| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
੩. વਮ੍ਮਿਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
3. Vammikasuttavaṇṇanā
੨੪੯. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ વਮ੍ਮਿਕਸੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਆਯਸ੍ਮਾਤਿ ਪਿਯવਚਨਮੇਤਂ। ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਨਾਮਂ। ਕੁਮਾਰਕਾਲੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤਤ੍ਤਾ ਪਨ ਭਗવਤਾ, ‘‘ਕਸ੍ਸਪਂ ਪਕ੍ਕੋਸਥ, ਇਦਂ ਫਲਂ વਾ ਖਾਦਨੀਯਂ વਾ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਦੇਥਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ, ਕਤਰਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸਾਤਿ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਂ ਗਹਿਤਨਾਮਤ੍ਤਾ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ વੁਡ੍ਢਕਾਲੇਪਿ ‘‘ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪੋ’’ ਤ੍વੇવ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਪਿਚ ਰਞ੍ਞਾ ਪੋਸਾવਨਿਕਪੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾਪਿ ਤਂ ‘‘ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪੋ’’ਤਿ ਸਞ੍ਜਾਨਿਂਸੁ। ਅਯਂ ਪਨਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਯੋਗਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਆવਿਭਾવਕਥਾ –
249.Evaṃme sutanti vammikasuttaṃ. Tattha āyasmāti piyavacanametaṃ. Kumārakassapoti tassa nāmaṃ. Kumārakāle pabbajitattā pana bhagavatā, ‘‘kassapaṃ pakkosatha, idaṃ phalaṃ vā khādanīyaṃ vā kassapassa dethā’’ti vutte, katarassa kassapassāti kumārakassapassāti evaṃ gahitanāmattā tato paṭṭhāya vuḍḍhakālepi ‘‘kumārakassapo’’ tveva vuccati. Apica raññā posāvanikaputtattāpi taṃ ‘‘kumārakassapo’’ti sañjāniṃsu. Ayaṃ panassa pubbayogato paṭṭhāya āvibhāvakathā –
ਥੇਰੋ ਕਿਰ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਸੇਟ੍ਠਿਪੁਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ। ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਚਿਤ੍ਰਕਥਿਂ ਏਕਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਾવਕਂ ਠਾਨਨ੍ਤਰੇ ਠਪੇਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ, ‘‘ਅਹਮ੍ਪਿ ਭਗવਾ ਅਨਾਗਤੇ ਏਕਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਅਯਂ ਥੇਰੋ વਿਯ ਚਿਤ੍ਰਕਥੀ ਸਾવਕੋ ਭવੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਪਤ੍ਥਨਂ ਕਤ੍વਾ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ વਿਸੇਸਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ।
Thero kira padumuttarassa bhagavato kāle seṭṭhiputto ahosi. Athekadivasaṃ bhagavantaṃ citrakathiṃ ekaṃ attano sāvakaṃ ṭhānantare ṭhapentaṃ disvā bhagavato sattāhaṃ dānaṃ datvā, ‘‘ahampi bhagavā anāgate ekassa buddhassa ayaṃ thero viya citrakathī sāvako bhaveyya’’nti patthanaṃ katvā puññāni karonto kassapassa bhagavato sāsane pabbajitvā visesaṃ nibbattetuṃ nāsakkhi.
ਤਦਾ ਕਿਰ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਾਸਨੇ ਓਸਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਪਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੂ ਨਿਸ੍ਸੇਣਿਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਤਂ ਅਭਿਰੁਯ੍ਹ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਅਕਂਸੁ। ਸਙ੍ਘਤ੍ਥੇਰੋ ਤਤਿਯਦਿવਸੇ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੋ। ਅਨੁਥੇਰੋ ਚਤੁਤ੍ਥਦਿવਸੇ ਅਨਾਗਾਮੀ ਅਹੋਸਿ। ਇਤਰੇ ਤਯੋ વਿਸੇਸਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾ ਦੇવਲੋਕੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਂਸੁ। ਤੇਸਂ ਏਕਂ ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਰਂ ਦੇવੇਸੁ ਚ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਚ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨੁਭੋਨ੍ਤਾਨਂ ਏਕੋ ਤਕ੍ਕਸਿਲਾਯਂ ਰਾਜਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਪੁਕ੍ਕੁਸਾਤਿ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਹੁਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਦ੍ਦਿਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਰਾਜਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸਾਲਾਯਂ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲਂ ਪਤ੍ਤੋ। ਏਕੋ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਸਮੁਦ੍ਦਪਟ੍ਟਨੇ ਕੁਲਘਰੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਨਾવਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ਭਿਨ੍ਨਨਾવੋ ਦਾਰੁਚੀਰਾਨਿ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਲਾਭਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਪਤ੍ਤੋ, ‘‘ਅਹਂ ਅਰਹਾ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ, ‘‘ਨ ਤ੍વਂ ਅਰਹਾ, ਗਚ੍ਛ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਾ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥਕਾਮਾਯ ਦੇવਤਾਯ ਚੋਦਿਤੋ ਤਥਾ ਕਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਫਲਂ ਪਤ੍ਤੋ।
Tadā kira parinibbutassa bhagavato sāsane osakkante pañca bhikkhū nisseṇiṃ bandhitvā pabbataṃ abhiruyha samaṇadhammaṃ akaṃsu. Saṅghatthero tatiyadivase arahattaṃ patto. Anuthero catutthadivase anāgāmī ahosi. Itare tayo visesaṃ nibbattetuṃ asakkontā devaloke nibbattiṃsu. Tesaṃ ekaṃ buddhantaraṃ devesu ca manussesu ca sampattiṃ anubhontānaṃ eko takkasilāyaṃ rājakule nibbattitvā pukkusāti nāma rājā hutvā bhagavantaṃ uddissa pabbajitvā rājagahaṃ gacchanto kumbhakārasālāyaṃ bhagavato dhammadesanaṃ sutvā anāgāmiphalaṃ patto. Eko ekasmiṃ samuddapaṭṭane kulaghare nibbattitvā nāvaṃ āruyha bhinnanāvo dārucīrāni nivāsetvā lābhasampattiṃ patto, ‘‘ahaṃ arahā’’ti cittaṃ uppādetvā, ‘‘na tvaṃ arahā, gaccha satthāraṃ pañhaṃ pucchā’’ti atthakāmāya devatāya codito tathā katvā arahattaphalaṃ patto.
ਏਕੋ ਰਾਜਗਹੇ ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਕੁਲਦਾਰਿਕਾਯ ਕੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਸਾ ਚ ਪਠਮਂ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਯਾਚਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਅਲਭਮਾਨਾ ਕੁਲਘਰਂ ਗਤਾ ਗਬ੍ਭਸਣ੍ਠਿਤਮ੍ਪਿ ਅਜਾਨਨ੍ਤੀ ਸਾਮਿਕਂ ਆਰਾਧੇਤ੍વਾ ਤੇਨ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਸੁ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ। ਤਸ੍ਸਾ ਗਬ੍ਭਿਨਿਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ ਦੇવਦਤ੍ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਿਂਸੁ, ਸੋ ‘‘ਅਸ੍ਸਮਣੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਦਸਬਲਂ ਪੁਚ੍ਛਿਂਸੁ, ਸਤ੍ਥਾ ਉਪਾਲਿਤ੍ਥੇਰਂ ਪਟਿਚ੍ਛਾਪੇਸਿ। ਥੇਰੋ ਸਾવਤ੍ਥਿਨਗਰવਾਸੀਨਿ ਕੁਲਾਨਿ વਿਸਾਖਞ੍ਚ ਉਪਾਸਿਕਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ਸੋਧੇਨ੍ਤੋ, – ‘‘ਪੁਰੇ ਲਦ੍ਧੋ ਗਬ੍ਭੋ, ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਅਰੋਗਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਸੁવਿਨਿਚ੍ਛਿਤਂ ਅਧਿਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਾਧੁਕਾਰਂ ਅਦਾਸਿ। ਸਾ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀ ਸੁવਣ੍ਣਬਿਮ੍ਬਸਦਿਸਂ ਪੁਤ੍ਤਂ વਿਜਾਯਿ, ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਪੋਸਾਪੇਸਿ। ‘‘ਕਸ੍ਸਪੋ’’ਤਿ ਚਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਕਤ੍વਾ ਅਪਰਭਾਗੇ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਨੇਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸਿ। ਇਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਪੋਸਾવਨਿਕਪੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾਪਿ ਤਂ ‘‘ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪੋ’’ਤਿ ਸਞ੍ਜਾਨਿਂਸੂਤਿ।
Eko rājagahe ekissā kuladārikāya kucchimhi uppanno. Sā ca paṭhamaṃ mātāpitaro yācitvā pabbajjaṃ alabhamānā kulagharaṃ gatā gabbhasaṇṭhitampi ajānantī sāmikaṃ ārādhetvā tena anuññātā bhikkhunīsu pabbajitā. Tassā gabbhininimittaṃ disvā bhikkhuniyo devadattaṃ pucchiṃsu, so ‘‘assamaṇī’’ti āha. Dasabalaṃ pucchiṃsu, satthā upālittheraṃ paṭicchāpesi. Thero sāvatthinagaravāsīni kulāni visākhañca upāsikaṃ pakkosāpetvā sodhento, – ‘‘pure laddho gabbho, pabbajjā arogā’’ti āha. Satthā ‘‘suvinicchitaṃ adhikaraṇa’’nti therassa sādhukāraṃ adāsi. Sā bhikkhunī suvaṇṇabimbasadisaṃ puttaṃ vijāyi, taṃ gahetvā rājā pasenadi kosalo posāpesi. ‘‘Kassapo’’ti cassa nāmaṃ katvā aparabhāge alaṅkaritvā satthu santikaṃ netvā pabbājesi. Iti rañño posāvanikaputtattāpi taṃ ‘‘kumārakassapo’’ti sañjāniṃsūti.
ਅਨ੍ਧવਨੇਤਿ ਏવਂਨਾਮਕੇ વਨੇ। ਤਂ ਕਿਰ વਨਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਕਾਲੇ ਅવਿਜਹਿਤਨਾਮਂ ਅਨ੍ਧવਨਂਤ੍વੇવ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿવਿਭਾવਨਾ – ਅਪ੍ਪਾਯੁਕਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਹਿ ਸਰੀਰਧਾਤੁ ਨ ਏਕਗ੍ਘਨਾ ਹੋਤਿ। ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਾਨੁਭਾવੇਨ વਿਪ੍ਪਕਿਰਿਯਤਿ। ਤੇਨੇવ ਅਮ੍ਹਾਕਮ੍ਪਿ ਭਗવਾ, – ‘‘ਅਹਂ ਨ ਚਿਰਟ੍ਠਿਤਿਕੋ, ਅਪ੍ਪਕੇਹਿ ਸਤ੍ਤੇਹਿ ਅਹਂ ਦਿਟ੍ਠੋ, ਯੇਹਿ ਨ ਦਿਟ੍ਠੋ, ਤੇવ ਬਹੁਤਰਾ, ਤੇ ਮੇ ਧਾਤੁਯੋ ਆਦਾਯ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਪੂਜੇਨ੍ਤਾ ਸਗ੍ਗਪਰਾਯਣਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੇ, ‘‘ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਰੀਰਂ વਿਪ੍ਪਕਿਰਿਯਤੂ’’ਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਦੀਘਾਯੁਕਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਪਨ ਸੁવਣ੍ਣਕ੍ਖਨ੍ਧੋ વਿਯ ਏਕਗ੍ਘਨਂ ਧਾਤੁਸਰੀਰਂ ਤਿਟ੍ਠਤਿ।
Andhavaneti evaṃnāmake vane. Taṃ kira vanaṃ dvinnaṃ buddhānaṃ kāle avijahitanāmaṃ andhavanaṃtveva paññāyati. Tatrāyaṃ paññattivibhāvanā – appāyukabuddhānañhi sarīradhātu na ekagghanā hoti. Adhiṭṭhānānubhāvena vippakiriyati. Teneva amhākampi bhagavā, – ‘‘ahaṃ na ciraṭṭhitiko, appakehi sattehi ahaṃ diṭṭho, yehi na diṭṭho, teva bahutarā, te me dhātuyo ādāya tattha tattha pūjentā saggaparāyaṇā bhavissantī’’ti parinibbānakāle, ‘‘attano sarīraṃ vippakiriyatū’’ti adhiṭṭhāsi. Dīghāyukabuddhānaṃ pana suvaṇṇakkhandho viya ekagghanaṃ dhātusarīraṃ tiṭṭhati.
ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸਾਪਿ ਭਗવਤੋ ਤਥੇવ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਤਤੋ ਮਹਾਜਨਾ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ, ‘‘ਧਾਤੁਯੋ ਏਕਗ੍ਘਨਾ ਨ ਸਕ੍ਕਾ વਿਯੋਜੇਤੁਂ, ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਸਮ੍ਮਨ੍ਤਯਿਤ੍વਾ ਏਕਗ੍ਘਨਮੇવ ਚੇਤਿਯਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮ, ਕਿਤ੍ਤਕਂ ਪਨ ਹੋਤੁ ਤਨ੍ਤਿ ਆਹਂਸੁ। ਏਕੇ ਸਤ੍ਤਯੋਜਨਿਯਨ੍ਤਿ ਆਹਂਸੁ। ਏਤਂ ਅਤਿਮਹਨ੍ਤਂ, ਅਨਾਗਤੇ ਜਗ੍ਗਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਛਯੋਜਨਂ ਹੋਤੁ, ਪਞ੍ਚਯੋਜਨਂ… ਚਤੁਯੋਜਨਂ… ਤਿਯੋਜਨਂ… ਦ੍વਿਯੋਜਨਂ… ਏਕਯੋਜਨਂ ਹੋਤੂਤਿ ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਂ ਕਤ੍વਾ ਇਟ੍ਠਕਾ ਕੀਦਿਸਾ ਹੋਨ੍ਤੂਤਿ ਬਾਹਿਰਨ੍ਤੇ ਇਟ੍ਠਕਾ ਰਤ੍ਤਸੁવਣ੍ਣਮਯਾ ਏਕਗ੍ਘਨਾ ਸਤਸਹਸ੍ਸਗ੍ਘਨਿਕਾ ਹੋਨ੍ਤੁ, ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਿਮਨ੍ਤੇ ਪਞ੍ਞਾਸਸਹਸ੍ਸਗ੍ਘਨਿਕਾ। ਹਰਿਤਾਲਮਨੋਸਿਲਾਹਿ ਮਤ੍ਤਿਕਾਕਿਚ੍ਚਂ ਕਯਿਰਤੁ, ਤੇਲੇਨ ਉਦਕਕਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਨਿਟ੍ਠਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਮੁਖਾਨਿ ਚਤੁਧਾ વਿਭਜਿਂਸੁ। ਰਾਜਾ ਏਕਂ ਮੁਖਂ ਗਣ੍ਹਿ, ਰਾਜਪੁਤ੍ਤੋ ਪਥવਿਨ੍ਦਰਕੁਮਾਰੋ ਏਕਂ, ਅਮਚ੍ਚਾਨਂ ਜੇਟ੍ਠਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸੇਨਾਪਤਿ ਏਕਂ, ਜਨਪਦਾਨਂ ਜੇਟ੍ਠਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸੇਟ੍ਠਿ ਏਕਂ।
Kassapassāpi bhagavato tatheva aṭṭhāsi. Tato mahājanā sannipatitvā, ‘‘dhātuyo ekagghanā na sakkā viyojetuṃ, kiṃ karissāmā’’ti sammantayitvā ekagghanameva cetiyaṃ karissāma, kittakaṃ pana hotu tanti āhaṃsu. Eke sattayojaniyanti āhaṃsu. Etaṃ atimahantaṃ, anāgate jaggituṃ na sakkā, chayojanaṃ hotu, pañcayojanaṃ… catuyojanaṃ… tiyojanaṃ… dviyojanaṃ… ekayojanaṃ hotūti sanniṭṭhānaṃ katvā iṭṭhakā kīdisā hontūti bāhirante iṭṭhakā rattasuvaṇṇamayā ekagghanā satasahassagghanikā hontu, abbhantarimante paññāsasahassagghanikā. Haritālamanosilāhi mattikākiccaṃ kayiratu, telena udakakiccanti niṭṭhaṃ gantvā cattāri mukhāni catudhā vibhajiṃsu. Rājā ekaṃ mukhaṃ gaṇhi, rājaputto pathavindarakumāro ekaṃ, amaccānaṃ jeṭṭhako hutvā senāpati ekaṃ, janapadānaṃ jeṭṭhako hutvā seṭṭhi ekaṃ.
ਤਤ੍ਥ ਧਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨਤਾਯ ਰਾਜਾਪਿ ਸੁવਣ੍ਣਂ ਨੀਹਰਾਪੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਗਹਿਤਮੁਖੇ ਕਮ੍ਮਂ ਆਰਭਿ, ਉਪਰਾਜਾਪਿ, ਸੇਨਾਪਤਿਪਿ। ਸੇਟ੍ਠਿਨਾ ਗਹਿਤਮੁਖੇ ਪਨ ਕਮ੍ਮਂ ਓਲੀਯਤਿ। ਤਤੋ ਯਸੋਰਤੋ ਨਾਮ ਏਕੋ ਉਪਾਸਕੋ ਤੇਪਿਟਕੋ ਭਾਣਕੋ ਅਨਾਗਾਮੀ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ, ਸੋ ਕਮ੍ਮਂ ਓਲੀਯਤੀਤਿ ਞਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚ ਸਕਟਸਤਾਨਿ ਯੋਜਾਪੇਤ੍વਾ ਜਨਪਦਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕਸ੍ਸਪਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ વੀਸਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਠਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ। ਤਸ੍ਸ ਯੋਜਨਿਕਂ ਰਤਨਚੇਤਿਯਂ ਕਯਿਰਤਿ, ਯੋ ਯਂ ਦਾਤੁਂ ਉਸ੍ਸਹਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਂ વਾ ਹਿਰਞ੍ਞਂ વਾ ਸਤ੍ਤਰਤਨਂ વਾ ਹਰਿਤਾਲਂ વਾ ਮਨੋਸਿਲਂ વਾ, ਸੋ ਤਂ ਦੇਤੂ’’ਤਿ ਸਮਾਦਪੇਸਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਥਾਮੇਨ ਹਿਰਞ੍ਞਸੁવਣ੍ਣਾਦੀਨਿ ਅਦਂਸੁ। ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾ ਤੇਲਤਣ੍ਡੁਲਾਦੀਨਿ ਦੇਨ੍ਤਿਯੇવ। ਉਪਾਸਕੋ ਤੇਲਤਣ੍ਡੁਲਾਦੀਨਿ ਕਮ੍ਮਕਾਰਾਨਂ ਭਤ੍ਤવੇਤਨਤ੍ਥਂ ਪਹਿਣਾਤਿ, ਅવਸੇਸੇਹਿ ਸੁવਣ੍ਣਂ ਚੇਤਾਪੇਤ੍વਾ ਪਹਿਣਾਤਿ, ਏવਂ ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪਂ ਅਚਰਿ।
Tattha dhanasampannatāya rājāpi suvaṇṇaṃ nīharāpetvā attanā gahitamukhe kammaṃ ārabhi, uparājāpi, senāpatipi. Seṭṭhinā gahitamukhe pana kammaṃ olīyati. Tato yasorato nāma eko upāsako tepiṭako bhāṇako anāgāmī ariyasāvako, so kammaṃ olīyatīti ñatvā pañca sakaṭasatāni yojāpetvā janapadaṃ gantvā ‘‘kassapasammāsambuddho vīsativassasahassāni ṭhatvā parinibbuto. Tassa yojanikaṃ ratanacetiyaṃ kayirati, yo yaṃ dātuṃ ussahati suvaṇṇaṃ vā hiraññaṃ vā sattaratanaṃ vā haritālaṃ vā manosilaṃ vā, so taṃ detū’’ti samādapesi. Manussā attano attano thāmena hiraññasuvaṇṇādīni adaṃsu. Asakkontā telataṇḍulādīni dentiyeva. Upāsako telataṇḍulādīni kammakārānaṃ bhattavetanatthaṃ pahiṇāti, avasesehi suvaṇṇaṃ cetāpetvā pahiṇāti, evaṃ sakalajambudīpaṃ acari.
ਚੇਤਿਯੇ ਕਮ੍ਮਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਨ੍ਤਿ ਚੇਤਿਯਟ੍ਠਾਨਤੋ ਪਣ੍ਣਂ ਪਹਿਣਿਂਸੁ – ‘‘ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਆਚਰਿਯੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਚੇਤਿਯਂ વਨ੍ਦਤੂ’’ਤਿ। ਸੋਪਿ ਪਣ੍ਣਂ ਪਹਿਣਿ – ‘‘ਮਯਾ ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪੋ ਸਮਾਦਪਿਤੋ, ਯਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਨ੍ਤੂ’’ਤਿ। ਦ੍વੇਪਿ ਪਣ੍ਣਾਨਿ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਸਮਾਗਮਿਂਸੁ। ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਪਣ੍ਣਤੋ ਪਨ ਚੇਤਿਯਟ੍ਠਾਨਤੋ ਪਣ੍ਣਂ ਪਠਮਤਰਂ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਸੋ ਪਣ੍ਣਂ વਾਚੇਤ੍વਾ ਚੇਤਿਯਂ વਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਏਕਕੋવ ਨਿਕ੍ਖਮਿ। ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਅਟવਿਯਂ ਪਞ੍ਚ ਚੋਰਸਤਾਨਿ ਉਟ੍ਠਹਿਂਸੁ। ਤਤ੍ਰੇਕਚ੍ਚੇ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਇਮਿਨਾ ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪਤੋ ਹਿਰਞ੍ਞਸੁવਣ੍ਣਂ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਿਤਂ, ਨਿਧਿਕੁਮ੍ਭੀ ਨੋ ਪવਟ੍ਟਮਾਨਾ ਆਗਤਾਤਿ ਅવਸੇਸਾਨਂ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ਤਂ ਅਗ੍ਗਹੇਸੁਂ। ਕਸ੍ਮਾ ਤਾਤਾ, ਮਂ ਗਣ੍ਹਥਾਤਿ? ਤਯਾ ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪਤੋ ਸਬ੍ਬਂ ਹਿਰਞ੍ਞਸੁવਣ੍ਣਂ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਿਤਂ, ਅਮ੍ਹਾਕਮ੍ਪਿ ਥੋਕਂ ਥੋਕਂ ਦੇਹੀਤਿ। ਕਿਂ ਤੁਮ੍ਹੇ ਨ ਜਾਨਾਥ, ਕਸ੍ਸਪੋ ਭਗવਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਯੋਜਨਿਕਂ ਰਤਨਚੇਤਿਯਂ ਕਯਿਰਤਿ, ਤਦਤ੍ਥਾਯ ਮਯਾ ਸਮਾਦਪਿਤਂ, ਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਥਾਯ। ਤਂ ਤਂ ਲਦ੍ਧਲਦ੍ਧਟ੍ਠਾਨਤੋ ਤਤ੍ਥੇવ ਪੇਸਿਤਂ, ਮਯ੍ਹਂ ਪਨ ਨਿવਤ੍ਥਸਾਟਕਮਤ੍ਤਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਂ વਿਤ੍ਤਂ ਕਾਕਣਿਕਮ੍ਪਿ ਨਤ੍ਥੀਤਿ।
Cetiye kammaṃ niṭṭhitanti cetiyaṭṭhānato paṇṇaṃ pahiṇiṃsu – ‘‘niṭṭhitaṃ kammaṃ ācariyo āgantvā cetiyaṃ vandatū’’ti. Sopi paṇṇaṃ pahiṇi – ‘‘mayā sakalajambudīpo samādapito, yaṃ atthi, taṃ gahetvā kammaṃ niṭṭhāpentū’’ti. Dvepi paṇṇāni antarāmagge samāgamiṃsu. Ācariyassa paṇṇato pana cetiyaṭṭhānato paṇṇaṃ paṭhamataraṃ ācariyassa hatthaṃ agamāsi. So paṇṇaṃ vācetvā cetiyaṃ vandissāmīti ekakova nikkhami. Antarāmagge aṭaviyaṃ pañca corasatāni uṭṭhahiṃsu. Tatrekacce taṃ disvā iminā sakalajambudīpato hiraññasuvaṇṇaṃ sampiṇḍitaṃ, nidhikumbhī no pavaṭṭamānā āgatāti avasesānaṃ ārocetvā taṃ aggahesuṃ. Kasmā tātā, maṃ gaṇhathāti? Tayā sakalajambudīpato sabbaṃ hiraññasuvaṇṇaṃ sampiṇḍitaṃ, amhākampi thokaṃ thokaṃ dehīti. Kiṃ tumhe na jānātha, kassapo bhagavā parinibbuto, tassa yojanikaṃ ratanacetiyaṃ kayirati, tadatthāya mayā samādapitaṃ, no attano atthāya. Taṃ taṃ laddhaladdhaṭṭhānato tattheva pesitaṃ, mayhaṃ pana nivatthasāṭakamattaṃ ṭhapetvā aññaṃ vittaṃ kākaṇikampi natthīti.
ਏਕੇ, ‘‘ਏવਮੇਤਂ વਿਸ੍ਸਜੇਥ ਆਚਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹਂਸੁ। ਏਕੇ, ‘‘ਅਯਂ ਰਾਜਪੂਜਿਤੋ ਅਮਚ੍ਚਪੂਜਿਤੋ , ਅਮ੍ਹੇਸੁ ਕਞ੍ਚਿਦੇવ ਨਗਰવੀਥਿਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ਰਾਜਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤਾਦੀਨਂ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ਅਨਯવ੍ਯਸਨਂ ਪਾਪੁਣਾਪੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਆਹਂਸੁ। ਉਪਾਸਕੋ, ‘‘ਤਾਤਾ, ਨਾਹਂ ਏવਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਞ੍ਚ ਖੋ ਤੇਸੁ ਕਾਰੁਞ੍ਞੇਨ, ਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਜੀવਿਤਨਿਕਨ੍ਤਿਯਾ। ਅਥ ਤੇਸੁ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਬ੍ਬੋਤਿ વਿવਦਨ੍ਤੇਸੁ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਲਦ੍ਧਿਕਾ ਏવ ਬਹੁਤਰਾ ਹੁਤ੍વਾ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪਯਿਂਸੁ।
Eke, ‘‘evametaṃ vissajetha ācariya’’nti āhaṃsu. Eke, ‘‘ayaṃ rājapūjito amaccapūjito , amhesu kañcideva nagaravīthiyaṃ disvā rājarājamahāmattādīnaṃ ārocetvā anayavyasanaṃ pāpuṇāpeyyā’’ti āhaṃsu. Upāsako, ‘‘tātā, nāhaṃ evaṃ karissāmī’’ti āha. Tañca kho tesu kāruññena, na attano jīvitanikantiyā. Atha tesu gahetabbo vissajjetabboti vivadantesu gahetabboti laddhikā eva bahutarā hutvā jīvitā voropayiṃsu.
ਤੇਸਂ ਬਲવਗੁਣੇ ਅਰਿਯਸਾવਕੇ ਅਪਰਾਧੇਨ ਨਿਬ੍ਬੁਤਦੀਪਸਿਖਾ વਿਯ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਿਂਸੁ। ਤੇ, ‘‘ਕਹਂ ਭੋ ਚਕ੍ਖੁ, ਕਹਂ ਭੋ ਚਕ੍ਖੂ’’ਤਿ વਿਪ੍ਪਲਪਨ੍ਤਾ ਏਕਚ੍ਚੇ ਞਾਤਕੇਹਿ ਗੇਹਂ ਨੀਤਾ। ਏਕਚ੍ਚੇ ਨੋਞਾਤਕਾ ਅਨਾਥਾਤਿ ਤਤ੍ਥੇવ ਅਟવਿਯਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯਂ વਸਿਂਸੁ। ਅਟવਿਂ ਆਗਤਮਨੁਸ੍ਸਾ ਕਾਰੁਞ੍ਞੇਨ ਤੇਸਂ ਤਣ੍ਡੁਲਂ વਾ ਪੁਟਭਤ੍ਤਂ વਾ ਪਰਿਬ੍ਬਯਂ વਾ ਦੇਨ੍ਤਿ। ਦਾਰੁਪਣ੍ਣਾਦੀਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਗਤਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਕੁਹਿਂ ਗਤਤ੍ਥਾਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਅਨ੍ਧવਨਂ ਗਤਮ੍ਹਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਕਾਲੇ ਤਂ વਨਂ ਅਨ੍ਧવਨਂਤ੍વੇવ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਕਸ੍ਸਪਬੁਦ੍ਧਕਾਲੇ ਪਨੇਤਂ ਛਡ੍ਡਿਤਜਨਪਦੇ ਅਟવਿ ਅਹੋਸਿ। ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਾ ਅવਿਦੂਰੇ ਜੇਤવਨਸ੍ਸ ਪਿਟ੍ਠਿਭਾਗੇ ਪવਿવੇਕਕਾਮਾਨਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾਨਂ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਪਧਾਨਘਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਤਤ੍ਥ ਆਯਸ੍ਮਾ ਕੁਮਾਰਕਸ੍ਸਪੋ ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਸੇਖਪਟਿਪਦਂ ਪੂਰਯਮਾਨੋ વਿਹਰਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਨ੍ਧવਨੇ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ।
Tesaṃ balavaguṇe ariyasāvake aparādhena nibbutadīpasikhā viya akkhīni antaradhāyiṃsu. Te, ‘‘kahaṃ bho cakkhu, kahaṃ bho cakkhū’’ti vippalapantā ekacce ñātakehi gehaṃ nītā. Ekacce noñātakā anāthāti tattheva aṭaviyaṃ rukkhamūle paṇṇasālāyaṃ vasiṃsu. Aṭaviṃ āgatamanussā kāruññena tesaṃ taṇḍulaṃ vā puṭabhattaṃ vā paribbayaṃ vā denti. Dārupaṇṇādīnaṃ atthāya gantvā āgatā manussā kuhiṃ gatatthāti vutte andhavanaṃ gatamhāti vadanti. Evaṃ dvinnampi buddhānaṃ kāle taṃ vanaṃ andhavanaṃtveva paññāyati. Kassapabuddhakāle panetaṃ chaḍḍitajanapade aṭavi ahosi. Amhākaṃ bhagavato kāle sāvatthiyā avidūre jetavanassa piṭṭhibhāge pavivekakāmānaṃ kulaputtānaṃ vasanaṭṭhānaṃ padhānagharaṃ ahosi, tattha āyasmā kumārakassapo tena samayena sekhapaṭipadaṃ pūrayamāno viharati. Tena vuttaṃ ‘‘andhavane viharatī’’ti.
ਅਞ੍ਞਤਰਾ ਦੇવਤਾਤਿ ਨਾਮਗੋਤ੍ਤવਸੇਨ ਅਪਾਕਟਾ ਏਕਾ ਦੇવਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਅਭਿਜਾਨਾਤਿ ਨੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਅਹੁਞਾਤਞ੍ਞਤਰਸ੍ਸ ਮਹੇਸਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਤਣ੍ਹਾਸਙ੍ਖਯવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਭਾਸਿਤਾ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੬੫) ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਅਭਿਞ੍ਞਾਤੋ ਸਕ੍ਕੋਪਿ ਦੇવਰਾਜਾ ਅਞ੍ਞਤਰੋਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਦੇવਤਾਤਿ ਚ ਇਦਂ ਦੇવਾਨਮ੍ਪਿ ਦੇવਧੀਤਾਨਮ੍ਪਿ ਸਾਧਾਰਣવਚਨਂ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨਤ੍ਥੇ ਦੇવੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਯ ਰਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਸਦ੍ਦੋ ਖਯਸੁਨ੍ਦਰਾਭਿਰੂਪਅਬ੍ਭਨੁਮੋਦਨਾਦੀਸੁ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਤਤ੍ਥ – ‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰਤ੍ਤਿ, ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਪਠਮੋ ਯਾਮੋ, ਚਿਰਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ, ਉਦ੍ਦਿਸਤੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦੀਸੁ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੮.੨੦) ਖਯੇ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ‘‘ਅਯਂ ਇਮੇਸਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤਰੋ ਚ ਪਣੀਤਤਰੋ ਚਾ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੧੦੦) ਏવਮਾਦੀਸੁ ਸੁਨ੍ਦਰੇ।
Aññatarā devatāti nāmagottavasena apākaṭā ekā devatāti attho. ‘‘Abhijānāti no, bhante, bhagavā ahuñātaññatarassa mahesakkhassa saṃkhittena taṇhāsaṅkhayavimuttiṃ bhāsitā’’ti (ma. ni. 1.365) ettha pana abhiññāto sakkopi devarājā aññataroti vutto. Devatāti ca idaṃ devānampi devadhītānampi sādhāraṇavacanaṃ. Imasmiṃ panatthe devo adhippeto. Abhikkantāya rattiyāti ettha abhikkantasaddo khayasundarābhirūpaabbhanumodanādīsu dissati. Tattha – ‘‘abhikkantā, bhante, ratti, nikkhanto paṭhamo yāmo, ciranisinno bhikkhusaṅgho, uddisatu, bhante, bhagavā bhikkhūnaṃ pātimokkha’’nti evamādīsu (a. ni. 8.20) khaye dissati. ‘‘Ayaṃ imesaṃ catunnaṃ puggalānaṃ abhikkantataro ca paṇītataro cā’’ti (a. ni. 4.100) evamādīsu sundare.
‘‘ਕੋ ਮੇ વਨ੍ਦਤਿ ਪਾਦਾਨਿ, ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਯਸਸਾ ਜਲਂ।
‘‘Ko me vandati pādāni, iddhiyā yasasā jalaṃ;
ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤੇਨ વਣ੍ਣੇਨ, ਸਬ੍ਬਾ ਓਭਾਸਯਂ ਦਿਸਾ’’ਤਿ॥ (વਿ॰ વ॰ ੮੫੭) –
Abhikkantena vaṇṇena, sabbā obhāsayaṃ disā’’ti. (vi. va. 857) –
ਏવਮਾਦੀਸੁ ਅਭਿਰੂਪੇ। ‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭੋ ਗੋਤਮਾ’’ਤਿ ਏવਮਾਦੀਸੁ (ਪਾਰਾ॰ ੧੫) ਅਬ੍ਭਨੁਮੋਦਨੇ। ਇਧ ਪਨ ਖਯੇ। ਤੇਨ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾਯ ਰਤ੍ਤਿਯਾਤਿ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਾਯ ਰਤ੍ਤਿਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥਾਯਂ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮਸਮਨਨ੍ਤਰੇ ਆਗਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤવਣ੍ਣਾਤਿ ਇਧ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਸਦ੍ਦੋ ਅਭਿਰੂਪੇ। વਣ੍ਣਸਦ੍ਦੋ ਪਨ ਛવਿ-ਥੁਤਿ-ਕੁਲવਗ੍ਗਕਾਰਣ-ਸਣ੍ਠਾਨਪਮਾਣਰੂਪਾਯਤਨਾਦੀਸੁ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਤਤ੍ਥ, ‘‘ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣੋਸਿ ਭਗવਾ’’ਤਿ ਏવਮਾਦੀਸੁ ਛવਿਯਾ। ‘‘ਕਦਾ ਸਞ੍ਞੂਲ਼੍ਹਾ ਪਨ ਤੇ ਗਹਪਤਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ વਣ੍ਣਾ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੭੭) ਏવਮਾਦੀਸੁ ਥੁਤਿਯਂ। ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰੋਮੇ, ਭੋ ਗੋਤਮ, વਣ੍ਣਾ’’ਤਿ ਏવਮਾਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੧੫) ਕੁਲવਗ੍ਗੇ। ‘‘ਅਥ ਕੇਨ ਨੁ વਣ੍ਣੇਨ, ਗਨ੍ਧਥੇਨੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ ਏવਮਾਦੀਸੁ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੩੪) ਕਾਰਣੇ। ‘‘ਮਹਨ੍ਤਂ ਹਤ੍ਥਿਰਾਜવਣ੍ਣਂ ਅਭਿਨਿਮ੍ਮਿਨਿਤ੍વਾ’’ਤਿ ਏવਮਾਦੀਸੁ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੩੮) ਸਣ੍ਠਾਨੇ। ‘‘ਤਯੋ ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ વਣ੍ਣਾ’’ਤਿ ਏવਮਾਦੀਸੁ (ਪਾਰਾ॰ ੬੦੨) ਪਮਾਣੇ। ‘‘વਣ੍ਣੋ ਗਨ੍ਧੋ ਰਸੋ ਓਜਾ’’ਤਿ ਏવਮਾਦੀਸੁ ਰੂਪਾਯਤਨੇ। ਸੋ ਇਧ ਛવਿਯਂ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਤੇਨ ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤવਣ੍ਣਾਤਿ ਅਭਿਰੂਪਛવਿਇਟ੍ਠવਣ੍ਣਾ, ਮਨਾਪવਣ੍ਣਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਦੇવਤਾ ਹਿ ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕਂ ਆਗਚ੍ਛਮਾਨਾ ਪਕਤਿવਣ੍ਣਂ ਪਕਤਿਇਦ੍ਧਿਂ ਪਜਹਿਤ੍વਾ ਓਲ਼ਾਰਿਕਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਕਤ੍વਾ ਅਤਿਰੇਕવਣ੍ਣਂ ਅਤਿਰੇਕਇਦ੍ਧਿਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਨਟਸਮਜ੍ਜਾਦੀਨਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ વਿਯ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤੇਨ ਕਾਯੇਨ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਤਥੇવ ਆਗਤੋ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤવਣ੍ਣਾ’’ਤਿ।
Evamādīsu abhirūpe. ‘‘Abhikkantaṃ, bho gotamā’’ti evamādīsu (pārā. 15) abbhanumodane. Idha pana khaye. Tena abhikkantāya rattiyāti parikkhīṇāya rattiyāti vuttaṃ hoti. Tatthāyaṃ devaputto majjhimayāmasamanantare āgatoti veditabbo. Abhikkantavaṇṇāti idha abhikkantasaddo abhirūpe. Vaṇṇasaddo pana chavi-thuti-kulavaggakāraṇa-saṇṭhānapamāṇarūpāyatanādīsu dissati. Tattha, ‘‘suvaṇṇavaṇṇosi bhagavā’’ti evamādīsu chaviyā. ‘‘Kadā saññūḷhā pana te gahapati samaṇassa gotamassa vaṇṇā’’ti (ma. ni. 2.77) evamādīsu thutiyaṃ. ‘‘Cattārome, bho gotama, vaṇṇā’’ti evamādīsu (dī. ni. 3.115) kulavagge. ‘‘Atha kena nu vaṇṇena, gandhathenoti vuccatī’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 1.234) kāraṇe. ‘‘Mahantaṃ hatthirājavaṇṇaṃ abhinimminitvā’’ti evamādīsu (saṃ. ni. 1.138) saṇṭhāne. ‘‘Tayo pattassa vaṇṇā’’ti evamādīsu (pārā. 602) pamāṇe. ‘‘Vaṇṇo gandho raso ojā’’ti evamādīsu rūpāyatane. So idha chaviyaṃ daṭṭhabbo. Tena abhikkantavaṇṇāti abhirūpachaviiṭṭhavaṇṇā, manāpavaṇṇāti vuttaṃ hoti. Devatā hi manussalokaṃ āgacchamānā pakativaṇṇaṃ pakatiiddhiṃ pajahitvā oḷārikaṃ attabhāvaṃ katvā atirekavaṇṇaṃ atirekaiddhiṃ māpetvā naṭasamajjādīni gacchantā manussā viya abhisaṅkhatena kāyena āgacchanti. Ayampi devaputto tatheva āgato. Tena vuttaṃ ‘‘abhikkantavaṇṇā’’ti.
ਕੇવਲਕਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕੇવਲਸਦ੍ਦੋ ਅਨવਸੇਸ-ਯੇਭੂਯ੍ਯ-ਅਬ੍ਯਾਮਿਸ੍ਸਾਨਤਿਰੇਕਦਲ਼੍ਹਤ੍ਥ-વਿਸਂਯੋਗਾਦਿਅਨੇਕਤ੍ਥੋ। ਤਥਾ ਹਿਸ੍ਸ, ‘‘ਕੇવਲਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯ’’ਨ੍ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੧) ਏવਮਾਦੀਸੁ ਅਨવਸੇਸਤ੍ਤਮਤ੍ਥੋ। ‘‘ਕੇવਲਕਪ੍ਪਾ ਚ ਅਙ੍ਗਮਗਧਾ ਪਹੂਤਂ ਖਾਦਨੀਯਂ ਭੋਜਨੀਯਂ ਆਦਾਯ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਏવਮਾਦੀਸੁ ਯੇਭੁਯ੍ਯਤਾ। ‘‘ਕੇવਲਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧਸ੍ਸ ਸਮੁਦਯੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ (વਿਭ॰ ੨੨੫) ਏવਮਾਦੀਸੁ ਅਬ੍ਯਾਮਿਸ੍ਸਤਾ। ‘‘ਕੇવਲਂ ਸਦ੍ਧਾਮਤ੍ਤਕਂ ਨੂਨ ਅਯਮਾਯਸ੍ਮਾ’’ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੨੪੪) ਏવਮਾਦੀਸੁ ਅਨਤਿਰੇਕਤਾ। ‘‘ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਬਾਹਿਯੋ ਨਾਮ ਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕੋ ਕੇવਲਕਪ੍ਪਂ ਸਙ੍ਘਭੇਦਾਯ ਠਿਤੋ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੪੩) ਏવਮਾਦੀਸੁ ਦਲ਼੍ਹਤ੍ਥਤਾ । ‘‘ਕੇવਲੀ વੁਸਿਤવਾ ਉਤ੍ਤਮਪੁਰਿਸੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੫੭) ਏવਮਾਦੀਸੁ વਿਸਂਯੋਗੋ। ਇਧ ਪਨਸ੍ਸ ਅਨવਸੇਸਤ੍ਤਮਤ੍ਥੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ।
Kevalakappanti ettha kevalasaddo anavasesa-yebhūyya-abyāmissānatirekadaḷhattha-visaṃyogādianekattho. Tathā hissa, ‘‘kevalaparipuṇṇaṃ parisuddhaṃ brahmacariya’’nti (pārā. 1) evamādīsu anavasesattamattho. ‘‘Kevalakappā ca aṅgamagadhā pahūtaṃ khādanīyaṃ bhojanīyaṃ ādāya upasaṅkamissantī’’ti evamādīsu yebhuyyatā. ‘‘Kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hotī’’ti (vibha. 225) evamādīsu abyāmissatā. ‘‘Kevalaṃ saddhāmattakaṃ nūna ayamāyasmā’’ti (mahāva. 244) evamādīsu anatirekatā. ‘‘Āyasmato anuruddhassa bāhiyo nāma saddhivihāriko kevalakappaṃ saṅghabhedāya ṭhito’’ti (a. ni. 4.243) evamādīsu daḷhatthatā . ‘‘Kevalī vusitavā uttamapurisoti vuccatī’’ti (saṃ. ni. 3.57) evamādīsu visaṃyogo. Idha panassa anavasesattamatthoti adhippeto.
ਕਪ੍ਪਸਦ੍ਦੋ ਪਨਾਯਂ ਅਭਿਸਦ੍ਦਹਨ-વੋਹਾਰ-ਕਾਲ-ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ- ਛੇਦਨ-વਿਕਪ੍ਪ-ਲੇਸ-ਸਮਨ੍ਤਭਾવਾਦਿ-ਅਨੇਕਤ੍ਥੋ। ਤਥਾ ਹਿਸ੍ਸ, ‘‘ਓਕਪ੍ਪਨਿਯਮੇਤਂ ਭੋਤੋ ਗੋਤਮਸ੍ਸ, ਯਥਾ ਤਂ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸਾ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੮੭) ਏવਮਾਦੀਸੁ ਅਭਿਸਦ੍ਦਹਨਮਤ੍ਥੋ। ‘‘ਅਨੁਜਾਨਾਮਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਸਮਣਕਪ੍ਪੇਹਿ ਫਲਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ (ਚੂਲ਼વ॰ ੨੫੦) ਏવਮਾਦੀਸੁ વੋਹਾਰੋ। ‘‘ਯੇਨ ਸੁਦਂ ਨਿਚ੍ਚਕਪ੍ਪਂ વਿਹਰਾਮੀ’’ਤਿ ਏવਮਾਦੀਸੁ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੮੭) ਕਾਲੋ। ‘‘ਇਚ੍ਚਾਯਸ੍ਮਾ ਕਪ੍ਪੋ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੨੪) ਏવਮਾਦੀਸੁ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ। ‘‘ਅਲਙ੍ਕਤਾ ਕਪ੍ਪਿਤਕੇਸਮਸ੍ਸੂ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੩੬੫) ਏવਮਾਦੀਸੁ ਛੇਦਨਂ। ‘‘ਕਪ੍ਪਤਿ ਦ੍વਙ੍ਗੁਲਕਪ੍ਪੋ’’ਤਿ (ਚੂਲ਼વ॰ ੪੪੬) ਏવਮਾਦੀਸੁ વਿਕਪ੍ਪੋ। ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਕਪ੍ਪੋ ਨਿਪਜ੍ਜਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੮.੮੦) ਏવਮਾਦੀਸੁ ਲੇਸੋ। ‘‘ਕੇવਲਕਪ੍ਪਂ વੇਲ਼ੁવਨਂ ਓਭਾਸੇਤ੍વਾ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੯੪) ਏવਮਾਦੀਸੁ ਸਮਨ੍ਤਭਾવੋ। ਇਧ ਪਨਸ੍ਸ ਸਮਨ੍ਤਭਾવੋ ਅਤ੍ਥੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਕੇવਲਕਪ੍ਪਂ ਅਨ੍ਧવਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਨવਸੇਸਂ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਅਨ੍ਧવਨਨ੍ਤਿ ਏવਮਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ।
Kappasaddo panāyaṃ abhisaddahana-vohāra-kāla-paññatti- chedana-vikappa-lesa-samantabhāvādi-anekattho. Tathā hissa, ‘‘okappaniyametaṃ bhoto gotamassa, yathā taṃ arahato sammāsambuddhassā’’ti (ma. ni. 1.387) evamādīsu abhisaddahanamattho. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pañcahi samaṇakappehi phalaṃ paribhuñjitu’’nti (cūḷava. 250) evamādīsu vohāro. ‘‘Yena sudaṃ niccakappaṃ viharāmī’’ti evamādīsu (ma. ni. 1.387) kālo. ‘‘Iccāyasmā kappo’’ti (saṃ. ni. 3.124) evamādīsu paññatti. ‘‘Alaṅkatā kappitakesamassū’’ti (saṃ. ni. 4.365) evamādīsu chedanaṃ. ‘‘Kappati dvaṅgulakappo’’ti (cūḷava. 446) evamādīsu vikappo. ‘‘Atthi kappo nipajjitu’’nti (a. ni. 8.80) evamādīsu leso. ‘‘Kevalakappaṃ veḷuvanaṃ obhāsetvā’’ti (saṃ. ni. 1.94) evamādīsu samantabhāvo. Idha panassa samantabhāvo attho adhippeto. Tasmā kevalakappaṃ andhavananti ettha anavasesaṃ samantato andhavananti evamattho daṭṭhabbo.
ਓਭਾਸੇਤ੍વਾਤਿ વਤ੍ਥਾਲਙ੍ਕਾਰਸਰੀਰਸਮੁਟ੍ਠਿਤਾਯ ਆਭਾਯ ਫਰਿਤ੍વਾ, ਚਨ੍ਦਿਮਾ વਿਯ ਚ ਸੂਰਿਯੋ વਿਯ ਚ ਏਕੋਭਾਸਂ ਏਕਪਜ੍ਜੋਤਂ ਕਰਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸੀਤਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਅਨ੍ਤੇ, ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਓਕਾਸੇ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਏਤਦવੋਚਾਤਿ ਏਤਂ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿਆਦਿવਚਨਮવੋਚ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨਾਯਂ ਅવਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸਮਣવੋਹਾਰੇਨੇવ ਕਥੇਤੀਤਿ? ਸਮਣਸਞ੍ਞਾਸਮੁਦਾਚਾਰੇਨੇવ। ਏવਂ ਕਿਰਸ੍ਸ ਅਹੋਸਿ – ‘‘ਅਯਂ ਅਨ੍ਤਰਾ ਕਾਮਾવਚਰੇ વਸਿ। ਅਹਂ ਪਨ ਅਸ੍ਮਿ ਤਤੋ ਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਾਰੀ’’ਤਿ ਸਮਣਸਞ੍ਞਾવਸ੍ਸ ਸਮੁਦਾਚਰਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅવਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸਮਣવੋਹਾਰੇਨੇવ ਕਥੇਤਿ। ਪੁਬ੍ਬਸਹਾਯੋ ਕਿਰੇਸੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਥੇਰਸ੍ਸ। ਕੁਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯਾਤਿ? ਕਸ੍ਸਪਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ। ਯੋ ਹਿ ਪੁਬ੍ਬਯੋਗੇ ਆਗਤੇਸੁ ਪਞ੍ਚਸੁ ਸਹਾਯੇਸੁ ਅਨੁਥੇਰੋ ਚਤੁਤ੍ਥਦਿવਸੇ ਅਨਾਗਾਮੀ ਅਹੋਸੀਤਿ વੁਤ੍ਤੋ, ਅਯਂ ਸੋ। ਤਦਾ ਕਿਰ ਤੇਸੁ ਸਙ੍ਘਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਅਰਹਤ੍ਤੇਨੇવ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਆਗਮਿਂਸੁ। ਸੋ, ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਕਿਚ੍ਚਂ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ વੇਹਾਸਂ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਅਨੋਤਤ੍ਤਦਹੇ ਮੁਖਂ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਉਤ੍ਤਰਕੁਰੁਤੋ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਆਦਾਯ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ, ‘‘ਇਮਂ, ਆવੁਸੋ, ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਾ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਕਰੋਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਇਤਰੇ ਆਹਂਸੁ – ‘‘ਨ, ਆવੁਸੋ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਏવਂ ਕਤਿਕਾ ਅਤ੍ਥਿ – ‘ਯੋ ਪਠਮਂ વਿਸੇਸਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਆਹਰਤਿ, ਤੇਨਾਭਤਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸੇਸੇਹਿ ਸਮਣਧਮ੍ਮੋ ਕਾਤਬ੍ਬੋ’ਤਿ। ਤੁਮ੍ਹੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇਨ ਕਿਚ੍ਚਂ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਾਪਯਿਤ੍ਥ। ਮਯਮ੍ਪਿ ਸਚੇ ਨੋ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਕਿਚ੍ਚਂ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਾਪੇਸ੍ਸਾਮ। ਪਪਞ੍ਚੋ ਏਸ ਅਮ੍ਹਾਕਂ, ਗਚ੍ਛਥ ਤੁਮ੍ਹੇ’’ਤਿ। ਸੋ ਯਥਾਫਾਸੁਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਯੁਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿ।
Obhāsetvāti vatthālaṅkārasarīrasamuṭṭhitāya ābhāya pharitvā, candimā viya ca sūriyo viya ca ekobhāsaṃ ekapajjotaṃ karitvāti attho. Ekamantaṃ aṭṭhāsīti ekasmiṃ ante, ekasmiṃ okāse aṭṭhāsi. Etadavocāti etaṃ ‘‘bhikkhu bhikkhū’’tiādivacanamavoca. Kasmā panāyaṃ avanditvā samaṇavohāreneva kathetīti? Samaṇasaññāsamudācāreneva. Evaṃ kirassa ahosi – ‘‘ayaṃ antarā kāmāvacare vasi. Ahaṃ pana asmi tato kālato paṭṭhāya brahmacārī’’ti samaṇasaññāvassa samudācarati, tasmā avanditvā samaṇavohāreneva katheti. Pubbasahāyo kireso devaputto therassa. Kuto paṭṭhāyāti? Kassapasammāsambuddhakālato paṭṭhāya. Yo hi pubbayoge āgatesu pañcasu sahāyesu anuthero catutthadivase anāgāmī ahosīti vutto, ayaṃ so. Tadā kira tesu saṅghattherassa arahatteneva saddhiṃ abhiññā āgamiṃsu. So, ‘‘mayhaṃ kiccaṃ matthakaṃ patta’’nti vehāsaṃ uppatitvā anotattadahe mukhaṃ dhovitvā uttarakuruto piṇḍapātaṃ ādāya āgantvā, ‘‘imaṃ, āvuso, piṇḍapātaṃ bhuñjitvā appamattā samaṇadhammaṃ karothā’’ti āha. Itare āhaṃsu – ‘‘na, āvuso, amhākaṃ evaṃ katikā atthi – ‘yo paṭhamaṃ visesaṃ nibbattetvā piṇḍapātaṃ āharati, tenābhataṃ bhuñjitvā sesehi samaṇadhammo kātabbo’ti. Tumhe attano upanissayena kiccaṃ matthakaṃ pāpayittha. Mayampi sace no upanissayo bhavissati, kiccaṃ matthakaṃ pāpessāma. Papañco esa amhākaṃ, gacchatha tumhe’’ti. So yathāphāsukaṃ gantvā āyupariyosāne parinibbāyi.
ਪੁਨਦਿવਸੇ ਅਨੁਥੇਰੋ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲਂ ਸਚ੍ਛਕਾਸਿ, ਤਸ੍ਸ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯੋ ਆਗਮਿਂਸੁ। ਸੋਪਿ ਤਥੇવ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਤੇਹਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਯਥਾਫਾਸੁਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਯੁਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ। ਸੋ ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸੇ ਠਤ੍વਾ ਤੇ ਸਹਾਯੇ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ, ਏਕੋ ਤਦਾવ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਏਕੋ ਅਧੁਨਾ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਅਰਿਯਭੂਮਿਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਏਕੋ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ, ‘‘ਅਹਂ ਅਰਹਾ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਸੁਪ੍ਪਾਰਕਪਟ੍ਟਨੇ વਸਤੀਤਿ ਦਿਸ੍વਾ ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ, ‘‘ਨ ਤ੍વਂ ਅਰਹਾ, ਨ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ, ਗਚ੍ਛ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਾਹੀ’’ਤਿ ਉਯ੍ਯੋਜੇਸਿ। ਸੋਪਿ ਅਨ੍ਤਰਘਰੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਓવਾਦਂ ਯਾਚਿਤ੍વਾ, ‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਤਿਹ ਤੇ ਬਾਹਿਯ ਏવਂ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ ਦਿਟ੍ਠੇ ਦਿਟ੍ਠਮਤ੍ਤਂ ਹੋਤੂ’’ਤਿ (ਉਦਾ॰ ੧੦) ਭਗવਤਾ ਸਂਖਿਤ੍ਤੇਨ ਓવਦਿਤੋ ਅਰਿਯਭੂਮਿਂ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣਿ।
Punadivase anuthero anāgāmiphalaṃ sacchakāsi, tassa abhiññāyo āgamiṃsu. Sopi tatheva piṇḍapātaṃ āharitvā tehi paṭikkhitto yathāphāsukaṃ gantvā āyupariyosāne suddhāvāse nibbatti. So suddhāvāse ṭhatvā te sahāye olokento, eko tadāva parinibbuto, eko adhunā bhagavato santike ariyabhūmiṃ patto, eko lābhasakkāraṃ nissāya, ‘‘ahaṃ arahā’’ti cittaṃ uppādetvā suppārakapaṭṭane vasatīti disvā taṃ upasaṅkamitvā, ‘‘na tvaṃ arahā, na arahattamaggaṃ paṭipanno, gaccha bhagavantaṃ upasaṅkamitvā dhammaṃ suṇāhī’’ti uyyojesi. Sopi antaraghare bhagavantaṃ ovādaṃ yācitvā, ‘‘tasmā tiha te bāhiya evaṃ sikkhitabbaṃ diṭṭhe diṭṭhamattaṃ hotū’’ti (udā. 10) bhagavatā saṃkhittena ovadito ariyabhūmiṃ sampāpuṇi.
ਤਤੋ ਅਞ੍ਞੋ ਏਕੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਕੁਹਿਨ੍ਤਿ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਧવਨੇ ਸੇਕ੍ਖਪਟਿਪਦਂ ਪੂਰਯਮਾਨੋ વਿਹਰਤੀਤਿ ਦਿਸ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸਹਾਯਕਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ, ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇਨ ਪਨ ਤੁਚ੍ਛਹਤ੍ਥੇਨ ਅਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਨ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ, ਸਹਾਯੋ ਖੋ ਪਨ ਮੇ ਨਿਰਾਮਿਸੋ ਪਬ੍ਬਤਮਤ੍ਥਕੇ વਸਨ੍ਤੋ ਮਯਾ ਆਕਾਸੇ ਠਤ੍વਾ ਦਿਨ੍ਨਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਮ੍ਪਿ ਅਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ ਅਕਾਸਿ, ਇਦਾਨਿ ਆਮਿਸਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਕਿਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਤਿ? ਧਮ੍ਮਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਠਿਤੋવ ਰਤਨਾવਲ਼ਿਂ ਗਨ੍ਥੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਪਨ੍ਨਰਸ ਪਞ੍ਹੇ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਤਂ ਧਮ੍ਮਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਆਦਾਯ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਹਾਯਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਠਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਮਣਸਞ੍ਞਾਸਮੁਦਾਚਾਰવਸੇਨ ਤਂ ਅਨਭਿવਾਦੇਤ੍વਾવ, ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ ਆਲਪਿਤ੍વਾ ਅਯਂ વਮ੍ਮਿਕੋਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਤੁਰਿਤਾਲਪਨવਸੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਆਮੇਡਿਤਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਥਾ વਾ ਏਕਨੇવ ਤਿਲਕੇਨ ਨਲਾਟਂ ਨ ਸੋਭਤਿ, ਤਂ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞੇਸੁਪਿ ਦਿਨ੍ਨੇਸੁ ਫੁਲ੍ਲਿਤਮਣ੍ਡਿਤਂ વਿਯ ਸੋਭਤਿ, ਏવਂ ਏਕੇਨੇવ ਪਦੇਨ વਚਨਂ ਨ ਸੋਭਤਿ , ਪਰਿવਾਰਿਕਪਦੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਫੁਲ੍ਲਿਤਮਣ੍ਡਿਤਂ વਿਯ ਸੋਭਤੀਤਿ ਤਂ ਪਰਿવਾਰਿਕਪਦવਸੇਨ વਚਨਂ ਫੁਲ੍ਲਿਤਮਣ੍ਡਿਤਂ વਿਯ ਕਰੋਨ੍ਤੋਪਿ ਏવਮਾਹ।
Tato añño eko atthi, so kuhinti olokento andhavane sekkhapaṭipadaṃ pūrayamāno viharatīti disvā cintesi – ‘‘sahāyakassa santike gamissāmīti, gacchantena pana tucchahatthena agantvā kiñci paṇṇākāraṃ gahetvā gantuṃ vaṭṭati, sahāyo kho pana me nirāmiso pabbatamatthake vasanto mayā ākāse ṭhatvā dinnaṃ piṇḍapātampi aparibhuñjitvā samaṇadhammaṃ akāsi, idāni āmisapaṇṇākāraṃ kiṃ gaṇhissati? Dhammapaṇṇākāraṃ gahetvā gamissāmī’’ti brahmaloke ṭhitova ratanāvaḷiṃ ganthento viya pannarasa pañhe vibhajitvā taṃ dhammapaṇṇākāraṃ ādāya āgantvā sahāyassa avidūre ṭhatvā attano samaṇasaññāsamudācāravasena taṃ anabhivādetvāva, ‘‘bhikkhu bhikkhū’’ti ālapitvā ayaṃ vammikotiādimāha. Tattha turitālapanavasena bhikkhu bhikkhūti āmeḍitaṃ veditabbaṃ. Yathā vā ekaneva tilakena nalāṭaṃ na sobhati, taṃ parivāretvā aññesupi dinnesu phullitamaṇḍitaṃ viya sobhati, evaṃ ekeneva padena vacanaṃ na sobhati , parivārikapadena saddhiṃ phullitamaṇḍitaṃ viya sobhatīti taṃ parivārikapadavasena vacanaṃ phullitamaṇḍitaṃ viya karontopi evamāha.
ਅਯਂ વਮ੍ਮਿਕੋਤਿ ਪੁਰਤੋ ਠਿਤੋ વਮ੍ਮਿਕੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਦੇਸਨਾવਸੇਨ ਪਨ ਪੁਰਤੋ ਠਿਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਅਯਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਲਙ੍ਗਿਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਥਂ ਆਦਾਯ ਖਣਨ੍ਤੋ ਪਲਿਘਂ ਅਦ੍ਦਸ। ਉਕ੍ਖਿਪ ਲਙ੍ਗਿਂ ਅਭਿਕ੍ਖਣ ਸੁਮੇਧਾਤਿ ਤਾਤ, ਪਣ੍ਡਿਤ, ਲਙ੍ਗੀ ਨਾਮ ਰਤ੍ਤਿਂ ਧੂਮਾਯਤਿ ਦਿવਾ ਪਜ੍ਜਲਤਿ। ਉਕ੍ਖਿਪੇਤ ਪਰਂ ਪਰਤੋ ਖਣਾਤਿ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬਪਦੇਸੁ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਉਦ੍ਧੁਮਾਯਿਕਨ੍ਤਿ ਮਣ੍ਡੂਕਂ। ਚਙ੍ਕવਾਰਨ੍ਤਿ ਖਾਰਪਰਿਸ੍ਸਾવਨਂ। ਕੁਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਕਚ੍ਛਪਂ। ਅਸਿਸੂਨਨ੍ਤਿ ਮਂਸਚ੍ਛੇਦਕਂ ਅਸਿਞ੍ਚੇવ ਅਧਿਕੁਟ੍ਟਨਞ੍ਚ। ਮਂਸਪੇਸਿਨ੍ਤਿ ਨਿਸਦਪੋਤਪ੍ਪਮਾਣਂ ਅਲ੍ਲਮਂਸਪਿਣ੍ਡਂ। ਨਾਗਨ੍ਤਿ ਸੁਮਨਪੁਪ੍ਫਕਲਾਪਸਦਿਸਂ ਮਹਾਫਣਂ ਤਿવਿਧਸੋવਤ੍ਥਿਕਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਅਹਿਨਾਗਂ ਅਦ੍ਦਸ। ਮਾ ਨਾਗਂ ਘਟ੍ਟੇਸੀਤਿ ਦਣ੍ਡਕਕੋਟਿਯਾ વਾ વਲ੍ਲਿਕੋਟਿਯਾ વਾ ਪਂਸੁਚੁਣ੍ਣਂ વਾ ਪਨ ਖਿਪਮਾਨੋ ਮਾ ਨਾਗਂ ਘਟ੍ਟਯਿ। ਨਮੋ ਕਰੋਹਿ ਨਾਗਸ੍ਸਾਤਿ ਉਪਰਿવਾਤਤੋ ਅਪਗਮ੍ਮ ਸੁਦ੍ਧવਤ੍ਥਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਨਾਗਸ੍ਸ ਨਮਕ੍ਕਾਰਂ ਕਰੋਹਿ। ਨਾਗੇਨ ਅਧਿਸਯਿਤਂ ਧਨਂ ਨਾਮ ਯਾવ ਸਤ੍ਤਮਾ ਕੁਲਪਰਿવਟ੍ਟਾ ਖਾਦਤੋ ਨ ਖੀਯਤਿ, ਨਾਗੋ ਤੇ ਅਧਿਸਯਿਤਂ ਧਨਂ ਦਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਮੋ ਕਰੋਹਿ ਨਾਗਸ੍ਸਾਤਿ। ਇਤੋ વਾ ਪਨ ਸੁਤ੍વਾਤਿ ਯਥਾ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧੇ ਇਤੋਤਿ ਸਾਸਨੇ ਨਿਸ੍ਸਕਂ, ਨ ਤਥਾ ਇਧ। ਇਧ ਪਨ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੇ ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਇਤੋ વਾ ਪਨਾਤਿ ਮਮ વਾ ਪਨ ਸਨ੍ਤਿਕਾ ਸੁਤ੍વਾਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ।
Ayaṃvammikoti purato ṭhito vammiko nāma natthi, desanāvasena pana purato ṭhitaṃ dassento viya ayanti āha. Laṅginti satthaṃ ādāya khaṇanto palighaṃ addasa. Ukkhipa laṅgiṃ abhikkhaṇa sumedhāti tāta, paṇḍita, laṅgī nāma rattiṃ dhūmāyati divā pajjalati. Ukkhipeta paraṃ parato khaṇāti. Evaṃ sabbapadesu attho daṭṭhabbo. Uddhumāyikanti maṇḍūkaṃ. Caṅkavāranti khāraparissāvanaṃ. Kummanti kacchapaṃ. Asisūnanti maṃsacchedakaṃ asiñceva adhikuṭṭanañca. Maṃsapesinti nisadapotappamāṇaṃ allamaṃsapiṇḍaṃ. Nāganti sumanapupphakalāpasadisaṃ mahāphaṇaṃ tividhasovatthikaparikkhittaṃ ahināgaṃ addasa. Mā nāgaṃ ghaṭṭesīti daṇḍakakoṭiyā vā vallikoṭiyā vā paṃsucuṇṇaṃ vā pana khipamāno mā nāgaṃ ghaṭṭayi. Namo karohi nāgassāti uparivātato apagamma suddhavatthaṃ nivāsetvā nāgassa namakkāraṃ karohi. Nāgena adhisayitaṃ dhanaṃ nāma yāva sattamā kulaparivaṭṭā khādato na khīyati, nāgo te adhisayitaṃ dhanaṃ dassati, tasmā namo karohi nāgassāti. Ito vā pana sutvāti yathā dukkhakkhandhe itoti sāsane nissakaṃ, na tathā idha. Idha pana devaputte nissakkaṃ, tasmā ito vā panāti mama vā pana santikā sutvāti ayamettha attho.
੨੫੧. ਚਾਤੁਮ੍ਮਹਾਭੂਤਿਕਸ੍ਸਾਤਿ ਚਤੁਮਹਾਭੂਤਮਯਸ੍ਸ। ਕਾਯਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਨ੍ਤਿ ਸਰੀਰਸ੍ਸ ਨਾਮਂ। ਯਥੇવ ਹਿ ਬਾਹਿਰਕੋ વਮ੍ਮਿਕੋ, વਮਤੀਤਿ વਨ੍ਤਕੋਤਿ વਨ੍ਤੁਸ੍ਸਯੋਤਿ વਨ੍ਤਸਿਨੇਹਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋਤਿ ਚਤੂਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ વਮ੍ਮਿਕੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਅਹਿਮਙ੍ਗੁਸਉਨ੍ਦੂਰਘਰਗੋਲ਼ਿਕਾਦਯੋ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰੇ ਪਾਣਕੇ વਮਤੀਤਿ વਮ੍ਮਿਕੋ। ਉਪਚਿਕਾਹਿ વਨ੍ਤਕੋਤਿ વਮ੍ਮਿਕੋ। ਉਪਚਿਕਾਹਿ વਮਿਤ੍વਾ ਮੁਖਤੁਣ੍ਡਕੇਨ ਉਕ੍ਖਿਤ੍ਤਪਂਸੁਚੁਣ੍ਣੇਨ ਕਟਿਪ੍ਪਮਾਣੇਨਪਿ ਪੋਰਿਸਪ੍ਪਮਾਣੇਨਪਿ ਉਸ੍ਸਿਤੋਤਿ વਮ੍ਮਿਕੋ। ਉਪਚਿਕਾਹਿ વਨ੍ਤਖੇਲ਼ਸਿਨੇਹੇਨ ਆਬਦ੍ਧਤਾਯ ਸਤ੍ਤਸਤ੍ਤਾਹਂ ਦੇવੇ વਸ੍ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਨ વਿਪ੍ਪਕਿਰਿਯਤਿ, ਨਿਦਾਘੇਪਿ ਤਤੋ ਪਂਸੁਮੁਟ੍ਠਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਮੁਟ੍ਠਿਨਾ ਪੀਲ਼ਿਯਮਾਨੇ ਸਿਨੇਹੋ ਨਿਕ੍ਖਮਤਿ, ਏવਂ વਨ੍ਤਸਿਨੇਹੇਨ ਸਮ੍ਬਦ੍ਧੋਤਿ વਮ੍ਮਿਕੋ। ਏવਮਯਂ ਕਾਯੋਪਿ, ‘‘ਅਕ੍ਖਿਮ੍ਹਾ ਅਕ੍ਖਿਗੂਥਕੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਕਂ ਅਸੁਚਿਕਲਿਮਲਂ વਮਤੀਤਿ વਮ੍ਮਿਕੋ। ਬੁਦ੍ਧਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਖੀਣਾਸવਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਨਿਕਨ੍ਤਿਪਰਿਯਾਦਾਨੇਨ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਗਤਾਤਿ ਅਰਿਯੇਹਿ વਨ੍ਤਕੋਤਿਪਿ વਮ੍ਮਿਕੋ। ਯੇਹਿ ਚਾਯਂ ਤੀਹਿ ਅਟ੍ਠਿਸਤੇਹਿ ਉਸ੍ਸਿਤੋ ਨ੍ਹਾਰੁਸਮ੍ਬਦ੍ਧੋ ਮਂਸਾવਲੇਪਨੋ ਅਲ੍ਲਚਮ੍ਮਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧੋ ਛવਿਰਞ੍ਜਿਤੋ ਸਤ੍ਤੇ વਞ੍ਚੇਤਿ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਅਰਿਯੇਹਿ વਨ੍ਤਮੇવਾਤਿ વਨ੍ਤੁਸ੍ਸਯੋਤਿਪਿ વਮ੍ਮਿਕੋ। ‘‘ਤਣ੍ਹਾ ਜਨੇਤਿ ਪੁਰਿਸਂ, ਚਿਤ੍ਤਮਸ੍ਸ વਿਧਾવਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੫੫) ਏવਂ ਤਣ੍ਹਾਯ ਜਨਿਤਤ੍ਤਾ ਅਰਿਯੇਹਿ વਨ੍ਤੇਨੇવ ਤਣ੍ਹਾਸਿਨੇਹੇਨ ਸਮ੍ਬਦ੍ਧੋ ਅਯਨ੍ਤਿ વਨ੍ਤਸਿਨੇਹੇਨ ਸਮ੍ਬਦ੍ਧੋਤਿਪਿ વਮ੍ਮਿਕੋ। ਯਥਾ ਚ વਮ੍ਮਿਕਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਾ ਪਾਣਕਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਜਾਯਨ੍ਤਿ, ਉਚ੍ਚਾਰਪਸ੍ਸਾવਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਗਿਲਾਨਾ ਸਯਨ੍ਤਿ, ਮਤਾ ਪਤਨ੍ਤਿ। ਇਤਿ ਸੋ ਤੇਸਂ ਸੂਤਿਘਰਂ વਚ੍ਚਕੁਟਿ ਗਿਲਾਨਸਾਲਾ ਸੁਸਾਨਞ੍ਚ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਖਤ੍ਤਿਯਮਹਾਸਾਲਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਕਾਯੋ ਅਯਂ ਗੋਪਿਤਰਕ੍ਖਿਤੋ ਮਣ੍ਡਿਤਪ੍ਪਸਾਧਿਤੋ ਮਹਾਨੁਭਾવਾਨਂ ਕਾਯੋਤਿ ਅਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਛવਿਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਪਾਣਾ ਚਮ੍ਮਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਪਾਣਾ ਮਂਸਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਪਾਣਾ ਨ੍ਹਾਰੁਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਪਾਣਾ ਅਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਪਾਣਾ ਅਟ੍ਠਿਮਿਞ੍ਜਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਪਾਣਾਤਿ ਏવਂ ਕੁਲਗਣਨਾਯ ਅਸੀਤਿਮਤ੍ਤਾਨਿ ਕਿਮਿਕੁਲਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਨ੍ਤੋਕਾਯਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਜਾਯਨ੍ਤਿ, ਉਚ੍ਚਾਰਪਸ੍ਸਾવਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਗੇਲਞ੍ਞੇਨ ਆਤੁਰਿਤਾਨਿ ਸਯਨ੍ਤਿ, ਮਤਾਨਿ ਪਤਨ੍ਤਿ, ਇਤਿ ਅਯਮ੍ਪਿ ਤੇਸਂ ਪਾਣਾਨਂ ਸੂਤਿਘਰਂ વਚ੍ਚਕੁਟਿ ਗਿਲਾਨਸਾਲਾ ਸੁਸਾਨਞ੍ਚ ਹੋਤੀਤਿ ‘‘વਮ੍ਮਿਕੋ’’ ਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖਂ ਗਤੋ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ – ‘‘વਮ੍ਮਿਕੋਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਇਮਸ੍ਸ ਚਾਤੁਮਹਾਭੂਤਿਕਸ੍ਸ ਕਾਯਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ।
251.Cātummahābhūtikassāti catumahābhūtamayassa. Kāyassetaṃ adhivacananti sarīrassa nāmaṃ. Yatheva hi bāhirako vammiko, vamatīti vantakoti vantussayoti vantasinehasambandhoti catūhi kāraṇehi vammikoti vuccati. So hi ahimaṅgusaundūragharagoḷikādayo nānappakāre pāṇake vamatīti vammiko. Upacikāhi vantakoti vammiko. Upacikāhi vamitvā mukhatuṇḍakena ukkhittapaṃsucuṇṇena kaṭippamāṇenapi porisappamāṇenapi ussitoti vammiko. Upacikāhi vantakheḷasinehena ābaddhatāya sattasattāhaṃ deve vassantepi na vippakiriyati, nidāghepi tato paṃsumuṭṭhiṃ gahetvā tasmiṃ muṭṭhinā pīḷiyamāne sineho nikkhamati, evaṃ vantasinehena sambaddhoti vammiko. Evamayaṃ kāyopi, ‘‘akkhimhā akkhigūthako’’tiādinā nayena nānappakārakaṃ asucikalimalaṃ vamatīti vammiko. Buddhapaccekabuddhakhīṇāsavā imasmiṃ attabhāve nikantipariyādānena attabhāvaṃ chaḍḍetvā gatāti ariyehi vantakotipi vammiko. Yehi cāyaṃ tīhi aṭṭhisatehi ussito nhārusambaddho maṃsāvalepano allacammapariyonaddho chavirañjito satte vañceti, taṃ sabbaṃ ariyehi vantamevāti vantussayotipi vammiko. ‘‘Taṇhā janeti purisaṃ, cittamassa vidhāvatī’’ti (saṃ. ni. 1.55) evaṃ taṇhāya janitattā ariyehi vanteneva taṇhāsinehena sambaddho ayanti vantasinehena sambaddhotipi vammiko. Yathā ca vammikassa anto nānappakārā pāṇakā tattheva jāyanti, uccārapassāvaṃ karonti, gilānā sayanti, matā patanti. Iti so tesaṃ sūtigharaṃ vaccakuṭi gilānasālā susānañca hoti. Evaṃ khattiyamahāsālādīnampi kāyo ayaṃ gopitarakkhito maṇḍitappasādhito mahānubhāvānaṃ kāyoti acintetvā chavinissitā pāṇā cammanissitā pāṇā maṃsanissitā pāṇā nhārunissitā pāṇā aṭṭhinissitā pāṇā aṭṭhimiñjanissitā pāṇāti evaṃ kulagaṇanāya asītimattāni kimikulasahassāni antokāyasmiṃyeva jāyanti, uccārapassāvaṃ karonti, gelaññena āturitāni sayanti, matāni patanti, iti ayampi tesaṃ pāṇānaṃ sūtigharaṃ vaccakuṭi gilānasālā susānañca hotīti ‘‘vammiko’’ tveva saṅkhaṃ gato. Tenāha bhagavā – ‘‘vammikoti kho, bhikkhu, imassa cātumahābhūtikassa kāyassetaṃ adhivacana’’nti.
ਮਾਤਾਪੇਤ੍ਤਿਕਸਮ੍ਭવਸ੍ਸਾਤਿ ਮਾਤਿਤੋ ਚ ਪਿਤਿਤੋ ਚ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ ਮਾਤਾਪੇਤ੍ਤਿਕੇਨ ਸੁਕ੍ਕਸੋਣਿਤੇਨ ਸਮ੍ਭੂਤਸ੍ਸ। ਓਦਨਕੁਮ੍ਮਾਸੂਪਚਯਸ੍ਸਾਤਿ ਓਦਨੇਨ ਚੇવ ਕੁਮ੍ਮਾਸੇਨ ਚ ਉਪਚਿਤਸ੍ਸ વਡ੍ਢਿਤਸ੍ਸ। ਅਨਿਚ੍ਚੁਚ੍ਛਾਦਨਪਰਿਮਦ੍ਦਨਭੇਦਨવਿਦ੍ਧਂਸਨਧਮ੍ਮਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਯਂ ਕਾਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਭਾવਟ੍ਠੇਨ ਅਨਿਚ੍ਚਧਮ੍ਮੋ। ਦੁਗ੍ਗਨ੍ਧવਿਘਾਤਤ੍ਥਾਯ ਤਨੁવਿਲੇਪਨੇਨ ਉਚ੍ਛਾਦਨਧਮ੍ਮੋ। ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਾਬਾਧવਿਨੋਦਨਤ੍ਥਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕਸਮ੍ਬਾਹਨੇਨ ਪਰਿਮਦ੍ਦਨਧਮ੍ਮੋ। ਦਹਰਕਾਲੇ વਾ ਊਰੂਸੁ ਸਯਾਪੇਤ੍વਾ ਗਬ੍ਭવਾਸੇਨ ਦੁਸ੍ਸਣ੍ਠਿਤਾਨਂ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਅਙ੍ਗਾਨਂ ਸਣ੍ਠਾਨਸਮ੍ਪਾਦਨਤ੍ਥਂ ਅਞ੍ਛਨਪੀਲ਼ਨਾਦਿવਸੇਨ ਪਰਿਮਦ੍ਦਨਧਮ੍ਮੋ। ਏવਂ ਪਰਿਹਰਤੋਪਿ ਚ ਭੇਦਨવਿਦ੍ਧਂਸਨਧਮ੍ਮੋ ਭਿਜ੍ਜਤਿ ਚੇવ વਿਕਿਰਤਿ ਚ, ਏવਂ ਸਭਾવੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਤਤ੍ਥ ਮਾਤਾਪੇਤ੍ਤਿਕਸਮ੍ਭવਓਦਨਕੁਮ੍ਮਾਸੂਪਚਯਉਚ੍ਛਾਦਨਪਰਿਮਦ੍ਦਨਪਦੇਹਿ ਸਮੁਦਯੋ ਕਥਿਤੋ, ਅਨਿਚ੍ਚਭੇਦવਿਦ੍ਧਂਸਨਪਦੇਹਿ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਮੋ। ਏવਂ ਸਤ੍ਤਹਿਪਿ ਪਦੇਹਿ ਚਾਤੁਮਹਾਭੂਤਿਕਸ੍ਸ ਕਾਯਸ੍ਸ ਉਚ੍ਚਾવਚਭਾવੋ વਡ੍ਢਿਪਰਿਹਾਨਿ ਸਮੁਦਯਤ੍ਥਙ੍ਗਮੋ ਕਥਿਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Mātāpettikasambhavassāti mātito ca pitito ca nibbattena mātāpettikena sukkasoṇitena sambhūtassa. Odanakummāsūpacayassāti odanena ceva kummāsena ca upacitassa vaḍḍhitassa. Aniccucchādanaparimaddanabhedanaviddhaṃsanadhammassāti ettha ayaṃ kāyo hutvā abhāvaṭṭhena aniccadhammo. Duggandhavighātatthāya tanuvilepanena ucchādanadhammo. Aṅgapaccaṅgābādhavinodanatthāya khuddakasambāhanena parimaddanadhammo. Daharakāle vā ūrūsu sayāpetvā gabbhavāsena dussaṇṭhitānaṃ tesaṃ tesaṃ aṅgānaṃ saṇṭhānasampādanatthaṃ añchanapīḷanādivasena parimaddanadhammo. Evaṃ pariharatopi ca bhedanaviddhaṃsanadhammo bhijjati ceva vikirati ca, evaṃ sabhāvoti attho. Tattha mātāpettikasambhavaodanakummāsūpacayaucchādanaparimaddanapadehi samudayo kathito, aniccabhedaviddhaṃsanapadehi atthaṅgamo. Evaṃ sattahipi padehi cātumahābhūtikassa kāyassa uccāvacabhāvo vaḍḍhiparihāni samudayatthaṅgamo kathitoti veditabbo.
ਦਿવਾ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤੇਤਿ ਦਿવਾ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਮ੍ਮਨ੍ਤੇ। ਧੂਮਾਯਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਯਂ ਧੂਮਸਦ੍ਦੋ ਕੋਧੇ ਤਣ੍ਹਾਯ વਿਤਕ੍ਕੇ ਪਞ੍ਚਸੁ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ ਪਕਤਿਧੂਮੇਤਿ ਇਮੇਸੁ ਅਤ੍ਥੇਸੁ વਤ੍ਤਤਿ। ‘‘ਕੋਧੋ ਧੂਮੋ ਭਸ੍ਮਨਿਮੋਸવਜ੍ਜ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੬੫) ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਕੋਧੇ વਤ੍ਤਤਿ। ‘‘ਇਚ੍ਛਾਧੂਮਾਯਿਤਾ ਸਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤਣ੍ਹਾਯ। ‘‘ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਗવਤੋ ਅવਿਦੂਰੇ ਧੂਮਾਯਨ੍ਤੋ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ વਿਤਕ੍ਕੇ।
Divā kammanteti divā kattabbakammante. Dhūmāyanāti ettha ayaṃ dhūmasaddo kodhe taṇhāya vitakke pañcasu kāmaguṇesu dhammadesanāya pakatidhūmeti imesu atthesu vattati. ‘‘Kodho dhūmo bhasmanimosavajja’’nti (saṃ. ni. 1.165) ettha hi kodhe vattati. ‘‘Icchādhūmāyitā sattā’’ti ettha taṇhāya. ‘‘Tena kho pana samayena aññataro bhikkhu bhagavato avidūre dhūmāyanto nisinno hotī’’ti ettha vitakke.
‘‘ਪਙ੍ਕੋ ਚ ਕਾਮਾ ਪਲਿਪੋ ਚ ਕਾਮਾ,
‘‘Paṅko ca kāmā palipo ca kāmā,
ਭਯਞ੍ਚ ਮੇਤਂ ਤਿਮੂਲਂ ਪવੁਤ੍ਤਂ।
Bhayañca metaṃ timūlaṃ pavuttaṃ;
ਰਜੋ ਚ ਧੂਮੋ ਚ ਮਯਾ ਪਕਾਸਿਤਾ।
Rajo ca dhūmo ca mayā pakāsitā;
ਹਿਤ੍વਾ ਤੁવਂ ਪਬ੍ਬਜ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤਾ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੬.੧੪) –
Hitvā tuvaṃ pabbaja brahmadattā’’ti. (jā. 1.6.14) –
ਏਤ੍ਥ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣੇਸੁ। ‘‘ਧੂਮਂ ਕਤ੍ਤਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੪੯) ਏਤ੍ਥ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾਯ। ‘‘ਧਜੋ ਰਥਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਣਂ, ਧੂਮੋ ਪਞ੍ਞਾਣਮਗ੍ਗਿਨੋ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੭੨) ਏਤ੍ਥ ਪਕਤਿਧੂਮੇ। ਇਧ ਪਨਾਯਂ વਿਤਕ੍ਕੇ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਅਯਂ ਰਤ੍ਤਿਂ ਧੂਮਾਯਨਾ’’ਤਿ।
Ettha pañcakāmaguṇesu. ‘‘Dhūmaṃ kattā hotī’’ti (ma. ni. 1.349) ettha dhammadesanāya. ‘‘Dhajo rathassa paññāṇaṃ, dhūmo paññāṇamaggino’’ti (saṃ. ni. 1.72) ettha pakatidhūme. Idha panāyaṃ vitakke adhippeto. Tenāha ‘‘ayaṃ rattiṃ dhūmāyanā’’ti.
ਤਥਾਗਤਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਹਿ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਬਾਹਿਤਤ੍ਤਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਨਾਮ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਬਾਹਿਤਤ੍ਤਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ। ਕਤਮੇਸਂ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ? ਰਾਗੋ ਬਾਹਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਦੋਸੋ… ਮੋਹੋ… ਮਾਨੋ… ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿ… વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ… ਸੀਲਬ੍ਬਤਪਰਾਮਾਸੋ ਬਾਹਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਇਮੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਬਾਹਿਤਤ੍ਤਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ’’ਤਿ (ਚੂਲ਼ਨਿ॰ ਮੇਤ੍ਤਗੂਮਾਣવਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸ ੨੮)। ਸੁਮੇਧੋਤਿ ਸੁਨ੍ਦਰਪਞ੍ਞੋ। ਸੇਕ੍ਖਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਿਕ੍ਖਤੀਤਿ ਸੇਕ੍ਖੋ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਸਿਕ੍ਖਤੀਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੇਕ੍ਖੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕਿਞ੍ਚ ਸਿਕ੍ਖਤਿ? ਅਧਿਸੀਲਮ੍ਪਿ ਸਿਕ੍ਖਤਿ, ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਸਿਕ੍ਖਤਿ, ਅਧਿਪਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਸਿਕ੍ਖਤੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੩.੮੬)।
Tathāgatassetaṃ adhivacananti tathāgato hi sattannaṃ dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo nāma. Yathāha – ‘‘sattannaṃ kho, bhikkhu, dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo. Katamesaṃ sattannaṃ? Rāgo bāhito hoti, doso… moho… māno… sakkāyadiṭṭhi… vicikicchā… sīlabbataparāmāso bāhito hoti. Imesaṃ bhikkhu sattannaṃ dhammānaṃ bāhitattā brāhmaṇo’’ti (cūḷani. mettagūmāṇavapucchāniddesa 28). Sumedhoti sundarapañño. Sekkhassāti ettha sikkhatīti sekkho. Yathāha – ‘‘sikkhatīti kho, bhikkhu, tasmā sekkhoti vuccati. Kiñca sikkhati? Adhisīlampi sikkhati, adhicittampi sikkhati, adhipaññampi sikkhatī’’ti (a. ni. 3.86).
ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਧਿવਚਨਨ੍ਤਿ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਏਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ, ਨ ਆવੁਧਸਤ੍ਥਸ੍ਸ। વੀਰਿਯਾਰਮ੍ਭਸ੍ਸਾਤਿ ਕਾਯਿਕਚੇਤਸਿਕવੀਰਿਯਸ੍ਸ। ਤਂ ਪਞ੍ਞਾਗਤਿਕਮੇવ ਹੋਤਿ। ਲੋਕਿਯਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਲੋਕਿਯਂ, ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ। ਏਤ੍ਥ ਪਨਾਯਂ ਅਤ੍ਥਦੀਪਨਾ –
Paññāyaadhivacananti lokiyalokuttarāya paññāya etaṃ adhivacanaṃ, na āvudhasatthassa. Vīriyārambhassāti kāyikacetasikavīriyassa. Taṃ paññāgatikameva hoti. Lokiyāya paññāya lokiyaṃ, lokuttarāya paññāya lokuttaraṃ. Ettha panāyaṃ atthadīpanā –
ਏਕੋ ਕਿਰ ਜਾਨਪਦੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਪਾਤੋવ ਮਾਣવਕੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਾਮਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮ੍ਮ ਦਿવਸਂ ਅਰਞ੍ਞੇ ਮਨ੍ਤੇ વਾਚੇਤ੍વਾ ਸਾਯਂ ਗਾਮਂ ਆਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਚ ਏਕੋ વਮ੍ਮਿਕੋ ਅਤ੍ਥਿ। ਸੋ ਰਤ੍ਤਿਂ ਧੂਮਾਯਤਿ, ਦਿવਾ ਪਜ੍ਜਲਤਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਂ ਸੁਮੇਧਂ ਮਾਣવਂ ਆਹ – ‘‘ਤਾਤ, ਅਯਂ વਮ੍ਮਿਕੋ ਰਤ੍ਤਿਂ ਧੂਮਾਯਤਿ, ਦਿવਾ ਪਜ੍ਜਲਤਿ, વਿਕਾਰਮਸ੍ਸ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਾਮ, ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਂ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਕਤ੍વਾ ਖਿਪਾਹੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਸਾਧੂਤਿ ਕੁਦਾਲਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਮੇਹਿ ਪਾਦੇਹਿ ਪਥવਿਯਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਤਥਾ ਅਕਾਸਿ। ਤਤ੍ਰ ਆਚਰਿਯਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ વਿਯ ਭਗવਾ। ਸੁਮੇਧਮਾਣવਕੋ વਿਯ ਸੇਕ੍ਖੋ ਭਿਕ੍ਖੁ। વਮ੍ਮਿਕੋ વਿਯ ਕਾਯੋ। ‘‘ਤਾਤ, ਅਯਂ વਮ੍ਮਿਕੋ ਰਤ੍ਤਿਂ ਧੂਮਾਯਤਿ, ਦਿવਾ ਪਜ੍ਜਲਤਿ, વਿਕਾਰਮਸ੍ਸ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਾਮ, ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਨਂ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਕਤ੍વਾ ਖਿਪਾਹੀ’’ਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ વੁਤ੍ਤਕਾਲੋ વਿਯ, ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁ ਚਾਤੁਮਹਾਭੂਤਿਕਂ ਕਾਯਂ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਕਤ੍વਾ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਹੀ’’ਤਿ ਭਗવਤਾ વੁਤ੍ਤਕਾਲੋ। ਤਸ੍ਸ ਸਾਧੂਤਿ ਕੁਦਾਲਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਥਾਕਰਣਂ વਿਯ ਸੇਕ੍ਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ, ‘‘ਯੋ વੀਸਤਿਯਾ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੁ ਥਦ੍ਧਭਾવੋ, ਅਯਂ ਪਥવੀਧਾਤੁ। ਯੋ ਦ੍વਾਦਸਸੁ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੁ ਆਬਨ੍ਧਨਭਾવੋ, ਅਯਂ ਆਪੋਧਾਤੁ। ਯੋ ਚਤੂਸੁ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੁ ਪਰਿਪਾਚਨਭਾવੋ, ਅਯਂ ਤੇਜੋਧਾਤੁ। ਯੋ ਛਸੁ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇਸੁ વਿਤ੍ਥਮ੍ਭਨਭਾવੋ, ਅਯਂ વਾਯੋਧਾਤੂ’’ਤਿ ਏવਂ ਚਤੁਧਾਤੁવવਤ੍ਥਾਨવਸੇਨ ਕਾਯਪਰਿਗ੍ਗਹੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Eko kira jānapado brāhmaṇo pātova māṇavakehi saddhiṃ gāmato nikkhamma divasaṃ araññe mante vācetvā sāyaṃ gāmaṃ āgacchati. Antarāmagge ca eko vammiko atthi. So rattiṃ dhūmāyati, divā pajjalati. Brāhmaṇo antevāsiṃ sumedhaṃ māṇavaṃ āha – ‘‘tāta, ayaṃ vammiko rattiṃ dhūmāyati, divā pajjalati, vikāramassa passissāma, bhinditvā naṃ cattāro koṭṭhāse katvā khipāhī’’ti. So sādhūti kudālaṃ gahetvā samehi pādehi pathaviyaṃ patiṭṭhāya tathā akāsi. Tatra ācariyabrāhmaṇo viya bhagavā. Sumedhamāṇavako viya sekkho bhikkhu. Vammiko viya kāyo. ‘‘Tāta, ayaṃ vammiko rattiṃ dhūmāyati, divā pajjalati, vikāramassa passissāma, bhinditvā naṃ cattāro koṭṭhāse katvā khipāhī’’ti brāhmaṇena vuttakālo viya, ‘‘bhikkhu cātumahābhūtikaṃ kāyaṃ cattāro koṭṭhāse katvā pariggaṇhāhī’’ti bhagavatā vuttakālo. Tassa sādhūti kudālaṃ gahetvā tathākaraṇaṃ viya sekkhassa bhikkhuno, ‘‘yo vīsatiyā koṭṭhāsesu thaddhabhāvo, ayaṃ pathavīdhātu. Yo dvādasasu koṭṭhāsesu ābandhanabhāvo, ayaṃ āpodhātu. Yo catūsu koṭṭhāsesu paripācanabhāvo, ayaṃ tejodhātu. Yo chasu koṭṭhāsesu vitthambhanabhāvo, ayaṃ vāyodhātū’’ti evaṃ catudhātuvavatthānavasena kāyapariggaho veditabbo.
ਲਙ੍ਗੀਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਕਸ੍ਮਾ ਭਗવਾ ਅવਿਜ੍ਜਂ ਲਙ੍ਗੀਤਿ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਸੀਤਿ? ਯਥਾ ਹਿ ਨਗਰਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰਂ ਪਿਧਾਯ ਪਲਿਘੇ ਯੋਜਿਤੇ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਗਮਨਂ ਪਚ੍ਛਿਜ੍ਜਤਿ, ਯੇ ਨਗਰਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ, ਤੇ ਅਨ੍ਤੋਯੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਯੇ ਬਹਿ, ਤੇ ਬਹਿਯੇવ। ਏવਮੇવ ਯਸ੍ਸ ਞਾਣਮੁਖੇ ਅવਿਜ੍ਜਾਲਙ੍ਗੀ ਪਤਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸਮ੍ਪਾਪਕਂ ਞਾਣਗਮਨਂ ਪਚ੍ਛਿਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਅવਿਜ੍ਜਂ ਲਙ੍ਗੀਤਿ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਪਜਹ ਅવਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਉਗ੍ਗਹਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾવਸੇਨ ਅવਿਜ੍ਜਾਪਹਾਨਂ ਕਥਿਤਂ।
Laṅgīti kho, bhikkhūti kasmā bhagavā avijjaṃ laṅgīti katvā dassesīti? Yathā hi nagarassa dvāraṃ pidhāya palighe yojite mahājanassa gamanaṃ pacchijjati, ye nagarassa anto, te antoyeva honti. Ye bahi, te bahiyeva. Evameva yassa ñāṇamukhe avijjālaṅgī patati, tassa nibbānasampāpakaṃ ñāṇagamanaṃ pacchijjati, tasmā avijjaṃ laṅgīti katvā dassesi. Pajaha avijjanti ettha kammaṭṭhānauggahaparipucchāvasena avijjāpahānaṃ kathitaṃ.
ਉਦ੍ਧੁਮਾਯਿਕਾਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਏਤ੍ਥ ਉਦ੍ਧੁਮਾਯਿਕਮਣ੍ਡੂਕੋ ਨਾਮ ਨੋ ਮਹਨ੍ਤੋ, ਨਖਪਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਮਾਣੋ ਹੋਤਿ, ਪੁਰਾਣਪਣ੍ਣਨ੍ਤਰੇ વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਰੇ વਾ વਲ੍ਲਿਅਨ੍ਤਰੇ વਾ વਸਤਿ। ਸੋ ਦਣ੍ਡਕੋਟਿਯਾ વਾ વਲ੍ਲਿਕੋਟਿਯਾ વਾ ਪਂਸੁਚੁਣ੍ਣਕੇਨ વਾ ਘਟ੍ਟਿਤੋ ਆਯਮਿਤ੍વਾ ਮਹਨ੍ਤੋ ਪਰਿਮਣ੍ਡਲੋ ਬੇਲੁવਪਕ੍ਕਪ੍ਪਮਾਣੋ ਹੁਤ੍વਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਾਦੇ ਆਕਾਸਗਤੇ ਕਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਿਨ੍ਨਗਮਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਮਿਤ੍ਤવਸਂ ਯਾਤਿ, ਕਾਕਕੁਲਲਾਦਿਭਤ੍ਤਮੇવ ਹੋਤਿ। ਏવਮੇવ ਅਯਂ ਕੋਧੋ ਪਠਮਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਚਿਤ੍ਤਾવਿਲਮਤ੍ਤਕੋવ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਅਨਿਗ੍ਗਹਿਤੋ વਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਮੁਖવਿਕੁਲਨਂ ਪਾਪੇਤਿ। ਤਦਾ ਅਨਿਗ੍ਗਹਿਤੋ ਹਨੁਸਞ੍ਚੋਪਨਂ ਪਾਪੇਤਿ। ਤਦਾ ਅਨਿਗ੍ਗਹਿਤੋ ਫਰੁਸવਾਚਾਨਿਚ੍ਛਾਰਣਂ ਪਾਪੇਤਿ। ਤਦਾ ਅਨਿਗ੍ਗਹਿਤੋ ਦਿਸਾવਿਲੋਕਨਂ ਪਾਪੇਤਿ। ਤਦਾ ਅਨਿਗ੍ਗਹਿਤੋ ਆਕਡ੍ਢਨਪਰਿਕਡ੍ਢਨਂ ਪਾਪੇਤਿ। ਤਦਾ ਅਨਿਗ੍ਗਹਿਤੋ ਪਾਣਿਨਾ ਲੇਡ੍ਡੁਦਣ੍ਡਸਤ੍ਥਪਰਾਮਸਨਂ ਪਾਪੇਤਿ। ਤਦਾ ਅਨਿਗ੍ਗਹਿਤੋ ਦਣ੍ਡਸਤ੍ਥਾਭਿਨਿਪਾਤਂ ਪਾਪੇਤਿ । ਤਦਾ ਅਨਿਗ੍ਗਹਿਤੋ ਪਰਘਾਤਨਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਤਘਾਤਨਮ੍ਪਿ ਪਾਪੇਤਿ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਹੇਤਂ – ‘‘ਯਤੋ ਅਯਂ ਕੋਧੋ ਪਰਂ ਘਾਤੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਘਾਤੇਤਿ, ਏਤ੍ਤਾવਤਾਯਂ ਕੋਧੋ ਪਰਮੁਸ੍ਸਦਗਤੋ ਹੋਤਿ ਪਰਮવੇਪੁਲ੍ਲਪ੍ਪਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਥਾ ਉਦ੍ਧੁਮਾਯਿਕਾਯ ਚਤੂਸੁ ਪਾਦੇਸੁ ਆਕਾਸਗਤੇਸੁ ਗਮਨਂ ਪਚ੍ਛਿਜ੍ਜਤਿ, ਉਦ੍ਧੁਮਾਯਿਕਾ ਅਮਿਤ੍ਤવਸਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਾਕਾਦਿਭਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਏવਮੇવ ਕੋਧਸਮਙ੍ਗੀਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વਡ੍ਢੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਅਮਿਤ੍ਤવਸਂ ਯਾਤਿ, ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਮਾਰਾਨਂ ਯਥਾਕਾਮਕਰਣੀਯੋ ਹੋਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ – ‘‘ਉਦ੍ਧੁਮਾਯਿਕਾਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਕੋਧੂਪਾਯਾਸਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਬਲવਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਕੋਧੋવ ਕੋਧੂਪਾਯਾਸੋ। ਪਜਹ ਕੋਧੂਪਾਯਾਸਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਟਿਸਙ੍ਖਾਨਪ੍ਪਹਾਨਂ ਕਥਿਤਂ।
Uddhumāyikātikho, bhikkhūti ettha uddhumāyikamaṇḍūko nāma no mahanto, nakhapiṭṭhippamāṇo hoti, purāṇapaṇṇantare vā gacchantare vā valliantare vā vasati. So daṇḍakoṭiyā vā vallikoṭiyā vā paṃsucuṇṇakena vā ghaṭṭito āyamitvā mahanto parimaṇḍalo beluvapakkappamāṇo hutvā cattāro pāde ākāsagate katvā pacchinnagamano hutvā amittavasaṃ yāti, kākakulalādibhattameva hoti. Evameva ayaṃ kodho paṭhamaṃ uppajjanto cittāvilamattakova hoti. Tasmiṃ khaṇe aniggahito vaḍḍhitvā mukhavikulanaṃ pāpeti. Tadā aniggahito hanusañcopanaṃ pāpeti. Tadā aniggahito pharusavācānicchāraṇaṃ pāpeti. Tadā aniggahito disāvilokanaṃ pāpeti. Tadā aniggahito ākaḍḍhanaparikaḍḍhanaṃ pāpeti. Tadā aniggahito pāṇinā leḍḍudaṇḍasatthaparāmasanaṃ pāpeti. Tadā aniggahito daṇḍasatthābhinipātaṃ pāpeti . Tadā aniggahito paraghātanampi attaghātanampi pāpeti. Vuttampi hetaṃ – ‘‘yato ayaṃ kodho paraṃ ghātetvā attānaṃ ghāteti, ettāvatāyaṃ kodho paramussadagato hoti paramavepullappatto’’ti. Tattha yathā uddhumāyikāya catūsu pādesu ākāsagatesu gamanaṃ pacchijjati, uddhumāyikā amittavasaṃ gantvā kākādibhattaṃ hoti, evameva kodhasamaṅgīpuggalo kammaṭṭhānaṃ gahetvā vaḍḍhetuṃ na sakkoti, amittavasaṃ yāti, sabbesaṃ mārānaṃ yathākāmakaraṇīyo hoti. Tenāha bhagavā – ‘‘uddhumāyikāti kho, bhikkhu, kodhūpāyāsassetaṃ adhivacana’’nti. Tattha balavappatto kodhova kodhūpāyāso. Pajaha kodhūpāyāsanti ettha paṭisaṅkhānappahānaṃ kathitaṃ.
ਦ੍વਿਧਾਪਥੋਤਿ ਏਤ੍ਥ, ਯਥਾ ਪੁਰਿਸੋ ਸਧਨੋ ਸਭੋਗੋ ਕਨ੍ਤਾਰਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਦ੍વੇਧਾਪਥਂ ਪਤ੍વਾ, ‘‘ਇਮਿਨਾ ਨੁ ਖੋ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਇਮਿਨਾ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਨਿਚ੍ਛੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਤਤ੍ਥੇવ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਅਥ ਨਂ ਚੋਰਾ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਂ ਪਾਪੇਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇવ ਖੋ ਮੂਲਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਸੁ ਕਙ੍ਖਾਯ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ વਡ੍ਢੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਅਥ ਨਂ ਕਿਲੇਸਮਾਰਾਦਯੋ ਸਬ੍ਬੇ ਮਾਰਾ ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਂ ਪਾਪੇਨ੍ਤਿ, ਇਤਿ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾ ਦ੍વੇਧਾਪਥਸਮਾ ਹੋਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ – ‘‘ਦ੍વਿਧਾਪਥੋਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਯੇਤਂ ਅਧਿવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਜਹ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਉਗ੍ਗਹਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾવਸੇਨ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਪਹਾਨਂ ਕਥਿਤਂ।
Dvidhāpathoti ettha, yathā puriso sadhano sabhogo kantāraddhānamaggappaṭipanno dvedhāpathaṃ patvā, ‘‘iminā nu kho gantabbaṃ, iminā gantabba’’nti nicchetuṃ asakkonto tattheva tiṭṭhati, atha naṃ corā uṭṭhahitvā anayabyasanaṃ pāpenti, evameva kho mūlakammaṭṭhānaṃ gahetvā nisinno bhikkhu buddhādīsu kaṅkhāya uppannāya kammaṭṭhānaṃ vaḍḍhetuṃ na sakkoti, atha naṃ kilesamārādayo sabbe mārā anayabyasanaṃ pāpenti, iti vicikicchā dvedhāpathasamā hoti. Tenāha bhagavā – ‘‘dvidhāpathoti kho, bhikkhu, vicikicchāyetaṃ adhivacana’’nti. Pajaha vicikicchanti ettha kammaṭṭhānauggahaparipucchāvasena vicikicchāpahānaṃ kathitaṃ.
ਚਙ੍ਗવਾਰਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ, ਯਥਾ ਰਜਕੇਹਿ ਖਾਰਪਰਿਸ੍ਸਾવਨਮ੍ਹਿ ਉਦਕੇ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤੇ ਏਕੋ ਉਦਕਘਟੋ ਦ੍વੇਪਿ ਦਸਪਿ વੀਸਤਿਪਿ ਘਟਸਤਮ੍ਪਿ ਪਗ੍ਘਰਤਿਯੇવ, ਪਸਟਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਉਦਕਂ ਨ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਏવਮੇવ ਨੀવਰਣਸਮਙ੍ਗਿਨੋ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮੋ ਨ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ – ‘‘ਚਙ੍ਗવਾਰਨ੍ਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਪਞ੍ਚਨ੍ਨੇਤਂ ਨੀવਰਣਾਨਂ ਅਧਿવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਜਹ ਪਞ੍ਚਨੀવਰਣੇਤਿ ਏਤ੍ਥ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਤਦਙ੍ਗવਸੇਨ ਨੀવਰਣਪ੍ਪਹਾਨਂ ਕਥਿਤਂ।
Caṅgavāranti ettha, yathā rajakehi khāraparissāvanamhi udake pakkhitte eko udakaghaṭo dvepi dasapi vīsatipi ghaṭasatampi paggharatiyeva, pasaṭamattampi udakaṃ na tiṭṭhati, evameva nīvaraṇasamaṅgino puggalassa abbhantare kusaladhammo na tiṭṭhati. Tenāha bhagavā – ‘‘caṅgavāranti kho, bhikkhu, pañcannetaṃ nīvaraṇānaṃ adhivacana’’nti. Pajaha pañcanīvaraṇeti ettha vikkhambhanatadaṅgavasena nīvaraṇappahānaṃ kathitaṃ.
ਕੁਮ੍ਮੋਤਿ ਏਤ੍ਥ, ਯਥਾ ਕਚ੍ਛਪਸ੍ਸ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਾਦਾ ਸੀਸਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚੇવ ਅਙ੍ਗਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇવ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਸਙ੍ਖਤਾ ਧਮ੍ਮਾ ਗਯ੍ਹਮਾਨਾ ਪਞ੍ਚੇવ ਖਨ੍ਧਾ ਭવਨ੍ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ – ‘‘ਕੁਮ੍ਮੋਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਪਞ੍ਚਨ੍ਨੇਤਂ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਅਧਿવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਜਹ ਪਞ੍ਚੁਪਾਦਾਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਞ੍ਚਸੁ ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਛਨ੍ਦਰਾਗਪ੍ਪਹਾਨਂ ਕਥਿਤਂ।
Kummoti ettha, yathā kacchapassa cattāro pādā sīsanti pañceva aṅgāni honti, evameva sabbepi saṅkhatā dhammā gayhamānā pañceva khandhā bhavanti. Tenāha bhagavā – ‘‘kummoti kho, bhikkhu, pañcannetaṃ upādānakkhandhānaṃ adhivacana’’nti. Pajaha pañcupādānakkhandheti ettha pañcasu khandhesu chandarāgappahānaṃ kathitaṃ.
ਅਸਿਸੂਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ, ਯਥਾ ਸੂਨਾਯ ਉਪਰਿ ਮਂਸਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਸਿਨਾ ਕੋਟ੍ਟੇਨ੍ਤਿ, ਏવਮਿਮੇ ਸਤ੍ਤਾ વਤ੍ਥੁਕਾਮਤ੍ਥਾਯ ਕਿਲੇਸਕਾਮੇਹਿ ਘਾਤਯਮਾਨਾ વਤ੍ਥੁਕਾਮਾਨਂ ਉਪਰਿ ਕਤ੍વਾ ਕਿਲੇਸਕਾਮੇਹਿ ਕਨ੍ਤਿਤਾ ਕੋਟ੍ਟਿਤਾ ਚ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ – ‘‘ਅਸਿਸੂਨਾਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਪਞ੍ਚਨ੍ਨੇਤਂ ਕਾਮਗੁਣਾਨਂ ਅਧਿવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਜਹ ਪਞ੍ਚ ਕਾਮਗੁਣੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਞ੍ਚਸੁ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਛਨ੍ਦਰਾਗਪ੍ਪਹਾਨਂ ਕਥਿਤਂ।
Asisūnāti ettha, yathā sūnāya upari maṃsaṃ ṭhapetvā asinā koṭṭenti, evamime sattā vatthukāmatthāya kilesakāmehi ghātayamānā vatthukāmānaṃ upari katvā kilesakāmehi kantitā koṭṭitā ca honti. Tenāha bhagavā – ‘‘asisūnāti kho, bhikkhu, pañcannetaṃ kāmaguṇānaṃ adhivacana’’nti. Pajaha pañca kāmaguṇeti ettha pañcasu kāmaguṇesu chandarāgappahānaṃ kathitaṃ.
ਮਂਸਪੇਸੀਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਯਂ ਮਂਸਪੇਸਿ ਨਾਮ ਬਹੁਜਨਪਤ੍ਥਿਤਾ ਖਤ੍ਤਿਯਾਦਯੋ ਮਨੁਸ੍ਸਾਪਿ ਨਂ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤਿ ਕਾਕਾਦਯੋ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਾਪਿ। ਇਮੇ ਹਿ ਸਤ੍ਤਾ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਾ ਨਨ੍ਦਿਰਾਗਂ ਉਪਗਮ੍ਮ વਟ੍ਟਂ વਡ੍ਢੇਨ੍ਤਿ। ਯਥਾ વਾ ਮਂਸਪੇਸਿ ਠਪਿਤਠਪਿਤਟ੍ਠਾਨੇ ਲਗ੍ਗਤਿ, ਏવਮਿਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਨਨ੍ਦਿਰਾਗਬਦ੍ਧਾ વਟ੍ਟੇ ਲਗ੍ਗਨ੍ਤਿ, ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਤ੍વਾਪਿ ਨ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਨ੍ਤਿ , ਇਤਿ ਨਨ੍ਦਿਰਾਗੋ ਮਂਸਪੇਸਿਸਦਿਸੋ ਹੋਤਿ। ਤੇਨਾਹ ਭਗવਾ – ‘‘ਮਂਸਪੇਸੀਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਨਨ੍ਦਿਰਾਗਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਜਹ ਨਨ੍ਦੀਰਾਗਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚਤੁਤ੍ਥਮਗ੍ਗੇਨ ਨਨ੍ਦੀਰਾਗਪ੍ਪਹਾਨਂ ਕਥਿਤਂ।
Maṃsapesīti kho, bhikkhūti ettha ayaṃ maṃsapesi nāma bahujanapatthitā khattiyādayo manussāpi naṃ patthenti kākādayo tiracchānāpi. Ime hi sattā avijjāya sammattā nandirāgaṃ upagamma vaṭṭaṃ vaḍḍhenti. Yathā vā maṃsapesi ṭhapitaṭhapitaṭṭhāne laggati, evamime sattā nandirāgabaddhā vaṭṭe lagganti, dukkhaṃ patvāpi na ukkaṇṭhanti , iti nandirāgo maṃsapesisadiso hoti. Tenāha bhagavā – ‘‘maṃsapesīti kho, bhikkhu, nandirāgassetaṃ adhivacana’’nti. Pajaha nandīrāganti ettha catutthamaggena nandīrāgappahānaṃ kathitaṃ.
ਨਾਗੋਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸੇਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਧਿવਚਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯੇਨਤ੍ਥੇਨ ਖੀਣਾਸવੋ ਨਾਗੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਸੋ ਅਨਙ੍ਗਣਸੁਤ੍ਤੇ (ਮ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੬੩) ਪਕਾਸਿਤੋ ਏવ। ਨਮੋ ਕਰੋਹਿ ਨਾਗਸ੍ਸਾਤਿ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਨਾਗਸ੍ਸ, ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਸੋ ਭਗવਾ ਬੋਧਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ, ਦਨ੍ਤੋ ਸੋ ਭਗવਾ ਦਮਥਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ, ਸਨ੍ਤੋ ਸੋ ਭਗવਾ ਸਮਥਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ, ਤਿਣ੍ਣੋ ਸੋ ਭਗવਾ ਤਰਣਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਸੋ ਭਗવਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੀ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੬੧) ਏવਂ ਨਮਕ੍ਕਾਰਂ ਕਰੋਹੀਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਤਿ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ਥੇਰਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਅਹੋਸਿ। ਥੇਰੋਪਿ ਇਦਮੇવ ਸੁਤ੍ਤਂ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਕਤ੍વਾ વਿਪਸ੍ਸਨਂ વਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੋ। ਅਯਮੇਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋਤਿ ਅਯਂ ਏਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਹਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਤਿ ਭਗવਾ ਰਤਨਰਾਸਿਮ੍ਹਿ ਮਣਿਕੂਟਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ વਿਯ ਯਥਾਨੁਸਨ੍ਧਿਨਾવ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਪੇਸੀਤਿ।
Nāgoti kho, bhikkhu, khīṇāsavassetaṃ bhikkhuno adhivacananti ettha yenatthena khīṇāsavo nāgoti vuccati, so anaṅgaṇasutte (ma. ni. aṭṭha. 1.63) pakāsito eva. Namo karohi nāgassāti khīṇāsavassa buddhanāgassa, ‘‘buddho so bhagavā bodhāya dhammaṃ deseti, danto so bhagavā damathāya dhammaṃ deseti, santo so bhagavā samathāya dhammaṃ deseti, tiṇṇo so bhagavā taraṇāya dhammaṃ deseti, parinibbuto so bhagavā parinibbānāya dhammaṃ desetī’’ti (ma. ni. 1.361) evaṃ namakkāraṃ karohīti ayamettha attho. Iti idaṃ suttaṃ therassa kammaṭṭhānaṃ ahosi. Theropi idameva suttaṃ kammaṭṭhānaṃ katvā vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ patto. Ayametassa atthoti ayaṃ etassa pañhassa attho. Iti bhagavā ratanarāsimhi maṇikūṭaṃ gaṇhanto viya yathānusandhināva desanaṃ niṭṭhapesīti.
ਪਪਞ੍ਚਸੂਦਨਿਯਾ ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
વਮ੍ਮਿਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Vammikasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੩. વਮ੍ਮਿਕਸੁਤ੍ਤਂ • 3. Vammikasuttaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ੩. વਮ੍ਮਿਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 3. Vammikasuttavaṇṇanā
