Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā |
၃. ဝနဝစ္ဆတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ
3. Vanavacchattheragāthāvaṇṇanā
အစ္ဆောဒိကာ ပုထုသိလာတိ အာယသ္မတော ဝနဝစ္ဆတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယမ္ပိ ပုရိမဗုဒ္ဓေသု ကတာဓိကာရော တတ္ထ တတ္ထ ဘဝေ ဝိဝဋ္ဋူပနိသ္သယံ ကုသလဗီဇံ ရောပေန္တော ဝိပသ္သိသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝိညုတံ ပတ္တော ပရသ္သ ကမ္မံ ကတ္ဝာ ဇီဝန္တော ကသ္သစိ အပရာဓံ ကတ္ဝာ မရဏဘယေန တဇ္ဇိတော ပလာယန္တော အန္တရာမဂ္ဂေ ဗောဓိရုက္ခံ ဒိသ္ဝာ ပသန္နမာနသော တသ္သ မူလံ သမ္မဇ္ဇိတ္ဝာ ပိဏ္ဍိဗန္ဓေဟိ အသောကပုပ္ဖေဟိ ပူဇံ ကတ္ဝာ ဝန္ဒိတ္ဝာ ဗောဓိံ အဘိမုခော နမသ္သမာနော ပလ္လင္ကေန နိသိန္နော မာရေတုံ အာဂတေ ပစ္စတ္ထိကေ ဒိသ္ဝာ တေသု စိတ္တံ အကောပေတ္ဝာ ဗောဓိံ ဧဝ အာဝဇ္ဇေန္တော သတပောရိသေ ပပာတေ ပပတိ။ သော တေန ပုညကမ္မေန ဒေဝလောကေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ အပရာပရံ ပုညာနိ ကတ္ဝာ ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ ရာဇဂဟေ ဝိဘဝသမ္ပန္နသ္သ ဗ္ရာဟ္မဏသ္သ ပုတ္တော ဟုတ္ဝာ နိဗ္ဗတ္တိ, ‘‘ဝစ္ဆော’’တိသ္သ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝယပ္ပတ္တော ဗိမ္ဗိသာရသမာဂမေ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၁.၁၆.၇-၁၄) –
Acchodikā puthusilāti āyasmato vanavacchattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalabījaṃ ropento vipassissa bhagavato kāle kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto parassa kammaṃ katvā jīvanto kassaci aparādhaṃ katvā maraṇabhayena tajjito palāyanto antarāmagge bodhirukkhaṃ disvā pasannamānaso tassa mūlaṃ sammajjitvā piṇḍibandhehi asokapupphehi pūjaṃ katvā vanditvā bodhiṃ abhimukho namassamāno pallaṅkena nisinno māretuṃ āgate paccatthike disvā tesu cittaṃ akopetvā bodhiṃ eva āvajjento sataporise papāte papati. So tena puññakammena devaloke nibbattitvā aparāparaṃ puññāni katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde rājagahe vibhavasampannassa brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, ‘‘vaccho’’tissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto bimbisārasamāgame paṭiladdhasaddho pabbajitvā arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.16.7-14) –
‘‘ပရကမ္မာယနေ ယုတ္တော၊ အပရာဓံ အကာသဟံ။
‘‘Parakammāyane yutto, aparādhaṃ akāsahaṃ;
ဝနန္တံ အဘိဓာဝိသ္သံ၊ ဘယဝေရသမပ္ပိတော။
Vanantaṃ abhidhāvissaṃ, bhayaverasamappito.
‘‘ပုပ္ဖိတံ ပာဒပံ ဒိသ္ဝာ၊ ပိဏ္ဍိဗန္ဓံ သုနိမ္မိတံ။
‘‘Pupphitaṃ pādapaṃ disvā, piṇḍibandhaṃ sunimmitaṃ;
တမ္ဗပုပ္ဖံ ဂဟေတ္ဝာန၊ ဗောဓိယံ ဩကိရိံ အဟံ။
Tambapupphaṃ gahetvāna, bodhiyaṃ okiriṃ ahaṃ.
‘‘သမ္မဇ္ဇိတ္ဝာန တံ ဗောဓိံ၊ ပာဋလိံ ပာဒပုတ္တမံ။
‘‘Sammajjitvāna taṃ bodhiṃ, pāṭaliṃ pādaputtamaṃ;
ပလ္လင္ကံ အာဘုဇိတ္ဝာန၊ ဗောဓိမူလေ ဥပာဝိသိံ။
Pallaṅkaṃ ābhujitvāna, bodhimūle upāvisiṃ.
‘‘ဂတမဂ္ဂံ ဂဝေသန္တာ၊ အာဂစ္ဆုံ မမ သန္တိကံ။
‘‘Gatamaggaṃ gavesantā, āgacchuṃ mama santikaṃ;
တေ စ ဒိသ္ဝာနဟံ တတ္ထ၊ အာဝဇ္ဇိံ ဗောဓိမုတ္တမံ။
Te ca disvānahaṃ tattha, āvajjiṃ bodhimuttamaṃ.
‘‘ဝန္ဒိတ္ဝာန အဟံ ဗောဓိံ၊ ဝိပ္ပသန္နေန စေတသာ။
‘‘Vanditvāna ahaṃ bodhiṃ, vippasannena cetasā;
အနေကတာလေ ပပတိံ၊ ဂိရိဒုဂ္ဂေ ဘယာနကေ။
Anekatāle papatiṃ, giridugge bhayānake.
‘‘ဧကနဝုတိတော ကပ္ပေ၊ ယံ ပုပ္ဖမဘိရောပယိံ။
‘‘Ekanavutito kappe, yaṃ pupphamabhiropayiṃ;
ဒုဂ္ဂတိံ နာဘိဇာနာမိ၊ ဗောဓိပူဇာယိဒံ ဖလံ။
Duggatiṃ nābhijānāmi, bodhipūjāyidaṃ phalaṃ.
‘‘ဣတော စ တတိယေ ကပ္ပေ၊ ရာဇာ သုသညတော အဟံ။
‘‘Ito ca tatiye kappe, rājā susaññato ahaṃ;
သတ္တရတနသမ္ပန္နော၊ စက္ကဝတ္တီ မဟဗ္ဗလော။
Sattaratanasampanno, cakkavattī mahabbalo.
‘‘ကိလေသာ ဈာပိတာ မယ္ဟံ။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
အရဟတ္တံ ပန ပတ္ဝာ ဝိဝေကာဘိရတိယာ ဝနေယေဝ ဝသိ, တေန ဝနဝစ္ဆောတိ သမညာ ဥဒပာဒိ။ အထ ကဒာစိ ထေရော ဉာတိဇနာနုဂ္ဂဟတ္ထံ ရာဇဂဟံ ဂတော တတ္ထ ဉာတကေဟိ ဥပဋ္ဌိယမာနော ကတိပာဟံ ဝသိတ္ဝာ ဂမနာကာရံ သန္ဒသ္သေတိ။ တံ ဉာတကာ, ‘‘ဘန္တေ, အမ္ဟာကံ အနုဂ္ဂဟတ္ထံ ဓုရဝိဟာရေ ဝသထ, မယံ ဥပဋ္ဌဟိသ္သာမာ’’တိ ယာစိံသု။ ထေရော တေသံ ပဗ္ဗတရာမဏေယ္ယကိတ္တနာပဒေသေန ဝိဝေကာဘိရတိံ နိဝေဒေန္တော –
Arahattaṃ pana patvā vivekābhiratiyā vaneyeva vasi, tena vanavacchoti samaññā udapādi. Atha kadāci thero ñātijanānuggahatthaṃ rājagahaṃ gato tattha ñātakehi upaṭṭhiyamāno katipāhaṃ vasitvā gamanākāraṃ sandasseti. Taṃ ñātakā, ‘‘bhante, amhākaṃ anuggahatthaṃ dhuravihāre vasatha, mayaṃ upaṭṭhahissāmā’’ti yāciṃsu. Thero tesaṃ pabbatarāmaṇeyyakittanāpadesena vivekābhiratiṃ nivedento –
၁၁၃.
113.
‘‘အစ္ဆောဒိကာ ပုထုသိလာ၊ ဂောနင္ဂုလမိဂာယုတာ။
‘‘Acchodikā puthusilā, gonaṅgulamigāyutā;
အမ္ဗုသေဝာလသဉ္ဆန္နာ၊ တေ သေလာ ရမယန္တိ မ’’န္တိ။ – ဂာထံ အဘာသိ။
Ambusevālasañchannā, te selā ramayanti ma’’nti. – gāthaṃ abhāsi;
တတ္ထ အစ္ဆောဒိကာတိ အစ္ဆံ အဗဟလံ သုခုမံ ဥဒကံ ဧတေသူတိ ‘‘အစ္ဆောဒကာ’’တိ ဝတ္တဗ္ဗေ လိင္ဂဝိပလ္လာသေန အစ္ဆောဒိကာ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတေန တေသံ ဥဒကသမ္ပတ္တိံ ဒသ္သေတိ။ ပုထုသိလာတိ ပုထုလာ ဝိတ္ထတာ မုဒုသုခသမ္ဖသ္သာ သိလာ ဧတေသူတိ ပုထုသိလာ။ ဧတေန နိသဇ္ဇနဋ္ဌာနသမ္ပတ္တိံ ဒသ္သေတိ။ ဂုန္နံ ဝိယ နင္ဂုလံ နင္ဂုဋ္ဌံ ဧတေသန္တိ ဂောနင္ဂုလာ, ကာဠမက္ကဋာ, ‘‘ပကတိမက္ကဋာ’’တိပိ ဝဒန္တိယေဝ ။ ဂောနင္ဂုလေဟိ စ ပသဒာဒိကေဟိ မိဂေဟိ စ တဟံ တဟံ ဝိစရန္တေဟိ အာယုတာ မိသ္သိတာတိ ဂောနင္ဂုလမိဂာယုတာ ။ ဧတေန တေသံ အမနုသ္သူပစာရိတာယ အရညလက္ခဏူပေတတံ ဒသ္သေတိ။ အမ္ဗုသေဝာလသဉ္ဆန္နာတိ ပသဝနတော သတတံ ပဂ္ဃရမာနသလိလတာယ တဟံ တဟံ ဥဒကသေဝာလသဉ္ဆာဒိတာ။ တေ သေလာ ရမယန္တိ မန္တိ ယတ္ထာဟံ ဝသာမိ; တေ ဧဒိသာ သေလာ ပဗ္ဗတာ ဝိဝေကာဘိရတိယာ မံ ရမယန္တိ, တသ္မာ တတ္ထေဝာဟံ ဂစ္ဆာမီတိ အဓိပ္ပာယော။ ဣဒမေဝ စ ထေရသ္သ အညာဗ္ယာကရဏံ အဟောသိ။
Tattha acchodikāti acchaṃ abahalaṃ sukhumaṃ udakaṃ etesūti ‘‘acchodakā’’ti vattabbe liṅgavipallāsena acchodikā’’ti vuttaṃ. Etena tesaṃ udakasampattiṃ dasseti. Puthusilāti puthulā vitthatā mudusukhasamphassā silā etesūti puthusilā. Etena nisajjanaṭṭhānasampattiṃ dasseti. Gunnaṃ viya naṅgulaṃ naṅguṭṭhaṃ etesanti gonaṅgulā, kāḷamakkaṭā, ‘‘pakatimakkaṭā’’tipi vadantiyeva . Gonaṅgulehi ca pasadādikehi migehi ca tahaṃ tahaṃ vicarantehi āyutā missitāti gonaṅgulamigāyutā. Etena tesaṃ amanussūpacāritāya araññalakkhaṇūpetataṃ dasseti. Ambusevālasañchannāti pasavanato satataṃ paggharamānasalilatāya tahaṃ tahaṃ udakasevālasañchāditā. Te selā ramayanti manti yatthāhaṃ vasāmi; te edisā selā pabbatā vivekābhiratiyā maṃ ramayanti, tasmā tatthevāhaṃ gacchāmīti adhippāyo. Idameva ca therassa aññābyākaraṇaṃ ahosi.
ဝနဝစ္ဆတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Vanavacchattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၃. ဝနဝစ္ဆတ္ထေရဂာထာ • 3. Vanavacchattheragāthā