| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ (ဋီကာ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
၃. ဝမ္မိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ
3. Vammikasuttavaṇṇanā
၂၄၉. ပိယဝစနန္တိ ပိယသမုဒာစာရော။ ဝိညုဇာတိကာ ဟိ ပရံ ပိယေန သမုဒာစရန္တာ ‘‘ဘဝ’’န္တိ ဝာ, ‘‘ဒေဝာနံ ပိယော’’တိ ဝာ, ‘‘အာယသ္မာ’’တိ ဝာ သမုဒာစရန္တိ, တသ္မာ သမ္မုခာ သမ္ဗောဓနဝသေန ‘‘အာဝုသော’’တိ, တိရောက္ခံ ‘‘အာယသ္မာ’’တိ အယမ္ပိ သမုဒာစာရော။ မဟာကသ္သပဥရုဝေလကသ္သပာဒယော အညေပိ ကသ္သပနာမကာ အတ္ထီတိ ‘‘ကတရသ္သ ကသ္သပသ္သာ’’တိ ပုစ္ဆန္တိ။ ရညာတိ ကောသလရညာ။ ‘‘သဉ္ဇာနိံသူ’’တိ သင္ခေပတော ဝုတ္တမတ္ထံ ဝိဝရိတုံ ‘‘အယံ ပနာ’’တိအာဒိ အာရဒ္ဓံ။ အသ္သာတိ ကုမာရကသ္သပသ္သ, ‘‘သဉ္ဇာနိံသူ’’တိ ဝုတ္တသဉ္ဇာနနသ္သ ဝာ။ ပုညာနိ ကရောန္တောတိ ကပ္ပသတသဟသ္သံ ဒေဝေသု စ မနုသ္သေသု စ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဒာနာဒီနိ ပုညာနိ ဘာဝေန္တော။ ဩသက္ကန္တေတိ ပရိဟာယမာနေ။ ပဌမန္တိ ကုမာရိကာကာလေ။ သတ္ထာ ဥပာလိတ္ထေရံ ပဋိစ္ဆာပေသိ တံ အဓိကရဏံ ဝိနယကမ္မေနေဝသ္သာ ဘိက္ခုနိယာ ပဗ္ဗဇ္ဇာယ အရောဂဘာဝံ။
249.Piyavacananti piyasamudācāro. Viññujātikā hi paraṃ piyena samudācarantā ‘‘bhava’’nti vā, ‘‘devānaṃ piyo’’ti vā, ‘‘āyasmā’’ti vā samudācaranti, tasmā sammukhā sambodhanavasena ‘‘āvuso’’ti, tirokkhaṃ ‘‘āyasmā’’ti ayampi samudācāro. Mahākassapauruvelakassapādayo aññepi kassapanāmakā atthīti ‘‘katarassa kassapassā’’ti pucchanti. Raññāti kosalaraññā. ‘‘Sañjāniṃsū’’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘‘ayaṃ panā’’tiādi āraddhaṃ. Assāti kumārakassapassa, ‘‘sañjāniṃsū’’ti vuttasañjānanassa vā. Puññāni karontoti kappasatasahassaṃ devesu ca manussesu ca nibbattitvā dānādīni puññāni bhāvento. Osakkanteti parihāyamāne. Paṭhamanti kumārikākāle. Satthā upālittheraṃ paṭicchāpesi taṃ adhikaraṇaṃ vinayakammenevassā bhikkhuniyā pabbajjāya arogabhāvaṃ.
ပညတ္တိဝိဘာဝနာတိ ‘‘အန္ဓဝန’’န္တ္ဝေဝ ပညာယမာနသ္သ ဝိဘာဝနာ။ ဩလီယတီတိ သင္ကုစတိ သဏိကံ ဝတ္တတိ။ ဘာဏကောတိ သရဘာဏကော။ ယံ အတ္ထိ, တံ ဂဟေတ္ဝာတိ ဣဒာနိ ပရိယေသိတဗ္ဗဋ္ဌာနံ နတ္ထိ, ယထာဂတံ ပန ယံ အတ္ထိ, တံ ဂဟေတ္ဝာ။ ဗလဝဂုဏေတိ အဓိမတ္တဂုဏေ။ ကသ္သပဘဂဝတော ကာလေ နိရုဠ္ဟသမညာဝသေန ဝစနသန္တတိယာ အဝိစ္ဆေဒေန စ ဣမသ္မိမ္ပိ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ တံ ‘‘အန္ဓဝန’’န္တ္ဝေဝ ပညာယိတ္ထ, ဥပရူပရိဝဍ္ဎမာနာယ ပထဝိယာ ဥပရိ ရုက္ခဂစ္ဆာဒီသု သဉ္ဇာယန္တေသုပီတိ။ သေက္ခပဋိပဒန္တိ သေက္ခဘာဝာဝဟံ ဝိသုဒ္ဓိပဋိပတ္တိံ။
Paññattivibhāvanāti ‘‘andhavana’’ntveva paññāyamānassa vibhāvanā. Olīyatīti saṅkucati saṇikaṃ vattati. Bhāṇakoti sarabhāṇako. Yaṃ atthi, taṃ gahetvāti idāni pariyesitabbaṭṭhānaṃ natthi, yathāgataṃ pana yaṃ atthi, taṃ gahetvā. Balavaguṇeti adhimattaguṇe. Kassapabhagavato kāle niruḷhasamaññāvasena vacanasantatiyā avicchedena ca imasmimpi buddhuppāde taṃ ‘‘andhavana’’ntveva paññāyittha, uparūparivaḍḍhamānāya pathaviyā upari rukkhagacchādīsu sañjāyantesupīti. Sekkhapaṭipadanti sekkhabhāvāvahaṃ visuddhipaṭipattiṃ.
အညတရ-သဒ္ဒော အပာကဋေ ဝိယ ပာကဋေပိ ဝတ္တတိ ဧက-သဒ္ဒေန သမာနတ္ထတ္တာတိ ဒသ္သေတုံ ‘‘အဘိဇာနာတီ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘယဘေရဝဒသ္သိတမ္ပိ အဘိက္ကန္တ-သဒ္ဒသ္သ အတ္ထုဒ္ဓာရံ ဣဓ ဒသ္သေန္တော ဧဝံ ဟေဋ္ဌာ တတ္ထ တတ္ထ ကတာ အတ္ထသံဝဏ္ဏနာ ပရတော တသ္မိံ တသ္မိံ သုတ္တပဒေသေ ယထာရဟံ ဝတ္တဗ္ဗာတိ နယဒသ္သနံ ကရောတိ။ ကဉ္စနသန္နိဘတ္တစတာ သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာတိ အဓိပ္ပာယေနာဟ ‘‘ဆဝိယ’’န္တိ။ ဆဝိဂတာ ပန ဝဏ္ဏဓာတု ဧဝ ‘‘သုဝဏ္ဏဝဏ္ဏော’’တိ ဧတ္ထ ဝဏ္ဏဂ္ဂဟဏေန ဂဟိတာတိ အပရေ။ ဝဏ္ဏီယတိ ကိတ္တီယတိ ဥဂ္ဃောသနန္တိ ဝဏ္ဏော, ထုတိ။ ဝဏ္ဏီယတိ အသင္ကရတော ဝဝတ္ထပီယတီတိ ဝဏ္ဏော, ကုလဝဂ္ဂော။ ဝဏ္ဏီယတိ ဖလံ ဧတေန ယထာသဘာဝတော ဝိဘာဝီယတီတိ ဝဏ္ဏော, ကာရဏံ။ ဝဏ္ဏနံ ဒီဃရသ္သာဒိဝသေန သဏ္ဌဟနန္တိ ဝဏ္ဏော, သဏ္ဌာနံ။ ဝဏ္ဏီယတိ အဏုမဟန္တာဒိဝသေန ပမီယတီတိ ဝဏ္ဏော, ပမာဏံ။ ဝဏ္ဏေတိ ဝိကာရမာပဇ္ဇမာနံ ဟဒယင္ဂတဘာဝံ ပကာသေတီတိ ဝဏ္ဏော, ရူပာယတနံ။ ဧဝံ တေန တေန ပဝတ္တိနိမိတ္တေန ဝဏ္ဏ-သဒ္ဒသ္သ တသ္မိံ တသ္မိံ အတ္ထေ ပဝတ္တိ ဝေဒိတဗ္ဗာ။
Aññatara-saddo apākaṭe viya pākaṭepi vattati eka-saddena samānatthattāti dassetuṃ ‘‘abhijānātī’’tiādi vuttaṃ. Bhayabheravadassitampi abhikkanta-saddassa atthuddhāraṃ idha dassento evaṃ heṭṭhā tattha tattha katā atthasaṃvaṇṇanā parato tasmiṃ tasmiṃ suttapadese yathārahaṃ vattabbāti nayadassanaṃ karoti. Kañcanasannibhattacatā suvaṇṇavaṇṇaggahaṇena gahitāti adhippāyenāha ‘‘chaviya’’nti. Chavigatā pana vaṇṇadhātu eva ‘‘suvaṇṇavaṇṇo’’ti ettha vaṇṇaggahaṇena gahitāti apare. Vaṇṇīyati kittīyati ugghosananti vaṇṇo, thuti. Vaṇṇīyati asaṅkarato vavatthapīyatīti vaṇṇo, kulavaggo. Vaṇṇīyati phalaṃ etena yathāsabhāvato vibhāvīyatīti vaṇṇo, kāraṇaṃ. Vaṇṇanaṃ dīgharassādivasena saṇṭhahananti vaṇṇo, saṇṭhānaṃ. Vaṇṇīyati aṇumahantādivasena pamīyatīti vaṇṇo, pamāṇaṃ. Vaṇṇeti vikāramāpajjamānaṃ hadayaṅgatabhāvaṃ pakāsetīti vaṇṇo, rūpāyatanaṃ. Evaṃ tena tena pavattinimittena vaṇṇa-saddassa tasmiṃ tasmiṃ atthe pavatti veditabbā.
အနဝသေသတ္တံ သကလတာ ကေဝလတာ။ ကေဝလကပ္ပာတိ ဧတ္ထ ကေစိ ဤသံ အသမတ္တာ ကေဝလာ ကေဝလကပ္ပာတိ ဝဒန္တိ, ဧဝံ သတိ အနဝသေသတ္ထော ဧဝ ကေဝလ-သဒ္ဒော သိယာ။ အနတ္ထန္တရေန ပန ကပ္ပ-သဒ္ဒေန ပဒဝဍ္ဎနံ ကတ္ဝာ ကေဝလာ ဧဝ ကေဝလကပ္ပာ။ တထာ ဝာ ကပ္ပနီယတ္တာ ပညပေတဗ္ဗတ္တာ ကေဝလကပ္ပာ။ ယေဘုယ္ယတာ ဗဟုလဘာဝော။ အဗ္ယာမိသ္သတာ ဝိဇာတိယေန အသင္ကရော သုဒ္ဓတာ။ အနတိရေကတာ တံမတ္တတာ ဝိသေသာဘာဝော။ ကေဝလကပ္ပန္တိ ကေဝလံ ဒဠ္ဟံ ကတ္ဝာတိ အတ္ထော။ ကေဝလံ ဝုစ္စတိ နိဗ္ဗာနံ သဗ္ဗသင္ခတဝိဝိတ္တတ္တာ။ တေနာဟ ‘‘ဝိသံယောဂာဒိအနေကတ္ထော’’တိ။ ကေဝလံ ဧတသ္သ အဓိဂတံ အတ္ထီတိ ကေဝလီ, သစ္ဆိကတနိရောဓော ခီဏာသဝော။
Anavasesattaṃ sakalatā kevalatā. Kevalakappāti ettha keci īsaṃ asamattā kevalā kevalakappāti vadanti, evaṃ sati anavasesattho eva kevala-saddo siyā. Anatthantarena pana kappa-saddena padavaḍḍhanaṃ katvā kevalā eva kevalakappā. Tathā vā kappanīyattā paññapetabbattā kevalakappā. Yebhuyyatā bahulabhāvo. Abyāmissatā vijātiyena asaṅkaro suddhatā. Anatirekatā taṃmattatā visesābhāvo. Kevalakappanti kevalaṃ daḷhaṃ katvāti attho. Kevalaṃ vuccati nibbānaṃ sabbasaṅkhatavivittattā. Tenāha ‘‘visaṃyogādianekattho’’ti. Kevalaṃ etassa adhigataṃ atthīti kevalī, sacchikatanirodho khīṇāsavo.
ကပ္ပ-သဒ္ဒော ပနာယံ သဥပသဂ္ဂော အနုပသဂ္ဂော စာတိ အဓိပ္ပာယေန ဩကပ္ပနီယပဒေ လဗ္ဘမာနံ ဩကပ္ပသဒ္ဒမတ္တံ နိဒသ္သေတိ, အညထာ ကပ္ပ-သဒ္ဒသ္သ အတ္ထုဒ္ဓာရေ ဩကပ္ပနီယပဒံ အနိဒသ္သနမေဝ သိယာ။ သမဏကပ္ပေဟီတိ ဝိနယသိဒ္ဓေဟိ သမဏဝောဟာရေဟိ။ နိစ္စကပ္ပန္တိ နိစ္စကာလံ။ ပညတ္တီတိ နာမံ။ နာမဉ္ဟေတံ တသ္သ အာယသ္မတော, ယဒိဒံ ကပ္ပောတိ။ ကပ္ပိတကေသမသ္သူတိ ကတ္တရိကာယ ဆေဒိတကေသမသ္သု။ ဒ္ဝင္ဂုလကပ္ပောတိ မဇ္ဈန္ဟိကဝေလာယ ဝီတိက္ကန္တာယ ဒ္ဝင္ဂုလတာဝိကပ္ပော။ လေသောတိ အပဒေသော။ အနဝသေသံ ဖရိတုံ သမတ္ထသ္သပိ ဩဘာသသ္သ ကေနစိ ကာရဏေန ဧကဒေသဖရဏမ္ပိ သိယာ, အယံ ပန သဗ္ဗသောဝ ဖရီတိ ဒသ္သေတုံ သမန္တတ္ထော ကပ္ပ-သဒ္ဒော ဂဟိတောတိ အာဟ ‘‘အနဝသေသံ သမန္တတော’’တိ။
Kappa-saddo panāyaṃ saupasaggo anupasaggo cāti adhippāyena okappanīyapade labbhamānaṃ okappasaddamattaṃ nidasseti, aññathā kappa-saddassa atthuddhāre okappanīyapadaṃ anidassanameva siyā. Samaṇakappehīti vinayasiddhehi samaṇavohārehi. Niccakappanti niccakālaṃ. Paññattīti nāmaṃ. Nāmañhetaṃ tassa āyasmato, yadidaṃ kappoti. Kappitakesamassūti kattarikāya cheditakesamassu. Dvaṅgulakappoti majjhanhikavelāya vītikkantāya dvaṅgulatāvikappo. Lesoti apadeso. Anavasesaṃ pharituṃ samatthassapi obhāsassa kenaci kāraṇena ekadesapharaṇampi siyā, ayaṃ pana sabbasova pharīti dassetuṃ samantattho kappa-saddo gahitoti āha ‘‘anavasesaṃ samantato’’ti.
သမဏသညာသမုဒာစာရေနာတိ ‘‘အဟံ သမဏော’’တိ ဧဝံ ဥပ္ပန္နသညာသမုဋ္ဌိတေန သမုဒာစာရေန, တန္နိမိတ္တေန ဝာ တဗ္ဗောဟာရေန။ ပုဗ္ဗယောဂေတိ ပုဗ္ဗယောဂကထာယံ။ ပပဉ္စော ဧသာတိ ဧသော တုမ္ဟေသု အာဂတေသု ယထာပဝတ္တော ပဋိသန္ထာရော ကထာသမုဒာစာရော စ အမ္ဟာကံ ပပဉ္စော။ ဧတ္တကမ္ပိ အကတ္ဝာ သမဏဓမ္မမေဝ ကရောမာတိ အဓိပ္ပာယော။
Samaṇasaññāsamudācārenāti ‘‘ahaṃ samaṇo’’ti evaṃ uppannasaññāsamuṭṭhitena samudācārena, tannimittena vā tabbohārena. Pubbayogeti pubbayogakathāyaṃ. Papañco esāti eso tumhesu āgatesu yathāpavatto paṭisanthāro kathāsamudācāro ca amhākaṃ papañco. Ettakampi akatvā samaṇadhammameva karomāti adhippāyo.
အရိယဘူမိံ ပတ္တောတိ အနာဂာမိဖလံ အဓိဂတော။ ပက္ကုသာတိကုလပုတ္တံ သန္ဓာယ ဝဒတိ။ ဝိဘဇိတ္ဝာတိ ဝိဘာဂံ ကတ္ဝာ။ တုရိတာလပနဝသေနာတိ တုရိတံ အာလပနဝသေန။ တေန ဒုလ္လဘော အယံ သမဏော, တသ္မာ သီဃမသ္သ ပဉ္ဟော ကထေတဗ္ဗော, ဣမိနာ စ သီဃံ ဂန္တ္ဝာ သတ္ထာ ပုစ္ဆိတဗ္ဗောတိ တုရိတံ အာလပီတိ ဒသ္သေတိ။ ‘‘ယထာ ဝာ’’တိအာဒိနာ ပန ဝစနာလင္ကာရဝသေန ဒ္ဝိက္ခတ္တုံ အာလပတိ။ ဧဝမာဟာတိ ‘‘ဘိက္ခု ဘိက္ခူ’’တိ ဧဝံ ဒ္ဝိက္ခတ္တုံ အဝောစ။
Ariyabhūmiṃ pattoti anāgāmiphalaṃ adhigato. Pakkusātikulaputtaṃ sandhāya vadati. Vibhajitvāti vibhāgaṃ katvā. Turitālapanavasenāti turitaṃ ālapanavasena. Tena dullabho ayaṃ samaṇo, tasmā sīghamassa pañho kathetabbo, iminā ca sīghaṃ gantvā satthā pucchitabboti turitaṃ ālapīti dasseti. ‘‘Yathā vā’’tiādinā pana vacanālaṅkāravasena dvikkhattuṃ ālapati. Evamāhāti ‘‘bhikkhu bhikkhū’’ti evaṃ dvikkhattuṃ avoca.
ဝမ္မိကပရိယာယေန ကရဇကာယံ ပစ္စက္ခံ ကတ္ဝာ ဒသ္သေန္တီ ဒေဝတာ ‘‘အယံ ဝမ္မိကော’’တိ အာဟ။ တာယ ပန ဘာဝတ္ထသ္သ အဘာသိတတ္တာ သဒ္ဒတ္ထမေဝ ဒသ္သေန္တော ‘‘ပုရတော ဌိတံ။ပေ.။ အယန္တိ အာဟာ’’တိ အဝောစ။ သေသေသုပိ ဧသေဝ နယော။ မဏ္ဍူကန္တိ ထလမဏ္ဍူကံ။ သော ဟိ ဥဒ္ဓုမာယိကာတိ ဝုစ္စတိ, န ဥဒကမဏ္ဍူကော။ တသ္သ နိဝာသတော ဝာတော မာ ခော ဗာဓယိတ္ထာတိ ‘‘ဥပရိဝာတတော အပဂမ္မာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ကထံ ပနာယံ ဒေဝတာ ဣမိနာ နီဟာရေန ဣမေ ပဉ္ဟေ ထေရသ္သ အာစိက္ခီတိ? ကေစိ တာဝ အာဟု – ယထာသုတမတ္ထံ ဥပမာဘာဝေန ဂဟေတ္ဝာ အတ္တနော ပဋိဘာနေန ဥပမေယ္ယတ္ထံ မနသာ စိန္တေတ္ဝာ တံ ဘဂဝာဝ ဣမသ္သ အာစိက္ခိသ္သတိ။ သာ စ ဒေသနာ အတ္ထာယ ဟိတာယ သုခာယ ဟောတီတိ ‘‘အယံ ဝမ္မိကော’’တိအာဒိနာ ဥပမာဝသေနေဝ ပန္နရသ ပဉ္ဟေ ထေရသ္သ အာစိက္ခိ။ ကသ္သပသမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓကာလေ ကိရ ဗာရာဏသိယံ ဧကော သေဋ္ဌိ အဍ္ဎော မဟဒ္ဓနော မဟန္တံ နိဓာနံ နိဒဟိတ္ဝာ ပလိဃာဒိအာကာရာနိ ကာနိစိပိ လင္ဂာနိ တတ္ထ ဌပေသိ။ သော မရဏကာလေ အတ္တနော သဟာယသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ အာရောစေသိ – ‘‘ဣမသ္မိံ ဌာနေ မယာ နိဓာနံ နိဒဟိတံ, တံ မမ ပုတ္တသ္သ ဝိညုတံ ပတ္တသ္သ ဒသ္သေတီ’’တိ ဝတ္ဝာ ကာလမကာသိ။ ဗ္ရာဟ္မဏော သဟာယကပုတ္တသ္သ ဝိညုတံ ပတ္တကာလေ တံ ဌာနံ ဒသ္သေသိ။ သော နိခနိတ္ဝာ သဗ္ဗပစ္ဆာ နာဂံ ပသ္သိ, နာဂော အတ္တနော ပုတ္တံ ဒိသ္ဝာ ‘‘သုခေနေဝ ဓနံ ဂဏ္ဟတူ’’တိ အပဂစ္ဆိ။ သ္ဝာယမတ္ထော တဒာ လောကေ ပာကဋော ဇာတော။ အယံ ပန ဒေဝတာ တဒာ ဗာရာဏသိယံ ဂဟပတိကုလေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္တော သတ္ထရိ ပရိနိဗ္ဗုတေ ဥရံ ဒတ္ဝာ သာသနေ ပဗ္ဗဇိတော ပဉ္စဟိ သဟာယကဘိက္ခူဟိ သဒ္ဓိံ သမဏဓမ္မမကာသိ။ ယေ သန္ဓာယ ဝုတ္တံ ‘‘ပဉ္စ ဘိက္ခူ နိသ္သေဏိံ ဗန္ဓိတ္ဝာ’’တိအာဒိ။ တေန ဝုတ္တံ ‘‘ယထာသုတမတ္ထံ ဥပမာဘာဝေန ဂဟေတ္ဝာ’’တိအာဒိ။ အပရေ ပန ‘‘ဒေဝတာ အတ္တနော ပဋိဘာနေန ဣမေ ပဉ္ဟေ ဧဝံ အဘိသင္ခရိတ္ဝာ ထေရသ္သ အာစိက္ခီ’’တိ ဝဒန္တိ။ ဒေဝပုတ္တေ နိသ္သက္ကံ ဒေဝပုတ္တပဉ္ဟတ္တာ တသ္သ အတ္ထသ္သ။
Vammikapariyāyena karajakāyaṃ paccakkhaṃ katvā dassentī devatā ‘‘ayaṃ vammiko’’ti āha. Tāya pana bhāvatthassa abhāsitattā saddatthameva dassento ‘‘purato ṭhitaṃ…pe… ayanti āhā’’ti avoca. Sesesupi eseva nayo. Maṇḍūkanti thalamaṇḍūkaṃ. So hi uddhumāyikāti vuccati, na udakamaṇḍūko. Tassa nivāsato vāto mā kho bādhayitthāti ‘‘uparivātato apagammā’’ti vuttaṃ. Kathaṃ panāyaṃ devatā iminā nīhārena ime pañhe therassa ācikkhīti? Keci tāva āhu – yathāsutamatthaṃ upamābhāvena gahetvā attano paṭibhānena upameyyatthaṃ manasā cintetvā taṃ bhagavāva imassa ācikkhissati. Sā ca desanā atthāya hitāya sukhāya hotīti ‘‘ayaṃ vammiko’’tiādinā upamāvaseneva pannarasa pañhe therassa ācikkhi. Kassapasammāsambuddhakāle kira bārāṇasiyaṃ eko seṭṭhi aḍḍho mahaddhano mahantaṃ nidhānaṃ nidahitvā palighādiākārāni kānicipi laṅgāni tattha ṭhapesi. So maraṇakāle attano sahāyassa brāhmaṇassa ārocesi – ‘‘imasmiṃ ṭhāne mayā nidhānaṃ nidahitaṃ, taṃ mama puttassa viññutaṃ pattassa dassetī’’ti vatvā kālamakāsi. Brāhmaṇo sahāyakaputtassa viññutaṃ pattakāle taṃ ṭhānaṃ dassesi. So nikhanitvā sabbapacchā nāgaṃ passi, nāgo attano puttaṃ disvā ‘‘sukheneva dhanaṃ gaṇhatū’’ti apagacchi. Svāyamattho tadā loke pākaṭo jāto. Ayaṃ pana devatā tadā bārāṇasiyaṃ gahapatikule nibbattitvā viññutaṃ patto satthari parinibbute uraṃ datvā sāsane pabbajito pañcahi sahāyakabhikkhūhi saddhiṃ samaṇadhammamakāsi. Ye sandhāya vuttaṃ ‘‘pañca bhikkhū nisseṇiṃ bandhitvā’’tiādi. Tena vuttaṃ ‘‘yathāsutamatthaṃ upamābhāvena gahetvā’’tiādi. Apare pana ‘‘devatā attano paṭibhānena ime pañhe evaṃ abhisaṅkharitvā therassa ācikkhī’’ti vadanti. Devaputte nissakkaṃ devaputtapañhattā tassa atthassa.
၂၅၁. စတူဟိ မဟာဘူတေဟိ နိဗ္ဗတ္တောတိ စာတုမဟာဘူတိကော။ တေနာဟ ‘‘စတုမဟာဘူတမယသ္သာ’’တိ။ ဝမတိ ဥဂ္ဂိရန္တော ဝိယ ဟောတီတိ အတ္ထော။ ဝန္တကောတိ ဥစ္ဆဍ္ဍကော။ ဝန္တုသ္သယောတိ ဥပစိကာဟိ ဝန္တသ္သ မတ္တိကာပိဏ္ဍသ္သ ဥသ္သယဘူတော။ ဝန္တသိနေဟသမ္ဗဒ္ဓောတိ ဝန္တေန ခေဠသိနေဟေန သမ္ပိဏ္ဍိတော။ အသုစိကလိမလံ ဝမတီတိ ဧတ္ထ မုခာဒီဟိ ပာဏကာနံ နိဂ္ဂမနတော ပာဏကေ ဝမတီတိ အယမ္ပိ အတ္ထော လဗ္ဘတေဝ။ အရိယေဟိ ဝန္တကောတိ ကာယဘာဝသာမညေန ဝုတ္တံ။ ဒုက္ခသစ္စပရိညာယ ဝာ သဗ္ဗသ္သပိ တေဘူမကဓမ္မဇာတသ္သ ပရိညာတတ္တာ သဗ္ဗောပိ ကာယော အရိယေဟိ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနေန ဝန္တော ဧဝ။ တံ သဗ္ဗန္တိ ယေဟိ တီဟိ အဋ္ဌိသတေဟိ ဥသ္သိတော, ယေဟိ န္ဟာရူဟိ သမ္ဗဒ္ဓော, ယေဟိ မံသေဟိ အဝလိတ္တော, ယေန အလ္လစမ္မေန ပရိယောနဒ္ဓော, ယာယ ဆဝိယာ ရဉ္ဇိတော, တံ အဋ္ဌိအာဒိသဗ္ဗံ အစ္စန္တမေဝ ဇိဂုစ္ဆိတ္ဝာ ဝိရတ္တတာယဝန္တမေဝ။ ‘‘ယထာ စာ’’တိအာဒိနာ ဝတ္တဗ္ဗောပမတောပိ ဝမ္မိကော ဝိယ ဝမ္မိကောတိ ဣမမတ္ထံ ဒသ္သေတိ။
251. Catūhi mahābhūtehi nibbattoti cātumahābhūtiko. Tenāha ‘‘catumahābhūtamayassā’’ti. Vamati uggiranto viya hotīti attho. Vantakoti ucchaḍḍako. Vantussayoti upacikāhi vantassa mattikāpiṇḍassa ussayabhūto. Vantasinehasambaddhoti vantena kheḷasinehena sampiṇḍito. Asucikalimalaṃ vamatīti ettha mukhādīhi pāṇakānaṃ niggamanato pāṇake vamatīti ayampi attho labbhateva. Ariyehi vantakoti kāyabhāvasāmaññena vuttaṃ. Dukkhasaccapariññāya vā sabbassapi tebhūmakadhammajātassa pariññātattā sabbopi kāyo ariyehi chandarāgappahānena vanto eva. Taṃ sabbanti yehi tīhi aṭṭhisatehi ussito, yehi nhārūhi sambaddho, yehi maṃsehi avalitto, yena allacammena pariyonaddho, yāya chaviyā rañjito, taṃ aṭṭhiādisabbaṃ accantameva jigucchitvā virattatāyavantameva. ‘‘Yathā cā’’tiādinā vattabbopamatopi vammiko viya vammikoti imamatthaṃ dasseti.
သမ္ဘဝတိ ဧတသ္မာတိ သမ္ဘဝော, မာတာပေတ္တိကော သမ္ဘဝော ဧတသ္သာတိ မာတာပေတ္တိကသမ္ဘဝော။ တသ္သ။ ဥပစိယတိ ဧတေနာတိ ဥပစယော’ ဩဒနကုမ္မာသံ ဥပစယော ဧတသ္သာတိ ဩဒနကုမ္မာသူပစယော။ တသ္သ။ အဓုဝသဘာဝတာယ အနိစ္စဓမ္မသ္သ, သေဒဂူထ-ပိတ္တ-သေမ္ဟာဒိ-ဓာတုက္ခောဘ-ဂရုဘာဝဒုဂ္ဂန္ဓာနံ ဝိနောဒနာယ ဥစ္ဆာဒေတဗ္ဗဓမ္မသ္သ, ပရိတော သမ္ဗာဟနေန ပရိမဒ္ဒိတဗ္ဗဓမ္မသ္သ, ခဏေ ခဏေ ဘိဇ္ဇနသဘာဝတာယ ဘေဒနဓမ္မသ္သ, တတော ဧဝ ဝိကိရဏသဘာဝတာယ ဝိဒ္ဓံသနဓမ္မသ္သာတိ ဓမ္မ-သဒ္ဒော ပစ္စေကံ ယောဇေတဗ္ဗော။ တနုဝိလေပနေနာတိ ကာယာဝလေပနေန ဥစ္ဆာဒနဝိလေပနေန။ အင္ဂပစ္စင္ဂာဗာဓဝိနောဒနတ္ထာယာတိ တာဒိသသမုဋ္ဌာန-သရီရဝိကာရဝိဂမာယ။ ယသ္မာ သုက္ကသောဏိတံ အာဟာရော, ဥစ္ဆာဒနံ ပရိမဒ္ဒနဉ္စ ယထာရဟံ ဥပ္ပာဒသ္သ, ဝုဍ္ဎိယာ စ ပစ္စယော, တသ္မာ အာဟ ‘‘မာတာပေတ္တိက။ပေ.။ ကထိတော’’တိ။ ဥစ္စာဝစဘာဝောတိ ယထာရဟံ ယောဇေတဗ္ဗော – ဩဒနကုမ္မာသူပစယ-ဥစ္ဆာဒနပရိမဒ္ဒနဂ္ဂဟဏေဟိ ဥစ္စဘာဝော, ဝဍ္ဎီ။ မာတာပေတ္တိကသမ္ဘဝဂ္ဂဟဏေန သမုဒယော။ ဣတရေဟိ အဝစဘာဝော, ပရိဟာနိ, အတ္ထင္ဂမော ပကာသိတော။ အင္ဂပစ္စင္ဂာနံ သဏ္ဌပနမ္ပိ ဟိ ဝဋ္ဋပစ္စယတ္တာ ဝဋ္ဋန္တိ။
Sambhavati etasmāti sambhavo, mātāpettiko sambhavo etassāti mātāpettikasambhavo. Tassa. Upaciyati etenāti upacayo’ odanakummāsaṃ upacayo etassāti odanakummāsūpacayo. Tassa. Adhuvasabhāvatāya aniccadhammassa, sedagūtha-pitta-semhādi-dhātukkhobha-garubhāvaduggandhānaṃ vinodanāya ucchādetabbadhammassa, parito sambāhanena parimadditabbadhammassa, khaṇe khaṇe bhijjanasabhāvatāya bhedanadhammassa, tato eva vikiraṇasabhāvatāya viddhaṃsanadhammassāti dhamma-saddo paccekaṃ yojetabbo. Tanuvilepanenāti kāyāvalepanena ucchādanavilepanena. Aṅgapaccaṅgābādhavinodanatthāyāti tādisasamuṭṭhāna-sarīravikāravigamāya. Yasmā sukkasoṇitaṃ āhāro, ucchādanaṃ parimaddanañca yathārahaṃ uppādassa, vuḍḍhiyā ca paccayo, tasmā āha ‘‘mātāpettika…pe… kathito’’ti. Uccāvacabhāvoti yathārahaṃ yojetabbo – odanakummāsūpacaya-ucchādanaparimaddanaggahaṇehi uccabhāvo, vaḍḍhī. Mātāpettikasambhavaggahaṇena samudayo. Itarehi avacabhāvo, parihāni, atthaṅgamo pakāsito. Aṅgapaccaṅgānaṃ saṇṭhapanampi hi vaṭṭapaccayattā vaṭṭanti.
ကောဓော ဓူမောတိ ဧတ္ထ ဓူမပရိယာယေန ကောဓသ္သ ဝုတ္တတ္တာ ဓူမ-သဒ္ဒော ကောဓေ ဝတ္တတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဓူမော ဝိယ ဓူမော’’တိ။ ဘသ္မနီတိ ဘသ္မံ။ မောသဝဇ္ဇန္တိ မုသာဝာဒော။ ဓူမော ဧဝ ဓူမာယိတံ။ ဣစ္ဆာ ဓူမာယိတံ ဧတိသ္သာတိ ဣစ္ဆာဓူမာယိတာ, ပဇာ။ ဣစ္ဆာဓူမာယိတသဒ္ဒသ္သ တဏ္ဟာယ ဝုတ္တိ ဝုတ္တနယော ဧဝ။ ဓူမာယန္တောတိ ဝိတက္ကသန္တာပေန သံတပ္ပေန္တော, ဝိတက္ကေန္တောတိ အတ္ထော။ ပလိပောတိ ဒုက္ကရမဟာကဒ္ဒမံ။ တိမူလန္တိ တီဟိ မူလေဟိ ပတိဋ္ဌိတံ ဝိယ အစလံ ပဝတ္တန္တိ ဝုတ္တံ။ ရဇော စ ဓူမော စ မယာ ပကာသိတာတိ ရဇသဘာဝကရဏဋ္ဌေန ‘‘ရဇော’’တိ စ ဓူမသဘာဝကရဏဋ္ဌေန ‘‘ဓူမော’’တိ စ မယာ ပကာသိတာ။ ပကတိဓူမော ဝိယ အဂ္ဂိသ္သ ကိလေသဂ္ဂိဇာလသ္သ ပညာဏဘာဝတော။ ဓမ္မဒေသနာဓူမော ဉာဏဂ္ဂိသန္ဓီပနသ္သ ပုဗ္ဗင္ဂမဘာဝတော။ အယံ ရတ္တိံ ဓူမာယနာတိ ယာ ဒိဝာ ကတ္တဗ္ဗကမ္မန္တေ ဥဒ္ဒိသ္သ ရတ္တိယံ အနုဝိတက္ကနာ, အယံ ရတ္တိံ ဓူမာယနာ။
Kodho dhūmoti ettha dhūmapariyāyena kodhassa vuttattā dhūma-saddo kodhe vattatīti vuttaṃ ‘‘dhūmo viya dhūmo’’ti. Bhasmanīti bhasmaṃ. Mosavajjanti musāvādo. Dhūmo eva dhūmāyitaṃ. Icchā dhūmāyitaṃ etissāti icchādhūmāyitā, pajā. Icchādhūmāyitasaddassa taṇhāya vutti vuttanayo eva. Dhūmāyantoti vitakkasantāpena saṃtappento, vitakkentoti attho. Palipoti dukkaramahākaddamaṃ. Timūlanti tīhi mūlehi patiṭṭhitaṃ viya acalaṃ pavattanti vuttaṃ. Rajo ca dhūmo ca mayā pakāsitāti rajasabhāvakaraṇaṭṭhena ‘‘rajo’’ti ca dhūmasabhāvakaraṇaṭṭhena ‘‘dhūmo’’ti ca mayā pakāsitā. Pakatidhūmo viya aggissa kilesaggijālassa paññāṇabhāvato. Dhammadesanādhūmo ñāṇaggisandhīpanassa pubbaṅgamabhāvato. Ayaṃ rattiṃ dhūmāyanāti yā divā kattabbakammante uddissa rattiyaṃ anuvitakkanā, ayaṃ rattiṃ dhūmāyanā.
သတ္တန္နံ ဓမ္မာနန္တိ ဣဒံ သုတ္တေ (စူဠနိ. မေတ္တဂူမာဏဝပုစ္ဆာနိဒ္ဒေသ ၂၈) အာဂတနယေန ဝုတ္တံ။ သုတ္တဉ္စ တထာ အာရာဓနဝေနေယ္ယဇ္ဈာသယဝသေန။ တဒေကဋ္ဌတာယ ဝာ တဒညကိလေသာနံ။ သုန္ဒရပညောတိ ဉာတတီရဏပဟာနပရိညာယ ပညာယ သုန္ဒရပညော။
Sattannaṃ dhammānanti idaṃ sutte (cūḷani. mettagūmāṇavapucchāniddesa 28) āgatanayena vuttaṃ. Suttañca tathā ārādhanaveneyyajjhāsayavasena. Tadekaṭṭhatāya vā tadaññakilesānaṃ. Sundarapaññoti ñātatīraṇapahānapariññāya paññāya sundarapañño.
ဧတန္တိ ‘‘သတ္ထ’’န္တိ ဧတံ အဓိဝစနံ သံကိလေသဓမ္မာနံ သသနတော သမုစ္ဆိန္ဒနတော။ န္တိ ဝီရိယံ။ ပညာဂတိကမေဝ ပညာယ ဟိတသ္သေဝ အဓိပ္ပေတတ္တာ။ လောကိယာယ ပညာယ အာရမ္ဘကာလေ လောကိယဝီရိယံ ဂဟေတဗ္ဗံ, လောကုတ္တရာယ ပညာယ ပဝတ္တိက္ခဏေ လောကုတ္တရဝီရိယံ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ယောဇနာ။ အတ္ထဒီပနာတိ ဥပမေယ္ယတ္ထဒီပနီ ဥပမာ။
Etanti ‘‘sattha’’nti etaṃ adhivacanaṃ saṃkilesadhammānaṃ sasanato samucchindanato. Nti vīriyaṃ. Paññāgatikameva paññāya hitasseva adhippetattā. Lokiyāya paññāya ārambhakāle lokiyavīriyaṃ gahetabbaṃ, lokuttarāya paññāya pavattikkhaṇe lokuttaravīriyaṃ gahetabbanti yojanā. Atthadīpanāti upameyyatthadīpanī upamā.
ဂာမတောတိ အတ္တနော ဝသနဂာမတော။ မန္တေတိ အာထဗ္ဗနမန္တေ။ တေ ဟိ ဗ္ရာဟ္မဏာ အရညေ ဧဝ ဝာစေန္တိ ‘‘မာ အညေ အသ္သောသု’’န္တိ။ တထာ အကာသီတိ စတ္တာရော ကောဋ္ဌာသေ အကာသိ။ ဧဝမေတ္ထ ဝမ္မိကပဉ္ဟသ္သေဝ ဝသေန ဥပမာ အာဂတာ, သေသာနံ ဝသေန ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။
Gāmatoti attano vasanagāmato. Manteti āthabbanamante. Te hi brāhmaṇā araññe eva vācenti ‘‘mā aññe assosu’’nti. Tathā akāsīti cattāro koṭṭhāse akāsi. Evamettha vammikapañhasseva vasena upamā āgatā, sesānaṃ vasena heṭṭhā vuttanayena veditabbā.
လင္ဂနဋ္ဌေန နိဝာရဏဋ္ဌေန လင္ဂီ, ပလိဃော။ ဉာဏမုခေတိ ဝိပသ္သနာဉာဏဝီထိယံ။ ပတတီတိ ပဝတ္တတိ။ ကမ္မဋ္ဌာနဥဂ္ဂဟပရိပုစ္ဆာဝသေနာတိ စတုသစ္စကမ္မဋ္ဌာနသ္သ ဥဂ္ဂဏ္ဟနေန တသ္သ အတ္ထပရိပုစ္ဆာဝသေန စေဝ ဝိပသ္သနာသင္ခာတ-အတ္ထဝိနိစ္ဆယ-ပရိပုစ္ဆာဝသေန စ။ သဗ္ဗသော ဉာတုံ ဣစ္ဆာ ဟိ ပရိပုစ္ဆာ။ ဝိပသ္သနာ စ အနိစ္စာဒိတော သဗ္ဗတေဘူမကဓမ္မာနံ ဉာတုံ ဣစ္ဆတိ။ ဧဝံ ဝိပသ္သနာဝသေန အဝိဇ္ဇာပဟာနမာဟ, ဥပရိကတ္တဗ္ဗသဗ္ဘာဝတော န တာဝ မဂ္ဂဝသေန။
Laṅganaṭṭhena nivāraṇaṭṭhena laṅgī, paligho. Ñāṇamukheti vipassanāñāṇavīthiyaṃ. Patatīti pavattati. Kammaṭṭhānauggahaparipucchāvasenāti catusaccakammaṭṭhānassa uggaṇhanena tassa atthaparipucchāvasena ceva vipassanāsaṅkhāta-atthavinicchaya-paripucchāvasena ca. Sabbaso ñātuṃ icchā hi paripucchā. Vipassanā ca aniccādito sabbatebhūmakadhammānaṃ ñātuṃ icchati. Evaṃ vipassanāvasena avijjāpahānamāha, uparikattabbasabbhāvato na tāva maggavasena.
ဝလ္လိအန္တရေ ဝာတိ ဝာ-သဒ္ဒော ပံသုအန္တရေ ဝာ မတ္တိကန္တရေ ဝာတိ အဝုတ္တဝိကပ္ပတ္ထော။ စိတ္တာဝိလမတ္တကောဝာတိ စိတ္တက္ခောဘမတ္တကောဝ။ အနိဂ္ဂဟိတောတိ ပဋိသင္ခာနဗလေန အနိဝာရိတော။ မုခဝိကုလနံ မုခသင္ကောစော။ ဟနုသဉ္စောပနံ ပာပေတိ အန္တောဇပ္ပနာဝတ္ထာယံ။ ဒိသာ ဝိလောကနံ ပာပေတိ ယတ္ထ ဗာဓေတဗ္ဗော ဌိတော, တံဒသ္သနတ္ထံ နိဝာရကပရိဝာရဏတ္ထံ။ ဒဏ္ဍသတ္ထာဘိနိပာတန္တိ ဒဏ္ဍသတ္ထာနံ ပရသ္သ ဥပရိ နိပာတနာဝတ္ထံ။ ယေန ကောဓေန အနိဂ္ဂဟိတေန မာတာဒိကံ အဃာတေတဗ္ဗံ ဥဂ္ဃာတေတ္ဝာ ‘‘အယုတ္တံ ဝတ မယာ ကတ’’န္တိ အတ္တာနမ္ပိ ဟနတိ, တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ ‘‘ပရဃာတနမ္ပိ အတ္တဃာတနမ္ပိ ပာပေတီ’’တိ။ ယေန ဝာ ပရသ္သ ဟညမာနသ္သ ဝသေန ဃာတကောပိ ဃာတနံ ပာပုဏာတိ, တာဒိသသ္သ ဝသေနာယမတ္ထော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ကောဓသာမညေန ဟေတံ ဝုတ္တံ ‘‘ပရံ ဃာတေတ္ဝာ အတ္တာနံ ဃာတေတီ’’တိ။ ပရမုသ္သဒဂတောတိ ပရမုက္ကံသဂတော။ ဒဠ္ဟံ ပရိသ္သယမာဝဟတာယ ကောဓောဝ ကောဓူပာယာသော။ တေနာဟ ‘‘ဗလဝပ္ပတ္တော’’တိအာဒိ။
Valliantare vāti vā-saddo paṃsuantare vā mattikantare vāti avuttavikappattho. Cittāvilamattakovāti cittakkhobhamattakova. Aniggahitoti paṭisaṅkhānabalena anivārito. Mukhavikulanaṃ mukhasaṅkoco. Hanusañcopanaṃ pāpeti antojappanāvatthāyaṃ. Disā vilokanaṃ pāpeti yattha bādhetabbo ṭhito, taṃdassanatthaṃ nivārakaparivāraṇatthaṃ. Daṇḍasatthābhinipātanti daṇḍasatthānaṃ parassa upari nipātanāvatthaṃ. Yena kodhena aniggahitena mātādikaṃ aghātetabbaṃ ugghātetvā ‘‘ayuttaṃ vata mayā kata’’nti attānampi hanati, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ ‘‘paraghātanampi attaghātanampi pāpetī’’ti. Yena vā parassa haññamānassa vasena ghātakopi ghātanaṃ pāpuṇāti, tādisassa vasenāyamattho veditabbo. Kodhasāmaññena hetaṃ vuttaṃ ‘‘paraṃ ghātetvā attānaṃ ghātetī’’ti. Paramussadagatoti paramukkaṃsagato. Daḷhaṃ parissayamāvahatāya kodhova kodhūpāyāso. Tenāha ‘‘balavappatto’’tiādi.
ဒ္ဝေဓာပထသမာ ဟောတိ အပ္ပဋိပတ္တိဟေတုဘာဝတော။
Dvedhāpathasamāhoti appaṭipattihetubhāvato.
ကုသလဓမ္မော န တိဋ္ဌတိ နီဝရဏေဟိ နိဝာရိတပရမတ္တာ။ သမထပုဗ္ဗင္ဂမံ ဝိပသ္သနံ ဘာဝယတော ပဌမံ သမထေန နီဝရဏဝိက္ခမ္ဘနံ ဟောတိ, ဝိပသ္သနာ ပန တဒင္ဂဝသေနေဝ တာနိ နီဟရတီတိ ဝုတ္တံ ‘‘ဝိက္ခမ္ဘနတဒင္ဂဝသေနာ’’တိ။
Kusaladhammo na tiṭṭhati nīvaraṇehi nivāritaparamattā. Samathapubbaṅgamaṃ vipassanaṃ bhāvayato paṭhamaṃ samathena nīvaraṇavikkhambhanaṃ hoti, vipassanā pana tadaṅgavaseneva tāni nīharatīti vuttaṃ ‘‘vikkhambhanatadaṅgavasenā’’ti.
‘‘ကုမ္မောဝ အင္ဂာနိ သကေ ကပာလေ’’တိအာဒီသု (သံ. နိ. ၁.၁၇) ကုမ္မသ္သ အင္ဂဘာဝေန ဝိသေသတော ပာဒသီသာနိ ဧဝ ဝုစ္စန္တီတိ အာဟ ‘‘ပဉ္စေဝ အင္ဂာနိ ဟောန္တီ’’တိ။ ဝိပသ္သနာစာရသ္သ ဝုစ္စမာနတ္တာ အဓိကာရတော သမ္မသနီယာနမေဝ ဓမ္မာနံ ဣဓ ဂဟဏန္တိ ‘‘သဗ္ဗေပိ သင္ခတာ ဓမ္မာ’’တိ ဝိသေသံ ကတ္ဝာဝ ဝုတ္တံ။ တေနာဟ ဘဂဝာ ‘‘ပဉ္စန္နေတံ ဥပာဒာနက္ခန္ဓာနံ အဓိဝစန’’န္တိ။
‘‘Kummova aṅgāni sake kapāle’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.17) kummassa aṅgabhāvena visesato pādasīsāni eva vuccantīti āha ‘‘pañceva aṅgāni hontī’’ti. Vipassanācārassa vuccamānattā adhikārato sammasanīyānameva dhammānaṃ idha gahaṇanti ‘‘sabbepi saṅkhatā dhammā’’ti visesaṃ katvāva vuttaṃ. Tenāha bhagavā ‘‘pañcannetaṃ upādānakkhandhānaṃ adhivacana’’nti.
သုနန္တိ ကောဋ္ဋန္တိ ဧတ္ထာတိ သူနာ, အဓိကုဋ္ဋနန္တိ အာဟ ‘‘သူနာယ ဥပရီ’’တိ။ အသိနာတိ မံသကန္တနေန။ ဃာတိယမာနာတိ ဟညမာနာ ဝိဗာဓိယမာနာ။ ဝတ္ထုကာမာနံ ဥပရိ ကတ္ဝာတိ ဝတ္ထုကာမေသု ဌပေတ္ဝာ တေ အစ္စာဓာနံ ကတ္ဝာ။ ကန္တိတာတိ ဆိန္ဒိတာ။ ကောဋ္ဋိတာတိ ဗိလသော ဝိဘဇိတာ။ ဆန္ဒရာဂပ္ပဟာနန္တိ ဆန္ဒရာဂသ္သ ဝိက္ခမ္ဘနပ္ပဟာနံ။
Sunanti koṭṭanti etthāti sūnā, adhikuṭṭananti āha ‘‘sūnāya uparī’’ti. Asināti maṃsakantanena. Ghātiyamānāti haññamānā vibādhiyamānā. Vatthukāmānaṃ upari katvāti vatthukāmesu ṭhapetvā te accādhānaṃ katvā. Kantitāti chinditā. Koṭṭitāti bilaso vibhajitā. Chandarāgappahānanti chandarāgassa vikkhambhanappahānaṃ.
သမ္မတ္တာတိ မုစ္ဆိတာ သမ္မူဠ္ဟာ။ နန္ဒီရာဂံ ဥပဂမ္မ ဝဋ္ဋံ ဝဍ္ဎေန္တီတိ သမ္မူဠ္ဟတ္တာ ဧဝအာဒီနဝံ အပသ္သန္တာ နန္ဒီရာဂသ္သ အာရမ္မဏံ ဥပဂန္တ္ဝာ တံ ပရိဗ္ရူဟေန္တိ။ နန္ဒီရာဂဗဒ္ဓာတိ နန္ဒီရာဂေ လဂ္ဂတ္တာ တေန ဗဒ္ဓာ။ ဝဋ္ဋေ လဂ္ဂန္တီတိ တေဘူမကေ ဝဋ္ဋေ သဇ္ဇန္တိ။ တတ္ထ သဇ္ဇတ္တာ ဧဝ ဒုက္ခံ ပတ္ဝာပိ န ဥက္ကဏ္ဌန္တိ န နိဗ္ဗိန္ဒန္တိ။ ဣဓ အနဝသေသပ္ပဟာနံ အဓိပ္ပေတန္တိ အာဟ ‘‘စတုတ္ထမဂ္ဂေန နန္ဒီရာဂပ္ပဟာနံ ကထိတ’’န္တိ။
Sammattāti mucchitā sammūḷhā. Nandīrāgaṃ upagamma vaṭṭaṃ vaḍḍhentīti sammūḷhattā evaādīnavaṃ apassantā nandīrāgassa ārammaṇaṃ upagantvā taṃ paribrūhenti. Nandīrāgabaddhāti nandīrāge laggattā tena baddhā. Vaṭṭe laggantīti tebhūmake vaṭṭe sajjanti. Tattha sajjattā eva dukkhaṃ patvāpi na ukkaṇṭhanti na nibbindanti. Idha anavasesappahānaṃ adhippetanti āha ‘‘catutthamaggena nandīrāgappahānaṃ kathita’’nti.
အနင္ဂဏသုတ္တေ (မ. နိ. အဋ္ဌ. ၁.၆၃) ပကာသိတော ဧဝ ‘‘ဆန္ဒာဒီဟိ န ဂစ္ဆန္တီ’’တိအာဒိနာ။ ‘‘ဗုဒ္ဓော သော ဘဂဝာ’’တိအာဒိ ‘‘နမော ကရောဟီ’’တိ (မ. နိ. ၁.၂၄၉, ၂၅၁) ဝုတ္တနမက္ကာရသ္သ ကရဏာကာရဒသ္သနံ။ ဗောဓာယာတိ စတုသစ္စသမ္ဗောဓာယ။ တထာ ဒမထသမထတရဏပရိနိဗ္ဗာနာနိ အရိယမဂ္ဂဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာနိ။ သမထပရိနိဗ္ဗာနာနိ ပန အနုပာဒိသေသဝသေနပိ ယောဇေတဗ္ဗာနိ။ ကမ္မဋ္ဌာနံ အဟောသီတိ ဝိပသ္သနာကမ္မဋ္ဌာနံ အဟောသိ။ ဧတသ္သ ပဉ္ဟသ္သာတိ ဧတသ္သ ပန္နရသမသ္သ ပဉ္ဟသ္သ အတ္ထော။ ဧဝံ ဣတရေသုပိ ဝတ္တဗ္ဗံ ဝိပသ္သနာကမ္မဋ္ဌာနံ ခီဏာသဝဂုဏေဟိ မတ္ထကံ ပာပေန္တော ယထာနုသန္ဓိနာဝ ဒေသနံ နိဋ္ဌပေသိ, န ပုစ္ဆိတာနုသန္ဓိနာတိ အဓိပ္ပာယော။ နနု စ ပုစ္ဆာဝသေနာယံ ဒေသနာ အာရဒ္ဓာတိ? သစ္စံ အာရဒ္ဓာ, ဧဝံ ပန ‘‘ပုစ္ဆာဝသိကော နိက္ခေပော’’တိ ဝတ္တဗ္ဗံ, န ‘‘ပုစ္ဆာနုသန္ဓိဝသေန နိဋ္ဌပိတာ’’တိ။ အန္တရပုစ္ဆာဝသေန ဒေသနာယ အပရိဝတ္တိတတ္တာ အာရမ္ဘာနုရူပမေဝ ပန ဒေသနာ နိဋ္ဌပိတာ။
Anaṅgaṇasutte (ma. ni. aṭṭha. 1.63) pakāsito eva ‘‘chandādīhi na gacchantī’’tiādinā. ‘‘Buddho so bhagavā’’tiādi ‘‘namo karohī’’ti (ma. ni. 1.249, 251) vuttanamakkārassa karaṇākāradassanaṃ. Bodhāyāti catusaccasambodhāya. Tathā damathasamathataraṇaparinibbānāni ariyamaggavasena veditabbāni. Samathaparinibbānāni pana anupādisesavasenapi yojetabbāni. Kammaṭṭhānaṃ ahosīti vipassanākammaṭṭhānaṃ ahosi. Etassa pañhassāti etassa pannarasamassa pañhassa attho. Evaṃ itaresupi vattabbaṃ vipassanākammaṭṭhānaṃ khīṇāsavaguṇehi matthakaṃ pāpento yathānusandhināva desanaṃ niṭṭhapesi, na pucchitānusandhināti adhippāyo. Nanu ca pucchāvasenāyaṃ desanā āraddhāti? Saccaṃ āraddhā, evaṃ pana ‘‘pucchāvasiko nikkhepo’’ti vattabbaṃ, na ‘‘pucchānusandhivasena niṭṭhapitā’’ti. Antarapucchāvasena desanāya aparivattitattā ārambhānurūpameva pana desanā niṭṭhapitā.
ဝမ္မိကသုတ္တဝဏ္ဏနာယ လီနတ္ထပ္ပကာသနာ သမတ္တာ။
Vammikasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / မဇ္ဈိမနိကာယ • Majjhimanikāya / ၃. ဝမ္မိကသုတ္တံ • 3. Vammikasuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဇ္ဈိမနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ၃. ဝမ္မိကသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 3. Vammikasuttavaṇṇanā
