Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౩. వనవచ్ఛత్థేరగాథావణ్ణనా
3. Vanavacchattheragāthāvaṇṇanā
అచ్ఛోదికా పుథుసిలాతి ఆయస్మతో వనవచ్ఛత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? అయమ్పి పురిమబుద్ధేసు కతాధికారో తత్థ తత్థ భవే వివట్టూపనిస్సయం కుసలబీజం రోపేన్తో విపస్సిస్స భగవతో కాలే కులగేహే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో పరస్స కమ్మం కత్వా జీవన్తో కస్సచి అపరాధం కత్వా మరణభయేన తజ్జితో పలాయన్తో అన్తరామగ్గే బోధిరుక్ఖం దిస్వా పసన్నమానసో తస్స మూలం సమ్మజ్జిత్వా పిణ్డిబన్ధేహి అసోకపుప్ఫేహి పూజం కత్వా వన్దిత్వా బోధిం అభిముఖో నమస్సమానో పల్లఙ్కేన నిసిన్నో మారేతుం ఆగతే పచ్చత్థికే దిస్వా తేసు చిత్తం అకోపేత్వా బోధిం ఏవ ఆవజ్జేన్తో సతపోరిసే పపాతే పపతి. సో తేన పుఞ్ఞకమ్మేన దేవలోకే నిబ్బత్తిత్వా అపరాపరం పుఞ్ఞాని కత్వా దేవమనుస్సేసు సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే రాజగహే విభవసమ్పన్నస్స బ్రాహ్మణస్స పుత్తో హుత్వా నిబ్బత్తి, ‘‘వచ్ఛో’’తిస్స నామం అహోసి. సో వయప్పత్తో బిమ్బిసారసమాగమే పటిలద్ధసద్ధో పబ్బజిత్వా అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౧౬.౭-౧౪) –
Acchodikā puthusilāti āyasmato vanavacchattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalabījaṃ ropento vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto parassa kammaṃ katvā jīvanto kassaci aparādhaṃ katvā maraṇabhayena tajjito palāyanto antarāmagge bodhirukkhaṃ disvā pasannamānaso tassa mūlaṃ sammajjitvā piṇḍibandhehi asokapupphehi pūjaṃ katvā vanditvā bodhiṃ abhimukho namassamāno pallaṅkena nisinno māretuṃ āgate paccatthike disvā tesu cittaṃ akopetvā bodhiṃ eva āvajjento sataporise papāte papati. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe vibhavasampannassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, ‘‘vaccho’’tissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto bimbisārasamāgame paṭiladdhasaddho pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.16.7-14) –
‘‘పరకమ్మాయనే యుత్తో, అపరాధం అకాసహం;
‘‘Parakammāyane yutto, aparādhaṃ akāsahaṃ;
వనన్తం అభిధావిస్సం, భయవేరసమప్పితో.
Vanantaṃ abhidhāvissaṃ, bhayaverasamappito.
‘‘పుప్ఫితం పాదపం దిస్వా, పిణ్డిబన్ధం సునిమ్మితం;
‘‘Pupphitaṃ pādapaṃ disvā, piṇḍibandhaṃ sunimmitaṃ;
తమ్బపుప్ఫం గహేత్వాన, బోధియం ఓకిరిం అహం.
Tambapupphaṃ gahetvāna, bodhiyaṃ okiriṃ ahaṃ.
‘‘సమ్మజ్జిత్వాన తం బోధిం, పాటలిం పాదపుత్తమం;
‘‘Sammajjitvāna taṃ bodhiṃ, pāṭaliṃ pādaputtamaṃ;
పల్లఙ్కం ఆభుజిత్వాన, బోధిమూలే ఉపావిసిం.
Pallaṅkaṃ ābhujitvāna, bodhimūle upāvisiṃ.
‘‘గతమగ్గం గవేసన్తా, ఆగచ్ఛుం మమ సన్తికం;
‘‘Gatamaggaṃ gavesantā, āgacchuṃ mama santikaṃ;
తే చ దిస్వానహం తత్థ, ఆవజ్జిం బోధిముత్తమం.
Te ca disvānahaṃ tattha, āvajjiṃ bodhimuttamaṃ.
‘‘వన్దిత్వాన అహం బోధిం, విప్పసన్నేన చేతసా;
‘‘Vanditvāna ahaṃ bodhiṃ, vippasannena cetasā;
అనేకతాలే పపతిం, గిరిదుగ్గే భయానకే.
Anekatāle papatiṃ, giridugge bhayānake.
‘‘ఏకనవుతితో కప్పే, యం పుప్ఫమభిరోపయిం;
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;
దుగ్గతిం నాభిజానామి, బోధిపూజాయిదం ఫలం.
Duggatiṃ nābhijānāmi, bodhipūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ఇతో చ తతియే కప్పే, రాజా సుసఞ్ఞతో అహం;
‘‘Ito ca tatiye kappe, rājā susaññato ahaṃ;
సత్తరతనసమ్పన్నో, చక్కవత్తీ మహబ్బలో.
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అరహత్తం పన పత్వా వివేకాభిరతియా వనేయేవ వసి, తేన వనవచ్ఛోతి సమఞ్ఞా ఉదపాది. అథ కదాచి థేరో ఞాతిజనానుగ్గహత్థం రాజగహం గతో తత్థ ఞాతకేహి ఉపట్ఠియమానో కతిపాహం వసిత్వా గమనాకారం సన్దస్సేతి. తం ఞాతకా, ‘‘భన్తే, అమ్హాకం అనుగ్గహత్థం ధురవిహారే వసథ, మయం ఉపట్ఠహిస్సామా’’తి యాచింసు. థేరో తేసం పబ్బతరామణేయ్యకిత్తనాపదేసేన వివేకాభిరతిం నివేదేన్తో –
Arahattaṃ pana patvā vivekābhiratiyā vaneyeva vasi, tena vanavacchoti samaññā udapādi. Atha kadāci thero ñātijanānuggahatthaṃ rājagahaṃ gato tattha ñātakehi upaṭṭhiyamāno katipāhaṃ vasitvā gamanākāraṃ sandasseti. Taṃ ñātakā, ‘‘bhante, amhākaṃ anuggahatthaṃ dhuravihāre vasatha, mayaṃ upaṭṭhahissāmā’’ti yāciṃsu. Thero tesaṃ pabbatarāmaṇeyyakittanāpadesena vivekābhiratiṃ nivedento –
౧౧౩.
113.
‘‘అచ్ఛోదికా పుథుసిలా, గోనఙ్గులమిగాయుతా;
‘‘Acchodikā puthusilā, gonaṅgulamigāyutā;
అమ్బుసేవాలసఞ్ఛన్నా, తే సేలా రమయన్తి మ’’న్తి. – గాథం అభాసి;
Ambusevālasañchannā, te selā ramayanti ma’’nti. – gāthaṃ abhāsi;
తత్థ అచ్ఛోదికాతి అచ్ఛం అబహలం సుఖుమం ఉదకం ఏతేసూతి ‘‘అచ్ఛోదకా’’తి వత్తబ్బే లిఙ్గవిపల్లాసేన అచ్ఛోదికా’’తి వుత్తం. ఏతేన తేసం ఉదకసమ్పత్తిం దస్సేతి. పుథుసిలాతి పుథులా విత్థతా ముదుసుఖసమ్ఫస్సా సిలా ఏతేసూతి పుథుసిలా. ఏతేన నిసజ్జనట్ఠానసమ్పత్తిం దస్సేతి. గున్నం వియ నఙ్గులం నఙ్గుట్ఠం ఏతేసన్తి గోనఙ్గులా, కాళమక్కటా, ‘‘పకతిమక్కటా’’తిపి వదన్తియేవ . గోనఙ్గులేహి చ పసదాదికేహి మిగేహి చ తహం తహం విచరన్తేహి ఆయుతా మిస్సితాతి గోనఙ్గులమిగాయుతా . ఏతేన తేసం అమనుస్సూపచారితాయ అరఞ్ఞలక్ఖణూపేతతం దస్సేతి. అమ్బుసేవాలసఞ్ఛన్నాతి పసవనతో సతతం పగ్ఘరమానసలిలతాయ తహం తహం ఉదకసేవాలసఞ్ఛాదితా. తే సేలా రమయన్తి మన్తి యత్థాహం వసామి; తే ఏదిసా సేలా పబ్బతా వివేకాభిరతియా మం రమయన్తి, తస్మా తత్థేవాహం గచ్ఛామీతి అధిప్పాయో. ఇదమేవ చ థేరస్స అఞ్ఞాబ్యాకరణం అహోసి.
Tattha acchodikāti acchaṃ abahalaṃ sukhumaṃ udakaṃ etesūti ‘‘acchodakā’’ti vattabbe liṅgavipallāsena acchodikā’’ti vuttaṃ. Etena tesaṃ udakasampattiṃ dasseti. Puthusilāti puthulā vitthatā mudusukhasamphassā silā etesūti puthusilā. Etena nisajjanaṭṭhānasampattiṃ dasseti. Gunnaṃ viya naṅgulaṃ naṅguṭṭhaṃ etesanti gonaṅgulā, kāḷamakkaṭā, ‘‘pakatimakkaṭā’’tipi vadantiyeva . Gonaṅgulehi ca pasadādikehi migehi ca tahaṃ tahaṃ vicarantehi āyutā missitāti gonaṅgulamigāyutā. Etena tesaṃ amanussūpacāritāya araññalakkhaṇūpetataṃ dasseti. Ambusevālasañchannāti pasavanato satataṃ paggharamānasalilatāya tahaṃ tahaṃ udakasevālasañchāditā. Te selā ramayanti manti yatthāhaṃ vasāmi; te edisā selā pabbatā vivekābhiratiyā maṃ ramayanti, tasmā tatthevāhaṃ gacchāmīti adhippāyo. Idameva ca therassa aññābyākaraṇaṃ ahosi.
వనవచ్ఛత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Vanavacchattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౩. వనవచ్ఛత్థేరగాథా • 3. Vanavacchattheragāthā