Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ထေရဂာထာ-အဋ္ဌကထာ • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ၆. ဝင္ဂန္တပုတ္တဥပသေနတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ

    6. Vaṅgantaputtaupasenattheragāthāvaṇṇanā

    ဝိဝိတ္တံ အပ္ပနိဂ္ဃောသန္တိအာဒိကာ အာယသ္မတော ဥပသေနတ္ထေရသ္သ ဂာထာ။ ကာ ဥပ္ပတ္တိ? အယံ ကိရ ပဒုမုတ္တရသ္သ ဘဂဝတော ကာလေ ဟံသဝတီနဂရေ ကုလဂေဟေ နိဗ္ဗတ္တိတ္ဝာ ဝယပ္ပတ္တော သတ္ထု သန္တိကံ ဂန္တ္ဝာ ဓမ္မံ သုဏမာနော သတ္ထာရံ ဧကံ ဘိက္ခုံ သမန္တပာသာဒိကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေန္တံ ဒိသ္ဝာ သတ္ထု အဓိကာရကမ္မံ ကတ္ဝာ တံ ဌာနန္တရံ ပတ္ထေတ္ဝာ ယာဝဇီဝံ ကုသလံ ကတ္ဝာ ဒေဝမနုသ္သေသု သံသရန္တော ဣမသ္မိံ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေ နာလကဂာမေ ရူပသာရီဗ္ရာဟ္မဏိယာ ကုစ္ဆိမ္ဟိ နိဗ္ဗတ္တိ, ဥပသေနောတိသ္သ နာမံ အဟောသိ။ သော ဝယပ္ပတ္တော တယော ဝေဒေ ဥဂ္ဂဟေတ္ဝာ သတ္ထု သန္တိကေ ဓမ္မံ သုတ္ဝာ ပဋိလဒ္ဓသဒ္ဓော ပဗ္ဗဇိတ္ဝာ ဥပသမ္ပဒာယ ဧကဝသ္သိကော ‘‘အရိယဂဗ္ဘံ ဝဍ္ဎေမီ’’တိ ဧကံ ကုလပုတ္တံ အတ္တနော သန္တိကေ ဥပသမ္ပာဒေတ္ဝာ တေန သဒ္ဓိံ သတ္ထု သန္တိကံ ဂတော။ သတ္ထာရာ စသ္သ တသ္သ အဝသ္သိကသ္သ ဘိက္ခုနော သဒ္ဓိဝိဟာရိကဘာဝံ သုတ္ဝာ, ‘‘အတိလဟုံ ခော တ္ဝံ, မောဃပုရိသ, ဗာဟုလ္လာယ အာဝတ္တော’’တိ (မဟာဝ. ၇၅) ဂရဟိတော။ ‘‘ဣဒာနာဟံ ယဒိပိ ပရိသံ နိသ္သာယ သတ္ထာရာ ဂရဟိတော, ပရိသံယေဝ ပန နိသ္သာယ သတ္ထု ပာသံသောပိ ဘဝိသ္သာမီ’’တိ ဝိပသ္သနာယ ကမ္မံ ကရောန္တော နစိရသ္သေဝ အရဟတ္တံ ပာပုဏိ။ တေန ဝုတ္တံ အပဒာနေ (အပ. ထေရ ၁.၂.၈၆-၉၆) –

    Vivittaṃappanigghosantiādikā āyasmato upasenattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā vayappatto satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ suṇamāno satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ samantapāsādikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā satthu adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde nālakagāme rūpasārībrāhmaṇiyā kucchimhi nibbatti, upasenotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto tayo vede uggahetvā satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā upasampadāya ekavassiko ‘‘ariyagabbhaṃ vaḍḍhemī’’ti ekaṃ kulaputtaṃ attano santike upasampādetvā tena saddhiṃ satthu santikaṃ gato. Satthārā cassa tassa avassikassa bhikkhuno saddhivihārikabhāvaṃ sutvā, ‘‘atilahuṃ kho tvaṃ, moghapurisa, bāhullāya āvatto’’ti (mahāva. 75) garahito. ‘‘Idānāhaṃ yadipi parisaṃ nissāya satthārā garahito, parisaṃyeva pana nissāya satthu pāsaṃsopi bhavissāmī’’ti vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.2.86-96) –

    ‘‘ပဒုမုတ္တရံ ဘဂဝန္တံ၊ လောကဇေဋ္ဌံ နရာသဘံ။

    ‘‘Padumuttaraṃ bhagavantaṃ, lokajeṭṭhaṃ narāsabhaṃ;

    ပဗ္ဘာရမ္ဟိ နိသီဒန္တံ၊ ဥပဂစ္ဆိံ နရုတ္တမံ။

    Pabbhāramhi nisīdantaṃ, upagacchiṃ naruttamaṃ.

    ‘‘ကဏိကာရပုပ္ဖံ ဒိသ္ဝာ၊ ဝဏ္ဋေ ဆေတ္ဝာနဟံ တဒာ။

    ‘‘Kaṇikārapupphaṃ disvā, vaṇṭe chetvānahaṃ tadā;

    အလင္ကရိတ္ဝာ ဆတ္တမ္ဟိ၊ ဗုဒ္ဓသ္သ အဘိရောပယိံ။

    Alaṅkaritvā chattamhi, buddhassa abhiropayiṃ.

    ‘‘ပိဏ္ဍပာတဉ္စ ပာဒာသိံ၊ ပရမန္နံ သုဘောဇနံ။

    ‘‘Piṇḍapātañca pādāsiṃ, paramannaṃ subhojanaṃ;

    ဗုဒ္ဓေန နဝမေ တတ္ထ၊ သမဏေ အဋ္ဌ ဘောဇယိံ။

    Buddhena navame tattha, samaṇe aṭṭha bhojayiṃ.

    ‘‘အနုမောဒိ မဟာဝီရော၊ သယမ္ဘူ အဂ္ဂပုဂ္ဂလော။

    ‘‘Anumodi mahāvīro, sayambhū aggapuggalo;

    ဣမိနာ ဆတ္တဒာနေန၊ ပရမန္နပဝေစ္ဆနာ။

    Iminā chattadānena, paramannapavecchanā.

    ‘‘တေန စိတ္တပ္ပသာဒေန၊ သမ္ပတ္တိမနုဘောသ္သသိ။

    ‘‘Tena cittappasādena, sampattimanubhossasi;

    ဆတ္တိံသက္ခတ္တုံ ဒေဝိန္ဒော၊ ဒေဝရဇ္ဇံ ကရိသ္သတိ။

    Chattiṃsakkhattuṃ devindo, devarajjaṃ karissati.

    ‘‘ဧကဝီသတိက္ခတ္တုဉ္စ၊ စက္ကဝတ္တီ ဘဝိသ္သတိ။

    ‘‘Ekavīsatikkhattuñca, cakkavattī bhavissati;

    ပဒေသရဇ္ဇံ ဝိပုလံ၊ ဂဏနာတော အသင္ခိယံ။

    Padesarajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ.

    ‘‘သတသဟသ္သိတော ကပ္ပေ၊ ဩက္ကာကကုလသမ္ဘဝော။

    ‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;

    ဂောတမော နာမ ဂောတ္တေန၊ သတ္ထာ လောကေ ဘဝိသ္သတိ။

    Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.

    ‘‘သာသနေ ဒိဗ္ဗမာနမ္ဟိ၊ မနုသ္သတ္တံ ဂမိသ္သတိ။

    ‘‘Sāsane dibbamānamhi, manussattaṃ gamissati;

    တသ္သ ဓမ္မေသု ဒာယာဒော၊ ဩရသော ဓမ္မနိမ္မိတော။

    Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito.

    ‘‘ဥပသေနောတိ နာမေန၊ ဟေသ္သတိ သတ္ထု သာဝကော။

    ‘‘Upasenoti nāmena, hessati satthu sāvako;

    သမန္တပာသာဒိကတ္တာ၊ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသ္သတိ။

    Samantapāsādikattā, aggaṭṭhāne ṭhapessati.

    ‘‘စရိမံ ဝတ္တတေ မယ္ဟံ၊ ဘဝာ သဗ္ဗေ သမူဟတာ။

    ‘‘Carimaṃ vattate mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;

    ဓာရေမိ အန္တိမံ ဒေဟံ၊ ဇေတ္ဝာ မာရံ သဝာဟနံ။

    Dhāremi antimaṃ dehaṃ, jetvā māraṃ savāhanaṃ.

    ‘‘ပဋိသမ္ဘိဒာ စတသ္သော။ပေ.။ ကတံ ဗုဒ္ဓသ္သ သာသန’’န္တိ။

    ‘‘Paṭisambhidā catasso…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    အရဟတ္တံ ပန ပတ္ဝာ သယမ္ပိ သဗ္ဗေ ဓုတင္ဂဓမ္မေ သမာဒာယ ဝတ္တတိ, အညေပိ တဒတ္ထာယ သမာဒပေတိ , တေန နံ ဘဂဝာ သမန္တပာသာဒိကာနံ အဂ္ဂဋ္ဌာနေ ဌပေသိ။ သော အပရေန သမယေန ကောသမ္ဗိယံ ကလဟေ ဥပ္ပန္နေ ဘိက္ခုသင္ဃေ စ ဒ္ဝိဓာဘူတေ ဧကေန ဘိက္ခုနာ တံ ကလဟံ ပရိဝဇ္ဇိတုကာမေန ‘‘ဧတရဟိ ခော ကလဟော ဥပ္ပန္နော, သင္ဃော ဒ္ဝိဓာဘူတော, ကထံ နု ခော မယာ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ ပုဋ္ဌော ဝိဝေကဝာသတော ပဋ္ဌာယ တသ္သ ပဋိပတ္တိံ ကထေန္တော –

    Arahattaṃ pana patvā sayampi sabbe dhutaṅgadhamme samādāya vattati, aññepi tadatthāya samādapeti , tena naṃ bhagavā samantapāsādikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. So aparena samayena kosambiyaṃ kalahe uppanne bhikkhusaṅghe ca dvidhābhūte ekena bhikkhunā taṃ kalahaṃ parivajjitukāmena ‘‘etarahi kho kalaho uppanno, saṅgho dvidhābhūto, kathaṃ nu kho mayā paṭipajjitabba’’nti puṭṭho vivekavāsato paṭṭhāya tassa paṭipattiṃ kathento –

    ၅၇၇.

    577.

    ‘‘ဝိဝိတ္တံ အပ္ပနိဂ္ဃောသံ၊ ဝာဠမိဂနိသေဝိတံ။

    ‘‘Vivittaṃ appanigghosaṃ, vāḷamiganisevitaṃ;

    သေဝေ သေနာသနံ ဘိက္ခု၊ ပဋိသလ္လာနကာရဏာ။

    Seve senāsanaṃ bhikkhu, paṭisallānakāraṇā.

    ၅၇၈.

    578.

    ‘‘သင္ကာရပုဉ္ဇာ အာဟတ္ဝာ၊ သုသာနာ ရထိယာဟိ စ။

    ‘‘Saṅkārapuñjā āhatvā, susānā rathiyāhi ca;

    တတော သင္ဃာဋိကံ ကတ္ဝာ၊ လူခံ ဓာရေယ္ယ စီဝရံ။

    Tato saṅghāṭikaṃ katvā, lūkhaṃ dhāreyya cīvaraṃ.

    ၅၇၉.

    579.

    ‘‘နီစံ မနံ ကရိတ္ဝာန၊ သပဒာနံ ကုလာ ကုလံ။

    ‘‘Nīcaṃ manaṃ karitvāna, sapadānaṃ kulā kulaṃ;

    ပိဏ္ဍိကာယ စရေ ဘိက္ခု၊ ဂုတ္တဒ္ဝာရော သုသံဝုတော။

    Piṇḍikāya care bhikkhu, guttadvāro susaṃvuto.

    ၅၈၀.

    580.

    ‘‘လူခေနပိ ဝာ သန္တုသ္သေ၊ နာညံ ပတ္ထေ ရသံ ဗဟုံ။

    ‘‘Lūkhenapi vā santusse, nāññaṃ patthe rasaṃ bahuṃ;

    ရသေသု အနုဂိဒ္ဓသ္သ၊ ဈာနေ န ရမတီ မနော။

    Rasesu anugiddhassa, jhāne na ramatī mano.

    ၅၈၁.

    581.

    ‘‘အပ္ပိစ္ဆော စေဝ သန္တုဋ္ဌော၊ ပဝိဝိတ္တော ဝသေ မုနိ။

    ‘‘Appiccho ceva santuṭṭho, pavivitto vase muni;

    အသံသဋ္ဌော ဂဟဋ္ဌေဟိ၊ အနာဂာရေဟိ စူဘယံ။

    Asaṃsaṭṭho gahaṭṭhehi, anāgārehi cūbhayaṃ.

    ၅၈၂.

    582.

    ‘‘ယထာ ဇဠော ဝ မူဂော ဝ၊ အတ္တာနံ ဒသ္သယေ တထာ။

    ‘‘Yathā jaḷo va mūgo va, attānaṃ dassaye tathā;

    နာတိဝေလံ သမ္ဘာသေယ္ယ၊ သင္ဃမဇ္ဈမ္ဟိ ပဏ္ဍိတော။

    Nātivelaṃ sambhāseyya, saṅghamajjhamhi paṇḍito.

    ၅၈၃.

    583.

    ‘‘န သော ဥပဝဒေ ကဉ္စိ၊ ဥပဃာတံ ဝိဝဇ္ဇယေ။

    ‘‘Na so upavade kañci, upaghātaṃ vivajjaye;

    သံဝုတော ပာတိမောက္ခသ္မိံ၊ မတ္တညူ စသ္သ ဘောဇနေ။

    Saṃvuto pātimokkhasmiṃ, mattaññū cassa bhojane.

    ၅၈၄. ‘‘သုဂ္ဂဟီတနိမိတ္တသ္သ, စိတ္တသ္သုပ္ပာဒကောဝိဒော။

    584. ‘‘Suggahītanimittassa, cittassuppādakovido.

    သမထံ အနုယုဉ္ဇေယ္ယ၊ ကာလေန စ ဝိပသ္သနံ။

    Samathaṃ anuyuñjeyya, kālena ca vipassanaṃ.

    ၅၈၅.

    585.

    ‘‘ဝီရိယသာတစ္စသမ္ပန္နော၊ ယုတ္တယောဂော သဒာ သိယာ။

    ‘‘Vīriyasātaccasampanno, yuttayogo sadā siyā;

    န စ အပ္ပတ္ဝာ ဒုက္ခန္တံ၊ ဝိသ္သာသံ ဧယ္ယ ပဏ္ဍိတော။

    Na ca appatvā dukkhantaṃ, vissāsaṃ eyya paṇḍito.

    ၅၈၆.

    586.

    ‘‘ဧဝံ ဝိဟရမာနသ္သ၊ သုဒ္ဓိကာမသ္သ ဘိက္ခုနော။

    ‘‘Evaṃ viharamānassa, suddhikāmassa bhikkhuno;

    ခီယန္တိ အာသဝာ သဗ္ဗေ၊ နိဗ္ဗုတိဉ္စာဓိဂစ္ဆတီ’’တိ။ –

    Khīyanti āsavā sabbe, nibbutiñcādhigacchatī’’ti. –

    ဣမာ ဂာထာ အဘာသိ။

    Imā gāthā abhāsi.

    တတ္ထ ဝိဝိတ္တန္တိ, ဇနဝိဝိတ္တံ သုညံ အရညာဒိံ။ အပ္ပနိဂ္ဃောသန္တိ, နိသ္သဒ္ဒံ သဒ္ဒသင္ဃဋ္ဋနရဟိတံ။ ဝာဠမိဂနိသေဝိတန္တိ, သီဟဗ္ယဂ္ဃဒီပိဝာဠမိဂေဟိ စရိတံ။ ဣမိနာပိ ဇနဝိဝေကံယေဝ ဒသ္သေတိ ပန္တသေနာသနဘာဝဒီပနတော။ သေနာသနန္တိ, သယိတုံ အာသယိတုဉ္စ ယုတ္တဘာဝေန ဝသနဋ္ဌာနံ ဣဓ သေနာသနန္တိ အဓိပ္ပေတံ။ ပဋိသလ္လာနကာရဏာတိ, ပဋိသလ္လာနနိမိတ္တံ, နာနာရမ္မဏတော နိဝတ္တေတ္ဝာ ကမ္မဋ္ဌာနေယေဝ စိတ္တသ္သ ပဋိ ပဋိ သမ္မဒေဝ အလ္လီယနတ္ထံ။

    Tattha vivittanti, janavivittaṃ suññaṃ araññādiṃ. Appanigghosanti, nissaddaṃ saddasaṅghaṭṭanarahitaṃ. Vāḷamiganisevitanti, sīhabyagghadīpivāḷamigehi caritaṃ. Imināpi janavivekaṃyeva dasseti pantasenāsanabhāvadīpanato. Senāsananti, sayituṃ āsayituñca yuttabhāvena vasanaṭṭhānaṃ idha senāsananti adhippetaṃ. Paṭisallānakāraṇāti, paṭisallānanimittaṃ, nānārammaṇato nivattetvā kammaṭṭhāneyeva cittassa paṭi paṭi sammadeva allīyanatthaṃ.

    ဧဝံ ဘာဝနာနုရူပံ သေနာသနံ နိဒ္ဒိသန္တော သေနာသနေ သန္တောသံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ စီဝရာဒီသုပိ တံ ဒသ္သေတုံ ‘‘သံကာရပုဉ္ဇာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ သံကာရပုဉ္ဇာတိ သံကာရာနံ ပုဉ္ဇံ သံကာရပုဉ္ဇံ, တတော ကစဝရဋ္ဌာနာ။ အာဟတ္ဝာတိ အာဟရိတ္ဝာ။ တတောတိ တထာ အာဟဋစောဠက္ခဏ္ဍေဟိ။ ကရဏေ ဟိ ဣဒံ နိသ္သက္ကဝစနံ လူခန္တိ သတ္ထလူခရဇနလူခာဒိနာ လူခံ အဝဏ္ဏာမဋ္ဌံ။ ဓာရေယ္ယာတိ နိဝာသနာဒိဝသေန ပရိဟရေယ္ယ, ဧတေန စီဝရသန္တောသံ ဝဒတိ။

    Evaṃ bhāvanānurūpaṃ senāsanaṃ niddisanto senāsane santosaṃ dassetvā idāni cīvarādīsupi taṃ dassetuṃ ‘‘saṃkārapuñjā’’tiādi vuttaṃ. Tattha saṃkārapuñjāti saṃkārānaṃ puñjaṃ saṃkārapuñjaṃ, tato kacavaraṭṭhānā. Āhatvāti āharitvā. Tatoti tathā āhaṭacoḷakkhaṇḍehi. Karaṇe hi idaṃ nissakkavacanaṃ lūkhanti satthalūkharajanalūkhādinā lūkhaṃ avaṇṇāmaṭṭhaṃ. Dhāreyyāti nivāsanādivasena parihareyya, etena cīvarasantosaṃ vadati.

    နီစ မနံ ကရိတ္ဝာနာတိ ‘‘အန္တမိဒံ, ဘိက္ခဝေ, ဇီဝိကာန’’န္တိအာဒိကံ (ဣတိဝု. ၉၁; သံ. နိ. ၃.၈၀) သုဂတောဝာဒံ အနုသ္သရိတ္ဝာ နိဟတမာနဒပ္ပံ စိတ္တံ ကတ္ဝာ။ သပဒာနန္တိ ဃရေသု အဝခဏ္ဍရဟိတံ; အနုဃရန္တိ အတ္ထော။ တေနာဟ ‘‘ကုလာ ကုလ’’န္တိ။ ကုလာ ကုလန္တိ ကုလတော ကုလံ, ကုလာနုပုဗ္ဗိယာ ဃရပဋိပာဋိယာတိ အတ္ထော။ ပိဏ္ဍိကာယာတိ မိသ္သကဘိက္ခာယ, ဣမိနာ ပိဏ္ဍပာတသန္တောသံ ဝဒတိ။ ဂုတ္တဒ္ဝာရောတိ သုပိဟိတစက္ခာဒိဒ္ဝာရော။ သုသံဝုတောတိ ဟတ္ထကုက္ကုစ္စာဒီနံ အဘာဝေန သုဋ္ဌု သံဝုတော။

    Nīca manaṃ karitvānāti ‘‘antamidaṃ, bhikkhave, jīvikāna’’ntiādikaṃ (itivu. 91; saṃ. ni. 3.80) sugatovādaṃ anussaritvā nihatamānadappaṃ cittaṃ katvā. Sapadānanti gharesu avakhaṇḍarahitaṃ; anugharanti attho. Tenāha ‘‘kulā kula’’nti. Kulā kulanti kulato kulaṃ, kulānupubbiyā gharapaṭipāṭiyāti attho. Piṇḍikāyāti missakabhikkhāya, iminā piṇḍapātasantosaṃ vadati. Guttadvāroti supihitacakkhādidvāro. Susaṃvutoti hatthakukkuccādīnaṃ abhāvena suṭṭhu saṃvuto.

    လူခေနပိ ဝာတိ အပိသဒ္ဒော သမုစ္စယေ, ဝာ-သဒ္ဒော ဝိကပ္ပေ။ ဥဘယေနပိ လူခေနပိ အပ္ပေနပိ ယေန ကေနစိ သုလဘေန ဣတရီတရေန သန္တုသ္သေ သမံ သမ္မာ တုသ္သေယ္ယ။ တေနာဟ ‘‘နာညံ ပတ္ထေ ရသံ ဗဟု’’န္တိ။ နာညံ ပတ္ထေ ရသံ ဗဟုန္တိ အတ္တနာ ယထာလဒ္ဓတော အညံ မဓုရာဒိရသံ ဗဟုံ ပဏီတဉ္စ န ပတ္ထေယ္ယ န ပိဟေယ္ယ, ဣမိနာ ဂိလာနပစ္စယေပိ သန္တောသော ဒသ္သိတော ဟောတိ။ ရသေသု ဂေဓဝာရဏတ္ထံ ပန ကာရဏံ ဝဒန္တော ရသေသု အနုဂိဒ္ဓသ္သ, ဈာနေ န ရမတီ မနော’’တိ အာဟ။ ဣန္ဒ္ရိယသံဝရမ္ပိ အပရိပူရေန္တသ္သ ကုတော ဝိက္ခိတ္တစိတ္တသမာဓာနန္တိ အဓိပ္ပာယော။

    Lūkhenapi vāti apisaddo samuccaye, vā-saddo vikappe. Ubhayenapi lūkhenapi appenapi yena kenaci sulabhena itarītarena santusse samaṃ sammā tusseyya. Tenāha ‘‘nāññaṃ patthe rasaṃ bahu’’nti. Nāññaṃ patthe rasaṃ bahunti attanā yathāladdhato aññaṃ madhurādirasaṃ bahuṃ paṇītañca na pattheyya na piheyya, iminā gilānapaccayepi santoso dassito hoti. Rasesu gedhavāraṇatthaṃ pana kāraṇaṃ vadanto rasesu anugiddhassa, jhāne na ramatī mano’’ti āha. Indriyasaṃvarampi aparipūrentassa kuto vikkhittacittasamādhānanti adhippāyo.

    ဧဝံ စတူသု ပစ္စယေသု သလ္လေခပဋိပတ္တိံ ဒသ္သေတ္ဝာ ဣဒာနိ အဝသိဋ္ဌကထာဝတ္ထူနိ ဒသ္သေတုံ ‘‘အပ္ပိစ္ဆော စေဝာ’’တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ တတ္ထ အပ္ပိစ္ဆောတိ, အနိစ္ဆော စတူသု ပစ္စယေသု ဣစ္ဆာရဟိတော, တေန စတုဗ္ဗိဓပစ္စယေသု တဏ္ဟုပ္ပာဒဝိက္ခမ္ဘနမာဟ။ သန္တုဋ္ဌောတိ, စတူသု ပစ္စယေသု ယထာလာဘသန္တောသာဒိနာ သန္တုဋ္ဌော။ ယော ဟိ –

    Evaṃ catūsu paccayesu sallekhapaṭipattiṃ dassetvā idāni avasiṭṭhakathāvatthūni dassetuṃ ‘‘appiccho cevā’’tiādi vuttaṃ. Tattha appicchoti, aniccho catūsu paccayesu icchārahito, tena catubbidhapaccayesu taṇhuppādavikkhambhanamāha. Santuṭṭhoti, catūsu paccayesu yathālābhasantosādinā santuṭṭho. Yo hi –

    ‘‘အတီတံ နာနုသောစေယ္ယ၊ နပ္ပဇပ္ပေယ္ယနာဂတံ။

    ‘‘Atītaṃ nānusoceyya, nappajappeyyanāgataṃ;

    ပစ္စုပ္ပန္နေန ယာပေယ္ယ၊ သော ‘သန္တုဋ္ဌော’တိ ပဝုစ္စတီ’’တိ။

    Paccuppannena yāpeyya, so ‘santuṭṭho’ti pavuccatī’’ti.

    ပဝိဝိတ္တောတိ ဂဏသင္ဂဏိကံ ပဟာယ ကာယေန ပဝိဝိတ္တော ဝူပကဋ္ဌော။ စိတ္တဝိဝေကာဒိကေ ဟိ ပရတော ဝက္ခတိ။ ဝသေတိ သဗ္ဗတ္ထ ယောဇေတဗ္ဗံ။ မောနေယ္ယဓမ္မသမန္နာဂမေန မုနိ။ အသံသဋ္ဌောတိ ဒသ္သနသဝနသမုလ္လပနသမ္ဘောဂကာယသံသဂ္ဂာနံ အဘာဝေန အသံသဋ္ဌော ယထာဝုတ္တသံသဂ္ဂရဟိတော။ ဥဘယန္တိ, ဂဟဋ္ဌေဟိ အနာဂာရေဟိ စာတိ ဥဘယေဟိပိ အသံသဋ္ဌော။ ကရဏေ ဟိ ဣဒံ ပစ္စတ္တဝစနံ။

    Pavivittoti gaṇasaṅgaṇikaṃ pahāya kāyena pavivitto vūpakaṭṭho. Cittavivekādike hi parato vakkhati. Vaseti sabbattha yojetabbaṃ. Moneyyadhammasamannāgamena muni. Asaṃsaṭṭhoti dassanasavanasamullapanasambhogakāyasaṃsaggānaṃ abhāvena asaṃsaṭṭho yathāvuttasaṃsaggarahito. Ubhayanti, gahaṭṭhehi anāgārehi cāti ubhayehipi asaṃsaṭṭho. Karaṇe hi idaṃ paccattavacanaṃ.

    အတ္တာနံ ဒသ္သယေ တထာတိ အဇဠော အမူဂောပိ သမာနော ယထာ ဇဠော ဝာ မူဂော ဝာ, တထာ အတ္တာနံ ဒသ္သေယ္ယ, ဧတေန ပာဂဗ္ဗိယပ္ပဟာနမာဟ။ ဇဠော ဝ မူဂော ဝာတိ စ ဂာထာသုခတ္ထံ ရသ္သတ္တံ ကတံ, သမုစ္စယတ္ထော စ ဝာသဒ္ဒော။ နာတိဝေလံ သမ္ဘာသေယ္ယာတိ အတိဝေလံ အတိက္ကန္တပမာဏံ န ဘာသေယ္ယ, မတ္တဘာဏီ အသ္သာတိ အတ္ထော။ သင္ဃမဇ္ဈမ္ဟီတိ ဘိက္ခုသင္ဃေ, ဇနသမူဟေ ဝာ။

    Attānaṃ dassaye tathāti ajaḷo amūgopi samāno yathā jaḷo vā mūgo vā, tathā attānaṃ dasseyya, etena pāgabbiyappahānamāha. Jaḷo va mūgo vāti ca gāthāsukhatthaṃ rassattaṃ kataṃ, samuccayattho ca vāsaddo. Nātivelaṃ sambhāseyyāti ativelaṃ atikkantapamāṇaṃ na bhāseyya, mattabhāṇī assāti attho. Saṅghamajjhamhīti bhikkhusaṅghe, janasamūhe vā.

    န သော ဥပဝဒေ ကဉ္စီတိ သော ယထာဝုတ္တပဋိပတ္တိကော ဘိက္ခု ဟီနံ ဝာ မဇ္ဈိမံ ဝာ ဥက္ကဋ္ဌံ ဝာ ယံကိဉ္စိ န ဝာစာယ ဥပဝဒေယ္ယ။ ဥပဃာတံ ဝိဝဇ္ဇယေတိ ကာယေန ဥပဃာတံ ပရိဝိဟေဌနံ ဝဇ္ဇေယ္ယ။ သံဝုတော ပာတိမောက္ခသ္မိန္တိ ပာတိမောက္ခမ္ဟိ ပာတိမောက္ခသံဝရသီလေ သံဝုတော အသ္သ, ပာတိမောက္ခသံဝရေန ပိဟိတကာယဝာစော သိယာတိ အတ္ထော။ မတ္တညူ စသ္သ ဘောဇနေတိ ပရိယေသနပဋိဂ္ဂဟဏပရိဘောဂဝိသ္သဇ္ဇနေသု ဘောဇနေ ပမာဏညူ သိယာ။

    Na so upavade kañcīti so yathāvuttapaṭipattiko bhikkhu hīnaṃ vā majjhimaṃ vā ukkaṭṭhaṃ vā yaṃkiñci na vācāya upavadeyya. Upaghātaṃ vivajjayeti kāyena upaghātaṃ pariviheṭhanaṃ vajjeyya. Saṃvuto pātimokkhasminti pātimokkhamhi pātimokkhasaṃvarasīle saṃvuto assa, pātimokkhasaṃvarena pihitakāyavāco siyāti attho. Mattaññū cassa bhojaneti pariyesanapaṭiggahaṇaparibhogavissajjanesu bhojane pamāṇaññū siyā.

    သုဂ္ဂဟီတနိမိတ္တသ္သာတိ ‘‘ဧဝံ မေ မနသိ ကရောတော စိတ္တံ သမာဟိတံ အဟောသီ’’တိ တဒာကာရံ သလ္လက္ခေန္တော သုဋ္ဌု ဂဟိတသမာဓိနိမိတ္တော အသ္သ။ ‘‘သုဂ္ဂဟီတနိမိတ္တော သော’’တိပိ ပာဌော, သော ယောဂီတိ အတ္ထော။ စိတ္တသ္သုပ္ပာဒကောဝိဒောတိ ဧဝံ ဘာဝယတော စိတ္တံ လီနံ ဟောတိ, ‘‘ဧဝံ ဥဒ္ဓတ’’န္တိ လီနသ္သ ဥဒ္ဓတသ္သ စ စိတ္တသ္သ ဥပ္ပတ္တိကာရဏေ ကုသလော အသ္သ။ လီနေ ဟိ စိတ္တေ ဓမ္မဝိစယဝီရိယပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂာ ဘာဝေတဗ္ဗာ, ဥဒ္ဓတေ ပသ္သဒ္ဓိသမာဓိဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂာ။ သတိသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂော ပန သဗ္ဗတ္ထ ဣစ္ဆိတဗ္ဗော။ တေနာဟ ဘဂဝာ – ‘‘ယသ္မိဉ္စ ခော, ဘိက္ခဝေ, သမယေ လီနံ စိတ္တံ ဟောတိ, ကာလော တသ္မိံ သမယေ ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင္ဂသ္သ ဘာဝနာယာ’’တိအာဒိ (သံ. နိ. ၅.၂၃၄)။ သမထံ အနုယုဉ္ဇေယ္ယာတိ သမထဘာဝနံ ဘာဝေယ္ယ, အနုပ္ပန္နံ သမာဓိံ ဥပ္ပာဒေယ္ယ, ဥပ္ပန္နဉ္စ ယာဝ ဝသီဘာဝပ္ပတ္တိ, တာဝ ဝဍ္ဎေယ္ယ ဗ္ယူဟေယ္ယာတိ အတ္ထော။ ကာလေန စ ဝိပသ္သနန္တိ ယထာလဒ္ဓံ သမာဓိံ နိကန္တိယာ အပရိယာဒာနေန ဟာနဘာဂိယံ ဌိတိဘာဂိယံ ဝာ အကတ္ဝာ နိဗ္ဗေဓဘာဂိယံဝ ကတ္ဝာ ကာလေန ဝိပသ္သနဉ္စ အနုယုဉ္ဇေယ္ယ။ အထ ဝာ ကာလေန စ ဝိပသ္သနန္တိ သမထံ အနုယုဉ္ဇန္တော တသ္သ ထိရီဘူတကာလေ သင္ကောစံ အနာပဇ္ဇိတ္ဝာ အရိယမဂ္ဂာဓိဂမာယ ဝိပသ္သနံ အနုယုဉ္ဇေယ္ယ။ ယထာဟ –

    Suggahītanimittassāti ‘‘evaṃ me manasi karoto cittaṃ samāhitaṃ ahosī’’ti tadākāraṃ sallakkhento suṭṭhu gahitasamādhinimitto assa. ‘‘Suggahītanimitto so’’tipi pāṭho, so yogīti attho. Cittassuppādakovidoti evaṃ bhāvayato cittaṃ līnaṃ hoti, ‘‘evaṃ uddhata’’nti līnassa uddhatassa ca cittassa uppattikāraṇe kusalo assa. Līne hi citte dhammavicayavīriyapītisambojjhaṅgā bhāvetabbā, uddhate passaddhisamādhiupekkhāsambojjhaṅgā. Satisambojjhaṅgo pana sabbattha icchitabbo. Tenāha bhagavā – ‘‘yasmiñca kho, bhikkhave, samaye līnaṃ cittaṃ hoti, kālo tasmiṃ samaye dhammavicayasambojjhaṅgassa bhāvanāyā’’tiādi (saṃ. ni. 5.234). Samathaṃ anuyuñjeyyāti samathabhāvanaṃ bhāveyya, anuppannaṃ samādhiṃ uppādeyya, uppannañca yāva vasībhāvappatti, tāva vaḍḍheyya byūheyyāti attho. Kālena ca vipassananti yathāladdhaṃ samādhiṃ nikantiyā apariyādānena hānabhāgiyaṃ ṭhitibhāgiyaṃ vā akatvā nibbedhabhāgiyaṃva katvā kālena vipassanañca anuyuñjeyya. Atha vā kālena ca vipassananti samathaṃ anuyuñjanto tassa thirībhūtakāle saṅkocaṃ anāpajjitvā ariyamaggādhigamāya vipassanaṃ anuyuñjeyya. Yathāha –

    ‘‘အထ ဝာ သမာဓိလာဘေန၊ ဝိဝိတ္တသယနေန ဝာ။

    ‘‘Atha vā samādhilābhena, vivittasayanena vā;

    ဘိက္ခု ဝိသ္သာသမာပာဒိ၊ အပ္ပတ္တော အာသဝက္ခယ’’န္တိ။ (ဓ. ပ. ၂၇၁-၂၇၂)။

    Bhikkhu vissāsamāpādi, appatto āsavakkhaya’’nti. (dha. pa. 271-272);

    တေန ဝုတ္တံ – ‘‘ဝီရိယသာတစ္စသမ္ပန္နော’’တိအာဒိ။ သတတဘာဝော သာတစ္စံ, ဝီရိယသ္သ သာတစ္စံ, တေန သမ္ပန္နော သမန္နာဂတော, သတတပဝတ္တဝီရိယော, နိစ္စပဂ္ဂဟိတဝီရိယောတိ အတ္ထော။ ယုတ္တယောဂော သဒာ သိယာတိ သဗ္ဗကာလံ ဘာဝနာနုယုတ္တော သိယာ။ ဒုက္ခန္တန္တိ ဝဋ္ဋဒုက္ခသ္သ အန္တံ ပရိယောသာနံ နိရောဓံ နိဗ္ဗာနံ အပ္ပတ္ဝာ ဝိသ္သာသံ န ဧယ္ယ န ဂစ္ဆေယ္ယ။ ‘‘အဟံ ပရိသုဒ္ဓသီလော ဈာနလာဘီ အဘိညာလာဘီ ဝိပသ္သနံ မတ္ထကံ ပာပေတ္ဝာ ဌိတော’’တိ ဝာ ဝိသ္သဋ္ဌော န ဘဝေယ္ယာတိ အတ္ထော။

    Tena vuttaṃ – ‘‘vīriyasātaccasampanno’’tiādi. Satatabhāvo sātaccaṃ, vīriyassa sātaccaṃ, tena sampanno samannāgato, satatapavattavīriyo, niccapaggahitavīriyoti attho. Yuttayogo sadā siyāti sabbakālaṃ bhāvanānuyutto siyā. Dukkhantanti vaṭṭadukkhassa antaṃ pariyosānaṃ nirodhaṃ nibbānaṃ appatvā vissāsaṃ na eyya na gaccheyya. ‘‘Ahaṃ parisuddhasīlo jhānalābhī abhiññālābhī vipassanaṃ matthakaṃ pāpetvā ṭhito’’ti vā vissaṭṭho na bhaveyyāti attho.

    ဧဝံ ဝိဟရမာနသ္သာတိ, ဧဝံ ဝိဝိတ္တသေနာသနသေဝနာဒိနာ ဝိပသ္သနာဝသေန ယုတ္တယောဂတာပရိယောသာနေန ဝိဓိနာ ဝိဟရန္တသ္သ။ သုဒ္ဓိကာမသ္သာတိ, ဉာဏဒသ္သနဝိသုဒ္ဓိံ အစ္စန္တဝိသုဒ္ဓိံ နိဗ္ဗာနံ အရဟတ္တဉ္စ ဣစ္ဆန္တသ္သ။ သံသာရေ ဘယသ္သ ဣက္ခတော ဘိက္ခုနော, ကာမာသဝာဒယော သဗ္ဗေ အာသဝာ ခီယန္တိ ခယံ အဗ္ဘတ္ထံ ဂစ္ဆန္တိ, တေသံ ခယဂမနေနေဝ သဥပာဒိသေသအနုပာဒိသေသပဘေဒံ ဒုဝိဓမ္ပိ နိဗ္ဗာနံ အဓိဂစ္ဆတိ ပာပုဏာတိ။

    Evaṃ viharamānassāti, evaṃ vivittasenāsanasevanādinā vipassanāvasena yuttayogatāpariyosānena vidhinā viharantassa. Suddhikāmassāti, ñāṇadassanavisuddhiṃ accantavisuddhiṃ nibbānaṃ arahattañca icchantassa. Saṃsāre bhayassa ikkhato bhikkhuno, kāmāsavādayo sabbe āsavā khīyanti khayaṃ abbhatthaṃ gacchanti, tesaṃ khayagamaneneva saupādisesaanupādisesapabhedaṃ duvidhampi nibbānaṃ adhigacchati pāpuṇāti.

    ဧဝံ ထေရော တသ္သ ဘိက္ခုနော ဩဝာဒဒာနာပဒေသေန အတ္တနာ တထာပဋိပန္နဘာဝံ ဒီပေန္တော အညံ ဗ္ယာကာသိ။

    Evaṃ thero tassa bhikkhuno ovādadānāpadesena attanā tathāpaṭipannabhāvaṃ dīpento aññaṃ byākāsi.

    ဝင္ဂန္တပုတ္တဥပသေနတ္ထေရဂာထာဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။

    Vaṅgantaputtaupasenattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / ခုဒ္ဒကနိကာယ • Khuddakanikāya / ထေရဂာထာပာဠိ • Theragāthāpāḷi / ၆. ဝင္ဂန္တပုတ္တဥပသေနတ္ထေရဂာထာ • 6. Vaṅgantaputtaupasenattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact