേ മയി, അന്നപാനഞ്ച ഭോജനം;
‘‘Mātukucchigate mayi, annapānañca bhojanaṃ;
മാതുയാ മമ ഛന്ദേന, നിബ്ബത്തതി യദിച്ഛകം.
Mātuyā mama chandena, nibbattati yadicchakaṃ.
‘‘ജാതിയാ പഞ്ചവസ്സേന, പബ്ബജിം അനഗാരിയം;
‘‘Jātiyā pañcavassena, pabbajiṃ anagāriyaṃ;
ഓരോപിതമ്ഹി കേസമ്ഹി, അരഹത്തമപാപുണിം.
Oropitamhi kesamhi, arahattamapāpuṇiṃ.
‘‘പുബ്ബകമ്മം ഗവേസന്തോ, ഓരേന നാദ്ദസം അഹം;
‘‘Pubbakammaṃ gavesanto, orena nāddasaṃ ahaṃ;
തിംസകപ്പസഹസ്സമ്ഹി, മമ കമ്മമനുസ്സരിം.
Tiṃsakappasahassamhi, mama kammamanussariṃ.
‘‘നമോ തേ പുരിസാജഞ്ഞ, നമോ തേ പുരിസുത്തമ;
‘‘Namo te purisājañña, namo te purisuttama;
തവ സാസനമാഗമ്മ, പത്തോമ്ഹി അചലം പദം.
Tava sāsanamāgamma, pattomhi acalaṃ padaṃ.
‘‘തിംസകപ്പസഹസ്സമ്ഹി, യം ബുദ്ധമഭിപൂജയിം;
‘‘Tiṃsakappasahassamhi, yaṃ buddhamabhipūjayiṃ;
ദുഗ്ഗതിം നാഭിജാനാമി, ബുദ്ധപൂജായിദം ഫലം.
Duggatiṃ nābhijānāmi, buddhapūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘കിലേസാ ഝാപിതാ മയ്ഹം…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
അരഹത്തം പന പത്വാ അഞ്ഞം ബ്യാകരോന്തോ ഥേരോ ഇമായേവ ഗാഥാ അഭാസീതി.
Arahattaṃ pana patvā aññaṃ byākaronto thero imāyeva gāthā abhāsīti.
വല്ലിയത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Valliyattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൪. വല്ലിയത്ഥേരഗാഥാ • 4. Valliyattheragāthā