Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ഥേരഗാഥാ-അട്ഠകഥാ • Theragāthā-aṭṭhakathā

    ൬. വങ്ഗന്തപുത്തഉപസേനത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ

    6. Vaṅgantaputtaupasenattheragāthāvaṇṇanā

    വിവിത്തം അപ്പനിഗ്ഘോസന്തിആദികാ ആയസ്മതോ ഉപസേനത്ഥേരസ്സ ഗാഥാ. കാ ഉപ്പത്തി? അയം കിര പദുമുത്തരസ്സ ഭഗവതോ കാലേ ഹംസവതീനഗരേ കുലഗേഹേ നിബ്ബത്തിത്വാ വയപ്പത്തോ സത്ഥു സന്തികം ഗന്ത്വാ ധമ്മം സുണമാനോ സത്ഥാരം ഏകം ഭിക്ഖും സമന്തപാസാദികാനം അഗ്ഗട്ഠാനേ ഠപേന്തം ദിസ്വാ സത്ഥു അധികാരകമ്മം കത്വാ തം ഠാനന്തരം പത്ഥേത്വാ യാവജീവം കുസലം കത്വാ ദേവമനുസ്സേസു സംസരന്തോ ഇമസ്മിം ബുദ്ധുപ്പാദേ നാലകഗാമേ രൂപസാരീബ്രാഹ്മണിയാ കുച്ഛിമ്ഹി നിബ്ബത്തി, ഉപസേനോതിസ്സ നാമം അഹോസി. സോ വയപ്പത്തോ തയോ വേദേ ഉഗ്ഗഹേത്വാ സത്ഥു സന്തികേ ധമ്മം സുത്വാ പടിലദ്ധസദ്ധോ പബ്ബജിത്വാ ഉപസമ്പദായ ഏകവസ്സികോ ‘‘അരിയഗബ്ഭം വഡ്ഢേമീ’’തി ഏകം കുലപുത്തം അത്തനോ സന്തികേ ഉപസമ്പാദേത്വാ തേന സദ്ധിം സത്ഥു സന്തികം ഗതോ. സത്ഥാരാ ചസ്സ തസ്സ അവസ്സികസ്സ ഭിക്ഖുനോ സദ്ധിവിഹാരികഭാവം സുത്വാ, ‘‘അതിലഹും ഖോ ത്വം, മോഘപുരിസ, ബാഹുല്ലായ ആവത്തോ’’തി (മഹാവ॰ ൭൫) ഗരഹിതോ. ‘‘ഇദാനാഹം യദിപി പരിസം നിസ്സായ സത്ഥാരാ ഗരഹിതോ, പരിസംയേവ പന നിസ്സായ സത്ഥു പാസംസോപി ഭവിസ്സാമീ’’തി വിപസ്സനായ കമ്മം കരോന്തോ നചിരസ്സേവ അരഹത്തം പാപുണി. തേന വുത്തം അപദാനേ (അപ॰ ഥേര ൧.൨.൮൬-൯൬) –

    Vivittaṃappanigghosantiādikā āyasmato upasenattherassa gāthā. Kā uppatti? Ayaṃ kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā vayappatto satthu santikaṃ gantvā dhammaṃ suṇamāno satthāraṃ ekaṃ bhikkhuṃ samantapāsādikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapentaṃ disvā satthu adhikārakammaṃ katvā taṃ ṭhānantaraṃ patthetvā yāvajīvaṃ kusalaṃ katvā devamanussesu saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde nālakagāme rūpasārībrāhmaṇiyā kucchimhi nibbatti, upasenotissa nāmaṃ ahosi. So vayappatto tayo vede uggahetvā satthu santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā upasampadāya ekavassiko ‘‘ariyagabbhaṃ vaḍḍhemī’’ti ekaṃ kulaputtaṃ attano santike upasampādetvā tena saddhiṃ satthu santikaṃ gato. Satthārā cassa tassa avassikassa bhikkhuno saddhivihārikabhāvaṃ sutvā, ‘‘atilahuṃ kho tvaṃ, moghapurisa, bāhullāya āvatto’’ti (mahāva. 75) garahito. ‘‘Idānāhaṃ yadipi parisaṃ nissāya satthārā garahito, parisaṃyeva pana nissāya satthu pāsaṃsopi bhavissāmī’’ti vipassanāya kammaṃ karonto nacirasseva arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.2.86-96) –

    ‘‘പദുമുത്തരം ഭഗവന്തം, ലോകജേട്ഠം നരാസഭം;

    ‘‘Padumuttaraṃ bhagavantaṃ, lokajeṭṭhaṃ narāsabhaṃ;

    പബ്ഭാരമ്ഹി നിസീദന്തം, ഉപഗച്ഛിം നരുത്തമം.

    Pabbhāramhi nisīdantaṃ, upagacchiṃ naruttamaṃ.

    ‘‘കണികാരപുപ്ഫം ദിസ്വാ, വണ്ടേ ഛേത്വാനഹം തദാ;

    ‘‘Kaṇikārapupphaṃ disvā, vaṇṭe chetvānahaṃ tadā;

    അലങ്കരിത്വാ ഛത്തമ്ഹി, ബുദ്ധസ്സ അഭിരോപയിം.

    Alaṅkaritvā chattamhi, buddhassa abhiropayiṃ.

    ‘‘പിണ്ഡപാതഞ്ച പാദാസിം, പരമന്നം സുഭോജനം;

    ‘‘Piṇḍapātañca pādāsiṃ, paramannaṃ subhojanaṃ;

    ബുദ്ധേന നവമേ തത്ഥ, സമണേ അട്ഠ ഭോജയിം.

    Buddhena navame tattha, samaṇe aṭṭha bhojayiṃ.

    ‘‘അനുമോദി മഹാവീരോ, സയമ്ഭൂ അഗ്ഗപുഗ്ഗലോ;

    ‘‘Anumodi mahāvīro, sayambhū aggapuggalo;

    ഇമിനാ ഛത്തദാനേന, പരമന്നപവേച്ഛനാ.

    Iminā chattadānena, paramannapavecchanā.

    ‘‘തേന ചിത്തപ്പസാദേന, സമ്പത്തിമനുഭോസ്സസി;

    ‘‘Tena cittappasādena, sampattimanubhossasi;

    ഛത്തിംസക്ഖത്തും ദേവിന്ദോ, ദേവരജ്ജം കരിസ്സതി.

    Chattiṃsakkhattuṃ devindo, devarajjaṃ karissati.

    ‘‘ഏകവീസതിക്ഖത്തുഞ്ച, ചക്കവത്തീ ഭവിസ്സതി;

    ‘‘Ekavīsatikkhattuñca, cakkavattī bhavissati;

    പദേസരജ്ജം വിപുലം, ഗണനാതോ അസങ്ഖിയം.

    Padesarajjaṃ vipulaṃ, gaṇanāto asaṅkhiyaṃ.

    ‘‘സതസഹസ്സിതോ കപ്പേ, ഓക്കാകകുലസമ്ഭവോ;

    ‘‘Satasahassito kappe, okkākakulasambhavo;

    ഗോതമോ നാമ ഗോത്തേന, സത്ഥാ ലോകേ ഭവിസ്സതി.

    Gotamo nāma gottena, satthā loke bhavissati.

    ‘‘സാസനേ ദിബ്ബമാനമ്ഹി, മനുസ്സത്തം ഗമിസ്സതി;

    ‘‘Sāsane dibbamānamhi, manussattaṃ gamissati;

    തസ്സ ധമ്മേസു ദായാദോ, ഓരസോ ധമ്മനിമ്മിതോ.

    Tassa dhammesu dāyādo, oraso dhammanimmito.

    ‘‘ഉപസേനോതി നാമേന, ഹേസ്സതി സത്ഥു സാവകോ;

    ‘‘Upasenoti nāmena, hessati satthu sāvako;

    സമന്തപാസാദികത്താ, അഗ്ഗട്ഠാനേ ഠപേസ്സതി.

    Samantapāsādikattā, aggaṭṭhāne ṭhapessati.

    ‘‘ചരിമം വത്തതേ മയ്ഹം, ഭവാ സബ്ബേ സമൂഹതാ;

    ‘‘Carimaṃ vattate mayhaṃ, bhavā sabbe samūhatā;

    ധാരേമി അന്തിമം ദേഹം, ജേത്വാ മാരം സവാഹനം.

    Dhāremi antimaṃ dehaṃ, jetvā māraṃ savāhanaṃ.

    ‘‘പടിസമ്ഭിദാ ചതസ്സോ…പേ॰… കതം ബുദ്ധസ്സ സാസന’’ന്തി.

    ‘‘Paṭisambhidā catasso…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.

    അരഹത്തം പന പത്വാ സയമ്പി സബ്ബേ ധുതങ്ഗധമ്മേ സമാദായ വത്തതി, അഞ്ഞേപി തദത്ഥായ സമാദപേതി , തേന നം ഭഗവാ സമന്തപാസാദികാനം അഗ്ഗട്ഠാനേ ഠപേസി. സോ അപരേന സമയേന കോസമ്ബിയം കലഹേ ഉപ്പന്നേ ഭിക്ഖുസങ്ഘേ ച ദ്വിധാഭൂതേ ഏകേന ഭിക്ഖുനാ തം കലഹം പരിവജ്ജിതുകാമേന ‘‘ഏതരഹി ഖോ കലഹോ ഉപ്പന്നോ, സങ്ഘോ ദ്വിധാഭൂതോ, കഥം നു ഖോ മയാ പടിപജ്ജിതബ്ബ’’ന്തി പുട്ഠോ വിവേകവാസതോ പട്ഠായ തസ്സ പടിപത്തിം കഥേന്തോ –

    Arahattaṃ pana patvā sayampi sabbe dhutaṅgadhamme samādāya vattati, aññepi tadatthāya samādapeti , tena naṃ bhagavā samantapāsādikānaṃ aggaṭṭhāne ṭhapesi. So aparena samayena kosambiyaṃ kalahe uppanne bhikkhusaṅghe ca dvidhābhūte ekena bhikkhunā taṃ kalahaṃ parivajjitukāmena ‘‘etarahi kho kalaho uppanno, saṅgho dvidhābhūto, kathaṃ nu kho mayā paṭipajjitabba’’nti puṭṭho vivekavāsato paṭṭhāya tassa paṭipattiṃ kathento –

    ൫൭൭.

    577.

    ‘‘വിവിത്തം അപ്പനിഗ്ഘോസം, വാളമിഗനിസേവിതം;

    ‘‘Vivittaṃ appanigghosaṃ, vāḷamiganisevitaṃ;

    സേവേ സേനാസനം ഭിക്ഖു, പടിസല്ലാനകാരണാ.

    Seve senāsanaṃ bhikkhu, paṭisallānakāraṇā.

    ൫൭൮.

    578.

    ‘‘സങ്കാരപുഞ്ജാ ആഹത്വാ, സുസാനാ രഥിയാഹി ച;

    ‘‘Saṅkārapuñjā āhatvā, susānā rathiyāhi ca;

    തതോ സങ്ഘാടികം കത്വാ, ലൂഖം ധാരേയ്യ ചീവരം.

    Tato saṅghāṭikaṃ katvā, lūkhaṃ dhāreyya cīvaraṃ.

    ൫൭൯.

    579.

    ‘‘നീചം മനം കരിത്വാന, സപദാനം കുലാ കുലം;

    ‘‘Nīcaṃ manaṃ karitvāna, sapadānaṃ kulā kulaṃ;

    പിണ്ഡികായ ചരേ ഭിക്ഖു, ഗുത്തദ്വാരോ സുസംവുതോ.

    Piṇḍikāya care bhikkhu, guttadvāro susaṃvuto.

    ൫൮൦.

    580.

    ‘‘ലൂഖേനപി വാ സന്തുസ്സേ, നാഞ്ഞം പത്ഥേ രസം ബഹും;

    ‘‘Lūkhenapi vā santusse, nāññaṃ patthe rasaṃ bahuṃ;

    രസേസു അനുഗിദ്ധസ്സ, ഝാനേ ന രമതീ മനോ.

    Rasesu anugiddhassa, jhāne na ramatī mano.

    ൫൮൧.

    581.

    ‘‘അപ്പിച്ഛോ ചേവ സന്തുട്ഠോ, പവിവിത്തോ വസേ മുനി;

    ‘‘Appiccho ceva santuṭṭho, pavivitto vase muni;

    അസംസട്ഠോ ഗഹട്ഠേഹി, അനാഗാരേഹി ചൂഭയം.

    Asaṃsaṭṭho gahaṭṭhehi, anāgārehi cūbhayaṃ.

    ൫൮൨.

    582.

    ‘‘യഥാ ജളോ വ മൂഗോ വ, അത്താനം ദസ്സയേ തഥാ;

    ‘‘Yathā jaḷo va mūgo va, attānaṃ dassaye tathā;

    നാതിവേലം സമ്ഭാസേയ്യ, സങ്ഘമജ്ഝമ്ഹി പണ്ഡിതോ.

    Nātivelaṃ sambhāseyya, saṅghamajjhamhi paṇḍito.

    ൫൮൩.

    583.

    ‘‘ന സോ ഉപവദേ കഞ്ചി, ഉപഘാതം വിവജ്ജയേ;

    ‘‘Na so upavade kañci, upaghātaṃ vivajjaye;

    സംവുതോ പാതിമോക്ഖസ്മിം, മത്തഞ്ഞൂ ചസ്സ ഭോജനേ.

    Saṃvuto pātimokkhasmiṃ, mattaññū cassa bhojane.

    ൫൮൪. ‘‘സുഗ്ഗഹീതനിമിത്തസ്സ, ചിത്തസ്സുപ്പാദകോവിദോ.

    584. ‘‘Suggahītanimittassa, cittassuppādakovido.

    സമഥം അനുയുഞ്ജേയ്യ, കാലേന ച വിപസ്സനം.

    Samathaṃ anuyuñjeyya, kālena ca vipassanaṃ.

    ൫൮൫.

    585.

    ‘‘വീരിയസാതച്ചസമ്പന്നോ, യുത്തയോഗോ സദാ സിയാ;

    ‘‘Vīriyasātaccasampanno, yuttayogo sadā siyā;

    ന ച അപ്പത്വാ ദുക്ഖന്തം, വിസ്സാസം ഏയ്യ പണ്ഡിതോ.

    Na ca appatvā dukkhantaṃ, vissāsaṃ eyya paṇḍito.

    ൫൮൬.

    586.

    ‘‘ഏവം വിഹരമാനസ്സ, സുദ്ധികാമസ്സ ഭിക്ഖുനോ;

    ‘‘Evaṃ viharamānassa, suddhikāmassa bhikkhuno;

    ഖീയന്തി ആസവാ സബ്ബേ, നിബ്ബുതിഞ്ചാധിഗച്ഛതീ’’തി. –

    Khīyanti āsavā sabbe, nibbutiñcādhigacchatī’’ti. –

    ഇമാ ഗാഥാ അഭാസി.

    Imā gāthā abhāsi.

    തത്ഥ വിവിത്തന്തി, ജനവിവിത്തം സുഞ്ഞം അരഞ്ഞാദിം. അപ്പനിഗ്ഘോസന്തി, നിസ്സദ്ദം സദ്ദസങ്ഘട്ടനരഹിതം. വാളമിഗനിസേവിതന്തി, സീഹബ്യഗ്ഘദീപിവാളമിഗേഹി ചരിതം. ഇമിനാപി ജനവിവേകംയേവ ദസ്സേതി പന്തസേനാസനഭാവദീപനതോ. സേനാസനന്തി, സയിതും ആസയിതുഞ്ച യുത്തഭാവേന വസനട്ഠാനം ഇധ സേനാസനന്തി അധിപ്പേതം. പടിസല്ലാനകാരണാതി, പടിസല്ലാനനിമിത്തം, നാനാരമ്മണതോ നിവത്തേത്വാ കമ്മട്ഠാനേയേവ ചിത്തസ്സ പടി പടി സമ്മദേവ അല്ലീയനത്ഥം.

    Tattha vivittanti, janavivittaṃ suññaṃ araññādiṃ. Appanigghosanti, nissaddaṃ saddasaṅghaṭṭanarahitaṃ. Vāḷamiganisevitanti, sīhabyagghadīpivāḷamigehi caritaṃ. Imināpi janavivekaṃyeva dasseti pantasenāsanabhāvadīpanato. Senāsananti, sayituṃ āsayituñca yuttabhāvena vasanaṭṭhānaṃ idha senāsananti adhippetaṃ. Paṭisallānakāraṇāti, paṭisallānanimittaṃ, nānārammaṇato nivattetvā kammaṭṭhāneyeva cittassa paṭi paṭi sammadeva allīyanatthaṃ.

    ഏവം ഭാവനാനുരൂപം സേനാസനം നിദ്ദിസന്തോ സേനാസനേ സന്തോസം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി ചീവരാദീസുപി തം ദസ്സേതും ‘‘സംകാരപുഞ്ജാ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ സംകാരപുഞ്ജാതി സംകാരാനം പുഞ്ജം സംകാരപുഞ്ജം, തതോ കചവരട്ഠാനാ. ആഹത്വാതി ആഹരിത്വാ. തതോതി തഥാ ആഹടചോളക്ഖണ്ഡേഹി. കരണേ ഹി ഇദം നിസ്സക്കവചനം ലൂഖന്തി സത്ഥലൂഖരജനലൂഖാദിനാ ലൂഖം അവണ്ണാമട്ഠം. ധാരേയ്യാതി നിവാസനാദിവസേന പരിഹരേയ്യ, ഏതേന ചീവരസന്തോസം വദതി.

    Evaṃ bhāvanānurūpaṃ senāsanaṃ niddisanto senāsane santosaṃ dassetvā idāni cīvarādīsupi taṃ dassetuṃ ‘‘saṃkārapuñjā’’tiādi vuttaṃ. Tattha saṃkārapuñjāti saṃkārānaṃ puñjaṃ saṃkārapuñjaṃ, tato kacavaraṭṭhānā. Āhatvāti āharitvā. Tatoti tathā āhaṭacoḷakkhaṇḍehi. Karaṇe hi idaṃ nissakkavacanaṃ lūkhanti satthalūkharajanalūkhādinā lūkhaṃ avaṇṇāmaṭṭhaṃ. Dhāreyyāti nivāsanādivasena parihareyya, etena cīvarasantosaṃ vadati.

    നീച മനം കരിത്വാനാതി ‘‘അന്തമിദം, ഭിക്ഖവേ, ജീവികാന’’ന്തിആദികം (ഇതിവു॰ ൯൧; സം॰ നി॰ ൩.൮൦) സുഗതോവാദം അനുസ്സരിത്വാ നിഹതമാനദപ്പം ചിത്തം കത്വാ. സപദാനന്തി ഘരേസു അവഖണ്ഡരഹിതം; അനുഘരന്തി അത്ഥോ. തേനാഹ ‘‘കുലാ കുല’’ന്തി. കുലാ കുലന്തി കുലതോ കുലം, കുലാനുപുബ്ബിയാ ഘരപടിപാടിയാതി അത്ഥോ. പിണ്ഡികായാതി മിസ്സകഭിക്ഖായ, ഇമിനാ പിണ്ഡപാതസന്തോസം വദതി. ഗുത്തദ്വാരോതി സുപിഹിതചക്ഖാദിദ്വാരോ. സുസംവുതോതി ഹത്ഥകുക്കുച്ചാദീനം അഭാവേന സുട്ഠു സംവുതോ.

    Nīca manaṃ karitvānāti ‘‘antamidaṃ, bhikkhave, jīvikāna’’ntiādikaṃ (itivu. 91; saṃ. ni. 3.80) sugatovādaṃ anussaritvā nihatamānadappaṃ cittaṃ katvā. Sapadānanti gharesu avakhaṇḍarahitaṃ; anugharanti attho. Tenāha ‘‘kulā kula’’nti. Kulā kulanti kulato kulaṃ, kulānupubbiyā gharapaṭipāṭiyāti attho. Piṇḍikāyāti missakabhikkhāya, iminā piṇḍapātasantosaṃ vadati. Guttadvāroti supihitacakkhādidvāro. Susaṃvutoti hatthakukkuccādīnaṃ abhāvena suṭṭhu saṃvuto.

    ലൂഖേനപി വാതി അപിസദ്ദോ സമുച്ചയേ, വാ-സദ്ദോ വികപ്പേ. ഉഭയേനപി ലൂഖേനപി അപ്പേനപി യേന കേനചി സുലഭേന ഇതരീതരേന സന്തുസ്സേ സമം സമ്മാ തുസ്സേയ്യ. തേനാഹ ‘‘നാഞ്ഞം പത്ഥേ രസം ബഹു’’ന്തി. നാഞ്ഞം പത്ഥേ രസം ബഹുന്തി അത്തനാ യഥാലദ്ധതോ അഞ്ഞം മധുരാദിരസം ബഹും പണീതഞ്ച ന പത്ഥേയ്യ ന പിഹേയ്യ, ഇമിനാ ഗിലാനപച്ചയേപി സന്തോസോ ദസ്സിതോ ഹോതി. രസേസു ഗേധവാരണത്ഥം പന കാരണം വദന്തോ രസേസു അനുഗിദ്ധസ്സ, ഝാനേ ന രമതീ മനോ’’തി ആഹ. ഇന്ദ്രിയസംവരമ്പി അപരിപൂരേന്തസ്സ കുതോ വിക്ഖിത്തചിത്തസമാധാനന്തി അധിപ്പായോ.

    Lūkhenapi vāti apisaddo samuccaye, vā-saddo vikappe. Ubhayenapi lūkhenapi appenapi yena kenaci sulabhena itarītarena santusse samaṃ sammā tusseyya. Tenāha ‘‘nāññaṃ patthe rasaṃ bahu’’nti. Nāññaṃ patthe rasaṃ bahunti attanā yathāladdhato aññaṃ madhurādirasaṃ bahuṃ paṇītañca na pattheyya na piheyya, iminā gilānapaccayepi santoso dassito hoti. Rasesu gedhavāraṇatthaṃ pana kāraṇaṃ vadanto rasesu anugiddhassa, jhāne na ramatī mano’’ti āha. Indriyasaṃvarampi aparipūrentassa kuto vikkhittacittasamādhānanti adhippāyo.

    ഏവം ചതൂസു പച്ചയേസു സല്ലേഖപടിപത്തിം ദസ്സേത്വാ ഇദാനി അവസിട്ഠകഥാവത്ഥൂനി ദസ്സേതും ‘‘അപ്പിച്ഛോ ചേവാ’’തിആദി വുത്തം. തത്ഥ അപ്പിച്ഛോതി, അനിച്ഛോ ചതൂസു പച്ചയേസു ഇച്ഛാരഹിതോ, തേന ചതുബ്ബിധപച്ചയേസു തണ്ഹുപ്പാദവിക്ഖമ്ഭനമാഹ. സന്തുട്ഠോതി, ചതൂസു പച്ചയേസു യഥാലാഭസന്തോസാദിനാ സന്തുട്ഠോ. യോ ഹി –

    Evaṃ catūsu paccayesu sallekhapaṭipattiṃ dassetvā idāni avasiṭṭhakathāvatthūni dassetuṃ ‘‘appiccho cevā’’tiādi vuttaṃ. Tattha appicchoti, aniccho catūsu paccayesu icchārahito, tena catubbidhapaccayesu taṇhuppādavikkhambhanamāha. Santuṭṭhoti, catūsu paccayesu yathālābhasantosādinā santuṭṭho. Yo hi –

    ‘‘അതീതം നാനുസോചേയ്യ, നപ്പജപ്പേയ്യനാഗതം;

    ‘‘Atītaṃ nānusoceyya, nappajappeyyanāgataṃ;

    പച്ചുപ്പന്നേന യാപേയ്യ, സോ ‘സന്തുട്ഠോ’തി പവുച്ചതീ’’തി.

    Paccuppannena yāpeyya, so ‘santuṭṭho’ti pavuccatī’’ti.

    പവിവിത്തോതി ഗണസങ്ഗണികം പഹായ കായേന പവിവിത്തോ വൂപകട്ഠോ. ചിത്തവിവേകാദികേ ഹി പരതോ വക്ഖതി. വസേതി സബ്ബത്ഥ യോജേതബ്ബം. മോനേയ്യധമ്മസമന്നാഗമേന മുനി. അസംസട്ഠോതി ദസ്സനസവനസമുല്ലപനസമ്ഭോഗകായസംസഗ്ഗാനം അഭാവേന അസംസട്ഠോ യഥാവുത്തസംസഗ്ഗരഹിതോ. ഉഭയന്തി, ഗഹട്ഠേഹി അനാഗാരേഹി ചാതി ഉഭയേഹിപി അസംസട്ഠോ. കരണേ ഹി ഇദം പച്ചത്തവചനം.

    Pavivittoti gaṇasaṅgaṇikaṃ pahāya kāyena pavivitto vūpakaṭṭho. Cittavivekādike hi parato vakkhati. Vaseti sabbattha yojetabbaṃ. Moneyyadhammasamannāgamena muni. Asaṃsaṭṭhoti dassanasavanasamullapanasambhogakāyasaṃsaggānaṃ abhāvena asaṃsaṭṭho yathāvuttasaṃsaggarahito. Ubhayanti, gahaṭṭhehi anāgārehi cāti ubhayehipi asaṃsaṭṭho. Karaṇe hi idaṃ paccattavacanaṃ.

    അത്താനം ദസ്സയേ തഥാതി അജളോ അമൂഗോപി സമാനോ യഥാ ജളോ വാ മൂഗോ വാ, തഥാ അത്താനം ദസ്സേയ്യ, ഏതേന പാഗബ്ബിയപ്പഹാനമാഹ. ജളോ വ മൂഗോ വാതി ച ഗാഥാസുഖത്ഥം രസ്സത്തം കതം, സമുച്ചയത്ഥോ ച വാസദ്ദോ. നാതിവേലം സമ്ഭാസേയ്യാതി അതിവേലം അതിക്കന്തപമാണം ന ഭാസേയ്യ, മത്തഭാണീ അസ്സാതി അത്ഥോ. സങ്ഘമജ്ഝമ്ഹീതി ഭിക്ഖുസങ്ഘേ, ജനസമൂഹേ വാ.

    Attānaṃ dassaye tathāti ajaḷo amūgopi samāno yathā jaḷo vā mūgo vā, tathā attānaṃ dasseyya, etena pāgabbiyappahānamāha. Jaḷo va mūgo vāti ca gāthāsukhatthaṃ rassattaṃ kataṃ, samuccayattho ca vāsaddo. Nātivelaṃ sambhāseyyāti ativelaṃ atikkantapamāṇaṃ na bhāseyya, mattabhāṇī assāti attho. Saṅghamajjhamhīti bhikkhusaṅghe, janasamūhe vā.

    ന സോ ഉപവദേ കഞ്ചീതി സോ യഥാവുത്തപടിപത്തികോ ഭിക്ഖു ഹീനം വാ മജ്ഝിമം വാ ഉക്കട്ഠം വാ യംകിഞ്ചി ന വാചായ ഉപവദേയ്യ. ഉപഘാതം വിവജ്ജയേതി കായേന ഉപഘാതം പരിവിഹേഠനം വജ്ജേയ്യ. സംവുതോ പാതിമോക്ഖസ്മിന്തി പാതിമോക്ഖമ്ഹി പാതിമോക്ഖസംവരസീലേ സംവുതോ അസ്സ, പാതിമോക്ഖസംവരേന പിഹിതകായവാചോ സിയാതി അത്ഥോ. മത്തഞ്ഞൂ ചസ്സ ഭോജനേതി പരിയേസനപടിഗ്ഗഹണപരിഭോഗവിസ്സജ്ജനേസു ഭോജനേ പമാണഞ്ഞൂ സിയാ.

    Na so upavade kañcīti so yathāvuttapaṭipattiko bhikkhu hīnaṃ vā majjhimaṃ vā ukkaṭṭhaṃ vā yaṃkiñci na vācāya upavadeyya. Upaghātaṃ vivajjayeti kāyena upaghātaṃ pariviheṭhanaṃ vajjeyya. Saṃvuto pātimokkhasminti pātimokkhamhi pātimokkhasaṃvarasīle saṃvuto assa, pātimokkhasaṃvarena pihitakāyavāco siyāti attho. Mattaññū cassa bhojaneti pariyesanapaṭiggahaṇaparibhogavissajjanesu bhojane pamāṇaññū siyā.

    സുഗ്ഗഹീതനിമിത്തസ്സാതി ‘‘ഏവം മേ മനസി കരോതോ ചിത്തം സമാഹിതം അഹോസീ’’തി തദാകാരം സല്ലക്ഖേന്തോ സുട്ഠു ഗഹിതസമാധിനിമിത്തോ അസ്സ. ‘‘സുഗ്ഗഹീതനിമിത്തോ സോ’’തിപി പാഠോ, സോ യോഗീതി അത്ഥോ. ചിത്തസ്സുപ്പാദകോവിദോതി ഏവം ഭാവയതോ ചിത്തം ലീനം ഹോതി, ‘‘ഏവം ഉദ്ധത’’ന്തി ലീനസ്സ ഉദ്ധതസ്സ ച ചിത്തസ്സ ഉപ്പത്തികാരണേ കുസലോ അസ്സ. ലീനേ ഹി ചിത്തേ ധമ്മവിചയവീരിയപീതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗാ ഭാവേതബ്ബാ, ഉദ്ധതേ പസ്സദ്ധിസമാധിഉപേക്ഖാസമ്ബോജ്ഝങ്ഗാ. സതിസമ്ബോജ്ഝങ്ഗോ പന സബ്ബത്ഥ ഇച്ഛിതബ്ബോ. തേനാഹ ഭഗവാ – ‘‘യസ്മിഞ്ച ഖോ, ഭിക്ഖവേ, സമയേ ലീനം ചിത്തം ഹോതി, കാലോ തസ്മിം സമയേ ധമ്മവിചയസമ്ബോജ്ഝങ്ഗസ്സ ഭാവനായാ’’തിആദി (സം॰ നി॰ ൫.൨൩൪). സമഥം അനുയുഞ്ജേയ്യാതി സമഥഭാവനം ഭാവേയ്യ, അനുപ്പന്നം സമാധിം ഉപ്പാദേയ്യ, ഉപ്പന്നഞ്ച യാവ വസീഭാവപ്പത്തി, താവ വഡ്ഢേയ്യ ബ്യൂഹേയ്യാതി അത്ഥോ. കാലേന ച വിപസ്സനന്തി യഥാലദ്ധം സമാധിം നികന്തിയാ അപരിയാദാനേന ഹാനഭാഗിയം ഠിതിഭാഗിയം വാ അകത്വാ നിബ്ബേധഭാഗിയംവ കത്വാ കാലേന വിപസ്സനഞ്ച അനുയുഞ്ജേയ്യ. അഥ വാ കാലേന ച വിപസ്സനന്തി സമഥം അനുയുഞ്ജന്തോ തസ്സ ഥിരീഭൂതകാലേ സങ്കോചം അനാപജ്ജിത്വാ അരിയമഗ്ഗാധിഗമായ വിപസ്സനം അനുയുഞ്ജേയ്യ. യഥാഹ –

    Suggahītanimittassāti ‘‘evaṃ me manasi karoto cittaṃ samāhitaṃ ahosī’’ti tadākāraṃ sallakkhento suṭṭhu gahitasamādhinimitto assa. ‘‘Suggahītanimitto so’’tipi pāṭho, so yogīti attho. Cittassuppādakovidoti evaṃ bhāvayato cittaṃ līnaṃ hoti, ‘‘evaṃ uddhata’’nti līnassa uddhatassa ca cittassa uppattikāraṇe kusalo assa. Līne hi citte dhammavicayavīriyapītisambojjhaṅgā bhāvetabbā, uddhate passaddhisamādhiupekkhāsambojjhaṅgā. Satisambojjhaṅgo pana sabbattha icchitabbo. Tenāha bhagavā – ‘‘yasmiñca kho, bhikkhave, samaye līnaṃ cittaṃ hoti, kālo tasmiṃ samaye dhammavicayasambojjhaṅgassa bhāvanāyā’’tiādi (saṃ. ni. 5.234). Samathaṃ anuyuñjeyyāti samathabhāvanaṃ bhāveyya, anuppannaṃ samādhiṃ uppādeyya, uppannañca yāva vasībhāvappatti, tāva vaḍḍheyya byūheyyāti attho. Kālena ca vipassananti yathāladdhaṃ samādhiṃ nikantiyā apariyādānena hānabhāgiyaṃ ṭhitibhāgiyaṃ vā akatvā nibbedhabhāgiyaṃva katvā kālena vipassanañca anuyuñjeyya. Atha vā kālena ca vipassananti samathaṃ anuyuñjanto tassa thirībhūtakāle saṅkocaṃ anāpajjitvā ariyamaggādhigamāya vipassanaṃ anuyuñjeyya. Yathāha –

    ‘‘അഥ വാ സമാധിലാഭേന, വിവിത്തസയനേന വാ;

    ‘‘Atha vā samādhilābhena, vivittasayanena vā;

    ഭിക്ഖു വിസ്സാസമാപാദി, അപ്പത്തോ ആസവക്ഖയ’’ന്തി. (ധ॰ പ॰ ൨൭൧-൨൭൨);

    Bhikkhu vissāsamāpādi, appatto āsavakkhaya’’nti. (dha. pa. 271-272);

    തേന വുത്തം – ‘‘വീരിയസാതച്ചസമ്പന്നോ’’തിആദി. സതതഭാവോ സാതച്ചം, വീരിയസ്സ സാതച്ചം, തേന സമ്പന്നോ സമന്നാഗതോ, സതതപവത്തവീരിയോ, നിച്ചപഗ്ഗഹിതവീരിയോതി അത്ഥോ. യുത്തയോഗോ സദാ സിയാതി സബ്ബകാലം ഭാവനാനുയുത്തോ സിയാ. ദുക്ഖന്തന്തി വട്ടദുക്ഖസ്സ അന്തം പരിയോസാനം നിരോധം നിബ്ബാനം അപ്പത്വാ വിസ്സാസം ന ഏയ്യ ന ഗച്ഛേയ്യ. ‘‘അഹം പരിസുദ്ധസീലോ ഝാനലാഭീ അഭിഞ്ഞാലാഭീ വിപസ്സനം മത്ഥകം പാപേത്വാ ഠിതോ’’തി വാ വിസ്സട്ഠോ ന ഭവേയ്യാതി അത്ഥോ.

    Tena vuttaṃ – ‘‘vīriyasātaccasampanno’’tiādi. Satatabhāvo sātaccaṃ, vīriyassa sātaccaṃ, tena sampanno samannāgato, satatapavattavīriyo, niccapaggahitavīriyoti attho. Yuttayogo sadā siyāti sabbakālaṃ bhāvanānuyutto siyā. Dukkhantanti vaṭṭadukkhassa antaṃ pariyosānaṃ nirodhaṃ nibbānaṃ appatvā vissāsaṃ na eyya na gaccheyya. ‘‘Ahaṃ parisuddhasīlo jhānalābhī abhiññālābhī vipassanaṃ matthakaṃ pāpetvā ṭhito’’ti vā vissaṭṭho na bhaveyyāti attho.

    ഏവം വിഹരമാനസ്സാതി, ഏവം വിവിത്തസേനാസനസേവനാദിനാ വിപസ്സനാവസേന യുത്തയോഗതാപരിയോസാനേന വിധിനാ വിഹരന്തസ്സ. സുദ്ധികാമസ്സാതി, ഞാണദസ്സനവിസുദ്ധിം അച്ചന്തവിസുദ്ധിം നിബ്ബാനം അരഹത്തഞ്ച ഇച്ഛന്തസ്സ. സംസാരേ ഭയസ്സ ഇക്ഖതോ ഭിക്ഖുനോ, കാമാസവാദയോ സബ്ബേ ആസവാ ഖീയന്തി ഖയം അബ്ഭത്ഥം ഗച്ഛന്തി, തേസം ഖയഗമനേനേവ സഉപാദിസേസഅനുപാദിസേസപഭേദം ദുവിധമ്പി നിബ്ബാനം അധിഗച്ഛതി പാപുണാതി.

    Evaṃ viharamānassāti, evaṃ vivittasenāsanasevanādinā vipassanāvasena yuttayogatāpariyosānena vidhinā viharantassa. Suddhikāmassāti, ñāṇadassanavisuddhiṃ accantavisuddhiṃ nibbānaṃ arahattañca icchantassa. Saṃsāre bhayassa ikkhato bhikkhuno, kāmāsavādayo sabbe āsavā khīyanti khayaṃ abbhatthaṃ gacchanti, tesaṃ khayagamaneneva saupādisesaanupādisesapabhedaṃ duvidhampi nibbānaṃ adhigacchati pāpuṇāti.

    ഏവം ഥേരോ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ഓവാദദാനാപദേസേന അത്തനാ തഥാപടിപന്നഭാവം ദീപേന്തോ അഞ്ഞം ബ്യാകാസി.

    Evaṃ thero tassa bhikkhuno ovādadānāpadesena attanā tathāpaṭipannabhāvaṃ dīpento aññaṃ byākāsi.

    വങ്ഗന്തപുത്തഉപസേനത്ഥേരഗാഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Vaṅgantaputtaupasenattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ഥേരഗാഥാപാളി • Theragāthāpāḷi / ൬. വങ്ഗന്തപുത്തഉപസേനത്ഥേരഗാഥാ • 6. Vaṅgantaputtaupasenattheragāthā


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact