| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
೩. ವಮ್ಮಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
3. Vammikasuttavaṇṇanā
೨೪೯. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ವಮ್ಮಿಕಸುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಆಯಸ್ಮಾತಿ ಪಿಯವಚನಮೇತಂ। ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ। ಕುಮಾರಕಾಲೇ ಪಬ್ಬಜಿತತ್ತಾ ಪನ ಭಗವತಾ, ‘‘ಕಸ್ಸಪಂ ಪಕ್ಕೋಸಥ, ಇದಂ ಫಲಂ ವಾ ಖಾದನೀಯಂ ವಾ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ದೇಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ಕತರಸ್ಸ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸಾತಿ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ಗಹಿತನಾಮತ್ತಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವುಡ್ಢಕಾಲೇಪಿ ‘‘ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋ’’ ತ್ವೇವ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಪಿಚ ರಞ್ಞಾ ಪೋಸಾವನಿಕಪುತ್ತತ್ತಾಪಿ ತಂ ‘‘ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋ’’ತಿ ಸಞ್ಜಾನಿಂಸು। ಅಯಂ ಪನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಯೋಗತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಆವಿಭಾವಕಥಾ –
249.Evaṃme sutanti vammikasuttaṃ. Tattha āyasmāti piyavacanametaṃ. Kumārakassapoti tassa nāmaṃ. Kumārakāle pabbajitattā pana bhagavatā, ‘‘kassapaṃ pakkosatha, idaṃ phalaṃ vā khādanīyaṃ vā kassapassa dethā’’ti vutte, katarassa kassapassāti kumārakassapassāti evaṃ gahitanāmattā tato paṭṭhāya vuḍḍhakālepi ‘‘kumārakassapo’’ tveva vuccati. Apica raññā posāvanikaputtattāpi taṃ ‘‘kumārakassapo’’ti sañjāniṃsu. Ayaṃ panassa pubbayogato paṭṭhāya āvibhāvakathā –
ಥೇರೋ ಕಿರ ಪದುಮುತ್ತರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಭಗವನ್ತಂ ಚಿತ್ರಕಥಿಂ ಏಕಂ ಅತ್ತನೋ ಸಾವಕಂ ಠಾನನ್ತರೇ ಠಪೇನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸತ್ತಾಹಂ ದಾನಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಭಗವಾ ಅನಾಗತೇ ಏಕಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅಯಂ ಥೇರೋ ವಿಯ ಚಿತ್ರಕಥೀ ಸಾವಕೋ ಭವೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಕತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ವಿಸೇಸಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ।
Thero kira padumuttarassa bhagavato kāle seṭṭhiputto ahosi. Athekadivasaṃ bhagavantaṃ citrakathiṃ ekaṃ attano sāvakaṃ ṭhānantare ṭhapentaṃ disvā bhagavato sattāhaṃ dānaṃ datvā, ‘‘ahampi bhagavā anāgate ekassa buddhassa ayaṃ thero viya citrakathī sāvako bhaveyya’’nti patthanaṃ katvā puññāni karonto kassapassa bhagavato sāsane pabbajitvā visesaṃ nibbattetuṃ nāsakkhi.
ತದಾ ಕಿರ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾಸನೇ ಓಸಕ್ಕನ್ತೇ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬತಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಅಕಂಸು। ಸಙ್ಘತ್ಥೇರೋ ತತಿಯದಿವಸೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ। ಅನುಥೇರೋ ಚತುತ್ಥದಿವಸೇ ಅನಾಗಾಮೀ ಅಹೋಸಿ। ಇತರೇ ತಯೋ ವಿಸೇಸಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು। ತೇಸಂ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದೇವೇಸು ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭೋನ್ತಾನಂ ಏಕೋ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಪುಕ್ಕುಸಾತಿ ನಾಮ ರಾಜಾ ಹುತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ರಾಜಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಕುಮ್ಭಕಾರಸಾಲಾಯಂ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ ಪತ್ತೋ। ಏಕೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಮುದ್ದಪಟ್ಟನೇ ಕುಲಘರೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ನಾವಂ ಆರುಯ್ಹ ಭಿನ್ನನಾವೋ ದಾರುಚೀರಾನಿ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಲಾಭಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ತೋ, ‘‘ಅಹಂ ಅರಹಾ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ, ‘‘ನ ತ್ವಂ ಅರಹಾ, ಗಚ್ಛ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಾ’’ತಿ ಅತ್ಥಕಾಮಾಯ ದೇವತಾಯ ಚೋದಿತೋ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಫಲಂ ಪತ್ತೋ।
Tadā kira parinibbutassa bhagavato sāsane osakkante pañca bhikkhū nisseṇiṃ bandhitvā pabbataṃ abhiruyha samaṇadhammaṃ akaṃsu. Saṅghatthero tatiyadivase arahattaṃ patto. Anuthero catutthadivase anāgāmī ahosi. Itare tayo visesaṃ nibbattetuṃ asakkontā devaloke nibbattiṃsu. Tesaṃ ekaṃ buddhantaraṃ devesu ca manussesu ca sampattiṃ anubhontānaṃ eko takkasilāyaṃ rājakule nibbattitvā pukkusāti nāma rājā hutvā bhagavantaṃ uddissa pabbajitvā rājagahaṃ gacchanto kumbhakārasālāyaṃ bhagavato dhammadesanaṃ sutvā anāgāmiphalaṃ patto. Eko ekasmiṃ samuddapaṭṭane kulaghare nibbattitvā nāvaṃ āruyha bhinnanāvo dārucīrāni nivāsetvā lābhasampattiṃ patto, ‘‘ahaṃ arahā’’ti cittaṃ uppādetvā, ‘‘na tvaṃ arahā, gaccha satthāraṃ pañhaṃ pucchā’’ti atthakāmāya devatāya codito tathā katvā arahattaphalaṃ patto.
ಏಕೋ ರಾಜಗಹೇ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಕುಲದಾರಿಕಾಯ ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನೋ। ಸಾ ಚ ಪಠಮಂ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅಲಭಮಾನಾ ಕುಲಘರಂ ಗತಾ ಗಬ್ಭಸಣ್ಠಿತಮ್ಪಿ ಅಜಾನನ್ತೀ ಸಾಮಿಕಂ ಆರಾಧೇತ್ವಾ ತೇನ ಅನುಞ್ಞಾತಾ ಭಿಕ್ಖುನೀಸು ಪಬ್ಬಜಿತಾ। ತಸ್ಸಾ ಗಬ್ಭಿನಿನಿಮಿತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ದೇವದತ್ತಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು, ಸೋ ‘‘ಅಸ್ಸಮಣೀ’’ತಿ ಆಹ। ದಸಬಲಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು, ಸತ್ಥಾ ಉಪಾಲಿತ್ಥೇರಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇಸಿ। ಥೇರೋ ಸಾವತ್ಥಿನಗರವಾಸೀನಿ ಕುಲಾನಿ ವಿಸಾಖಞ್ಚ ಉಪಾಸಿಕಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸೋಧೇನ್ತೋ, – ‘‘ಪುರೇ ಲದ್ಧೋ ಗಬ್ಭೋ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಅರೋಗಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸುವಿನಿಚ್ಛಿತಂ ಅಧಿಕರಣ’’ನ್ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಸಾಧುಕಾರಂ ಅದಾಸಿ। ಸಾ ಭಿಕ್ಖುನೀ ಸುವಣ್ಣಬಿಮ್ಬಸದಿಸಂ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ, ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಪೋಸಾಪೇಸಿ। ‘‘ಕಸ್ಸಪೋ’’ತಿ ಚಸ್ಸ ನಾಮಂ ಕತ್ವಾ ಅಪರಭಾಗೇ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ। ಇತಿ ರಞ್ಞೋ ಪೋಸಾವನಿಕಪುತ್ತತ್ತಾಪಿ ತಂ ‘‘ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋ’’ತಿ ಸಞ್ಜಾನಿಂಸೂತಿ।
Eko rājagahe ekissā kuladārikāya kucchimhi uppanno. Sā ca paṭhamaṃ mātāpitaro yācitvā pabbajjaṃ alabhamānā kulagharaṃ gatā gabbhasaṇṭhitampi ajānantī sāmikaṃ ārādhetvā tena anuññātā bhikkhunīsu pabbajitā. Tassā gabbhininimittaṃ disvā bhikkhuniyo devadattaṃ pucchiṃsu, so ‘‘assamaṇī’’ti āha. Dasabalaṃ pucchiṃsu, satthā upālittheraṃ paṭicchāpesi. Thero sāvatthinagaravāsīni kulāni visākhañca upāsikaṃ pakkosāpetvā sodhento, – ‘‘pure laddho gabbho, pabbajjā arogā’’ti āha. Satthā ‘‘suvinicchitaṃ adhikaraṇa’’nti therassa sādhukāraṃ adāsi. Sā bhikkhunī suvaṇṇabimbasadisaṃ puttaṃ vijāyi, taṃ gahetvā rājā pasenadi kosalo posāpesi. ‘‘Kassapo’’ti cassa nāmaṃ katvā aparabhāge alaṅkaritvā satthu santikaṃ netvā pabbājesi. Iti rañño posāvanikaputtattāpi taṃ ‘‘kumārakassapo’’ti sañjāniṃsūti.
ಅನ್ಧವನೇತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ವನೇ। ತಂ ಕಿರ ವನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಕಾಲೇ ಅವಿಜಹಿತನಾಮಂ ಅನ್ಧವನಂತ್ವೇವ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ತತ್ರಾಯಂ ಪಞ್ಞತ್ತಿವಿಭಾವನಾ – ಅಪ್ಪಾಯುಕಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಸರೀರಧಾತು ನ ಏಕಗ್ಘನಾ ಹೋತಿ। ಅಧಿಟ್ಠಾನಾನುಭಾವೇನ ವಿಪ್ಪಕಿರಿಯತಿ। ತೇನೇವ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಭಗವಾ, – ‘‘ಅಹಂ ನ ಚಿರಟ್ಠಿತಿಕೋ, ಅಪ್ಪಕೇಹಿ ಸತ್ತೇಹಿ ಅಹಂ ದಿಟ್ಠೋ, ಯೇಹಿ ನ ದಿಟ್ಠೋ, ತೇವ ಬಹುತರಾ, ತೇ ಮೇ ಧಾತುಯೋ ಆದಾಯ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಪೂಜೇನ್ತಾ ಸಗ್ಗಪರಾಯಣಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಕಾಲೇ, ‘‘ಅತ್ತನೋ ಸರೀರಂ ವಿಪ್ಪಕಿರಿಯತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಸಿ। ದೀಘಾಯುಕಬುದ್ಧಾನಂ ಪನ ಸುವಣ್ಣಕ್ಖನ್ಧೋ ವಿಯ ಏಕಗ್ಘನಂ ಧಾತುಸರೀರಂ ತಿಟ್ಠತಿ।
Andhavaneti evaṃnāmake vane. Taṃ kira vanaṃ dvinnaṃ buddhānaṃ kāle avijahitanāmaṃ andhavanaṃtveva paññāyati. Tatrāyaṃ paññattivibhāvanā – appāyukabuddhānañhi sarīradhātu na ekagghanā hoti. Adhiṭṭhānānubhāvena vippakiriyati. Teneva amhākampi bhagavā, – ‘‘ahaṃ na ciraṭṭhitiko, appakehi sattehi ahaṃ diṭṭho, yehi na diṭṭho, teva bahutarā, te me dhātuyo ādāya tattha tattha pūjentā saggaparāyaṇā bhavissantī’’ti parinibbānakāle, ‘‘attano sarīraṃ vippakiriyatū’’ti adhiṭṭhāsi. Dīghāyukabuddhānaṃ pana suvaṇṇakkhandho viya ekagghanaṃ dhātusarīraṃ tiṭṭhati.
ಕಸ್ಸಪಸ್ಸಾಪಿ ಭಗವತೋ ತಥೇವ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತತೋ ಮಹಾಜನಾ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ, ‘‘ಧಾತುಯೋ ಏಕಗ್ಘನಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ವಿಯೋಜೇತುಂ, ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸಮ್ಮನ್ತಯಿತ್ವಾ ಏಕಗ್ಘನಮೇವ ಚೇತಿಯಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮ, ಕಿತ್ತಕಂ ಪನ ಹೋತು ತನ್ತಿ ಆಹಂಸು। ಏಕೇ ಸತ್ತಯೋಜನಿಯನ್ತಿ ಆಹಂಸು। ಏತಂ ಅತಿಮಹನ್ತಂ, ಅನಾಗತೇ ಜಗ್ಗಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಛಯೋಜನಂ ಹೋತು, ಪಞ್ಚಯೋಜನಂ… ಚತುಯೋಜನಂ… ತಿಯೋಜನಂ… ದ್ವಿಯೋಜನಂ… ಏಕಯೋಜನಂ ಹೋತೂತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ಇಟ್ಠಕಾ ಕೀದಿಸಾ ಹೋನ್ತೂತಿ ಬಾಹಿರನ್ತೇ ಇಟ್ಠಕಾ ರತ್ತಸುವಣ್ಣಮಯಾ ಏಕಗ್ಘನಾ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಾ ಹೋನ್ತು, ಅಬ್ಭನ್ತರಿಮನ್ತೇ ಪಞ್ಞಾಸಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಿಕಾ। ಹರಿತಾಲಮನೋಸಿಲಾಹಿ ಮತ್ತಿಕಾಕಿಚ್ಚಂ ಕಯಿರತು, ತೇಲೇನ ಉದಕಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ನಿಟ್ಠಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಮುಖಾನಿ ಚತುಧಾ ವಿಭಜಿಂಸು। ರಾಜಾ ಏಕಂ ಮುಖಂ ಗಣ್ಹಿ, ರಾಜಪುತ್ತೋ ಪಥವಿನ್ದರಕುಮಾರೋ ಏಕಂ, ಅಮಚ್ಚಾನಂ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಹುತ್ವಾ ಸೇನಾಪತಿ ಏಕಂ, ಜನಪದಾನಂ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಹುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿ ಏಕಂ।
Kassapassāpi bhagavato tatheva aṭṭhāsi. Tato mahājanā sannipatitvā, ‘‘dhātuyo ekagghanā na sakkā viyojetuṃ, kiṃ karissāmā’’ti sammantayitvā ekagghanameva cetiyaṃ karissāma, kittakaṃ pana hotu tanti āhaṃsu. Eke sattayojaniyanti āhaṃsu. Etaṃ atimahantaṃ, anāgate jaggituṃ na sakkā, chayojanaṃ hotu, pañcayojanaṃ… catuyojanaṃ… tiyojanaṃ… dviyojanaṃ… ekayojanaṃ hotūti sanniṭṭhānaṃ katvā iṭṭhakā kīdisā hontūti bāhirante iṭṭhakā rattasuvaṇṇamayā ekagghanā satasahassagghanikā hontu, abbhantarimante paññāsasahassagghanikā. Haritālamanosilāhi mattikākiccaṃ kayiratu, telena udakakiccanti niṭṭhaṃ gantvā cattāri mukhāni catudhā vibhajiṃsu. Rājā ekaṃ mukhaṃ gaṇhi, rājaputto pathavindarakumāro ekaṃ, amaccānaṃ jeṭṭhako hutvā senāpati ekaṃ, janapadānaṃ jeṭṭhako hutvā seṭṭhi ekaṃ.
ತತ್ಥ ಧನಸಮ್ಪನ್ನತಾಯ ರಾಜಾಪಿ ಸುವಣ್ಣಂ ನೀಹರಾಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಗಹಿತಮುಖೇ ಕಮ್ಮಂ ಆರಭಿ, ಉಪರಾಜಾಪಿ, ಸೇನಾಪತಿಪಿ। ಸೇಟ್ಠಿನಾ ಗಹಿತಮುಖೇ ಪನ ಕಮ್ಮಂ ಓಲೀಯತಿ। ತತೋ ಯಸೋರತೋ ನಾಮ ಏಕೋ ಉಪಾಸಕೋ ತೇಪಿಟಕೋ ಭಾಣಕೋ ಅನಾಗಾಮೀ ಅರಿಯಸಾವಕೋ, ಸೋ ಕಮ್ಮಂ ಓಲೀಯತೀತಿ ಞತ್ವಾ ಪಞ್ಚ ಸಕಟಸತಾನಿ ಯೋಜಾಪೇತ್ವಾ ಜನಪದಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ವೀಸತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಠತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ। ತಸ್ಸ ಯೋಜನಿಕಂ ರತನಚೇತಿಯಂ ಕಯಿರತಿ, ಯೋ ಯಂ ದಾತುಂ ಉಸ್ಸಹತಿ ಸುವಣ್ಣಂ ವಾ ಹಿರಞ್ಞಂ ವಾ ಸತ್ತರತನಂ ವಾ ಹರಿತಾಲಂ ವಾ ಮನೋಸಿಲಂ ವಾ, ಸೋ ತಂ ದೇತೂ’’ತಿ ಸಮಾದಪೇಸಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಥಾಮೇನ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಾದೀನಿ ಅದಂಸು। ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ತೇಲತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ದೇನ್ತಿಯೇವ। ಉಪಾಸಕೋ ತೇಲತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ಕಮ್ಮಕಾರಾನಂ ಭತ್ತವೇತನತ್ಥಂ ಪಹಿಣಾತಿ, ಅವಸೇಸೇಹಿ ಸುವಣ್ಣಂ ಚೇತಾಪೇತ್ವಾ ಪಹಿಣಾತಿ, ಏವಂ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪಂ ಅಚರಿ।
Tattha dhanasampannatāya rājāpi suvaṇṇaṃ nīharāpetvā attanā gahitamukhe kammaṃ ārabhi, uparājāpi, senāpatipi. Seṭṭhinā gahitamukhe pana kammaṃ olīyati. Tato yasorato nāma eko upāsako tepiṭako bhāṇako anāgāmī ariyasāvako, so kammaṃ olīyatīti ñatvā pañca sakaṭasatāni yojāpetvā janapadaṃ gantvā ‘‘kassapasammāsambuddho vīsativassasahassāni ṭhatvā parinibbuto. Tassa yojanikaṃ ratanacetiyaṃ kayirati, yo yaṃ dātuṃ ussahati suvaṇṇaṃ vā hiraññaṃ vā sattaratanaṃ vā haritālaṃ vā manosilaṃ vā, so taṃ detū’’ti samādapesi. Manussā attano attano thāmena hiraññasuvaṇṇādīni adaṃsu. Asakkontā telataṇḍulādīni dentiyeva. Upāsako telataṇḍulādīni kammakārānaṃ bhattavetanatthaṃ pahiṇāti, avasesehi suvaṇṇaṃ cetāpetvā pahiṇāti, evaṃ sakalajambudīpaṃ acari.
ಚೇತಿಯೇ ಕಮ್ಮಂ ನಿಟ್ಠಿತನ್ತಿ ಚೇತಿಯಟ್ಠಾನತೋ ಪಣ್ಣಂ ಪಹಿಣಿಂಸು – ‘‘ನಿಟ್ಠಿತಂ ಕಮ್ಮಂ ಆಚರಿಯೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಚೇತಿಯಂ ವನ್ದತೂ’’ತಿ। ಸೋಪಿ ಪಣ್ಣಂ ಪಹಿಣಿ – ‘‘ಮಯಾ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೋ ಸಮಾದಪಿತೋ, ಯಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇನ್ತೂ’’ತಿ। ದ್ವೇಪಿ ಪಣ್ಣಾನಿ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಸಮಾಗಮಿಂಸು। ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಪಣ್ಣತೋ ಪನ ಚೇತಿಯಟ್ಠಾನತೋ ಪಣ್ಣಂ ಪಠಮತರಂ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಹತ್ಥಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೋ ಪಣ್ಣಂ ವಾಚೇತ್ವಾ ಚೇತಿಯಂ ವನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಏಕಕೋವ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಅಟವಿಯಂ ಪಞ್ಚ ಚೋರಸತಾನಿ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು। ತತ್ರೇಕಚ್ಚೇ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಇಮಿನಾ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪತೋ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತಂ, ನಿಧಿಕುಮ್ಭೀ ನೋ ಪವಟ್ಟಮಾನಾ ಆಗತಾತಿ ಅವಸೇಸಾನಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ತಂ ಅಗ್ಗಹೇಸುಂ। ಕಸ್ಮಾ ತಾತಾ, ಮಂ ಗಣ್ಹಥಾತಿ? ತಯಾ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪತೋ ಸಬ್ಬಂ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತಂ, ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಥೋಕಂ ಥೋಕಂ ದೇಹೀತಿ। ಕಿಂ ತುಮ್ಹೇ ನ ಜಾನಾಥ, ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ, ತಸ್ಸ ಯೋಜನಿಕಂ ರತನಚೇತಿಯಂ ಕಯಿರತಿ, ತದತ್ಥಾಯ ಮಯಾ ಸಮಾದಪಿತಂ, ನೋ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ। ತಂ ತಂ ಲದ್ಧಲದ್ಧಟ್ಠಾನತೋ ತತ್ಥೇವ ಪೇಸಿತಂ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ನಿವತ್ಥಸಾಟಕಮತ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಿತ್ತಂ ಕಾಕಣಿಕಮ್ಪಿ ನತ್ಥೀತಿ।
Cetiye kammaṃ niṭṭhitanti cetiyaṭṭhānato paṇṇaṃ pahiṇiṃsu – ‘‘niṭṭhitaṃ kammaṃ ācariyo āgantvā cetiyaṃ vandatū’’ti. Sopi paṇṇaṃ pahiṇi – ‘‘mayā sakalajambudīpo samādapito, yaṃ atthi, taṃ gahetvā kammaṃ niṭṭhāpentū’’ti. Dvepi paṇṇāni antarāmagge samāgamiṃsu. Ācariyassa paṇṇato pana cetiyaṭṭhānato paṇṇaṃ paṭhamataraṃ ācariyassa hatthaṃ agamāsi. So paṇṇaṃ vācetvā cetiyaṃ vandissāmīti ekakova nikkhami. Antarāmagge aṭaviyaṃ pañca corasatāni uṭṭhahiṃsu. Tatrekacce taṃ disvā iminā sakalajambudīpato hiraññasuvaṇṇaṃ sampiṇḍitaṃ, nidhikumbhī no pavaṭṭamānā āgatāti avasesānaṃ ārocetvā taṃ aggahesuṃ. Kasmā tātā, maṃ gaṇhathāti? Tayā sakalajambudīpato sabbaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ sampiṇḍitaṃ, amhākampi thokaṃ thokaṃ dehīti. Kiṃ tumhe na jānātha, kassapo bhagavā parinibbuto, tassa yojanikaṃ ratanacetiyaṃ kayirati, tadatthāya mayā samādapitaṃ, no attano atthāya. Taṃ taṃ laddhaladdhaṭṭhānato tattheva pesitaṃ, mayhaṃ pana nivatthasāṭakamattaṃ ṭhapetvā aññaṃ vittaṃ kākaṇikampi natthīti.
ಏಕೇ, ‘‘ಏವಮೇತಂ ವಿಸ್ಸಜೇಥ ಆಚರಿಯ’’ನ್ತಿ ಆಹಂಸು। ಏಕೇ, ‘‘ಅಯಂ ರಾಜಪೂಜಿತೋ ಅಮಚ್ಚಪೂಜಿತೋ , ಅಮ್ಹೇಸು ಕಞ್ಚಿದೇವ ನಗರವೀಥಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ ರಾಜರಾಜಮಹಾಮತ್ತಾದೀನಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ಅನಯವ್ಯಸನಂ ಪಾಪುಣಾಪೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಉಪಾಸಕೋ, ‘‘ತಾತಾ, ನಾಹಂ ಏವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ತಞ್ಚ ಖೋ ತೇಸು ಕಾರುಞ್ಞೇನ, ನ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತನಿಕನ್ತಿಯಾ। ಅಥ ತೇಸು ಗಹೇತಬ್ಬೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಬ್ಬೋತಿ ವಿವದನ್ತೇಸು ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ಲದ್ಧಿಕಾ ಏವ ಬಹುತರಾ ಹುತ್ವಾ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪಯಿಂಸು।
Eke, ‘‘evametaṃ vissajetha ācariya’’nti āhaṃsu. Eke, ‘‘ayaṃ rājapūjito amaccapūjito , amhesu kañcideva nagaravīthiyaṃ disvā rājarājamahāmattādīnaṃ ārocetvā anayavyasanaṃ pāpuṇāpeyyā’’ti āhaṃsu. Upāsako, ‘‘tātā, nāhaṃ evaṃ karissāmī’’ti āha. Tañca kho tesu kāruññena, na attano jīvitanikantiyā. Atha tesu gahetabbo vissajjetabboti vivadantesu gahetabboti laddhikā eva bahutarā hutvā jīvitā voropayiṃsu.
ತೇಸಂ ಬಲವಗುಣೇ ಅರಿಯಸಾವಕೇ ಅಪರಾಧೇನ ನಿಬ್ಬುತದೀಪಸಿಖಾ ವಿಯ ಅಕ್ಖೀನಿ ಅನ್ತರಧಾಯಿಂಸು। ತೇ, ‘‘ಕಹಂ ಭೋ ಚಕ್ಖು, ಕಹಂ ಭೋ ಚಕ್ಖೂ’’ತಿ ವಿಪ್ಪಲಪನ್ತಾ ಏಕಚ್ಚೇ ಞಾತಕೇಹಿ ಗೇಹಂ ನೀತಾ। ಏಕಚ್ಚೇ ನೋಞಾತಕಾ ಅನಾಥಾತಿ ತತ್ಥೇವ ಅಟವಿಯಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯಂ ವಸಿಂಸು। ಅಟವಿಂ ಆಗತಮನುಸ್ಸಾ ಕಾರುಞ್ಞೇನ ತೇಸಂ ತಣ್ಡುಲಂ ವಾ ಪುಟಭತ್ತಂ ವಾ ಪರಿಬ್ಬಯಂ ವಾ ದೇನ್ತಿ। ದಾರುಪಣ್ಣಾದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಗತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಕುಹಿಂ ಗತತ್ಥಾತಿ ವುತ್ತೇ ಅನ್ಧವನಂ ಗತಮ್ಹಾತಿ ವದನ್ತಿ। ಏವಂ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಕಾಲೇ ತಂ ವನಂ ಅನ್ಧವನಂತ್ವೇವ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಪನೇತಂ ಛಡ್ಡಿತಜನಪದೇ ಅಟವಿ ಅಹೋಸಿ। ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ಅವಿದೂರೇ ಜೇತವನಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಭಾಗೇ ಪವಿವೇಕಕಾಮಾನಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪಧಾನಘರಂ ಅಹೋಸಿ, ತತ್ಥ ಆಯಸ್ಮಾ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪೋ ತೇನ ಸಮಯೇನ ಸೇಖಪಟಿಪದಂ ಪೂರಯಮಾನೋ ವಿಹರತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅನ್ಧವನೇ ವಿಹರತೀ’’ತಿ।
Tesaṃ balavaguṇe ariyasāvake aparādhena nibbutadīpasikhā viya akkhīni antaradhāyiṃsu. Te, ‘‘kahaṃ bho cakkhu, kahaṃ bho cakkhū’’ti vippalapantā ekacce ñātakehi gehaṃ nītā. Ekacce noñātakā anāthāti tattheva aṭaviyaṃ rukkhamūle paṇṇasālāyaṃ vasiṃsu. Aṭaviṃ āgatamanussā kāruññena tesaṃ taṇḍulaṃ vā puṭabhattaṃ vā paribbayaṃ vā denti. Dārupaṇṇādīnaṃ atthāya gantvā āgatā manussā kuhiṃ gatatthāti vutte andhavanaṃ gatamhāti vadanti. Evaṃ dvinnampi buddhānaṃ kāle taṃ vanaṃ andhavanaṃtveva paññāyati. Kassapabuddhakāle panetaṃ chaḍḍitajanapade aṭavi ahosi. Amhākaṃ bhagavato kāle sāvatthiyā avidūre jetavanassa piṭṭhibhāge pavivekakāmānaṃ kulaputtānaṃ vasanaṭṭhānaṃ padhānagharaṃ ahosi, tattha āyasmā kumārakassapo tena samayena sekhapaṭipadaṃ pūrayamāno viharati. Tena vuttaṃ ‘‘andhavane viharatī’’ti.
ಅಞ್ಞತರಾ ದೇವತಾತಿ ನಾಮಗೋತ್ತವಸೇನ ಅಪಾಕಟಾ ಏಕಾ ದೇವತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಅಭಿಜಾನಾತಿ ನೋ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಅಹುಞಾತಞ್ಞತರಸ್ಸ ಮಹೇಸಕ್ಖಸ್ಸ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಯವಿಮುತ್ತಿಂ ಭಾಸಿತಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೬೫) ಏತ್ಥ ಪನ ಅಭಿಞ್ಞಾತೋ ಸಕ್ಕೋಪಿ ದೇವರಾಜಾ ಅಞ್ಞತರೋತಿ ವುತ್ತೋ। ದೇವತಾತಿ ಚ ಇದಂ ದೇವಾನಮ್ಪಿ ದೇವಧೀತಾನಮ್ಪಿ ಸಾಧಾರಣವಚನಂ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನತ್ಥೇ ದೇವೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾಯ ರತ್ತಿಯಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಸದ್ದೋ ಖಯಸುನ್ದರಾಭಿರೂಪಅಬ್ಭನುಮೋದನಾದೀಸು ದಿಸ್ಸತಿ। ತತ್ಥ – ‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾ, ಭನ್ತೇ, ರತ್ತಿ, ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಪಠಮೋ ಯಾಮೋ, ಚಿರನಿಸಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ, ಉದ್ದಿಸತು, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ಏವಮಾದೀಸು (ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೨೦) ಖಯೇ ದಿಸ್ಸತಿ। ‘‘ಅಯಂ ಇಮೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತತರೋ ಚ ಪಣೀತತರೋ ಚಾ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೧೦೦) ಏವಮಾದೀಸು ಸುನ್ದರೇ।
Aññatarā devatāti nāmagottavasena apākaṭā ekā devatāti attho. ‘‘Abhijānāti no, bhante, bhagavā ahuñātaññatarassa mahesakkhassa saṃkhittena taṇhāsaṅkhayavimuttiṃ bhāsitā’’ti (ma. ni. 1.365) ettha pana abhiññāto sakkopi devarājā aññataroti vutto. Devatāti ca idaṃ devānampi devadhītānampi sādhāraṇavacanaṃ. Imasmiṃ panatthe devo adhippeto. Abhikkantāya rattiyāti ettha abhikkantasaddo khayasundarābhirūpaabbhanumodanādīsu dissati. Tattha – ‘‘abhikkantā, bhante, ratti, nikkhanto paṭhamo yāmo, ciranisinno bhikkhusaṅgho, uddisatu, bhante, bhagavā bhikkhūnaṃ pātimokkha’’nti evamādīsu (a. ni. 8.20) khaye dissati. ‘‘Ayaṃ imesaṃ catunnaṃ puggalānaṃ abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti (a. ni. 4.100) evamādīsu sundare.
‘‘ಕೋ ಮೇ ವನ್ದತಿ ಪಾದಾನಿ, ಇದ್ಧಿಯಾ ಯಸಸಾ ಜಲಂ।
‘‘Ko me vandati pādāni, iddhiyā yasasā jalaṃ;
ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನ ವಣ್ಣೇನ, ಸಬ್ಬಾ ಓಭಾಸಯಂ ದಿಸಾ’’ತಿ॥ (ವಿ॰ ವ॰ ೮೫೭) –
Abhikkantena vaṇṇena, sabbā obhāsayaṃ disā’’ti. (vi. va. 857) –
ಏವಮಾದೀಸು ಅಭಿರೂಪೇ। ‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಂ, ಭೋ ಗೋತಮಾ’’ತಿ ಏವಮಾದೀಸು (ಪಾರಾ॰ ೧೫) ಅಬ್ಭನುಮೋದನೇ। ಇಧ ಪನ ಖಯೇ। ತೇನ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾಯ ರತ್ತಿಯಾತಿ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾಯ ರತ್ತಿಯಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥಾಯಂ ದೇವಪುತ್ತೋ ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮಸಮನನ್ತರೇ ಆಗತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಭಿಕ್ಕನ್ತವಣ್ಣಾತಿ ಇಧ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಸದ್ದೋ ಅಭಿರೂಪೇ। ವಣ್ಣಸದ್ದೋ ಪನ ಛವಿ-ಥುತಿ-ಕುಲವಗ್ಗಕಾರಣ-ಸಣ್ಠಾನಪಮಾಣರೂಪಾಯತನಾದೀಸು ದಿಸ್ಸತಿ। ತತ್ಥ, ‘‘ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋಸಿ ಭಗವಾ’’ತಿ ಏವಮಾದೀಸು ಛವಿಯಾ। ‘‘ಕದಾ ಸಞ್ಞೂಳ್ಹಾ ಪನ ತೇ ಗಹಪತಿ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ವಣ್ಣಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೭೭) ಏವಮಾದೀಸು ಥುತಿಯಂ। ‘‘ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಭೋ ಗೋತಮ, ವಣ್ಣಾ’’ತಿ ಏವಮಾದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೧೧೫) ಕುಲವಗ್ಗೇ। ‘‘ಅಥ ಕೇನ ನು ವಣ್ಣೇನ, ಗನ್ಧಥೇನೋತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಏವಮಾದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೩೪) ಕಾರಣೇ। ‘‘ಮಹನ್ತಂ ಹತ್ಥಿರಾಜವಣ್ಣಂ ಅಭಿನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ’’ತಿ ಏವಮಾದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೩೮) ಸಣ್ಠಾನೇ। ‘‘ತಯೋ ಪತ್ತಸ್ಸ ವಣ್ಣಾ’’ತಿ ಏವಮಾದೀಸು (ಪಾರಾ॰ ೬೦೨) ಪಮಾಣೇ। ‘‘ವಣ್ಣೋ ಗನ್ಧೋ ರಸೋ ಓಜಾ’’ತಿ ಏವಮಾದೀಸು ರೂಪಾಯತನೇ। ಸೋ ಇಧ ಛವಿಯಂ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತೇನ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತವಣ್ಣಾತಿ ಅಭಿರೂಪಛವಿಇಟ್ಠವಣ್ಣಾ, ಮನಾಪವಣ್ಣಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ದೇವತಾ ಹಿ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಂ ಆಗಚ್ಛಮಾನಾ ಪಕತಿವಣ್ಣಂ ಪಕತಿಇದ್ಧಿಂ ಪಜಹಿತ್ವಾ ಓಳಾರಿಕಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಕತ್ವಾ ಅತಿರೇಕವಣ್ಣಂ ಅತಿರೇಕಇದ್ಧಿಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ನಟಸಮಜ್ಜಾದೀನಿ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ವಿಯ ಅಭಿಸಙ್ಖತೇನ ಕಾಯೇನ ಆಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ದೇವಪುತ್ತೋ ತಥೇವ ಆಗತೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತವಣ್ಣಾ’’ತಿ।
Evamādīsu abhirūpe. ‘‘Abhikkantaṃ, bho gotamā’’ti evamādīsu (pārā. 15) abbhanumodane. Idha pana khaye. Tena abhikkantāya rattiyāti parikkhīṇāya rattiyāti vuttaṃ hoti. Tatthāyaṃ devaputto majjhimayāmasamanantare āgatoti veditabbo. Abhikkantavaṇṇāti idha abhikkantasaddo abhirūpe. Vaṇṇasaddo pana chavi-thuti-kulavaggakāraṇa-saṇṭhānapamāṇarūpāyatanādīsu dissati. Tattha, ‘‘suvaṇṇavaṇṇosi bhagavā’’ti evamādīsu chaviyā. ‘‘Kadā saññūḷhā pana te gahapati samaṇassa gotamassa vaṇṇā’’ti (ma. ni. 2.77) evamādīsu thutiyaṃ. ‘‘Cattārome, bho gotama, vaṇṇā’’ti evamādīsu (dī. ni. 3.115) kulavagge. ‘‘Atha kena nu vaṇṇena, gandhathenoti vuccatī’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 1.234) kāraṇe. ‘‘Mahantaṃ hatthirājavaṇṇaṃ abhinimminitvā’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 1.138) saṇṭhāne. ‘‘Tayo pattassa vaṇṇā’’ti evamādīsu (pārā. 602) pamāṇe. ‘‘Vaṇṇo gandho raso ojā’’ti evamādīsu rūpāyatane. So idha chaviyaṃ daṭṭhabbo. Tena abhikkantavaṇṇāti abhirūpachaviiṭṭhavaṇṇā, manāpavaṇṇāti vuttaṃ hoti. Devatā hi manussalokaṃ āgacchamānā pakativaṇṇaṃ pakatiiddhiṃ pajahitvā oḷārikaṃ attabhāvaṃ katvā atirekavaṇṇaṃ atirekaiddhiṃ māpetvā naṭasamajjādīni gacchantā manussā viya abhisaṅkhatena kāyena āgacchanti. Ayampi devaputto tatheva āgato. Tena vuttaṃ ‘‘abhikkantavaṇṇā’’ti.
ಕೇವಲಕಪ್ಪನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕೇವಲಸದ್ದೋ ಅನವಸೇಸ-ಯೇಭೂಯ್ಯ-ಅಬ್ಯಾಮಿಸ್ಸಾನತಿರೇಕದಳ್ಹತ್ಥ-ವಿಸಂಯೋಗಾದಿಅನೇಕತ್ಥೋ। ತಥಾ ಹಿಸ್ಸ, ‘‘ಕೇವಲಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೧) ಏವಮಾದೀಸು ಅನವಸೇಸತ್ತಮತ್ಥೋ। ‘‘ಕೇವಲಕಪ್ಪಾ ಚ ಅಙ್ಗಮಗಧಾ ಪಹೂತಂ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ಆದಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಏವಮಾದೀಸು ಯೇಭುಯ್ಯತಾ। ‘‘ಕೇವಲಸ್ಸ ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಸಮುದಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೨೨೫) ಏವಮಾದೀಸು ಅಬ್ಯಾಮಿಸ್ಸತಾ। ‘‘ಕೇವಲಂ ಸದ್ಧಾಮತ್ತಕಂ ನೂನ ಅಯಮಾಯಸ್ಮಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೨೪೪) ಏವಮಾದೀಸು ಅನತಿರೇಕತಾ। ‘‘ಆಯಸ್ಮತೋ ಅನುರುದ್ಧಸ್ಸ ಬಾಹಿಯೋ ನಾಮ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೋ ಕೇವಲಕಪ್ಪಂ ಸಙ್ಘಭೇದಾಯ ಠಿತೋ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೨೪೩) ಏವಮಾದೀಸು ದಳ್ಹತ್ಥತಾ । ‘‘ಕೇವಲೀ ವುಸಿತವಾ ಉತ್ತಮಪುರಿಸೋತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೫೭) ಏವಮಾದೀಸು ವಿಸಂಯೋಗೋ। ಇಧ ಪನಸ್ಸ ಅನವಸೇಸತ್ತಮತ್ಥೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ।
Kevalakappanti ettha kevalasaddo anavasesa-yebhūyya-abyāmissānatirekadaḷhattha-visaṃyogādianekattho. Tathā hissa, ‘‘kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariya’’nti (pārā. 1) evamādīsu anavasesattamattho. ‘‘Kevalakappā ca aṅgamagadhā pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ ādāya upasaṅkamissantī’’ti evamādīsu yebhuyyatā. ‘‘Kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti (vibha. 225) evamādīsu abyāmissatā. ‘‘Kevalaṃ saddhāmattakaṃ nūna ayamāyasmā’’ti (mahāva. 244) evamādīsu anatirekatā. ‘‘Āyasmato anuruddhassa bāhiyo nāma saddhivihāriko kevalakappaṃ saṅghabhedāya ṭhito’’ti (a. ni. 4.243) evamādīsu daḷhatthatā . ‘‘Kevalī vusitavā uttamapurisoti vuccatī’’ti (saṃ. ni. 3.57) evamādīsu visaṃyogo. Idha panassa anavasesattamatthoti adhippeto.
ಕಪ್ಪಸದ್ದೋ ಪನಾಯಂ ಅಭಿಸದ್ದಹನ-ವೋಹಾರ-ಕಾಲ-ಪಞ್ಞತ್ತಿ- ಛೇದನ-ವಿಕಪ್ಪ-ಲೇಸ-ಸಮನ್ತಭಾವಾದಿ-ಅನೇಕತ್ಥೋ। ತಥಾ ಹಿಸ್ಸ, ‘‘ಓಕಪ್ಪನಿಯಮೇತಂ ಭೋತೋ ಗೋತಮಸ್ಸ, ಯಥಾ ತಂ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೮೭) ಏವಮಾದೀಸು ಅಭಿಸದ್ದಹನಮತ್ಥೋ। ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಞ್ಚಹಿ ಸಮಣಕಪ್ಪೇಹಿ ಫಲಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತು’’ನ್ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೨೫೦) ಏವಮಾದೀಸು ವೋಹಾರೋ। ‘‘ಯೇನ ಸುದಂ ನಿಚ್ಚಕಪ್ಪಂ ವಿಹರಾಮೀ’’ತಿ ಏವಮಾದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೮೭) ಕಾಲೋ। ‘‘ಇಚ್ಚಾಯಸ್ಮಾ ಕಪ್ಪೋ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೧೨೪) ಏವಮಾದೀಸು ಪಞ್ಞತ್ತಿ। ‘‘ಅಲಙ್ಕತಾ ಕಪ್ಪಿತಕೇಸಮಸ್ಸೂ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೩೬೫) ಏವಮಾದೀಸು ಛೇದನಂ। ‘‘ಕಪ್ಪತಿ ದ್ವಙ್ಗುಲಕಪ್ಪೋ’’ತಿ (ಚೂಳವ॰ ೪೪೬) ಏವಮಾದೀಸು ವಿಕಪ್ಪೋ। ‘‘ಅತ್ಥಿ ಕಪ್ಪೋ ನಿಪಜ್ಜಿತು’’ನ್ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೮೦) ಏವಮಾದೀಸು ಲೇಸೋ। ‘‘ಕೇವಲಕಪ್ಪಂ ವೇಳುವನಂ ಓಭಾಸೇತ್ವಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೯೪) ಏವಮಾದೀಸು ಸಮನ್ತಭಾವೋ। ಇಧ ಪನಸ್ಸ ಸಮನ್ತಭಾವೋ ಅತ್ಥೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ತಸ್ಮಾ ಕೇವಲಕಪ್ಪಂ ಅನ್ಧವನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅನವಸೇಸಂ ಸಮನ್ತತೋ ಅನ್ಧವನನ್ತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
Kappasaddo panāyaṃ abhisaddahana-vohāra-kāla-paññatti- chedana-vikappa-lesa-samantabhāvādi-anekattho. Tathā hissa, ‘‘okappaniyametaṃ bhoto gotamassa, yathā taṃ arahato sammāsambuddhassā’’ti (ma. ni. 1.387) evamādīsu abhisaddahanamattho. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pañcahi samaṇakappehi phalaṃ paribhuñjitu’’nti (cūḷava. 250) evamādīsu vohāro. ‘‘Yena sudaṃ niccakappaṃ viharāmī’’ti evamādīsu (ma. ni. 1.387) kālo. ‘‘Iccāyasmā kappo’’ti (saṃ. ni. 3.124) evamādīsu paññatti. ‘‘Alaṅkatā kappitakesamassū’’ti (saṃ. ni. 4.365) evamādīsu chedanaṃ. ‘‘Kappati dvaṅgulakappo’’ti (cūḷava. 446) evamādīsu vikappo. ‘‘Atthi kappo nipajjitu’’nti (a. ni. 8.80) evamādīsu leso. ‘‘Kevalakappaṃ veḷuvanaṃ obhāsetvā’’ti (saṃ. ni. 1.94) evamādīsu samantabhāvo. Idha panassa samantabhāvo attho adhippeto. Tasmā kevalakappaṃ andhavananti ettha anavasesaṃ samantato andhavananti evamattho daṭṭhabbo.
ಓಭಾಸೇತ್ವಾತಿ ವತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರಸರೀರಸಮುಟ್ಠಿತಾಯ ಆಭಾಯ ಫರಿತ್ವಾ, ಚನ್ದಿಮಾ ವಿಯ ಚ ಸೂರಿಯೋ ವಿಯ ಚ ಏಕೋಭಾಸಂ ಏಕಪಜ್ಜೋತಂ ಕರಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸೀತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತೇ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ಓಕಾಸೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಏತದವೋಚಾತಿ ಏತಂ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿಆದಿವಚನಮವೋಚ। ಕಸ್ಮಾ ಪನಾಯಂ ಅವನ್ದಿತ್ವಾ ಸಮಣವೋಹಾರೇನೇವ ಕಥೇತೀತಿ? ಸಮಣಸಞ್ಞಾಸಮುದಾಚಾರೇನೇವ। ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಅನ್ತರಾ ಕಾಮಾವಚರೇ ವಸಿ। ಅಹಂ ಪನ ಅಸ್ಮಿ ತತೋ ಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ’’ತಿ ಸಮಣಸಞ್ಞಾವಸ್ಸ ಸಮುದಾಚರತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅವನ್ದಿತ್ವಾ ಸಮಣವೋಹಾರೇನೇವ ಕಥೇತಿ। ಪುಬ್ಬಸಹಾಯೋ ಕಿರೇಸೋ ದೇವಪುತ್ತೋ ಥೇರಸ್ಸ। ಕುತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾತಿ? ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ। ಯೋ ಹಿ ಪುಬ್ಬಯೋಗೇ ಆಗತೇಸು ಪಞ್ಚಸು ಸಹಾಯೇಸು ಅನುಥೇರೋ ಚತುತ್ಥದಿವಸೇ ಅನಾಗಾಮೀ ಅಹೋಸೀತಿ ವುತ್ತೋ, ಅಯಂ ಸೋ। ತದಾ ಕಿರ ತೇಸು ಸಙ್ಘತ್ಥೇರಸ್ಸ ಅರಹತ್ತೇನೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಆಗಮಿಂಸು। ಸೋ, ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ ವೇಹಾಸಂ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಅನೋತತ್ತದಹೇ ಮುಖಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಉತ್ತರಕುರುತೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಆದಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಂ, ಆವುಸೋ, ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಇತರೇ ಆಹಂಸು – ‘‘ನ, ಆವುಸೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏವಂ ಕತಿಕಾ ಅತ್ಥಿ – ‘ಯೋ ಪಠಮಂ ವಿಸೇಸಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಆಹರತಿ, ತೇನಾಭತಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸೇಸೇಹಿ ಸಮಣಧಮ್ಮೋ ಕಾತಬ್ಬೋ’ತಿ। ತುಮ್ಹೇ ಅತ್ತನೋ ಉಪನಿಸ್ಸಯೇನ ಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪಯಿತ್ಥ। ಮಯಮ್ಪಿ ಸಚೇ ನೋ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇಸ್ಸಾಮ। ಪಪಞ್ಚೋ ಏಸ ಅಮ್ಹಾಕಂ, ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ’’ತಿ। ಸೋ ಯಥಾಫಾಸುಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಯುಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ।
Obhāsetvāti vatthālaṅkārasarīrasamuṭṭhitāya ābhāya pharitvā, candimā viya ca sūriyo viya ca ekobhāsaṃ ekapajjotaṃ karitvāti attho. Ekamantaṃ aṭṭhāsīti ekasmiṃ ante, ekasmiṃ okāse aṭṭhāsi. Etadavocāti etaṃ ‘‘bhikkhu bhikkhū’’tiādivacanamavoca. Kasmā panāyaṃ avanditvā samaṇavohāreneva kathetīti? Samaṇasaññāsamudācāreneva. Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘ayaṃ antarā kāmāvacare vasi. Ahaṃ pana asmi tato kālato paṭṭhāya brahmacārī’’ti samaṇasaññāvassa samudācarati, tasmā avanditvā samaṇavohāreneva katheti. Pubbasahāyo kireso devaputto therassa. Kuto paṭṭhāyāti? Kassapasammāsambuddhakālato paṭṭhāya. Yo hi pubbayoge āgatesu pañcasu sahāyesu anuthero catutthadivase anāgāmī ahosīti vutto, ayaṃ so. Tadā kira tesu saṅghattherassa arahatteneva saddhiṃ abhiññā āgamiṃsu. So, ‘‘mayhaṃ kiccaṃ matthakaṃ patta’’nti vehāsaṃ uppatitvā anotattadahe mukhaṃ dhovitvā uttarakuruto piṇḍapātaṃ ādāya āgantvā, ‘‘imaṃ, āvuso, piṇḍapātaṃ bhuñjitvā appamattā samaṇadhammaṃ karothā’’ti āha. Itare āhaṃsu – ‘‘na, āvuso, amhākaṃ evaṃ katikā atthi – ‘yo paṭhamaṃ visesaṃ nibbattetvā piṇḍapātaṃ āharati, tenābhataṃ bhuñjitvā sesehi samaṇadhammo kātabbo’ti. Tumhe attano upanissayena kiccaṃ matthakaṃ pāpayittha. Mayampi sace no upanissayo bhavissati, kiccaṃ matthakaṃ pāpessāma. Papañco esa amhākaṃ, gacchatha tumhe’’ti. So yathāphāsukaṃ gantvā āyupariyosāne parinibbāyi.
ಪುನದಿವಸೇ ಅನುಥೇರೋ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ ಸಚ್ಛಕಾಸಿ, ತಸ್ಸ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ ಆಗಮಿಂಸು। ಸೋಪಿ ತಥೇವ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ತೇಹಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಯಥಾಫಾಸುಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಯುಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸುದ್ಧಾವಾಸೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ಸೋ ಸುದ್ಧಾವಾಸೇ ಠತ್ವಾ ತೇ ಸಹಾಯೇ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ, ಏಕೋ ತದಾವ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ, ಏಕೋ ಅಧುನಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಅರಿಯಭೂಮಿಂ ಪತ್ತೋ, ಏಕೋ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ, ‘‘ಅಹಂ ಅರಹಾ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸುಪ್ಪಾರಕಪಟ್ಟನೇ ವಸತೀತಿ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ, ‘‘ನ ತ್ವಂ ಅರಹಾ, ನ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ, ಗಚ್ಛ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಾಹೀ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ। ಸೋಪಿ ಅನ್ತರಘರೇ ಭಗವನ್ತಂ ಓವಾದಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ, ‘‘ತಸ್ಮಾ ತಿಹ ತೇ ಬಾಹಿಯ ಏವಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ ದಿಟ್ಠೇ ದಿಟ್ಠಮತ್ತಂ ಹೋತೂ’’ತಿ (ಉದಾ॰ ೧೦) ಭಗವತಾ ಸಂಖಿತ್ತೇನ ಓವದಿತೋ ಅರಿಯಭೂಮಿಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ।
Punadivase anuthero anāgāmiphalaṃ sacchakāsi, tassa abhiññāyo āgamiṃsu. Sopi tatheva piṇḍapātaṃ āharitvā tehi paṭikkhitto yathāphāsukaṃ gantvā āyupariyosāne suddhāvāse nibbatti. So suddhāvāse ṭhatvā te sahāye olokento, eko tadāva parinibbuto, eko adhunā bhagavato santike ariyabhūmiṃ patto, eko lābhasakkāraṃ nissāya, ‘‘ahaṃ arahā’’ti cittaṃ uppādetvā suppārakapaṭṭane vasatīti disvā taṃ upasaṅkamitvā, ‘‘na tvaṃ arahā, na arahattamaggaṃ paṭipanno, gaccha bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ suṇāhī’’ti uyyojesi. Sopi antaraghare bhagavantaṃ ovādaṃ yācitvā, ‘‘tasmā tiha te bāhiya evaṃ sikkhitabbaṃ diṭṭhe diṭṭhamattaṃ hotū’’ti (udā. 10) bhagavatā saṃkhittena ovadito ariyabhūmiṃ sampāpuṇi.
ತತೋ ಅಞ್ಞೋ ಏಕೋ ಅತ್ಥಿ, ಸೋ ಕುಹಿನ್ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಅನ್ಧವನೇ ಸೇಕ್ಖಪಟಿಪದಂ ಪೂರಯಮಾನೋ ವಿಹರತೀತಿ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ, ಗಚ್ಛನ್ತೇನ ಪನ ತುಚ್ಛಹತ್ಥೇನ ಅಗನ್ತ್ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಸಹಾಯೋ ಖೋ ಪನ ಮೇ ನಿರಾಮಿಸೋ ಪಬ್ಬತಮತ್ಥಕೇ ವಸನ್ತೋ ಮಯಾ ಆಕಾಸೇ ಠತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಮ್ಪಿ ಅಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿ, ಇದಾನಿ ಆಮಿಸಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಕಿಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತಿ? ಧಮ್ಮಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಠಿತೋವ ರತನಾವಳಿಂ ಗನ್ಥೇನ್ತೋ ವಿಯ ಪನ್ನರಸ ಪಞ್ಹೇ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ತಂ ಧಮ್ಮಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಆದಾಯ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಸಹಾಯಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಠತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಮಣಸಞ್ಞಾಸಮುದಾಚಾರವಸೇನ ತಂ ಅನಭಿವಾದೇತ್ವಾವ, ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಆಲಪಿತ್ವಾ ಅಯಂ ವಮ್ಮಿಕೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ತುರಿತಾಲಪನವಸೇನ ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಆಮೇಡಿತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯಥಾ ವಾ ಏಕನೇವ ತಿಲಕೇನ ನಲಾಟಂ ನ ಸೋಭತಿ, ತಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಸುಪಿ ದಿನ್ನೇಸು ಫುಲ್ಲಿತಮಣ್ಡಿತಂ ವಿಯ ಸೋಭತಿ, ಏವಂ ಏಕೇನೇವ ಪದೇನ ವಚನಂ ನ ಸೋಭತಿ , ಪರಿವಾರಿಕಪದೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಫುಲ್ಲಿತಮಣ್ಡಿತಂ ವಿಯ ಸೋಭತೀತಿ ತಂ ಪರಿವಾರಿಕಪದವಸೇನ ವಚನಂ ಫುಲ್ಲಿತಮಣ್ಡಿತಂ ವಿಯ ಕರೋನ್ತೋಪಿ ಏವಮಾಹ।
Tato añño eko atthi, so kuhinti olokento andhavane sekkhapaṭipadaṃ pūrayamāno viharatīti disvā cintesi – ‘‘sahāyakassa santike gamissāmīti, gacchantena pana tucchahatthena agantvā kiñci paṇṇākāraṃ gahetvā gantuṃ vaṭṭati, sahāyo kho pana me nirāmiso pabbatamatthake vasanto mayā ākāse ṭhatvā dinnaṃ piṇḍapātampi aparibhuñjitvā samaṇadhammaṃ akāsi, idāni āmisapaṇṇākāraṃ kiṃ gaṇhissati? Dhammapaṇṇākāraṃ gahetvā gamissāmī’’ti brahmaloke ṭhitova ratanāvaḷiṃ ganthento viya pannarasa pañhe vibhajitvā taṃ dhammapaṇṇākāraṃ ādāya āgantvā sahāyassa avidūre ṭhatvā attano samaṇasaññāsamudācāravasena taṃ anabhivādetvāva, ‘‘bhikkhu bhikkhū’’ti ālapitvā ayaṃ vammikotiādimāha. Tattha turitālapanavasena bhikkhu bhikkhūti āmeḍitaṃ veditabbaṃ. Yathā vā ekaneva tilakena nalāṭaṃ na sobhati, taṃ parivāretvā aññesupi dinnesu phullitamaṇḍitaṃ viya sobhati, evaṃ ekeneva padena vacanaṃ na sobhati , parivārikapadena saddhiṃ phullitamaṇḍitaṃ viya sobhatīti taṃ parivārikapadavasena vacanaṃ phullitamaṇḍitaṃ viya karontopi evamāha.
ಅಯಂ ವಮ್ಮಿಕೋತಿ ಪುರತೋ ಠಿತೋ ವಮ್ಮಿಕೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ದೇಸನಾವಸೇನ ಪನ ಪುರತೋ ಠಿತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ವಿಯ ಅಯನ್ತಿ ಆಹ। ಲಙ್ಗಿನ್ತಿ ಸತ್ಥಂ ಆದಾಯ ಖಣನ್ತೋ ಪಲಿಘಂ ಅದ್ದಸ। ಉಕ್ಖಿಪ ಲಙ್ಗಿಂ ಅಭಿಕ್ಖಣ ಸುಮೇಧಾತಿ ತಾತ, ಪಣ್ಡಿತ, ಲಙ್ಗೀ ನಾಮ ರತ್ತಿಂ ಧೂಮಾಯತಿ ದಿವಾ ಪಜ್ಜಲತಿ। ಉಕ್ಖಿಪೇತ ಪರಂ ಪರತೋ ಖಣಾತಿ। ಏವಂ ಸಬ್ಬಪದೇಸು ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಉದ್ಧುಮಾಯಿಕನ್ತಿ ಮಣ್ಡೂಕಂ। ಚಙ್ಕವಾರನ್ತಿ ಖಾರಪರಿಸ್ಸಾವನಂ। ಕುಮ್ಮನ್ತಿ ಕಚ್ಛಪಂ। ಅಸಿಸೂನನ್ತಿ ಮಂಸಚ್ಛೇದಕಂ ಅಸಿಞ್ಚೇವ ಅಧಿಕುಟ್ಟನಞ್ಚ। ಮಂಸಪೇಸಿನ್ತಿ ನಿಸದಪೋತಪ್ಪಮಾಣಂ ಅಲ್ಲಮಂಸಪಿಣ್ಡಂ। ನಾಗನ್ತಿ ಸುಮನಪುಪ್ಫಕಲಾಪಸದಿಸಂ ಮಹಾಫಣಂ ತಿವಿಧಸೋವತ್ಥಿಕಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಅಹಿನಾಗಂ ಅದ್ದಸ। ಮಾ ನಾಗಂ ಘಟ್ಟೇಸೀತಿ ದಣ್ಡಕಕೋಟಿಯಾ ವಾ ವಲ್ಲಿಕೋಟಿಯಾ ವಾ ಪಂಸುಚುಣ್ಣಂ ವಾ ಪನ ಖಿಪಮಾನೋ ಮಾ ನಾಗಂ ಘಟ್ಟಯಿ। ನಮೋ ಕರೋಹಿ ನಾಗಸ್ಸಾತಿ ಉಪರಿವಾತತೋ ಅಪಗಮ್ಮ ಸುದ್ಧವತ್ಥಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ನಾಗಸ್ಸ ನಮಕ್ಕಾರಂ ಕರೋಹಿ। ನಾಗೇನ ಅಧಿಸಯಿತಂ ಧನಂ ನಾಮ ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ಕುಲಪರಿವಟ್ಟಾ ಖಾದತೋ ನ ಖೀಯತಿ, ನಾಗೋ ತೇ ಅಧಿಸಯಿತಂ ಧನಂ ದಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಮೋ ಕರೋಹಿ ನಾಗಸ್ಸಾತಿ। ಇತೋ ವಾ ಪನ ಸುತ್ವಾತಿ ಯಥಾ ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧೇ ಇತೋತಿ ಸಾಸನೇ ನಿಸ್ಸಕಂ, ನ ತಥಾ ಇಧ। ಇಧ ಪನ ದೇವಪುತ್ತೇ ನಿಸ್ಸಕ್ಕಂ, ತಸ್ಮಾ ಇತೋ ವಾ ಪನಾತಿ ಮಮ ವಾ ಪನ ಸನ್ತಿಕಾ ಸುತ್ವಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ।
Ayaṃvammikoti purato ṭhito vammiko nāma natthi, desanāvasena pana purato ṭhitaṃ dassento viya ayanti āha. Laṅginti satthaṃ ādāya khaṇanto palighaṃ addasa. Ukkhipa laṅgiṃ abhikkhaṇa sumedhāti tāta, paṇḍita, laṅgī nāma rattiṃ dhūmāyati divā pajjalati. Ukkhipeta paraṃ parato khaṇāti. Evaṃ sabbapadesu attho daṭṭhabbo. Uddhumāyikanti maṇḍūkaṃ. Caṅkavāranti khāraparissāvanaṃ. Kummanti kacchapaṃ. Asisūnanti maṃsacchedakaṃ asiñceva adhikuṭṭanañca. Maṃsapesinti nisadapotappamāṇaṃ allamaṃsapiṇḍaṃ. Nāganti sumanapupphakalāpasadisaṃ mahāphaṇaṃ tividhasovatthikaparikkhittaṃ ahināgaṃ addasa. Mā nāgaṃ ghaṭṭesīti daṇḍakakoṭiyā vā vallikoṭiyā vā paṃsucuṇṇaṃ vā pana khipamāno mā nāgaṃ ghaṭṭayi. Namo karohi nāgassāti uparivātato apagamma suddhavatthaṃ nivāsetvā nāgassa namakkāraṃ karohi. Nāgena adhisayitaṃ dhanaṃ nāma yāva sattamā kulaparivaṭṭā khādato na khīyati, nāgo te adhisayitaṃ dhanaṃ dassati, tasmā namo karohi nāgassāti. Ito vā pana sutvāti yathā dukkhakkhandhe itoti sāsane nissakaṃ, na tathā idha. Idha pana devaputte nissakkaṃ, tasmā ito vā panāti mama vā pana santikā sutvāti ayamettha attho.
೨೫೧. ಚಾತುಮ್ಮಹಾಭೂತಿಕಸ್ಸಾತಿ ಚತುಮಹಾಭೂತಮಯಸ್ಸ। ಕಾಯಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನನ್ತಿ ಸರೀರಸ್ಸ ನಾಮಂ। ಯಥೇವ ಹಿ ಬಾಹಿರಕೋ ವಮ್ಮಿಕೋ, ವಮತೀತಿ ವನ್ತಕೋತಿ ವನ್ತುಸ್ಸಯೋತಿ ವನ್ತಸಿನೇಹಸಮ್ಬನ್ಧೋತಿ ಚತೂಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ವಮ್ಮಿಕೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸೋ ಹಿ ಅಹಿಮಙ್ಗುಸಉನ್ದೂರಘರಗೋಳಿಕಾದಯೋ ನಾನಪ್ಪಕಾರೇ ಪಾಣಕೇ ವಮತೀತಿ ವಮ್ಮಿಕೋ। ಉಪಚಿಕಾಹಿ ವನ್ತಕೋತಿ ವಮ್ಮಿಕೋ। ಉಪಚಿಕಾಹಿ ವಮಿತ್ವಾ ಮುಖತುಣ್ಡಕೇನ ಉಕ್ಖಿತ್ತಪಂಸುಚುಣ್ಣೇನ ಕಟಿಪ್ಪಮಾಣೇನಪಿ ಪೋರಿಸಪ್ಪಮಾಣೇನಪಿ ಉಸ್ಸಿತೋತಿ ವಮ್ಮಿಕೋ। ಉಪಚಿಕಾಹಿ ವನ್ತಖೇಳಸಿನೇಹೇನ ಆಬದ್ಧತಾಯ ಸತ್ತಸತ್ತಾಹಂ ದೇವೇ ವಸ್ಸನ್ತೇಪಿ ನ ವಿಪ್ಪಕಿರಿಯತಿ, ನಿದಾಘೇಪಿ ತತೋ ಪಂಸುಮುಟ್ಠಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಮುಟ್ಠಿನಾ ಪೀಳಿಯಮಾನೇ ಸಿನೇಹೋ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ಏವಂ ವನ್ತಸಿನೇಹೇನ ಸಮ್ಬದ್ಧೋತಿ ವಮ್ಮಿಕೋ। ಏವಮಯಂ ಕಾಯೋಪಿ, ‘‘ಅಕ್ಖಿಮ್ಹಾ ಅಕ್ಖಿಗೂಥಕೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ನಾನಪ್ಪಕಾರಕಂ ಅಸುಚಿಕಲಿಮಲಂ ವಮತೀತಿ ವಮ್ಮಿಕೋ। ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಖೀಣಾಸವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ನಿಕನ್ತಿಪರಿಯಾದಾನೇನ ಅತ್ತಭಾವಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಗತಾತಿ ಅರಿಯೇಹಿ ವನ್ತಕೋತಿಪಿ ವಮ್ಮಿಕೋ। ಯೇಹಿ ಚಾಯಂ ತೀಹಿ ಅಟ್ಠಿಸತೇಹಿ ಉಸ್ಸಿತೋ ನ್ಹಾರುಸಮ್ಬದ್ಧೋ ಮಂಸಾವಲೇಪನೋ ಅಲ್ಲಚಮ್ಮಪರಿಯೋನದ್ಧೋ ಛವಿರಞ್ಜಿತೋ ಸತ್ತೇ ವಞ್ಚೇತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಅರಿಯೇಹಿ ವನ್ತಮೇವಾತಿ ವನ್ತುಸ್ಸಯೋತಿಪಿ ವಮ್ಮಿಕೋ। ‘‘ತಣ್ಹಾ ಜನೇತಿ ಪುರಿಸಂ, ಚಿತ್ತಮಸ್ಸ ವಿಧಾವತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೫೫) ಏವಂ ತಣ್ಹಾಯ ಜನಿತತ್ತಾ ಅರಿಯೇಹಿ ವನ್ತೇನೇವ ತಣ್ಹಾಸಿನೇಹೇನ ಸಮ್ಬದ್ಧೋ ಅಯನ್ತಿ ವನ್ತಸಿನೇಹೇನ ಸಮ್ಬದ್ಧೋತಿಪಿ ವಮ್ಮಿಕೋ। ಯಥಾ ಚ ವಮ್ಮಿಕಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾ ಪಾಣಕಾ ತತ್ಥೇವ ಜಾಯನ್ತಿ, ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಗಿಲಾನಾ ಸಯನ್ತಿ, ಮತಾ ಪತನ್ತಿ। ಇತಿ ಸೋ ತೇಸಂ ಸೂತಿಘರಂ ವಚ್ಚಕುಟಿ ಗಿಲಾನಸಾಲಾ ಸುಸಾನಞ್ಚ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಖತ್ತಿಯಮಹಾಸಾಲಾದೀನಮ್ಪಿ ಕಾಯೋ ಅಯಂ ಗೋಪಿತರಕ್ಖಿತೋ ಮಣ್ಡಿತಪ್ಪಸಾಧಿತೋ ಮಹಾನುಭಾವಾನಂ ಕಾಯೋತಿ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಛವಿನಿಸ್ಸಿತಾ ಪಾಣಾ ಚಮ್ಮನಿಸ್ಸಿತಾ ಪಾಣಾ ಮಂಸನಿಸ್ಸಿತಾ ಪಾಣಾ ನ್ಹಾರುನಿಸ್ಸಿತಾ ಪಾಣಾ ಅಟ್ಠಿನಿಸ್ಸಿತಾ ಪಾಣಾ ಅಟ್ಠಿಮಿಞ್ಜನಿಸ್ಸಿತಾ ಪಾಣಾತಿ ಏವಂ ಕುಲಗಣನಾಯ ಅಸೀತಿಮತ್ತಾನಿ ಕಿಮಿಕುಲಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅನ್ತೋಕಾಯಸ್ಮಿಂಯೇವ ಜಾಯನ್ತಿ, ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಗೇಲಞ್ಞೇನ ಆತುರಿತಾನಿ ಸಯನ್ತಿ, ಮತಾನಿ ಪತನ್ತಿ, ಇತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ತೇಸಂ ಪಾಣಾನಂ ಸೂತಿಘರಂ ವಚ್ಚಕುಟಿ ಗಿಲಾನಸಾಲಾ ಸುಸಾನಞ್ಚ ಹೋತೀತಿ ‘‘ವಮ್ಮಿಕೋ’’ ತ್ವೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗತೋ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ – ‘‘ವಮ್ಮಿಕೋತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖು, ಇಮಸ್ಸ ಚಾತುಮಹಾಭೂತಿಕಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ।
251.Cātummahābhūtikassāti catumahābhūtamayassa. Kāyassetaṃ adhivacananti sarīrassa nāmaṃ. Yatheva hi bāhirako vammiko, vamatīti vantakoti vantussayoti vantasinehasambandhoti catūhi kāraṇehi vammikoti vuccati. So hi ahimaṅgusaundūragharagoḷikādayo nānappakāre pāṇake vamatīti vammiko. Upacikāhi vantakoti vammiko. Upacikāhi vamitvā mukhatuṇḍakena ukkhittapaṃsucuṇṇena kaṭippamāṇenapi porisappamāṇenapi ussitoti vammiko. Upacikāhi vantakheḷasinehena ābaddhatāya sattasattāhaṃ deve vassantepi na vippakiriyati, nidāghepi tato paṃsumuṭṭhiṃ gahetvā tasmiṃ muṭṭhinā pīḷiyamāne sineho nikkhamati, evaṃ vantasinehena sambaddhoti vammiko. Evamayaṃ kāyopi, ‘‘akkhimhā akkhigūthako’’tiādinā nayena nānappakārakaṃ asucikalimalaṃ vamatīti vammiko. Buddhapaccekabuddhakhīṇāsavā imasmiṃ attabhāve nikantipariyādānena attabhāvaṃ chaḍḍetvā gatāti ariyehi vantakotipi vammiko. Yehi cāyaṃ tīhi aṭṭhisatehi ussito nhārusambaddho maṃsāvalepano allacammapariyonaddho chavirañjito satte vañceti, taṃ sabbaṃ ariyehi vantamevāti vantussayotipi vammiko. ‘‘Taṇhā janeti purisaṃ, cittamassa vidhāvatī’’ti (saṃ. ni. 1.55) evaṃ taṇhāya janitattā ariyehi vanteneva taṇhāsinehena sambaddho ayanti vantasinehena sambaddhotipi vammiko. Yathā ca vammikassa anto nānappakārā pāṇakā tattheva jāyanti, uccārapassāvaṃ karonti, gilānā sayanti, matā patanti. Iti so tesaṃ sūtigharaṃ vaccakuṭi gilānasālā susānañca hoti. Evaṃ khattiyamahāsālādīnampi kāyo ayaṃ gopitarakkhito maṇḍitappasādhito mahānubhāvānaṃ kāyoti acintetvā chavinissitā pāṇā cammanissitā pāṇā maṃsanissitā pāṇā nhārunissitā pāṇā aṭṭhinissitā pāṇā aṭṭhimiñjanissitā pāṇāti evaṃ kulagaṇanāya asītimattāni kimikulasahassāni antokāyasmiṃyeva jāyanti, uccārapassāvaṃ karonti, gelaññena āturitāni sayanti, matāni patanti, iti ayampi tesaṃ pāṇānaṃ sūtigharaṃ vaccakuṭi gilānasālā susānañca hotīti ‘‘vammiko’’ tveva saṅkhaṃ gato. Tenāha bhagavā – ‘‘vammikoti kho, bhikkhu, imassa cātumahābhūtikassa kāyassetaṃ adhivacana’’nti.
ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಕಸಮ್ಭವಸ್ಸಾತಿ ಮಾತಿತೋ ಚ ಪಿತಿತೋ ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಕೇನ ಸುಕ್ಕಸೋಣಿತೇನ ಸಮ್ಭೂತಸ್ಸ। ಓದನಕುಮ್ಮಾಸೂಪಚಯಸ್ಸಾತಿ ಓದನೇನ ಚೇವ ಕುಮ್ಮಾಸೇನ ಚ ಉಪಚಿತಸ್ಸ ವಡ್ಢಿತಸ್ಸ। ಅನಿಚ್ಚುಚ್ಛಾದನಪರಿಮದ್ದನಭೇದನವಿದ್ಧಂಸನಧಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಯಂ ಕಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವಟ್ಠೇನ ಅನಿಚ್ಚಧಮ್ಮೋ। ದುಗ್ಗನ್ಧವಿಘಾತತ್ಥಾಯ ತನುವಿಲೇಪನೇನ ಉಚ್ಛಾದನಧಮ್ಮೋ। ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಾಬಾಧವಿನೋದನತ್ಥಾಯ ಖುದ್ದಕಸಮ್ಬಾಹನೇನ ಪರಿಮದ್ದನಧಮ್ಮೋ। ದಹರಕಾಲೇ ವಾ ಊರೂಸು ಸಯಾಪೇತ್ವಾ ಗಬ್ಭವಾಸೇನ ದುಸ್ಸಣ್ಠಿತಾನಂ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಅಙ್ಗಾನಂ ಸಣ್ಠಾನಸಮ್ಪಾದನತ್ಥಂ ಅಞ್ಛನಪೀಳನಾದಿವಸೇನ ಪರಿಮದ್ದನಧಮ್ಮೋ। ಏವಂ ಪರಿಹರತೋಪಿ ಚ ಭೇದನವಿದ್ಧಂಸನಧಮ್ಮೋ ಭಿಜ್ಜತಿ ಚೇವ ವಿಕಿರತಿ ಚ, ಏವಂ ಸಭಾವೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ಥ ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಕಸಮ್ಭವಓದನಕುಮ್ಮಾಸೂಪಚಯಉಚ್ಛಾದನಪರಿಮದ್ದನಪದೇಹಿ ಸಮುದಯೋ ಕಥಿತೋ, ಅನಿಚ್ಚಭೇದವಿದ್ಧಂಸನಪದೇಹಿ ಅತ್ಥಙ್ಗಮೋ। ಏವಂ ಸತ್ತಹಿಪಿ ಪದೇಹಿ ಚಾತುಮಹಾಭೂತಿಕಸ್ಸ ಕಾಯಸ್ಸ ಉಚ್ಚಾವಚಭಾವೋ ವಡ್ಢಿಪರಿಹಾನಿ ಸಮುದಯತ್ಥಙ್ಗಮೋ ಕಥಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Mātāpettikasambhavassāti mātito ca pitito ca nibbattena mātāpettikena sukkasoṇitena sambhūtassa. Odanakummāsūpacayassāti odanena ceva kummāsena ca upacitassa vaḍḍhitassa. Aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṃsanadhammassāti ettha ayaṃ kāyo hutvā abhāvaṭṭhena aniccadhammo. Duggandhavighātatthāya tanuvilepanena ucchādanadhammo. Aṅgapaccaṅgābādhavinodanatthāya khuddakasambāhanena parimaddanadhammo. Daharakāle vā ūrūsu sayāpetvā gabbhavāsena dussaṇṭhitānaṃ tesaṃ tesaṃ aṅgānaṃ saṇṭhānasampādanatthaṃ añchanapīḷanādivasena parimaddanadhammo. Evaṃ pariharatopi ca bhedanaviddhaṃsanadhammo bhijjati ceva vikirati ca, evaṃ sabhāvoti attho. Tattha mātāpettikasambhavaodanakummāsūpacayaucchādanaparimaddanapadehi samudayo kathito, aniccabhedaviddhaṃsanapadehi atthaṅgamo. Evaṃ sattahipi padehi cātumahābhūtikassa kāyassa uccāvacabhāvo vaḍḍhiparihāni samudayatthaṅgamo kathitoti veditabbo.
ದಿವಾ ಕಮ್ಮನ್ತೇತಿ ದಿವಾ ಕತ್ತಬ್ಬಕಮ್ಮನ್ತೇ। ಧೂಮಾಯನಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಯಂ ಧೂಮಸದ್ದೋ ಕೋಧೇ ತಣ್ಹಾಯ ವಿತಕ್ಕೇ ಪಞ್ಚಸು ಕಾಮಗುಣೇಸು ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಪಕತಿಧೂಮೇತಿ ಇಮೇಸು ಅತ್ಥೇಸು ವತ್ತತಿ। ‘‘ಕೋಧೋ ಧೂಮೋ ಭಸ್ಮನಿಮೋಸವಜ್ಜ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೬೫) ಏತ್ಥ ಹಿ ಕೋಧೇ ವತ್ತತಿ। ‘‘ಇಚ್ಛಾಧೂಮಾಯಿತಾ ಸತ್ತಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ತಣ್ಹಾಯ। ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ಭಗವತೋ ಅವಿದೂರೇ ಧೂಮಾಯನ್ತೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವಿತಕ್ಕೇ।
Divā kammanteti divā kattabbakammante. Dhūmāyanāti ettha ayaṃ dhūmasaddo kodhe taṇhāya vitakke pañcasu kāmaguṇesu dhammadesanāya pakatidhūmeti imesu atthesu vattati. ‘‘Kodho dhūmo bhasmanimosavajja’’nti (saṃ. ni. 1.165) ettha hi kodhe vattati. ‘‘Icchādhūmāyitā sattā’’ti ettha taṇhāya. ‘‘Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu bhagavato avidūre dhūmāyanto nisinno hotī’’ti ettha vitakke.
‘‘ಪಙ್ಕೋ ಚ ಕಾಮಾ ಪಲಿಪೋ ಚ ಕಾಮಾ,
‘‘Paṅko ca kāmā palipo ca kāmā,
ಭಯಞ್ಚ ಮೇತಂ ತಿಮೂಲಂ ಪವುತ್ತಂ।
Bhayañca metaṃ timūlaṃ pavuttaṃ;
ರಜೋ ಚ ಧೂಮೋ ಚ ಮಯಾ ಪಕಾಸಿತಾ।
Rajo ca dhūmo ca mayā pakāsitā;
ಹಿತ್ವಾ ತುವಂ ಪಬ್ಬಜ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತಾ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೬.೧೪) –
Hitvā tuvaṃ pabbaja brahmadattā’’ti. (jā. 1.6.14) –
ಏತ್ಥ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣೇಸು। ‘‘ಧೂಮಂ ಕತ್ತಾ ಹೋತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೪೯) ಏತ್ಥ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ। ‘‘ಧಜೋ ರಥಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಣಂ, ಧೂಮೋ ಪಞ್ಞಾಣಮಗ್ಗಿನೋ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೭೨) ಏತ್ಥ ಪಕತಿಧೂಮೇ। ಇಧ ಪನಾಯಂ ವಿತಕ್ಕೇ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಯಂ ರತ್ತಿಂ ಧೂಮಾಯನಾ’’ತಿ।
Ettha pañcakāmaguṇesu. ‘‘Dhūmaṃ kattā hotī’’ti (ma. ni. 1.349) ettha dhammadesanāya. ‘‘Dhajo rathassa paññāṇaṃ, dhūmo paññāṇamaggino’’ti (saṃ. ni. 1.72) ettha pakatidhūme. Idha panāyaṃ vitakke adhippeto. Tenāha ‘‘ayaṃ rattiṃ dhūmāyanā’’ti.
ತಥಾಗತಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನನ್ತಿ ತಥಾಗತೋ ಹಿ ಸತ್ತನ್ನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಬಾಹಿತತ್ತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ನಾಮ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಸತ್ತನ್ನಂ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖು, ಧಮ್ಮಾನಂ ಬಾಹಿತತ್ತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ। ಕತಮೇಸಂ ಸತ್ತನ್ನಂ? ರಾಗೋ ಬಾಹಿತೋ ಹೋತಿ, ದೋಸೋ… ಮೋಹೋ… ಮಾನೋ… ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿ… ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ… ಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸೋ ಬಾಹಿತೋ ಹೋತಿ। ಇಮೇಸಂ ಭಿಕ್ಖು ಸತ್ತನ್ನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಬಾಹಿತತ್ತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ’’ತಿ (ಚೂಳನಿ॰ ಮೇತ್ತಗೂಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೨೮)। ಸುಮೇಧೋತಿ ಸುನ್ದರಪಞ್ಞೋ। ಸೇಕ್ಖಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ಸೇಕ್ಖೋ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಸಿಕ್ಖತೀತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖು, ತಸ್ಮಾ ಸೇಕ್ಖೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಕಿಞ್ಚ ಸಿಕ್ಖತಿ? ಅಧಿಸೀಲಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖತಿ, ಅಧಿಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖತಿ, ಅಧಿಪಞ್ಞಮ್ಪಿ ಸಿಕ್ಖತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೮೬)।
Tathāgatassetaṃ adhivacananti tathāgato hi sattannaṃ dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo nāma. Yathāha – ‘‘sattannaṃ kho, bhikkhu, dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo. Katamesaṃ sattannaṃ? Rāgo bāhito hoti, doso… moho… māno… sakkāyadiṭṭhi… vicikicchā… sīlabbataparāmāso bāhito hoti. Imesaṃ bhikkhu sattannaṃ dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo’’ti (cūḷani. mettagūmāṇavapucchāniddesa 28). Sumedhoti sundarapañño. Sekkhassāti ettha sikkhatīti sekkho. Yathāha – ‘‘sikkhatīti kho, bhikkhu, tasmā sekkhoti vuccati. Kiñca sikkhati? Adhisīlampi sikkhati, adhicittampi sikkhati, adhipaññampi sikkhatī’’ti (a. ni. 3.86).
ಪಞ್ಞಾಯ ಅಧಿವಚನನ್ತಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ, ನ ಆವುಧಸತ್ಥಸ್ಸ। ವೀರಿಯಾರಮ್ಭಸ್ಸಾತಿ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕವೀರಿಯಸ್ಸ। ತಂ ಪಞ್ಞಾಗತಿಕಮೇವ ಹೋತಿ। ಲೋಕಿಯಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಲೋಕಿಯಂ, ಲೋಕುತ್ತರಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಲೋಕುತ್ತರಂ। ಏತ್ಥ ಪನಾಯಂ ಅತ್ಥದೀಪನಾ –
Paññāyaadhivacananti lokiyalokuttarāya paññāya etaṃ adhivacanaṃ, na āvudhasatthassa. Vīriyārambhassāti kāyikacetasikavīriyassa. Taṃ paññāgatikameva hoti. Lokiyāya paññāya lokiyaṃ, lokuttarāya paññāya lokuttaraṃ. Ettha panāyaṃ atthadīpanā –
ಏಕೋ ಕಿರ ಜಾನಪದೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಪಾತೋವ ಮಾಣವಕೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಗಾಮತೋ ನಿಕ್ಖಮ್ಮ ದಿವಸಂ ಅರಞ್ಞೇ ಮನ್ತೇ ವಾಚೇತ್ವಾ ಸಾಯಂ ಗಾಮಂ ಆಗಚ್ಛತಿ। ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಚ ಏಕೋ ವಮ್ಮಿಕೋ ಅತ್ಥಿ। ಸೋ ರತ್ತಿಂ ಧೂಮಾಯತಿ, ದಿವಾ ಪಜ್ಜಲತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಂ ಸುಮೇಧಂ ಮಾಣವಂ ಆಹ – ‘‘ತಾತ, ಅಯಂ ವಮ್ಮಿಕೋ ರತ್ತಿಂ ಧೂಮಾಯತಿ, ದಿವಾ ಪಜ್ಜಲತಿ, ವಿಕಾರಮಸ್ಸ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮ, ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಂ ಚತ್ತಾರೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ಖಿಪಾಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ಸಾಧೂತಿ ಕುದಾಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಮೇಹಿ ಪಾದೇಹಿ ಪಥವಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ತತ್ರ ಆಚರಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಿಯ ಭಗವಾ। ಸುಮೇಧಮಾಣವಕೋ ವಿಯ ಸೇಕ್ಖೋ ಭಿಕ್ಖು। ವಮ್ಮಿಕೋ ವಿಯ ಕಾಯೋ। ‘‘ತಾತ, ಅಯಂ ವಮ್ಮಿಕೋ ರತ್ತಿಂ ಧೂಮಾಯತಿ, ದಿವಾ ಪಜ್ಜಲತಿ, ವಿಕಾರಮಸ್ಸ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮ, ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ನಂ ಚತ್ತಾರೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ಖಿಪಾಹೀ’’ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ವುತ್ತಕಾಲೋ ವಿಯ, ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಚಾತುಮಹಾಭೂತಿಕಂ ಕಾಯಂ ಚತ್ತಾರೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಕತ್ವಾ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಕಾಲೋ। ತಸ್ಸ ಸಾಧೂತಿ ಕುದಾಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಥಾಕರಣಂ ವಿಯ ಸೇಕ್ಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ, ‘‘ಯೋ ವೀಸತಿಯಾ ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಥದ್ಧಭಾವೋ, ಅಯಂ ಪಥವೀಧಾತು। ಯೋ ದ್ವಾದಸಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಆಬನ್ಧನಭಾವೋ, ಅಯಂ ಆಪೋಧಾತು। ಯೋ ಚತೂಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ಪರಿಪಾಚನಭಾವೋ, ಅಯಂ ತೇಜೋಧಾತು। ಯೋ ಛಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ವಿತ್ಥಮ್ಭನಭಾವೋ, ಅಯಂ ವಾಯೋಧಾತೂ’’ತಿ ಏವಂ ಚತುಧಾತುವವತ್ಥಾನವಸೇನ ಕಾಯಪರಿಗ್ಗಹೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Eko kira jānapado brāhmaṇo pātova māṇavakehi saddhiṃ gāmato nikkhamma divasaṃ araññe mante vācetvā sāyaṃ gāmaṃ āgacchati. Antarāmagge ca eko vammiko atthi. So rattiṃ dhūmāyati, divā pajjalati. Brāhmaṇo antevāsiṃ sumedhaṃ māṇavaṃ āha – ‘‘tāta, ayaṃ vammiko rattiṃ dhūmāyati, divā pajjalati, vikāramassa passissāma, bhinditvā naṃ cattāro koṭṭhāse katvā khipāhī’’ti. So sādhūti kudālaṃ gahetvā samehi pādehi pathaviyaṃ patiṭṭhāya tathā akāsi. Tatra ācariyabrāhmaṇo viya bhagavā. Sumedhamāṇavako viya sekkho bhikkhu. Vammiko viya kāyo. ‘‘Tāta, ayaṃ vammiko rattiṃ dhūmāyati, divā pajjalati, vikāramassa passissāma, bhinditvā naṃ cattāro koṭṭhāse katvā khipāhī’’ti brāhmaṇena vuttakālo viya, ‘‘bhikkhu cātumahābhūtikaṃ kāyaṃ cattāro koṭṭhāse katvā pariggaṇhāhī’’ti bhagavatā vuttakālo. Tassa sādhūti kudālaṃ gahetvā tathākaraṇaṃ viya sekkhassa bhikkhuno, ‘‘yo vīsatiyā koṭṭhāsesu thaddhabhāvo, ayaṃ pathavīdhātu. Yo dvādasasu koṭṭhāsesu ābandhanabhāvo, ayaṃ āpodhātu. Yo catūsu koṭṭhāsesu paripācanabhāvo, ayaṃ tejodhātu. Yo chasu koṭṭhāsesu vitthambhanabhāvo, ayaṃ vāyodhātū’’ti evaṃ catudhātuvavatthānavasena kāyapariggaho veditabbo.
ಲಙ್ಗೀತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಕಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ಅವಿಜ್ಜಂ ಲಙ್ಗೀತಿ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸೀತಿ? ಯಥಾ ಹಿ ನಗರಸ್ಸ ದ್ವಾರಂ ಪಿಧಾಯ ಪಲಿಘೇ ಯೋಜಿತೇ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಗಮನಂ ಪಚ್ಛಿಜ್ಜತಿ, ಯೇ ನಗರಸ್ಸ ಅನ್ತೋ, ತೇ ಅನ್ತೋಯೇವ ಹೋನ್ತಿ। ಯೇ ಬಹಿ, ತೇ ಬಹಿಯೇವ। ಏವಮೇವ ಯಸ್ಸ ಞಾಣಮುಖೇ ಅವಿಜ್ಜಾಲಙ್ಗೀ ಪತತಿ, ತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪಾಪಕಂ ಞಾಣಗಮನಂ ಪಚ್ಛಿಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅವಿಜ್ಜಂ ಲಙ್ಗೀತಿ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಪಜಹ ಅವಿಜ್ಜನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಉಗ್ಗಹಪರಿಪುಚ್ಛಾವಸೇನ ಅವಿಜ್ಜಾಪಹಾನಂ ಕಥಿತಂ।
Laṅgīti kho, bhikkhūti kasmā bhagavā avijjaṃ laṅgīti katvā dassesīti? Yathā hi nagarassa dvāraṃ pidhāya palighe yojite mahājanassa gamanaṃ pacchijjati, ye nagarassa anto, te antoyeva honti. Ye bahi, te bahiyeva. Evameva yassa ñāṇamukhe avijjālaṅgī patati, tassa nibbānasampāpakaṃ ñāṇagamanaṃ pacchijjati, tasmā avijjaṃ laṅgīti katvā dassesi. Pajaha avijjanti ettha kammaṭṭhānauggahaparipucchāvasena avijjāpahānaṃ kathitaṃ.
ಉದ್ಧುಮಾಯಿಕಾತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಏತ್ಥ ಉದ್ಧುಮಾಯಿಕಮಣ್ಡೂಕೋ ನಾಮ ನೋ ಮಹನ್ತೋ, ನಖಪಿಟ್ಠಿಪ್ಪಮಾಣೋ ಹೋತಿ, ಪುರಾಣಪಣ್ಣನ್ತರೇ ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತರೇ ವಾ ವಲ್ಲಿಅನ್ತರೇ ವಾ ವಸತಿ। ಸೋ ದಣ್ಡಕೋಟಿಯಾ ವಾ ವಲ್ಲಿಕೋಟಿಯಾ ವಾ ಪಂಸುಚುಣ್ಣಕೇನ ವಾ ಘಟ್ಟಿತೋ ಆಯಮಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತೋ ಪರಿಮಣ್ಡಲೋ ಬೇಲುವಪಕ್ಕಪ್ಪಮಾಣೋ ಹುತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಪಾದೇ ಆಕಾಸಗತೇ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿನ್ನಗಮನೋ ಹುತ್ವಾ ಅಮಿತ್ತವಸಂ ಯಾತಿ, ಕಾಕಕುಲಲಾದಿಭತ್ತಮೇವ ಹೋತಿ। ಏವಮೇವ ಅಯಂ ಕೋಧೋ ಪಠಮಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೋ ಚಿತ್ತಾವಿಲಮತ್ತಕೋವ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಅನಿಗ್ಗಹಿತೋ ವಡ್ಢಿತ್ವಾ ಮುಖವಿಕುಲನಂ ಪಾಪೇತಿ। ತದಾ ಅನಿಗ್ಗಹಿತೋ ಹನುಸಞ್ಚೋಪನಂ ಪಾಪೇತಿ। ತದಾ ಅನಿಗ್ಗಹಿತೋ ಫರುಸವಾಚಾನಿಚ್ಛಾರಣಂ ಪಾಪೇತಿ। ತದಾ ಅನಿಗ್ಗಹಿತೋ ದಿಸಾವಿಲೋಕನಂ ಪಾಪೇತಿ। ತದಾ ಅನಿಗ್ಗಹಿತೋ ಆಕಡ್ಢನಪರಿಕಡ್ಢನಂ ಪಾಪೇತಿ। ತದಾ ಅನಿಗ್ಗಹಿತೋ ಪಾಣಿನಾ ಲೇಡ್ಡುದಣ್ಡಸತ್ಥಪರಾಮಸನಂ ಪಾಪೇತಿ। ತದಾ ಅನಿಗ್ಗಹಿತೋ ದಣ್ಡಸತ್ಥಾಭಿನಿಪಾತಂ ಪಾಪೇತಿ । ತದಾ ಅನಿಗ್ಗಹಿತೋ ಪರಘಾತನಮ್ಪಿ ಅತ್ತಘಾತನಮ್ಪಿ ಪಾಪೇತಿ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಹೇತಂ – ‘‘ಯತೋ ಅಯಂ ಕೋಧೋ ಪರಂ ಘಾತೇತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಘಾತೇತಿ, ಏತ್ತಾವತಾಯಂ ಕೋಧೋ ಪರಮುಸ್ಸದಗತೋ ಹೋತಿ ಪರಮವೇಪುಲ್ಲಪ್ಪತ್ತೋ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಯಥಾ ಉದ್ಧುಮಾಯಿಕಾಯ ಚತೂಸು ಪಾದೇಸು ಆಕಾಸಗತೇಸು ಗಮನಂ ಪಚ್ಛಿಜ್ಜತಿ, ಉದ್ಧುಮಾಯಿಕಾ ಅಮಿತ್ತವಸಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಾಕಾದಿಭತ್ತಂ ಹೋತಿ, ಏವಮೇವ ಕೋಧಸಮಙ್ಗೀಪುಗ್ಗಲೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಡ್ಢೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅಮಿತ್ತವಸಂ ಯಾತಿ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಮಾರಾನಂ ಯಥಾಕಾಮಕರಣೀಯೋ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ – ‘‘ಉದ್ಧುಮಾಯಿಕಾತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖು, ಕೋಧೂಪಾಯಾಸಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಬಲವಪ್ಪತ್ತೋ ಕೋಧೋವ ಕೋಧೂಪಾಯಾಸೋ। ಪಜಹ ಕೋಧೂಪಾಯಾಸನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಪ್ಪಹಾನಂ ಕಥಿತಂ।
Uddhumāyikātikho, bhikkhūti ettha uddhumāyikamaṇḍūko nāma no mahanto, nakhapiṭṭhippamāṇo hoti, purāṇapaṇṇantare vā gacchantare vā valliantare vā vasati. So daṇḍakoṭiyā vā vallikoṭiyā vā paṃsucuṇṇakena vā ghaṭṭito āyamitvā mahanto parimaṇḍalo beluvapakkappamāṇo hutvā cattāro pāde ākāsagate katvā pacchinnagamano hutvā amittavasaṃ yāti, kākakulalādibhattameva hoti. Evameva ayaṃ kodho paṭhamaṃ uppajjanto cittāvilamattakova hoti. Tasmiṃ khaṇe aniggahito vaḍḍhitvā mukhavikulanaṃ pāpeti. Tadā aniggahito hanusañcopanaṃ pāpeti. Tadā aniggahito pharusavācānicchāraṇaṃ pāpeti. Tadā aniggahito disāvilokanaṃ pāpeti. Tadā aniggahito ākaḍḍhanaparikaḍḍhanaṃ pāpeti. Tadā aniggahito pāṇinā leḍḍudaṇḍasatthaparāmasanaṃ pāpeti. Tadā aniggahito daṇḍasatthābhinipātaṃ pāpeti . Tadā aniggahito paraghātanampi attaghātanampi pāpeti. Vuttampi hetaṃ – ‘‘yato ayaṃ kodho paraṃ ghātetvā attānaṃ ghāteti, ettāvatāyaṃ kodho paramussadagato hoti paramavepullappatto’’ti. Tattha yathā uddhumāyikāya catūsu pādesu ākāsagatesu gamanaṃ pacchijjati, uddhumāyikā amittavasaṃ gantvā kākādibhattaṃ hoti, evameva kodhasamaṅgīpuggalo kammaṭṭhānaṃ gahetvā vaḍḍhetuṃ na sakkoti, amittavasaṃ yāti, sabbesaṃ mārānaṃ yathākāmakaraṇīyo hoti. Tenāha bhagavā – ‘‘uddhumāyikāti kho, bhikkhu, kodhūpāyāsassetaṃ adhivacana’’nti. Tattha balavappatto kodhova kodhūpāyāso. Pajaha kodhūpāyāsanti ettha paṭisaṅkhānappahānaṃ kathitaṃ.
ದ್ವಿಧಾಪಥೋತಿ ಏತ್ಥ, ಯಥಾ ಪುರಿಸೋ ಸಧನೋ ಸಭೋಗೋ ಕನ್ತಾರದ್ಧಾನಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ದ್ವೇಧಾಪಥಂ ಪತ್ವಾ, ‘‘ಇಮಿನಾ ನು ಖೋ ಗನ್ತಬ್ಬಂ, ಇಮಿನಾ ಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ನಿಚ್ಛೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತತ್ಥೇವ ತಿಟ್ಠತಿ, ಅಥ ನಂ ಚೋರಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಪಾಪೇನ್ತಿ, ಏವಮೇವ ಖೋ ಮೂಲಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ ಭಿಕ್ಖು ಬುದ್ಧಾದೀಸು ಕಙ್ಖಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನಾಯ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಡ್ಢೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅಥ ನಂ ಕಿಲೇಸಮಾರಾದಯೋ ಸಬ್ಬೇ ಮಾರಾ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಪಾಪೇನ್ತಿ, ಇತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ದ್ವೇಧಾಪಥಸಮಾ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ – ‘‘ದ್ವಿಧಾಪಥೋತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖು, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯೇತಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ। ಪಜಹ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಉಗ್ಗಹಪರಿಪುಚ್ಛಾವಸೇನ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಪಹಾನಂ ಕಥಿತಂ।
Dvidhāpathoti ettha, yathā puriso sadhano sabhogo kantāraddhānamaggappaṭipanno dvedhāpathaṃ patvā, ‘‘iminā nu kho gantabbaṃ, iminā gantabba’’nti nicchetuṃ asakkonto tattheva tiṭṭhati, atha naṃ corā uṭṭhahitvā anayabyasanaṃ pāpenti, evameva kho mūlakammaṭṭhānaṃ gahetvā nisinno bhikkhu buddhādīsu kaṅkhāya uppannāya kammaṭṭhānaṃ vaḍḍhetuṃ na sakkoti, atha naṃ kilesamārādayo sabbe mārā anayabyasanaṃ pāpenti, iti vicikicchā dvedhāpathasamā hoti. Tenāha bhagavā – ‘‘dvidhāpathoti kho, bhikkhu, vicikicchāyetaṃ adhivacana’’nti. Pajaha vicikicchanti ettha kammaṭṭhānauggahaparipucchāvasena vicikicchāpahānaṃ kathitaṃ.
ಚಙ್ಗವಾರನ್ತಿ ಏತ್ಥ, ಯಥಾ ರಜಕೇಹಿ ಖಾರಪರಿಸ್ಸಾವನಮ್ಹಿ ಉದಕೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತೇ ಏಕೋ ಉದಕಘಟೋ ದ್ವೇಪಿ ದಸಪಿ ವೀಸತಿಪಿ ಘಟಸತಮ್ಪಿ ಪಗ್ಘರತಿಯೇವ, ಪಸಟಮತ್ತಮ್ಪಿ ಉದಕಂ ನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಏವಮೇವ ನೀವರಣಸಮಙ್ಗಿನೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಕುಸಲಧಮ್ಮೋ ನ ತಿಟ್ಠತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ – ‘‘ಚಙ್ಗವಾರನ್ತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖು, ಪಞ್ಚನ್ನೇತಂ ನೀವರಣಾನಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ। ಪಜಹ ಪಞ್ಚನೀವರಣೇತಿ ಏತ್ಥ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನತದಙ್ಗವಸೇನ ನೀವರಣಪ್ಪಹಾನಂ ಕಥಿತಂ।
Caṅgavāranti ettha, yathā rajakehi khāraparissāvanamhi udake pakkhitte eko udakaghaṭo dvepi dasapi vīsatipi ghaṭasatampi paggharatiyeva, pasaṭamattampi udakaṃ na tiṭṭhati, evameva nīvaraṇasamaṅgino puggalassa abbhantare kusaladhammo na tiṭṭhati. Tenāha bhagavā – ‘‘caṅgavāranti kho, bhikkhu, pañcannetaṃ nīvaraṇānaṃ adhivacana’’nti. Pajaha pañcanīvaraṇeti ettha vikkhambhanatadaṅgavasena nīvaraṇappahānaṃ kathitaṃ.
ಕುಮ್ಮೋತಿ ಏತ್ಥ, ಯಥಾ ಕಚ್ಛಪಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಪಾದಾ ಸೀಸನ್ತಿ ಪಞ್ಚೇವ ಅಙ್ಗಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಏವಮೇವ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸಙ್ಖತಾ ಧಮ್ಮಾ ಗಯ್ಹಮಾನಾ ಪಞ್ಚೇವ ಖನ್ಧಾ ಭವನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ – ‘‘ಕುಮ್ಮೋತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖು, ಪಞ್ಚನ್ನೇತಂ ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ। ಪಜಹ ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇತಿ ಏತ್ಥ ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ಛನ್ದರಾಗಪ್ಪಹಾನಂ ಕಥಿತಂ।
Kummoti ettha, yathā kacchapassa cattāro pādā sīsanti pañceva aṅgāni honti, evameva sabbepi saṅkhatā dhammā gayhamānā pañceva khandhā bhavanti. Tenāha bhagavā – ‘‘kummoti kho, bhikkhu, pañcannetaṃ upādānakkhandhānaṃ adhivacana’’nti. Pajaha pañcupādānakkhandheti ettha pañcasu khandhesu chandarāgappahānaṃ kathitaṃ.
ಅಸಿಸೂನಾತಿ ಏತ್ಥ, ಯಥಾ ಸೂನಾಯ ಉಪರಿ ಮಂಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಸಿನಾ ಕೋಟ್ಟೇನ್ತಿ, ಏವಮಿಮೇ ಸತ್ತಾ ವತ್ಥುಕಾಮತ್ಥಾಯ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇಹಿ ಘಾತಯಮಾನಾ ವತ್ಥುಕಾಮಾನಂ ಉಪರಿ ಕತ್ವಾ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇಹಿ ಕನ್ತಿತಾ ಕೋಟ್ಟಿತಾ ಚ ಹೋನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ – ‘‘ಅಸಿಸೂನಾತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖು, ಪಞ್ಚನ್ನೇತಂ ಕಾಮಗುಣಾನಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ। ಪಜಹ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣೇತಿ ಏತ್ಥ ಪಞ್ಚಸು ಕಾಮಗುಣೇಸು ಛನ್ದರಾಗಪ್ಪಹಾನಂ ಕಥಿತಂ।
Asisūnāti ettha, yathā sūnāya upari maṃsaṃ ṭhapetvā asinā koṭṭenti, evamime sattā vatthukāmatthāya kilesakāmehi ghātayamānā vatthukāmānaṃ upari katvā kilesakāmehi kantitā koṭṭitā ca honti. Tenāha bhagavā – ‘‘asisūnāti kho, bhikkhu, pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacana’’nti. Pajaha pañca kāmaguṇeti ettha pañcasu kāmaguṇesu chandarāgappahānaṃ kathitaṃ.
ಮಂಸಪೇಸೀತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಏತ್ಥ ಅಯಂ ಮಂಸಪೇಸಿ ನಾಮ ಬಹುಜನಪತ್ಥಿತಾ ಖತ್ತಿಯಾದಯೋ ಮನುಸ್ಸಾಪಿ ನಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಿ ಕಾಕಾದಯೋ ತಿರಚ್ಛಾನಾಪಿ। ಇಮೇ ಹಿ ಸತ್ತಾ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಸಮ್ಮತ್ತಾ ನನ್ದಿರಾಗಂ ಉಪಗಮ್ಮ ವಟ್ಟಂ ವಡ್ಢೇನ್ತಿ। ಯಥಾ ವಾ ಮಂಸಪೇಸಿ ಠಪಿತಠಪಿತಟ್ಠಾನೇ ಲಗ್ಗತಿ, ಏವಮಿಮೇ ಸತ್ತಾ ನನ್ದಿರಾಗಬದ್ಧಾ ವಟ್ಟೇ ಲಗ್ಗನ್ತಿ, ದುಕ್ಖಂ ಪತ್ವಾಪಿ ನ ಉಕ್ಕಣ್ಠನ್ತಿ , ಇತಿ ನನ್ದಿರಾಗೋ ಮಂಸಪೇಸಿಸದಿಸೋ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ – ‘‘ಮಂಸಪೇಸೀತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖು, ನನ್ದಿರಾಗಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ। ಪಜಹ ನನ್ದೀರಾಗನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಚತುತ್ಥಮಗ್ಗೇನ ನನ್ದೀರಾಗಪ್ಪಹಾನಂ ಕಥಿತಂ।
Maṃsapesīti kho, bhikkhūti ettha ayaṃ maṃsapesi nāma bahujanapatthitā khattiyādayo manussāpi naṃ patthenti kākādayo tiracchānāpi. Ime hi sattā avijjāya sammattā nandirāgaṃ upagamma vaṭṭaṃ vaḍḍhenti. Yathā vā maṃsapesi ṭhapitaṭhapitaṭṭhāne laggati, evamime sattā nandirāgabaddhā vaṭṭe lagganti, dukkhaṃ patvāpi na ukkaṇṭhanti , iti nandirāgo maṃsapesisadiso hoti. Tenāha bhagavā – ‘‘maṃsapesīti kho, bhikkhu, nandirāgassetaṃ adhivacana’’nti. Pajaha nandīrāganti ettha catutthamaggena nandīrāgappahānaṃ kathitaṃ.
ನಾಗೋತಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖು, ಖೀಣಾಸವಸ್ಸೇತಂ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಧಿವಚನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಯೇನತ್ಥೇನ ಖೀಣಾಸವೋ ನಾಗೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಸೋ ಅನಙ್ಗಣಸುತ್ತೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೬೩) ಪಕಾಸಿತೋ ಏವ। ನಮೋ ಕರೋಹಿ ನಾಗಸ್ಸಾತಿ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಬುದ್ಧನಾಗಸ್ಸ, ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಸೋ ಭಗವಾ ಬೋಧಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ, ದನ್ತೋ ಸೋ ಭಗವಾ ದಮಥಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ, ಸನ್ತೋ ಸೋ ಭಗವಾ ಸಮಥಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ, ತಿಣ್ಣೋ ಸೋ ಭಗವಾ ತರಣಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ, ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ ಸೋ ಭಗವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೬೧) ಏವಂ ನಮಕ್ಕಾರಂ ಕರೋಹೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಇತಿ ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ಥೇರಸ್ಸ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅಹೋಸಿ। ಥೇರೋಪಿ ಇದಮೇವ ಸುತ್ತಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ। ಅಯಮೇತಸ್ಸ ಅತ್ಥೋತಿ ಅಯಂ ಏತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ। ಇತಿ ಭಗವಾ ರತನರಾಸಿಮ್ಹಿ ಮಣಿಕೂಟಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ವಿಯ ಯಥಾನುಸನ್ಧಿನಾವ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಪೇಸೀತಿ।
Nāgoti kho, bhikkhu, khīṇāsavassetaṃ bhikkhuno adhivacananti ettha yenatthena khīṇāsavo nāgoti vuccati, so anaṅgaṇasutte (ma. ni. aṭṭha. 1.63) pakāsito eva. Namo karohi nāgassāti khīṇāsavassa buddhanāgassa, ‘‘buddho so bhagavā bodhāya dhammaṃ deseti, danto so bhagavā damathāya dhammaṃ deseti, santo so bhagavā samathāya dhammaṃ deseti, tiṇṇo so bhagavā taraṇāya dhammaṃ deseti, parinibbuto so bhagavā parinibbānāya dhammaṃ desetī’’ti (ma. ni. 1.361) evaṃ namakkāraṃ karohīti ayamettha attho. Iti idaṃ suttaṃ therassa kammaṭṭhānaṃ ahosi. Theropi idameva suttaṃ kammaṭṭhānaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ patto. Ayametassa atthoti ayaṃ etassa pañhassa attho. Iti bhagavā ratanarāsimhi maṇikūṭaṃ gaṇhanto viya yathānusandhināva desanaṃ niṭṭhapesīti.
ಪಪಞ್ಚಸೂದನಿಯಾ ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ವಮ್ಮಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Vammikasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೩. ವಮ್ಮಿಕಸುತ್ತಂ • 3. Vammikasuttaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ೩. ವಮ್ಮಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 3. Vammikasuttavaṇṇanā
