| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
೩. ವಮ್ಮಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
3. Vammikasuttavaṇṇanā
೨೪೯. ಪಿಯವಚನನ್ತಿ ಪಿಯಸಮುದಾಚಾರೋ। ವಿಞ್ಞುಜಾತಿಕಾ ಹಿ ಪರಂ ಪಿಯೇನ ಸಮುದಾಚರನ್ತಾ ‘‘ಭವ’’ನ್ತಿ ವಾ, ‘‘ದೇವಾನಂ ಪಿಯೋ’’ತಿ ವಾ, ‘‘ಆಯಸ್ಮಾ’’ತಿ ವಾ ಸಮುದಾಚರನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಮ್ಮುಖಾ ಸಮ್ಬೋಧನವಸೇನ ‘‘ಆವುಸೋ’’ತಿ, ತಿರೋಕ್ಖಂ ‘‘ಆಯಸ್ಮಾ’’ತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಸಮುದಾಚಾರೋ। ಮಹಾಕಸ್ಸಪಉರುವೇಲಕಸ್ಸಪಾದಯೋ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಕಸ್ಸಪನಾಮಕಾ ಅತ್ಥೀತಿ ‘‘ಕತರಸ್ಸ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ। ರಞ್ಞಾತಿ ಕೋಸಲರಞ್ಞಾ। ‘‘ಸಞ್ಜಾನಿಂಸೂ’’ತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ವಿವರಿತುಂ ‘‘ಅಯಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಕುಮಾರಕಸ್ಸಪಸ್ಸ, ‘‘ಸಞ್ಜಾನಿಂಸೂ’’ತಿ ವುತ್ತಸಞ್ಜಾನನಸ್ಸ ವಾ। ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೋತಿ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಂ ದೇವೇಸು ಚ ಮನುಸ್ಸೇಸು ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ದಾನಾದೀನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಭಾವೇನ್ತೋ। ಓಸಕ್ಕನ್ತೇತಿ ಪರಿಹಾಯಮಾನೇ। ಪಠಮನ್ತಿ ಕುಮಾರಿಕಾಕಾಲೇ। ಸತ್ಥಾ ಉಪಾಲಿತ್ಥೇರಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇಸಿ ತಂ ಅಧಿಕರಣಂ ವಿನಯಕಮ್ಮೇನೇವಸ್ಸಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಅರೋಗಭಾವಂ।
249.Piyavacananti piyasamudācāro. Viññujātikā hi paraṃ piyena samudācarantā ‘‘bhava’’nti vā, ‘‘devānaṃ piyo’’ti vā, ‘‘āyasmā’’ti vā samudācaranti, tasmā sammukhā sambodhanavasena ‘‘āvuso’’ti, tirokkhaṃ ‘‘āyasmā’’ti ayampi samudācāro. Mahākassapauruvelakassapādayo aññepi kassapanāmakā atthīti ‘‘katarassa kassapassā’’ti pucchanti. Raññāti kosalaraññā. ‘‘Sañjāniṃsū’’ti saṅkhepato vuttamatthaṃ vivarituṃ ‘‘ayaṃ panā’’tiādi āraddhaṃ. Assāti kumārakassapassa, ‘‘sañjāniṃsū’’ti vuttasañjānanassa vā. Puññāni karontoti kappasatasahassaṃ devesu ca manussesu ca nibbattitvā dānādīni puññāni bhāvento. Osakkanteti parihāyamāne. Paṭhamanti kumārikākāle. Satthā upālittheraṃ paṭicchāpesi taṃ adhikaraṇaṃ vinayakammenevassā bhikkhuniyā pabbajjāya arogabhāvaṃ.
ಪಞ್ಞತ್ತಿವಿಭಾವನಾತಿ ‘‘ಅನ್ಧವನ’’ನ್ತ್ವೇವ ಪಞ್ಞಾಯಮಾನಸ್ಸ ವಿಭಾವನಾ। ಓಲೀಯತೀತಿ ಸಙ್ಕುಚತಿ ಸಣಿಕಂ ವತ್ತತಿ। ಭಾಣಕೋತಿ ಸರಭಾಣಕೋ। ಯಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಗಹೇತ್ವಾತಿ ಇದಾನಿ ಪರಿಯೇಸಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥಿ, ಯಥಾಗತಂ ಪನ ಯಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ। ಬಲವಗುಣೇತಿ ಅಧಿಮತ್ತಗುಣೇ। ಕಸ್ಸಪಭಗವತೋ ಕಾಲೇ ನಿರುಳ್ಹಸಮಞ್ಞಾವಸೇನ ವಚನಸನ್ತತಿಯಾ ಅವಿಚ್ಛೇದೇನ ಚ ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ತಂ ‘‘ಅನ್ಧವನ’’ನ್ತ್ವೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿತ್ಥ, ಉಪರೂಪರಿವಡ್ಢಮಾನಾಯ ಪಥವಿಯಾ ಉಪರಿ ರುಕ್ಖಗಚ್ಛಾದೀಸು ಸಞ್ಜಾಯನ್ತೇಸುಪೀತಿ। ಸೇಕ್ಖಪಟಿಪದನ್ತಿ ಸೇಕ್ಖಭಾವಾವಹಂ ವಿಸುದ್ಧಿಪಟಿಪತ್ತಿಂ।
Paññattivibhāvanāti ‘‘andhavana’’ntveva paññāyamānassa vibhāvanā. Olīyatīti saṅkucati saṇikaṃ vattati. Bhāṇakoti sarabhāṇako. Yaṃ atthi, taṃ gahetvāti idāni pariyesitabbaṭṭhānaṃ natthi, yathāgataṃ pana yaṃ atthi, taṃ gahetvā. Balavaguṇeti adhimattaguṇe. Kassapabhagavato kāle niruḷhasamaññāvasena vacanasantatiyā avicchedena ca imasmimpi buddhuppāde taṃ ‘‘andhavana’’ntveva paññāyittha, uparūparivaḍḍhamānāya pathaviyā upari rukkhagacchādīsu sañjāyantesupīti. Sekkhapaṭipadanti sekkhabhāvāvahaṃ visuddhipaṭipattiṃ.
ಅಞ್ಞತರ-ಸದ್ದೋ ಅಪಾಕಟೇ ವಿಯ ಪಾಕಟೇಪಿ ವತ್ತತಿ ಏಕ-ಸದ್ದೇನ ಸಮಾನತ್ಥತ್ತಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅಭಿಜಾನಾತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಭಯಭೇರವದಸ್ಸಿತಮ್ಪಿ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥುದ್ಧಾರಂ ಇಧ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಏವಂ ಹೇಟ್ಠಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಕತಾ ಅತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಾ ಪರತೋ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತಪದೇಸೇ ಯಥಾರಹಂ ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ ನಯದಸ್ಸನಂ ಕರೋತಿ। ಕಞ್ಚನಸನ್ನಿಭತ್ತಚತಾ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಗ್ಗಹಣೇನ ಗಹಿತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನಾಹ ‘‘ಛವಿಯ’’ನ್ತಿ। ಛವಿಗತಾ ಪನ ವಣ್ಣಧಾತು ಏವ ‘‘ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವಣ್ಣಗ್ಗಹಣೇನ ಗಹಿತಾತಿ ಅಪರೇ। ವಣ್ಣೀಯತಿ ಕಿತ್ತೀಯತಿ ಉಗ್ಘೋಸನನ್ತಿ ವಣ್ಣೋ, ಥುತಿ। ವಣ್ಣೀಯತಿ ಅಸಙ್ಕರತೋ ವವತ್ಥಪೀಯತೀತಿ ವಣ್ಣೋ, ಕುಲವಗ್ಗೋ। ವಣ್ಣೀಯತಿ ಫಲಂ ಏತೇನ ಯಥಾಸಭಾವತೋ ವಿಭಾವೀಯತೀತಿ ವಣ್ಣೋ, ಕಾರಣಂ। ವಣ್ಣನಂ ದೀಘರಸ್ಸಾದಿವಸೇನ ಸಣ್ಠಹನನ್ತಿ ವಣ್ಣೋ, ಸಣ್ಠಾನಂ। ವಣ್ಣೀಯತಿ ಅಣುಮಹನ್ತಾದಿವಸೇನ ಪಮೀಯತೀತಿ ವಣ್ಣೋ, ಪಮಾಣಂ। ವಣ್ಣೇತಿ ವಿಕಾರಮಾಪಜ್ಜಮಾನಂ ಹದಯಙ್ಗತಭಾವಂ ಪಕಾಸೇತೀತಿ ವಣ್ಣೋ, ರೂಪಾಯತನಂ। ಏವಂ ತೇನ ತೇನ ಪವತ್ತಿನಿಮಿತ್ತೇನ ವಣ್ಣ-ಸದ್ದಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಪವತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Aññatara-saddo apākaṭe viya pākaṭepi vattati eka-saddena samānatthattāti dassetuṃ ‘‘abhijānātī’’tiādi vuttaṃ. Bhayabheravadassitampi abhikkanta-saddassa atthuddhāraṃ idha dassento evaṃ heṭṭhā tattha tattha katā atthasaṃvaṇṇanā parato tasmiṃ tasmiṃ suttapadese yathārahaṃ vattabbāti nayadassanaṃ karoti. Kañcanasannibhattacatā suvaṇṇavaṇṇaggahaṇena gahitāti adhippāyenāha ‘‘chaviya’’nti. Chavigatā pana vaṇṇadhātu eva ‘‘suvaṇṇavaṇṇo’’ti ettha vaṇṇaggahaṇena gahitāti apare. Vaṇṇīyati kittīyati ugghosananti vaṇṇo, thuti. Vaṇṇīyati asaṅkarato vavatthapīyatīti vaṇṇo, kulavaggo. Vaṇṇīyati phalaṃ etena yathāsabhāvato vibhāvīyatīti vaṇṇo, kāraṇaṃ. Vaṇṇanaṃ dīgharassādivasena saṇṭhahananti vaṇṇo, saṇṭhānaṃ. Vaṇṇīyati aṇumahantādivasena pamīyatīti vaṇṇo, pamāṇaṃ. Vaṇṇeti vikāramāpajjamānaṃ hadayaṅgatabhāvaṃ pakāsetīti vaṇṇo, rūpāyatanaṃ. Evaṃ tena tena pavattinimittena vaṇṇa-saddassa tasmiṃ tasmiṃ atthe pavatti veditabbā.
ಅನವಸೇಸತ್ತಂ ಸಕಲತಾ ಕೇವಲತಾ। ಕೇವಲಕಪ್ಪಾತಿ ಏತ್ಥ ಕೇಚಿ ಈಸಂ ಅಸಮತ್ತಾ ಕೇವಲಾ ಕೇವಲಕಪ್ಪಾತಿ ವದನ್ತಿ, ಏವಂ ಸತಿ ಅನವಸೇಸತ್ಥೋ ಏವ ಕೇವಲ-ಸದ್ದೋ ಸಿಯಾ। ಅನತ್ಥನ್ತರೇನ ಪನ ಕಪ್ಪ-ಸದ್ದೇನ ಪದವಡ್ಢನಂ ಕತ್ವಾ ಕೇವಲಾ ಏವ ಕೇವಲಕಪ್ಪಾ। ತಥಾ ವಾ ಕಪ್ಪನೀಯತ್ತಾ ಪಞ್ಞಪೇತಬ್ಬತ್ತಾ ಕೇವಲಕಪ್ಪಾ। ಯೇಭುಯ್ಯತಾ ಬಹುಲಭಾವೋ। ಅಬ್ಯಾಮಿಸ್ಸತಾ ವಿಜಾತಿಯೇನ ಅಸಙ್ಕರೋ ಸುದ್ಧತಾ। ಅನತಿರೇಕತಾ ತಂಮತ್ತತಾ ವಿಸೇಸಾಭಾವೋ। ಕೇವಲಕಪ್ಪನ್ತಿ ಕೇವಲಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೇವಲಂ ವುಚ್ಚತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖತವಿವಿತ್ತತ್ತಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಿಸಂಯೋಗಾದಿಅನೇಕತ್ಥೋ’’ತಿ। ಕೇವಲಂ ಏತಸ್ಸ ಅಧಿಗತಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಕೇವಲೀ, ಸಚ್ಛಿಕತನಿರೋಧೋ ಖೀಣಾಸವೋ।
Anavasesattaṃ sakalatā kevalatā. Kevalakappāti ettha keci īsaṃ asamattā kevalā kevalakappāti vadanti, evaṃ sati anavasesattho eva kevala-saddo siyā. Anatthantarena pana kappa-saddena padavaḍḍhanaṃ katvā kevalā eva kevalakappā. Tathā vā kappanīyattā paññapetabbattā kevalakappā. Yebhuyyatā bahulabhāvo. Abyāmissatā vijātiyena asaṅkaro suddhatā. Anatirekatā taṃmattatā visesābhāvo. Kevalakappanti kevalaṃ daḷhaṃ katvāti attho. Kevalaṃ vuccati nibbānaṃ sabbasaṅkhatavivittattā. Tenāha ‘‘visaṃyogādianekattho’’ti. Kevalaṃ etassa adhigataṃ atthīti kevalī, sacchikatanirodho khīṇāsavo.
ಕಪ್ಪ-ಸದ್ದೋ ಪನಾಯಂ ಸಉಪಸಗ್ಗೋ ಅನುಪಸಗ್ಗೋ ಚಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಓಕಪ್ಪನೀಯಪದೇ ಲಬ್ಭಮಾನಂ ಓಕಪ್ಪಸದ್ದಮತ್ತಂ ನಿದಸ್ಸೇತಿ, ಅಞ್ಞಥಾ ಕಪ್ಪ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥುದ್ಧಾರೇ ಓಕಪ್ಪನೀಯಪದಂ ಅನಿದಸ್ಸನಮೇವ ಸಿಯಾ। ಸಮಣಕಪ್ಪೇಹೀತಿ ವಿನಯಸಿದ್ಧೇಹಿ ಸಮಣವೋಹಾರೇಹಿ। ನಿಚ್ಚಕಪ್ಪನ್ತಿ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ। ಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ನಾಮಂ। ನಾಮಞ್ಹೇತಂ ತಸ್ಸ ಆಯಸ್ಮತೋ, ಯದಿದಂ ಕಪ್ಪೋತಿ। ಕಪ್ಪಿತಕೇಸಮಸ್ಸೂತಿ ಕತ್ತರಿಕಾಯ ಛೇದಿತಕೇಸಮಸ್ಸು। ದ್ವಙ್ಗುಲಕಪ್ಪೋತಿ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕವೇಲಾಯ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಾಯ ದ್ವಙ್ಗುಲತಾವಿಕಪ್ಪೋ। ಲೇಸೋತಿ ಅಪದೇಸೋ। ಅನವಸೇಸಂ ಫರಿತುಂ ಸಮತ್ಥಸ್ಸಪಿ ಓಭಾಸಸ್ಸ ಕೇನಚಿ ಕಾರಣೇನ ಏಕದೇಸಫರಣಮ್ಪಿ ಸಿಯಾ, ಅಯಂ ಪನ ಸಬ್ಬಸೋವ ಫರೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸಮನ್ತತ್ಥೋ ಕಪ್ಪ-ಸದ್ದೋ ಗಹಿತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅನವಸೇಸಂ ಸಮನ್ತತೋ’’ತಿ।
Kappa-saddo panāyaṃ saupasaggo anupasaggo cāti adhippāyena okappanīyapade labbhamānaṃ okappasaddamattaṃ nidasseti, aññathā kappa-saddassa atthuddhāre okappanīyapadaṃ anidassanameva siyā. Samaṇakappehīti vinayasiddhehi samaṇavohārehi. Niccakappanti niccakālaṃ. Paññattīti nāmaṃ. Nāmañhetaṃ tassa āyasmato, yadidaṃ kappoti. Kappitakesamassūti kattarikāya cheditakesamassu. Dvaṅgulakappoti majjhanhikavelāya vītikkantāya dvaṅgulatāvikappo. Lesoti apadeso. Anavasesaṃ pharituṃ samatthassapi obhāsassa kenaci kāraṇena ekadesapharaṇampi siyā, ayaṃ pana sabbasova pharīti dassetuṃ samantattho kappa-saddo gahitoti āha ‘‘anavasesaṃ samantato’’ti.
ಸಮಣಸಞ್ಞಾಸಮುದಾಚಾರೇನಾತಿ ‘‘ಅಹಂ ಸಮಣೋ’’ತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಸಞ್ಞಾಸಮುಟ್ಠಿತೇನ ಸಮುದಾಚಾರೇನ, ತನ್ನಿಮಿತ್ತೇನ ವಾ ತಬ್ಬೋಹಾರೇನ। ಪುಬ್ಬಯೋಗೇತಿ ಪುಬ್ಬಯೋಗಕಥಾಯಂ। ಪಪಞ್ಚೋ ಏಸಾತಿ ಏಸೋ ತುಮ್ಹೇಸು ಆಗತೇಸು ಯಥಾಪವತ್ತೋ ಪಟಿಸನ್ಥಾರೋ ಕಥಾಸಮುದಾಚಾರೋ ಚ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಪಞ್ಚೋ। ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ ಅಕತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಮೇವ ಕರೋಮಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
Samaṇasaññāsamudācārenāti ‘‘ahaṃ samaṇo’’ti evaṃ uppannasaññāsamuṭṭhitena samudācārena, tannimittena vā tabbohārena. Pubbayogeti pubbayogakathāyaṃ. Papañco esāti eso tumhesu āgatesu yathāpavatto paṭisanthāro kathāsamudācāro ca amhākaṃ papañco. Ettakampi akatvā samaṇadhammameva karomāti adhippāyo.
ಅರಿಯಭೂಮಿಂ ಪತ್ತೋತಿ ಅನಾಗಾಮಿಫಲಂ ಅಧಿಗತೋ। ಪಕ್ಕುಸಾತಿಕುಲಪುತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ವಿಭಜಿತ್ವಾತಿ ವಿಭಾಗಂ ಕತ್ವಾ। ತುರಿತಾಲಪನವಸೇನಾತಿ ತುರಿತಂ ಆಲಪನವಸೇನ। ತೇನ ದುಲ್ಲಭೋ ಅಯಂ ಸಮಣೋ, ತಸ್ಮಾ ಸೀಘಮಸ್ಸ ಪಞ್ಹೋ ಕಥೇತಬ್ಬೋ, ಇಮಿನಾ ಚ ಸೀಘಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋತಿ ತುರಿತಂ ಆಲಪೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ‘‘ಯಥಾ ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಪನ ವಚನಾಲಙ್ಕಾರವಸೇನ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಆಲಪತಿ। ಏವಮಾಹಾತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಏವಂ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಅವೋಚ।
Ariyabhūmiṃ pattoti anāgāmiphalaṃ adhigato. Pakkusātikulaputtaṃ sandhāya vadati. Vibhajitvāti vibhāgaṃ katvā. Turitālapanavasenāti turitaṃ ālapanavasena. Tena dullabho ayaṃ samaṇo, tasmā sīghamassa pañho kathetabbo, iminā ca sīghaṃ gantvā satthā pucchitabboti turitaṃ ālapīti dasseti. ‘‘Yathā vā’’tiādinā pana vacanālaṅkāravasena dvikkhattuṃ ālapati. Evamāhāti ‘‘bhikkhu bhikkhū’’ti evaṃ dvikkhattuṃ avoca.
ವಮ್ಮಿಕಪರಿಯಾಯೇನ ಕರಜಕಾಯಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೀ ದೇವತಾ ‘‘ಅಯಂ ವಮ್ಮಿಕೋ’’ತಿ ಆಹ। ತಾಯ ಪನ ಭಾವತ್ಥಸ್ಸ ಅಭಾಸಿತತ್ತಾ ಸದ್ದತ್ಥಮೇವ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಪುರತೋ ಠಿತಂ…ಪೇ॰… ಅಯನ್ತಿ ಆಹಾ’’ತಿ ಅವೋಚ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಮಣ್ಡೂಕನ್ತಿ ಥಲಮಣ್ಡೂಕಂ। ಸೋ ಹಿ ಉದ್ಧುಮಾಯಿಕಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ನ ಉದಕಮಣ್ಡೂಕೋ। ತಸ್ಸ ನಿವಾಸತೋ ವಾತೋ ಮಾ ಖೋ ಬಾಧಯಿತ್ಥಾತಿ ‘‘ಉಪರಿವಾತತೋ ಅಪಗಮ್ಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕಥಂ ಪನಾಯಂ ದೇವತಾ ಇಮಿನಾ ನೀಹಾರೇನ ಇಮೇ ಪಞ್ಹೇ ಥೇರಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖೀತಿ? ಕೇಚಿ ತಾವ ಆಹು – ಯಥಾಸುತಮತ್ಥಂ ಉಪಮಾಭಾವೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಭಾನೇನ ಉಪಮೇಯ್ಯತ್ಥಂ ಮನಸಾ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಂ ಭಗವಾವ ಇಮಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ। ಸಾ ಚ ದೇಸನಾ ಅತ್ಥಾಯ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಅಯಂ ವಮ್ಮಿಕೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಉಪಮಾವಸೇನೇವ ಪನ್ನರಸ ಪಞ್ಹೇ ಥೇರಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಕಿರ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಏಕೋ ಸೇಟ್ಠಿ ಅಡ್ಢೋ ಮಹದ್ಧನೋ ಮಹನ್ತಂ ನಿಧಾನಂ ನಿದಹಿತ್ವಾ ಪಲಿಘಾದಿಆಕಾರಾನಿ ಕಾನಿಚಿಪಿ ಲಙ್ಗಾನಿ ತತ್ಥ ಠಪೇಸಿ। ಸೋ ಮರಣಕಾಲೇ ಅತ್ತನೋ ಸಹಾಯಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಮಯಾ ನಿಧಾನಂ ನಿದಹಿತಂ, ತಂ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ದಸ್ಸೇತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸಹಾಯಕಪುತ್ತಸ್ಸ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತಕಾಲೇ ತಂ ಠಾನಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಸೋ ನಿಖನಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಪಚ್ಛಾ ನಾಗಂ ಪಸ್ಸಿ, ನಾಗೋ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸುಖೇನೇವ ಧನಂ ಗಣ್ಹತೂ’’ತಿ ಅಪಗಚ್ಛಿ। ಸ್ವಾಯಮತ್ಥೋ ತದಾ ಲೋಕೇ ಪಾಕಟೋ ಜಾತೋ। ಅಯಂ ಪನ ದೇವತಾ ತದಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಗಹಪತಿಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ ಸತ್ಥರಿ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಉರಂ ದತ್ವಾ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಹಾಯಕಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮಣಧಮ್ಮಮಕಾಸಿ। ಯೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಸ್ಸೇಣಿಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯಥಾಸುತಮತ್ಥಂ ಉಪಮಾಭಾವೇನ ಗಹೇತ್ವಾ’’ತಿಆದಿ। ಅಪರೇ ಪನ ‘‘ದೇವತಾ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಭಾನೇನ ಇಮೇ ಪಞ್ಹೇ ಏವಂ ಅಭಿಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ದೇವಪುತ್ತೇ ನಿಸ್ಸಕ್ಕಂ ದೇವಪುತ್ತಪಞ್ಹತ್ತಾ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ।
Vammikapariyāyena karajakāyaṃ paccakkhaṃ katvā dassentī devatā ‘‘ayaṃ vammiko’’ti āha. Tāya pana bhāvatthassa abhāsitattā saddatthameva dassento ‘‘purato ṭhitaṃ…pe… ayanti āhā’’ti avoca. Sesesupi eseva nayo. Maṇḍūkanti thalamaṇḍūkaṃ. So hi uddhumāyikāti vuccati, na udakamaṇḍūko. Tassa nivāsato vāto mā kho bādhayitthāti ‘‘uparivātato apagammā’’ti vuttaṃ. Kathaṃ panāyaṃ devatā iminā nīhārena ime pañhe therassa ācikkhīti? Keci tāva āhu – yathāsutamatthaṃ upamābhāvena gahetvā attano paṭibhānena upameyyatthaṃ manasā cintetvā taṃ bhagavāva imassa ācikkhissati. Sā ca desanā atthāya hitāya sukhāya hotīti ‘‘ayaṃ vammiko’’tiādinā upamāvaseneva pannarasa pañhe therassa ācikkhi. Kassapasammāsambuddhakāle kira bārāṇasiyaṃ eko seṭṭhi aḍḍho mahaddhano mahantaṃ nidhānaṃ nidahitvā palighādiākārāni kānicipi laṅgāni tattha ṭhapesi. So maraṇakāle attano sahāyassa brāhmaṇassa ārocesi – ‘‘imasmiṃ ṭhāne mayā nidhānaṃ nidahitaṃ, taṃ mama puttassa viññutaṃ pattassa dassetī’’ti vatvā kālamakāsi. Brāhmaṇo sahāyakaputtassa viññutaṃ pattakāle taṃ ṭhānaṃ dassesi. So nikhanitvā sabbapacchā nāgaṃ passi, nāgo attano puttaṃ disvā ‘‘sukheneva dhanaṃ gaṇhatū’’ti apagacchi. Svāyamattho tadā loke pākaṭo jāto. Ayaṃ pana devatā tadā bārāṇasiyaṃ gahapatikule nibbattitvā viññutaṃ patto satthari parinibbute uraṃ datvā sāsane pabbajito pañcahi sahāyakabhikkhūhi saddhiṃ samaṇadhammamakāsi. Ye sandhāya vuttaṃ ‘‘pañca bhikkhū nisseṇiṃ bandhitvā’’tiādi. Tena vuttaṃ ‘‘yathāsutamatthaṃ upamābhāvena gahetvā’’tiādi. Apare pana ‘‘devatā attano paṭibhānena ime pañhe evaṃ abhisaṅkharitvā therassa ācikkhī’’ti vadanti. Devaputte nissakkaṃ devaputtapañhattā tassa atthassa.
೨೫೧. ಚತೂಹಿ ಮಹಾಭೂತೇಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೋತಿ ಚಾತುಮಹಾಭೂತಿಕೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಚತುಮಹಾಭೂತಮಯಸ್ಸಾ’’ತಿ। ವಮತಿ ಉಗ್ಗಿರನ್ತೋ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವನ್ತಕೋತಿ ಉಚ್ಛಡ್ಡಕೋ। ವನ್ತುಸ್ಸಯೋತಿ ಉಪಚಿಕಾಹಿ ವನ್ತಸ್ಸ ಮತ್ತಿಕಾಪಿಣ್ಡಸ್ಸ ಉಸ್ಸಯಭೂತೋ। ವನ್ತಸಿನೇಹಸಮ್ಬದ್ಧೋತಿ ವನ್ತೇನ ಖೇಳಸಿನೇಹೇನ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತೋ। ಅಸುಚಿಕಲಿಮಲಂ ವಮತೀತಿ ಏತ್ಥ ಮುಖಾದೀಹಿ ಪಾಣಕಾನಂ ನಿಗ್ಗಮನತೋ ಪಾಣಕೇ ವಮತೀತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ಲಬ್ಭತೇವ। ಅರಿಯೇಹಿ ವನ್ತಕೋತಿ ಕಾಯಭಾವಸಾಮಞ್ಞೇನ ವುತ್ತಂ। ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಪರಿಞ್ಞಾಯ ವಾ ಸಬ್ಬಸ್ಸಪಿ ತೇಭೂಮಕಧಮ್ಮಜಾತಸ್ಸ ಪರಿಞ್ಞಾತತ್ತಾ ಸಬ್ಬೋಪಿ ಕಾಯೋ ಅರಿಯೇಹಿ ಛನ್ದರಾಗಪ್ಪಹಾನೇನ ವನ್ತೋ ಏವ। ತಂ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಯೇಹಿ ತೀಹಿ ಅಟ್ಠಿಸತೇಹಿ ಉಸ್ಸಿತೋ, ಯೇಹಿ ನ್ಹಾರೂಹಿ ಸಮ್ಬದ್ಧೋ, ಯೇಹಿ ಮಂಸೇಹಿ ಅವಲಿತ್ತೋ, ಯೇನ ಅಲ್ಲಚಮ್ಮೇನ ಪರಿಯೋನದ್ಧೋ, ಯಾಯ ಛವಿಯಾ ರಞ್ಜಿತೋ, ತಂ ಅಟ್ಠಿಆದಿಸಬ್ಬಂ ಅಚ್ಚನ್ತಮೇವ ಜಿಗುಚ್ಛಿತ್ವಾ ವಿರತ್ತತಾಯವನ್ತಮೇವ। ‘‘ಯಥಾ ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವತ್ತಬ್ಬೋಪಮತೋಪಿ ವಮ್ಮಿಕೋ ವಿಯ ವಮ್ಮಿಕೋತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ।
251. Catūhi mahābhūtehi nibbattoti cātumahābhūtiko. Tenāha ‘‘catumahābhūtamayassā’’ti. Vamati uggiranto viya hotīti attho. Vantakoti ucchaḍḍako. Vantussayoti upacikāhi vantassa mattikāpiṇḍassa ussayabhūto. Vantasinehasambaddhoti vantena kheḷasinehena sampiṇḍito. Asucikalimalaṃ vamatīti ettha mukhādīhi pāṇakānaṃ niggamanato pāṇake vamatīti ayampi attho labbhateva. Ariyehi vantakoti kāyabhāvasāmaññena vuttaṃ. Dukkhasaccapariññāya vā sabbassapi tebhūmakadhammajātassa pariññātattā sabbopi kāyo ariyehi chandarāgappahānena vanto eva. Taṃ sabbanti yehi tīhi aṭṭhisatehi ussito, yehi nhārūhi sambaddho, yehi maṃsehi avalitto, yena allacammena pariyonaddho, yāya chaviyā rañjito, taṃ aṭṭhiādisabbaṃ accantameva jigucchitvā virattatāyavantameva. ‘‘Yathā cā’’tiādinā vattabbopamatopi vammiko viya vammikoti imamatthaṃ dasseti.
ಸಮ್ಭವತಿ ಏತಸ್ಮಾತಿ ಸಮ್ಭವೋ, ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಕೋ ಸಮ್ಭವೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಕಸಮ್ಭವೋ। ತಸ್ಸ। ಉಪಚಿಯತಿ ಏತೇನಾತಿ ಉಪಚಯೋ’ ಓದನಕುಮ್ಮಾಸಂ ಉಪಚಯೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಓದನಕುಮ್ಮಾಸೂಪಚಯೋ। ತಸ್ಸ। ಅಧುವಸಭಾವತಾಯ ಅನಿಚ್ಚಧಮ್ಮಸ್ಸ, ಸೇದಗೂಥ-ಪಿತ್ತ-ಸೇಮ್ಹಾದಿ-ಧಾತುಕ್ಖೋಭ-ಗರುಭಾವದುಗ್ಗನ್ಧಾನಂ ವಿನೋದನಾಯ ಉಚ್ಛಾದೇತಬ್ಬಧಮ್ಮಸ್ಸ, ಪರಿತೋ ಸಮ್ಬಾಹನೇನ ಪರಿಮದ್ದಿತಬ್ಬಧಮ್ಮಸ್ಸ, ಖಣೇ ಖಣೇ ಭಿಜ್ಜನಸಭಾವತಾಯ ಭೇದನಧಮ್ಮಸ್ಸ, ತತೋ ಏವ ವಿಕಿರಣಸಭಾವತಾಯ ವಿದ್ಧಂಸನಧಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ಧಮ್ಮ-ಸದ್ದೋ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ। ತನುವಿಲೇಪನೇನಾತಿ ಕಾಯಾವಲೇಪನೇನ ಉಚ್ಛಾದನವಿಲೇಪನೇನ। ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಾಬಾಧವಿನೋದನತ್ಥಾಯಾತಿ ತಾದಿಸಸಮುಟ್ಠಾನ-ಸರೀರವಿಕಾರವಿಗಮಾಯ। ಯಸ್ಮಾ ಸುಕ್ಕಸೋಣಿತಂ ಆಹಾರೋ, ಉಚ್ಛಾದನಂ ಪರಿಮದ್ದನಞ್ಚ ಯಥಾರಹಂ ಉಪ್ಪಾದಸ್ಸ, ವುಡ್ಢಿಯಾ ಚ ಪಚ್ಚಯೋ, ತಸ್ಮಾ ಆಹ ‘‘ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಕ…ಪೇ॰… ಕಥಿತೋ’’ತಿ। ಉಚ್ಚಾವಚಭಾವೋತಿ ಯಥಾರಹಂ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ – ಓದನಕುಮ್ಮಾಸೂಪಚಯ-ಉಚ್ಛಾದನಪರಿಮದ್ದನಗ್ಗಹಣೇಹಿ ಉಚ್ಚಭಾವೋ, ವಡ್ಢೀ। ಮಾತಾಪೇತ್ತಿಕಸಮ್ಭವಗ್ಗಹಣೇನ ಸಮುದಯೋ। ಇತರೇಹಿ ಅವಚಭಾವೋ, ಪರಿಹಾನಿ, ಅತ್ಥಙ್ಗಮೋ ಪಕಾಸಿತೋ। ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಾನಂ ಸಣ್ಠಪನಮ್ಪಿ ಹಿ ವಟ್ಟಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ವಟ್ಟನ್ತಿ।
Sambhavati etasmāti sambhavo, mātāpettiko sambhavo etassāti mātāpettikasambhavo. Tassa. Upaciyati etenāti upacayo’ odanakummāsaṃ upacayo etassāti odanakummāsūpacayo. Tassa. Adhuvasabhāvatāya aniccadhammassa, sedagūtha-pitta-semhādi-dhātukkhobha-garubhāvaduggandhānaṃ vinodanāya ucchādetabbadhammassa, parito sambāhanena parimadditabbadhammassa, khaṇe khaṇe bhijjanasabhāvatāya bhedanadhammassa, tato eva vikiraṇasabhāvatāya viddhaṃsanadhammassāti dhamma-saddo paccekaṃ yojetabbo. Tanuvilepanenāti kāyāvalepanena ucchādanavilepanena. Aṅgapaccaṅgābādhavinodanatthāyāti tādisasamuṭṭhāna-sarīravikāravigamāya. Yasmā sukkasoṇitaṃ āhāro, ucchādanaṃ parimaddanañca yathārahaṃ uppādassa, vuḍḍhiyā ca paccayo, tasmā āha ‘‘mātāpettika…pe… kathito’’ti. Uccāvacabhāvoti yathārahaṃ yojetabbo – odanakummāsūpacaya-ucchādanaparimaddanaggahaṇehi uccabhāvo, vaḍḍhī. Mātāpettikasambhavaggahaṇena samudayo. Itarehi avacabhāvo, parihāni, atthaṅgamo pakāsito. Aṅgapaccaṅgānaṃ saṇṭhapanampi hi vaṭṭapaccayattā vaṭṭanti.
ಕೋಧೋ ಧೂಮೋತಿ ಏತ್ಥ ಧೂಮಪರಿಯಾಯೇನ ಕೋಧಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ ಧೂಮ-ಸದ್ದೋ ಕೋಧೇ ವತ್ತತೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಧೂಮೋ ವಿಯ ಧೂಮೋ’’ತಿ। ಭಸ್ಮನೀತಿ ಭಸ್ಮಂ। ಮೋಸವಜ್ಜನ್ತಿ ಮುಸಾವಾದೋ। ಧೂಮೋ ಏವ ಧೂಮಾಯಿತಂ। ಇಚ್ಛಾ ಧೂಮಾಯಿತಂ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಇಚ್ಛಾಧೂಮಾಯಿತಾ, ಪಜಾ। ಇಚ್ಛಾಧೂಮಾಯಿತಸದ್ದಸ್ಸ ತಣ್ಹಾಯ ವುತ್ತಿ ವುತ್ತನಯೋ ಏವ। ಧೂಮಾಯನ್ತೋತಿ ವಿತಕ್ಕಸನ್ತಾಪೇನ ಸಂತಪ್ಪೇನ್ತೋ, ವಿತಕ್ಕೇನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಲಿಪೋತಿ ದುಕ್ಕರಮಹಾಕದ್ದಮಂ। ತಿಮೂಲನ್ತಿ ತೀಹಿ ಮೂಲೇಹಿ ಪತಿಟ್ಠಿತಂ ವಿಯ ಅಚಲಂ ಪವತ್ತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ರಜೋ ಚ ಧೂಮೋ ಚ ಮಯಾ ಪಕಾಸಿತಾತಿ ರಜಸಭಾವಕರಣಟ್ಠೇನ ‘‘ರಜೋ’’ತಿ ಚ ಧೂಮಸಭಾವಕರಣಟ್ಠೇನ ‘‘ಧೂಮೋ’’ತಿ ಚ ಮಯಾ ಪಕಾಸಿತಾ। ಪಕತಿಧೂಮೋ ವಿಯ ಅಗ್ಗಿಸ್ಸ ಕಿಲೇಸಗ್ಗಿಜಾಲಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಣಭಾವತೋ। ಧಮ್ಮದೇಸನಾಧೂಮೋ ಞಾಣಗ್ಗಿಸನ್ಧೀಪನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಭಾವತೋ। ಅಯಂ ರತ್ತಿಂ ಧೂಮಾಯನಾತಿ ಯಾ ದಿವಾ ಕತ್ತಬ್ಬಕಮ್ಮನ್ತೇ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ರತ್ತಿಯಂ ಅನುವಿತಕ್ಕನಾ, ಅಯಂ ರತ್ತಿಂ ಧೂಮಾಯನಾ।
Kodho dhūmoti ettha dhūmapariyāyena kodhassa vuttattā dhūma-saddo kodhe vattatīti vuttaṃ ‘‘dhūmo viya dhūmo’’ti. Bhasmanīti bhasmaṃ. Mosavajjanti musāvādo. Dhūmo eva dhūmāyitaṃ. Icchā dhūmāyitaṃ etissāti icchādhūmāyitā, pajā. Icchādhūmāyitasaddassa taṇhāya vutti vuttanayo eva. Dhūmāyantoti vitakkasantāpena saṃtappento, vitakkentoti attho. Palipoti dukkaramahākaddamaṃ. Timūlanti tīhi mūlehi patiṭṭhitaṃ viya acalaṃ pavattanti vuttaṃ. Rajo ca dhūmo ca mayā pakāsitāti rajasabhāvakaraṇaṭṭhena ‘‘rajo’’ti ca dhūmasabhāvakaraṇaṭṭhena ‘‘dhūmo’’ti ca mayā pakāsitā. Pakatidhūmo viya aggissa kilesaggijālassa paññāṇabhāvato. Dhammadesanādhūmo ñāṇaggisandhīpanassa pubbaṅgamabhāvato. Ayaṃ rattiṃ dhūmāyanāti yā divā kattabbakammante uddissa rattiyaṃ anuvitakkanā, ayaṃ rattiṃ dhūmāyanā.
ಸತ್ತನ್ನಂ ಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಇದಂ ಸುತ್ತೇ (ಚೂಳನಿ॰ ಮೇತ್ತಗೂಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೨೮) ಆಗತನಯೇನ ವುತ್ತಂ। ಸುತ್ತಞ್ಚ ತಥಾ ಆರಾಧನವೇನೇಯ್ಯಜ್ಝಾಸಯವಸೇನ। ತದೇಕಟ್ಠತಾಯ ವಾ ತದಞ್ಞಕಿಲೇಸಾನಂ। ಸುನ್ದರಪಞ್ಞೋತಿ ಞಾತತೀರಣಪಹಾನಪರಿಞ್ಞಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಸುನ್ದರಪಞ್ಞೋ।
Sattannaṃ dhammānanti idaṃ sutte (cūḷani. mettagūmāṇavapucchāniddesa 28) āgatanayena vuttaṃ. Suttañca tathā ārādhanaveneyyajjhāsayavasena. Tadekaṭṭhatāya vā tadaññakilesānaṃ. Sundarapaññoti ñātatīraṇapahānapariññāya paññāya sundarapañño.
ಏತನ್ತಿ ‘‘ಸತ್ಥ’’ನ್ತಿ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ ಸಂಕಿಲೇಸಧಮ್ಮಾನಂ ಸಸನತೋ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದನತೋ। ನ್ತಿ ವೀರಿಯಂ। ಪಞ್ಞಾಗತಿಕಮೇವ ಪಞ್ಞಾಯ ಹಿತಸ್ಸೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ। ಲೋಕಿಯಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಆರಮ್ಭಕಾಲೇ ಲೋಕಿಯವೀರಿಯಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ, ಲೋಕುತ್ತರಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಪವತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ಲೋಕುತ್ತರವೀರಿಯಂ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ಅತ್ಥದೀಪನಾತಿ ಉಪಮೇಯ್ಯತ್ಥದೀಪನೀ ಉಪಮಾ।
Etanti ‘‘sattha’’nti etaṃ adhivacanaṃ saṃkilesadhammānaṃ sasanato samucchindanato. Nti vīriyaṃ. Paññāgatikameva paññāya hitasseva adhippetattā. Lokiyāya paññāya ārambhakāle lokiyavīriyaṃ gahetabbaṃ, lokuttarāya paññāya pavattikkhaṇe lokuttaravīriyaṃ gahetabbanti yojanā. Atthadīpanāti upameyyatthadīpanī upamā.
ಗಾಮತೋತಿ ಅತ್ತನೋ ವಸನಗಾಮತೋ। ಮನ್ತೇತಿ ಆಥಬ್ಬನಮನ್ತೇ। ತೇ ಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಅರಞ್ಞೇ ಏವ ವಾಚೇನ್ತಿ ‘‘ಮಾ ಅಞ್ಞೇ ಅಸ್ಸೋಸು’’ನ್ತಿ। ತಥಾ ಅಕಾಸೀತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಅಕಾಸಿ। ಏವಮೇತ್ಥ ವಮ್ಮಿಕಪಞ್ಹಸ್ಸೇವ ವಸೇನ ಉಪಮಾ ಆಗತಾ, ಸೇಸಾನಂ ವಸೇನ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Gāmatoti attano vasanagāmato. Manteti āthabbanamante. Te hi brāhmaṇā araññe eva vācenti ‘‘mā aññe assosu’’nti. Tathā akāsīti cattāro koṭṭhāse akāsi. Evamettha vammikapañhasseva vasena upamā āgatā, sesānaṃ vasena heṭṭhā vuttanayena veditabbā.
ಲಙ್ಗನಟ್ಠೇನ ನಿವಾರಣಟ್ಠೇನ ಲಙ್ಗೀ, ಪಲಿಘೋ। ಞಾಣಮುಖೇತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣವೀಥಿಯಂ। ಪತತೀತಿ ಪವತ್ತತಿ। ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಉಗ್ಗಹಪರಿಪುಚ್ಛಾವಸೇನಾತಿ ಚತುಸಚ್ಚಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಉಗ್ಗಣ್ಹನೇನ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಪರಿಪುಚ್ಛಾವಸೇನ ಚೇವ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಙ್ಖಾತ-ಅತ್ಥವಿನಿಚ್ಛಯ-ಪರಿಪುಚ್ಛಾವಸೇನ ಚ। ಸಬ್ಬಸೋ ಞಾತುಂ ಇಚ್ಛಾ ಹಿ ಪರಿಪುಚ್ಛಾ। ವಿಪಸ್ಸನಾ ಚ ಅನಿಚ್ಚಾದಿತೋ ಸಬ್ಬತೇಭೂಮಕಧಮ್ಮಾನಂ ಞಾತುಂ ಇಚ್ಛತಿ। ಏವಂ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಅವಿಜ್ಜಾಪಹಾನಮಾಹ, ಉಪರಿಕತ್ತಬ್ಬಸಬ್ಭಾವತೋ ನ ತಾವ ಮಗ್ಗವಸೇನ।
Laṅganaṭṭhena nivāraṇaṭṭhena laṅgī, paligho. Ñāṇamukheti vipassanāñāṇavīthiyaṃ. Patatīti pavattati. Kammaṭṭhānauggahaparipucchāvasenāti catusaccakammaṭṭhānassa uggaṇhanena tassa atthaparipucchāvasena ceva vipassanāsaṅkhāta-atthavinicchaya-paripucchāvasena ca. Sabbaso ñātuṃ icchā hi paripucchā. Vipassanā ca aniccādito sabbatebhūmakadhammānaṃ ñātuṃ icchati. Evaṃ vipassanāvasena avijjāpahānamāha, uparikattabbasabbhāvato na tāva maggavasena.
ವಲ್ಲಿಅನ್ತರೇ ವಾತಿ ವಾ-ಸದ್ದೋ ಪಂಸುಅನ್ತರೇ ವಾ ಮತ್ತಿಕನ್ತರೇ ವಾತಿ ಅವುತ್ತವಿಕಪ್ಪತ್ಥೋ। ಚಿತ್ತಾವಿಲಮತ್ತಕೋವಾತಿ ಚಿತ್ತಕ್ಖೋಭಮತ್ತಕೋವ। ಅನಿಗ್ಗಹಿತೋತಿ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಬಲೇನ ಅನಿವಾರಿತೋ। ಮುಖವಿಕುಲನಂ ಮುಖಸಙ್ಕೋಚೋ। ಹನುಸಞ್ಚೋಪನಂ ಪಾಪೇತಿ ಅನ್ತೋಜಪ್ಪನಾವತ್ಥಾಯಂ। ದಿಸಾ ವಿಲೋಕನಂ ಪಾಪೇತಿ ಯತ್ಥ ಬಾಧೇತಬ್ಬೋ ಠಿತೋ, ತಂದಸ್ಸನತ್ಥಂ ನಿವಾರಕಪರಿವಾರಣತ್ಥಂ। ದಣ್ಡಸತ್ಥಾಭಿನಿಪಾತನ್ತಿ ದಣ್ಡಸತ್ಥಾನಂ ಪರಸ್ಸ ಉಪರಿ ನಿಪಾತನಾವತ್ಥಂ। ಯೇನ ಕೋಧೇನ ಅನಿಗ್ಗಹಿತೇನ ಮಾತಾದಿಕಂ ಅಘಾತೇತಬ್ಬಂ ಉಗ್ಘಾತೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯುತ್ತಂ ವತ ಮಯಾ ಕತ’’ನ್ತಿ ಅತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಹನತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪರಘಾತನಮ್ಪಿ ಅತ್ತಘಾತನಮ್ಪಿ ಪಾಪೇತೀ’’ತಿ। ಯೇನ ವಾ ಪರಸ್ಸ ಹಞ್ಞಮಾನಸ್ಸ ವಸೇನ ಘಾತಕೋಪಿ ಘಾತನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ತಾದಿಸಸ್ಸ ವಸೇನಾಯಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಕೋಧಸಾಮಞ್ಞೇನ ಹೇತಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪರಂ ಘಾತೇತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಘಾತೇತೀ’’ತಿ। ಪರಮುಸ್ಸದಗತೋತಿ ಪರಮುಕ್ಕಂಸಗತೋ। ದಳ್ಹಂ ಪರಿಸ್ಸಯಮಾವಹತಾಯ ಕೋಧೋವ ಕೋಧೂಪಾಯಾಸೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಬಲವಪ್ಪತ್ತೋ’’ತಿಆದಿ।
Valliantare vāti vā-saddo paṃsuantare vā mattikantare vāti avuttavikappattho. Cittāvilamattakovāti cittakkhobhamattakova. Aniggahitoti paṭisaṅkhānabalena anivārito. Mukhavikulanaṃ mukhasaṅkoco. Hanusañcopanaṃ pāpeti antojappanāvatthāyaṃ. Disā vilokanaṃ pāpeti yattha bādhetabbo ṭhito, taṃdassanatthaṃ nivārakaparivāraṇatthaṃ. Daṇḍasatthābhinipātanti daṇḍasatthānaṃ parassa upari nipātanāvatthaṃ. Yena kodhena aniggahitena mātādikaṃ aghātetabbaṃ ugghātetvā ‘‘ayuttaṃ vata mayā kata’’nti attānampi hanati, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ ‘‘paraghātanampi attaghātanampi pāpetī’’ti. Yena vā parassa haññamānassa vasena ghātakopi ghātanaṃ pāpuṇāti, tādisassa vasenāyamattho veditabbo. Kodhasāmaññena hetaṃ vuttaṃ ‘‘paraṃ ghātetvā attānaṃ ghātetī’’ti. Paramussadagatoti paramukkaṃsagato. Daḷhaṃ parissayamāvahatāya kodhova kodhūpāyāso. Tenāha ‘‘balavappatto’’tiādi.
ದ್ವೇಧಾಪಥಸಮಾ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿಹೇತುಭಾವತೋ।
Dvedhāpathasamāhoti appaṭipattihetubhāvato.
ಕುಸಲಧಮ್ಮೋ ನ ತಿಟ್ಠತಿ ನೀವರಣೇಹಿ ನಿವಾರಿತಪರಮತ್ತಾ। ಸಮಥಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಂ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಭಾವಯತೋ ಪಠಮಂ ಸಮಥೇನ ನೀವರಣವಿಕ್ಖಮ್ಭನಂ ಹೋತಿ, ವಿಪಸ್ಸನಾ ಪನ ತದಙ್ಗವಸೇನೇವ ತಾನಿ ನೀಹರತೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ವಿಕ್ಖಮ್ಭನತದಙ್ಗವಸೇನಾ’’ತಿ।
Kusaladhammo na tiṭṭhati nīvaraṇehi nivāritaparamattā. Samathapubbaṅgamaṃ vipassanaṃ bhāvayato paṭhamaṃ samathena nīvaraṇavikkhambhanaṃ hoti, vipassanā pana tadaṅgavaseneva tāni nīharatīti vuttaṃ ‘‘vikkhambhanatadaṅgavasenā’’ti.
‘‘ಕುಮ್ಮೋವ ಅಙ್ಗಾನಿ ಸಕೇ ಕಪಾಲೇ’’ತಿಆದೀಸು (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೧೭) ಕುಮ್ಮಸ್ಸ ಅಙ್ಗಭಾವೇನ ವಿಸೇಸತೋ ಪಾದಸೀಸಾನಿ ಏವ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪಞ್ಚೇವ ಅಙ್ಗಾನಿ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ। ವಿಪಸ್ಸನಾಚಾರಸ್ಸ ವುಚ್ಚಮಾನತ್ತಾ ಅಧಿಕಾರತೋ ಸಮ್ಮಸನೀಯಾನಮೇವ ಧಮ್ಮಾನಂ ಇಧ ಗಹಣನ್ತಿ ‘‘ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸಙ್ಖತಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ವಿಸೇಸಂ ಕತ್ವಾವ ವುತ್ತಂ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ ‘‘ಪಞ್ಚನ್ನೇತಂ ಉಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧಾನಂ ಅಧಿವಚನ’’ನ್ತಿ।
‘‘Kummova aṅgāni sake kapāle’’tiādīsu (saṃ. ni. 1.17) kummassa aṅgabhāvena visesato pādasīsāni eva vuccantīti āha ‘‘pañceva aṅgāni hontī’’ti. Vipassanācārassa vuccamānattā adhikārato sammasanīyānameva dhammānaṃ idha gahaṇanti ‘‘sabbepi saṅkhatā dhammā’’ti visesaṃ katvāva vuttaṃ. Tenāha bhagavā ‘‘pañcannetaṃ upādānakkhandhānaṃ adhivacana’’nti.
ಸುನನ್ತಿ ಕೋಟ್ಟನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸೂನಾ, ಅಧಿಕುಟ್ಟನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸೂನಾಯ ಉಪರೀ’’ತಿ। ಅಸಿನಾತಿ ಮಂಸಕನ್ತನೇನ। ಘಾತಿಯಮಾನಾತಿ ಹಞ್ಞಮಾನಾ ವಿಬಾಧಿಯಮಾನಾ। ವತ್ಥುಕಾಮಾನಂ ಉಪರಿ ಕತ್ವಾತಿ ವತ್ಥುಕಾಮೇಸು ಠಪೇತ್ವಾ ತೇ ಅಚ್ಚಾಧಾನಂ ಕತ್ವಾ। ಕನ್ತಿತಾತಿ ಛಿನ್ದಿತಾ। ಕೋಟ್ಟಿತಾತಿ ಬಿಲಸೋ ವಿಭಜಿತಾ। ಛನ್ದರಾಗಪ್ಪಹಾನನ್ತಿ ಛನ್ದರಾಗಸ್ಸ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನಪ್ಪಹಾನಂ।
Sunanti koṭṭanti etthāti sūnā, adhikuṭṭananti āha ‘‘sūnāya uparī’’ti. Asināti maṃsakantanena. Ghātiyamānāti haññamānā vibādhiyamānā. Vatthukāmānaṃ upari katvāti vatthukāmesu ṭhapetvā te accādhānaṃ katvā. Kantitāti chinditā. Koṭṭitāti bilaso vibhajitā. Chandarāgappahānanti chandarāgassa vikkhambhanappahānaṃ.
ಸಮ್ಮತ್ತಾತಿ ಮುಚ್ಛಿತಾ ಸಮ್ಮೂಳ್ಹಾ। ನನ್ದೀರಾಗಂ ಉಪಗಮ್ಮ ವಟ್ಟಂ ವಡ್ಢೇನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಮೂಳ್ಹತ್ತಾ ಏವಆದೀನವಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ ನನ್ದೀರಾಗಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪರಿಬ್ರೂಹೇನ್ತಿ। ನನ್ದೀರಾಗಬದ್ಧಾತಿ ನನ್ದೀರಾಗೇ ಲಗ್ಗತ್ತಾ ತೇನ ಬದ್ಧಾ। ವಟ್ಟೇ ಲಗ್ಗನ್ತೀತಿ ತೇಭೂಮಕೇ ವಟ್ಟೇ ಸಜ್ಜನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಸಜ್ಜತ್ತಾ ಏವ ದುಕ್ಖಂ ಪತ್ವಾಪಿ ನ ಉಕ್ಕಣ್ಠನ್ತಿ ನ ನಿಬ್ಬಿನ್ದನ್ತಿ। ಇಧ ಅನವಸೇಸಪ್ಪಹಾನಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಚತುತ್ಥಮಗ್ಗೇನ ನನ್ದೀರಾಗಪ್ಪಹಾನಂ ಕಥಿತ’’ನ್ತಿ।
Sammattāti mucchitā sammūḷhā. Nandīrāgaṃ upagamma vaṭṭaṃ vaḍḍhentīti sammūḷhattā evaādīnavaṃ apassantā nandīrāgassa ārammaṇaṃ upagantvā taṃ paribrūhenti. Nandīrāgabaddhāti nandīrāge laggattā tena baddhā. Vaṭṭe laggantīti tebhūmake vaṭṭe sajjanti. Tattha sajjattā eva dukkhaṃ patvāpi na ukkaṇṭhanti na nibbindanti. Idha anavasesappahānaṃ adhippetanti āha ‘‘catutthamaggena nandīrāgappahānaṃ kathita’’nti.
ಅನಙ್ಗಣಸುತ್ತೇ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೬೩) ಪಕಾಸಿತೋ ಏವ ‘‘ಛನ್ದಾದೀಹಿ ನ ಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿಆದಿನಾ। ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಸೋ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿ ‘‘ನಮೋ ಕರೋಹೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೪೯, ೨೫೧) ವುತ್ತನಮಕ್ಕಾರಸ್ಸ ಕರಣಾಕಾರದಸ್ಸನಂ। ಬೋಧಾಯಾತಿ ಚತುಸಚ್ಚಸಮ್ಬೋಧಾಯ। ತಥಾ ದಮಥಸಮಥತರಣಪರಿನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಸಮಥಪರಿನಿಬ್ಬಾನಾನಿ ಪನ ಅನುಪಾದಿಸೇಸವಸೇನಪಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನಿ। ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅಹೋಸೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅಹೋಸಿ। ಏತಸ್ಸ ಪಞ್ಹಸ್ಸಾತಿ ಏತಸ್ಸ ಪನ್ನರಸಮಸ್ಸ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ। ಏವಂ ಇತರೇಸುಪಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಖೀಣಾಸವಗುಣೇಹಿ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇನ್ತೋ ಯಥಾನುಸನ್ಧಿನಾವ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಪೇಸಿ, ನ ಪುಚ್ಛಿತಾನುಸನ್ಧಿನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ನನು ಚ ಪುಚ್ಛಾವಸೇನಾಯಂ ದೇಸನಾ ಆರದ್ಧಾತಿ? ಸಚ್ಚಂ ಆರದ್ಧಾ, ಏವಂ ಪನ ‘‘ಪುಚ್ಛಾವಸಿಕೋ ನಿಕ್ಖೇಪೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ನ ‘‘ಪುಚ್ಛಾನುಸನ್ಧಿವಸೇನ ನಿಟ್ಠಪಿತಾ’’ತಿ। ಅನ್ತರಪುಚ್ಛಾವಸೇನ ದೇಸನಾಯ ಅಪರಿವತ್ತಿತತ್ತಾ ಆರಮ್ಭಾನುರೂಪಮೇವ ಪನ ದೇಸನಾ ನಿಟ್ಠಪಿತಾ।
Anaṅgaṇasutte (ma. ni. aṭṭha. 1.63) pakāsito eva ‘‘chandādīhi na gacchantī’’tiādinā. ‘‘Buddho so bhagavā’’tiādi ‘‘namo karohī’’ti (ma. ni. 1.249, 251) vuttanamakkārassa karaṇākāradassanaṃ. Bodhāyāti catusaccasambodhāya. Tathā damathasamathataraṇaparinibbānāni ariyamaggavasena veditabbāni. Samathaparinibbānāni pana anupādisesavasenapi yojetabbāni. Kammaṭṭhānaṃ ahosīti vipassanākammaṭṭhānaṃ ahosi. Etassa pañhassāti etassa pannarasamassa pañhassa attho. Evaṃ itaresupi vattabbaṃ vipassanākammaṭṭhānaṃ khīṇāsavaguṇehi matthakaṃ pāpento yathānusandhināva desanaṃ niṭṭhapesi, na pucchitānusandhināti adhippāyo. Nanu ca pucchāvasenāyaṃ desanā āraddhāti? Saccaṃ āraddhā, evaṃ pana ‘‘pucchāvasiko nikkhepo’’ti vattabbaṃ, na ‘‘pucchānusandhivasena niṭṭhapitā’’ti. Antarapucchāvasena desanāya aparivattitattā ārambhānurūpameva pana desanā niṭṭhapitā.
ವಮ್ಮಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಸಮತ್ತಾ।
Vammikasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ • Majjhimanikāya / ೩. ವಮ್ಮಿಕಸುತ್ತಂ • 3. Vammikasuttaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ೩. ವಮ್ಮಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ • 3. Vammikasuttavaṇṇanā
