Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਜਾਤਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Jātaka-aṭṭhakathā |
[੧੮੩] ੩. વਾਲੋਦਕਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ
[183] 3. Vālodakajātakavaṇṇanā
વਾਲੋਦਕਂ ਅਪ੍ਪਰਸਂ ਨਿਹੀਨਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਸਤ੍ਥਾ ਜੇਤવਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਪਞ੍ਚਸਤੇ વਿਘਾਸਾਦੇ ਆਰਬ੍ਭ ਕਥੇਸਿ। ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਕਿਰ ਪਞ੍ਚਸਤਾ ਉਪਾਸਕਾ ਘਰਾવਾਸਪਲਿਬੋਧਂ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਸ੍ਸ ਨਿਯ੍ਯਾਦੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਣਨ੍ਤਾ ਏਕਤੋવ વਿਚਰਨ੍ਤਿ। ਤੇਸੁ ਕੇਚਿ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾ, ਕੇਚਿ ਸਕਦਾਗਾਮਿਨੋ, ਕੇਚਿ ਅਨਾਗਾਮਿਨੋ, ਏਕੋਪਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਨ੍ਤਾਪਿ ਤੇ ਉਪਾਸਕੇ ਅਨ੍ਤੋਕਰਿਤ੍વਾવ ਨਿਮਨ੍ਤੇਨ੍ਤਿ। ਤੇਸਂ ਪਨ ਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠਮੁਖੋਦਕવਤ੍ਥਗਨ੍ਧਮਾਲਦਾਯਕਾ ਪਞ੍ਚਸਤਾ ਚੂਲ਼ੁਪਟ੍ਠਾਕਾ વਿਘਾਸਾਦਾ ਹੁਤ੍વਾ વਸਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਭੁਤ੍ਤਪਾਤਰਾਸਾ ਨਿਦ੍ਦਾਯਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯ ਅਚਿਰવਤਿਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਦੀਤੀਰੇ ਉਨ੍ਨਦਨ੍ਤਾ ਮਲ੍ਲਯੁਦ੍ਧਂ ਯੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਪਨ ਪਞ੍ਚਸਤਾ ਉਪਾਸਕਾ ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦਾ ਅਪ੍ਪਨਿਗ੍ਘੋਸਾ ਪਟਿਸਲ੍ਲਾਨਮਨੁਯੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤੇਸਂ વਿਘਾਸਾਦਾਨਂ ਉਚ੍ਚਾਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਏਸੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਦ੍ਦੋ’’ਤਿ ਥੇਰਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘વਿਘਾਸਾਦਸਦ੍ਦੋ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਨ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਇਮੇ વਿਘਾਸਾਦਾ ਇਦਾਨੇવ વਿਘਾਸਂ ਖਾਦਿਤ੍વਾ ਉਨ੍ਨਦਨ੍ਤਿ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਉਨ੍ਨਦਨ੍ਤਿਯੇવ, ਇਮੇਪਿ ਉਪਾਸਕਾ ਨ ਇਦਾਨੇવ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ, ਪੁਬ੍ਬੇਪਿ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਯੇવਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਥੇਰੇਨ ਯਾਚਿਤੋ ਅਤੀਤਂ ਆਹਰਿ।
Vālodakaṃapparasaṃ nihīnanti idaṃ satthā jetavane viharanto pañcasate vighāsāde ārabbha kathesi. Sāvatthiyaṃ kira pañcasatā upāsakā gharāvāsapalibodhaṃ puttadārassa niyyādetvā satthu dhammadesanaṃ suṇantā ekatova vicaranti. Tesu keci sotāpannā, keci sakadāgāmino, keci anāgāmino, ekopi puthujjano nāma natthi, satthāraṃ nimantentāpi te upāsake antokaritvāva nimantenti. Tesaṃ pana dantakaṭṭhamukhodakavatthagandhamāladāyakā pañcasatā cūḷupaṭṭhākā vighāsādā hutvā vasanti. Te bhuttapātarāsā niddāyitvā uṭṭhāya aciravatiṃ gantvā nadītīre unnadantā mallayuddhaṃ yujjhanti. Te pana pañcasatā upāsakā appasaddā appanigghosā paṭisallānamanuyuñjanti. Satthā tesaṃ vighāsādānaṃ uccāsaddaṃ sutvā ‘‘kiṃ eso, ānanda, saddo’’ti theraṃ pucchitvā ‘‘vighāsādasaddo, bhante’’ti vutte ‘‘na kho, ānanda, ime vighāsādā idāneva vighāsaṃ khāditvā unnadanti, pubbepi unnadantiyeva, imepi upāsakā na idāneva sannisinnā, pubbepi sannisinnāyevā’’ti vatvā therena yācito atītaṃ āhari.
ਅਤੀਤੇ ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੇ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਨ੍ਤੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਅਮਚ੍ਚਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਰਞ੍ਞੋ ਅਤ੍ਥਧਮ੍ਮਾਨੁਸਾਸਕੋ ਅਹੋਸਿ। ਅਥੇਕਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਸੋ ਰਾਜਾ ‘‘ਪਚ੍ਚਨ੍ਤੋ ਕੁਪਿਤੋ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਸਤੇ ਸਿਨ੍ਧવੇ ਕਪ੍ਪਾਪੇਤ੍વਾ ਚਤੁਰਙ੍ਗਿਨਿਯਾ ਸੇਨਾਯ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਂ વੂਪਸਮੇਤ੍વਾ ਬਾਰਾਣਸਿਮੇવ ਪਚ੍ਚਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਸਿਨ੍ਧવਾ ਕਿਲਨ੍ਤਾ ਅਲ੍ਲਰਸਮੇવ ਨੇਸਂ ਮੁਦ੍ਦਿਕਪਾਨਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ ਆਣਾਪੇਸਿ। ਸਿਨ੍ਧવਾ ਗਨ੍ਧਪਾਨਂ ਪਿવਿਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸਸਾਲਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਠਾਨੇਸੁ ਅਟ੍ਠਂਸੁ। ਤੇਸਂ ਪਨ ਦਿਨ੍ਨਾવਸਿਟ੍ਠਕਂ ਅਪ੍ਪਰਸਂ ਬਹੁਕਸਟਂ ਅਹੋਸਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ‘‘ਇਦਂ ਕਿਂ ਕਰੋਮਾ’’ਤਿ ਰਾਜਾਨਂ ਪੁਚ੍ਛਿਂਸੁ। ਰਾਜਾ ਉਦਕੇਨ ਮਦ੍ਦਿਤ੍વਾ ਮਕਚਿਪਿਲੋਤਿਕਾਹਿ ਪਰਿਸ੍ਸਾવੇਤ੍વਾ ‘‘ਯੇ ਗਦ੍ਰਭਾ ਸਿਨ੍ਧવਾਨਂ ਨਿવਾਪਂ ਪਹਿਂਸੁ, ਤੇਸਂ ਦਾਪੇਥਾ’’ਤਿ ਦਾਪੇਸਿ। ਗਦ੍ਰਭਾ ਕਸਟਉਦਕਂ ਪਿવਿਤ੍વਾ ਮਤ੍ਤਾ ਹੁਤ੍વਾ વਿਰવਨ੍ਤਾ ਰਾਜਙ੍ਗਣੇ વਿਚਰਿਂਸੁ। ਰਾਜਾ ਮਹਾવਾਤਪਾਨਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਰਾਜਙ੍ਗਣਂ ਓਲੋਕਯਮਾਨੋ ਸਮੀਪੇ ਠਿਤਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਪਸ੍ਸ, ਇਮੇ ਗਦ੍ਰਭਾ ਕਸਟੋਦਕਂ ਪਿવਿਤ੍વਾ ਮਤ੍ਤਾ ਹੁਤ੍વਾ વਿਰવਨ੍ਤਾ ਉਪ੍ਪਤਨ੍ਤਾ વਿਚਰਨ੍ਤਿ, ਸਿਨ੍ਧવਕੁਲੇ ਜਾਤਸਿਨ੍ਧવਾ ਪਨ ਗਨ੍ਧਪਾਨਂ ਪਿવਿਤ੍વਾ ਨਿਸ੍ਸਦ੍ਦਾ ਸਨ੍ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਨ ਉਪ੍ਪਿਲવਨ੍ਤਿ, ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਕਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਪਠਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto amaccakule nibbattitvā vayappatto rañño atthadhammānusāsako ahosi. Athekasmiṃ kāle so rājā ‘‘paccanto kupito’’ti sutvā pañcasate sindhave kappāpetvā caturaṅginiyā senāya gantvā paccantaṃ vūpasametvā bārāṇasimeva paccāgantvā ‘‘sindhavā kilantā allarasameva nesaṃ muddikapānaṃ dethā’’ti āṇāpesi. Sindhavā gandhapānaṃ pivitvā assasālaṃ gantvā attano attano ṭhānesu aṭṭhaṃsu. Tesaṃ pana dinnāvasiṭṭhakaṃ apparasaṃ bahukasaṭaṃ ahosi. Manussā ‘‘idaṃ kiṃ karomā’’ti rājānaṃ pucchiṃsu. Rājā udakena madditvā makacipilotikāhi parissāvetvā ‘‘ye gadrabhā sindhavānaṃ nivāpaṃ pahiṃsu, tesaṃ dāpethā’’ti dāpesi. Gadrabhā kasaṭaudakaṃ pivitvā mattā hutvā viravantā rājaṅgaṇe vicariṃsu. Rājā mahāvātapānaṃ vivaritvā rājaṅgaṇaṃ olokayamāno samīpe ṭhitaṃ bodhisattaṃ āmantetvā ‘‘passa, ime gadrabhā kasaṭodakaṃ pivitvā mattā hutvā viravantā uppatantā vicaranti, sindhavakule jātasindhavā pana gandhapānaṃ pivitvā nissaddā sannisinnā na uppilavanti, kiṃ nu kho kāraṇa’’nti pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –
੬੫.
65.
‘‘વਾਲੋਦਕਂ ਅਪ੍ਪਰਸਂ ਨਿਹੀਨਂ, ਪਿਤ੍વਾ ਮਦੋ ਜਾਯਤਿ ਗਦ੍ਰਭਾਨਂ।
‘‘Vālodakaṃ apparasaṃ nihīnaṃ, pitvā mado jāyati gadrabhānaṃ;
ਇਮਞ੍ਚ ਪਿਤ੍વਾਨ ਰਸਂ ਪਣੀਤਂ, ਮਦੋ ਨ ਸਞ੍ਜਾਯਤਿ ਸਿਨ੍ਧવਾਨ’’ਨ੍ਤਿ॥
Imañca pitvāna rasaṃ paṇītaṃ, mado na sañjāyati sindhavāna’’nti.
ਤਤ੍ਥ વਾਲੋਦਕਨ੍ਤਿ ਮਕਚਿવਾਲੇਹਿ ਪਰਿਸ੍ਸਾવਿਤਉਦਕਂ। ‘‘વਾਲੁਦਕ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਨਿਹੀਨਨ੍ਤਿ ਨਿਹੀਨਰਸਭਾવੇਨ ਨਿਹੀਨਂ। ਨ ਸਞ੍ਜਾਯਤੀਤਿ ਸਿਨ੍ਧવਾਨਂ ਮਦੋ ਨ ਜਾਯਤਿ, ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ।
Tattha vālodakanti makacivālehi parissāvitaudakaṃ. ‘‘Vāludaka’’ntipi pāṭho. Nihīnanti nihīnarasabhāvena nihīnaṃ. Na sañjāyatīti sindhavānaṃ mado na jāyati, kiṃ nu kho kāraṇanti pucchi.
ਅਥਸ੍ਸ ਕਾਰਣਂ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਦੁਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ –
Athassa kāraṇaṃ ācikkhanto bodhisatto dutiyaṃ gāthamāha –
੬੬.
66.
‘‘ਅਪ੍ਪਂ ਪਿવਿਤ੍વਾਨ ਨਿਹੀਨਜਚ੍ਚੋ, ਸੋ ਮਜ੍ਜਤੀ ਤੇਨ ਜਨਿਨ੍ਦ ਪੁਟ੍ਠੋ।
‘‘Appaṃ pivitvāna nihīnajacco, so majjatī tena janinda puṭṭho;
ਧੋਰਯ੍ਹਸੀਲੀ ਚ ਕੁਲਮ੍ਹਿ ਜਾਤੋ, ਨ ਮਜ੍ਜਤੀ ਅਗ੍ਗਰਸਂ ਪਿવਿਤ੍વਾ’’ਤਿ॥
Dhorayhasīlī ca kulamhi jāto, na majjatī aggarasaṃ pivitvā’’ti.
ਤਤ੍ਥ ਤੇਨ ਜਨਿਨ੍ਦ ਪੁਟ੍ਠੋਤਿ ਜਨਿਨ੍ਦ ਉਤ੍ਤਮਰਾਜ ਯੋ ਨਿਹੀਨਜਚ੍ਚੋ, ਤੇਨ ਨਿਹੀਨਜਚ੍ਚਭਾવੇਨ ਪੁਟ੍ਠੋ ਮਜ੍ਜਤਿ ਪਮਜ੍ਜਤਿ। ਧੋਰਯ੍ਹਸੀਲੀਤਿ ਧੋਰਯ੍ਹਸੀਲੋ ਧੁਰવਹਨਕਆਚਾਰੇਨ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਜਾਤਿਸਿਨ੍ਧવੋ। ਅਗ੍ਗਰਸਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਪਠਮਂ ਗਹਿਤਂ ਮੁਦ੍ਦਿਕਰਸਂ ਪਿવਿਤ੍વਾਪਿ ਨ ਮਜ੍ਜਤਿ।
Tattha tena janinda puṭṭhoti janinda uttamarāja yo nihīnajacco, tena nihīnajaccabhāvena puṭṭho majjati pamajjati. Dhorayhasīlīti dhorayhasīlo dhuravahanakaācārena sampanno jātisindhavo. Aggarasanti sabbapaṭhamaṃ gahitaṃ muddikarasaṃ pivitvāpi na majjati.
ਰਾਜਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਗਦ੍ਰਭੇ ਰਾਜਙ੍ਗਣਾ ਨੀਹਰਾਪੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸੇવ ਓવਾਦੇ ਠਿਤੋ ਦਾਨਾਦੀਨਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਯਥਾਕਮ੍ਮਂ ਗਤੋ।
Rājā bodhisattassa vacanaṃ sutvā gadrabhe rājaṅgaṇā nīharāpetvā tasseva ovāde ṭhito dānādīni puññāni katvā yathākammaṃ gato.
ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਜਾਤਕਂ ਸਮੋਧਾਨੇਸਿ – ‘‘ਤਦਾ ਪਞ੍ਚਸਤਾ ਗਦ੍ਰਭਾ ਇਮੇ વਿਘਾਸਾਦਾ ਅਹੇਸੁਂ, ਪਞ੍ਚਸਤਾ ਸਿਨ੍ਧવਾ ਇਮੇ ਉਪਾਸਕਾ, ਰਾਜਾ ਆਨਨ੍ਦੋ, ਪਣ੍ਡਿਤਾਮਚ੍ਚੋ ਪਨ ਅਹਮੇવ ਅਹੋਸਿ’’ਨ੍ਤਿ।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā pañcasatā gadrabhā ime vighāsādā ahesuṃ, pañcasatā sindhavā ime upāsakā, rājā ānando, paṇḍitāmacco pana ahameva ahosi’’nti.
વਾਲੋਦਕਜਾਤਕવਣ੍ਣਨਾ ਤਤਿਯਾ।
Vālodakajātakavaṇṇanā tatiyā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਜਾਤਕਪਾਲ਼ਿ • Jātakapāḷi / ੧੮੩. વਾਲੋਦਕਜਾਤਕਂ • 183. Vālodakajātakaṃ