| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
१२. वङ्गीससुत्तवण्णना
12. Vaṅgīsasuttavaṇṇanā
२२०. सो किर विचरतीति सम्बन्धो। ‘‘यथायं दीपो जम्बुदीपोति जम्बुना पञ्ञातो, एवाहम्पि तेन जम्बुना पञ्ञायिस्स’’न्ति जम्बुसाखं परिहरित्वा। वादं कत्वाति ‘‘इमस्मिं वादे सचे ते पराजयो होति, त्वं मे दासो होहि। सचे मे पराजयो, अहं ते भरिया’’ति एवं कतिकं कत्वा। वादे जयपराजयानुभावेनाति तथापवत्तिते वादे परिब्बाजकस्स जयानुभावेन चेव अत्तनो पराजयेन च। वयं आगम्माति सिप्पुग्गहणवयं आगम्म। विज्जन्ति मन्तं।
220. So kira vicaratīti sambandho. ‘‘Yathāyaṃ dīpo jambudīpoti jambunā paññāto, evāhampi tena jambunā paññāyissa’’nti jambusākhaṃ pariharitvā. Vādaṃ katvāti ‘‘imasmiṃ vāde sace te parājayo hoti, tvaṃ me dāso hohi. Sace me parājayo, ahaṃ te bhariyā’’ti evaṃ katikaṃ katvā. Vāde jayaparājayānubhāvenāti tathāpavattite vāde paribbājakassa jayānubhāvena ceva attano parājayena ca. Vayaṃ āgammāti sippuggahaṇavayaṃ āgamma. Vijjanti mantaṃ.
निब्बत्तगतिविभावनवसेन छवसीसभावं दूसेति विनासेतीति छवदूसकं सिप्पं, तथापवत्तं मन्तपदं। अत्तनो आनुभावेनाति निरये निब्बत्तसत्तस्स सीसं यत्थ कत्थचि ठितं बुद्धानुभावेन आनेत्वा दस्सेत्वा। खीणासवस्स सीसन्ति परमप्पिच्छताय कञ्चिपि अजानापेत्वा अरञ्ञं पविसित्वा परिनिब्बुतस्स खीणासवस्स छड्डितं सीसकटाहं। दस्सेसीति अत्तनो आनुभावेन आनेत्वा दस्सेसि।
Nibbattagativibhāvanavasena chavasīsabhāvaṃ dūseti vināsetīti chavadūsakaṃ sippaṃ, tathāpavattaṃ mantapadaṃ. Attano ānubhāvenāti niraye nibbattasattassa sīsaṃ yattha katthaci ṭhitaṃ buddhānubhāvena ānetvā dassetvā. Khīṇāsavassa sīsanti paramappicchatāya kañcipi ajānāpetvā araññaṃ pavisitvā parinibbutassa khīṇāsavassa chaḍḍitaṃ sīsakaṭāhaṃ. Dassesīti attano ānubhāvena ānetvā dassesi.
‘‘तुम्हे, भो गोतम, जानाथा’’ति कामं वङ्गीसो निब्बत्तट्ठानं सन्धाय पुच्छति, भगवा पन अनुपादिसेसनिब्बानं सन्धाय ‘‘आम, वङ्गीस…पे॰… गतिं जानामी’’ति आह। वुत्तञ्हेतं ‘‘निब्बानं अरहतो गती’’ति। वङ्गीसो सयं मन्तबलेन गतिपरियापन्नस्स गतिं जानन्तो भगवन्तम्पि ‘‘अयम्पि तथा’’ति मञ्ञमानो ‘‘मन्तेन जानासि, भो गोतमा’’ति आह। भगवा अत्तनो बुद्धञाणमेव मन्तं कत्वा दीपेन्तो ‘‘आम, वङ्गीस, एकेन मन्तेनेव जानामी’’ति आह। मुधा एव दातब्बन्ति अमूलिको। अनन्तरहिताय भूमिया सयनं थण्डिलसेय्या। आदि-सद्देन सायततियं उदकोरोहणभूमिहरणादिं सङ्गण्हाति। सो तं…पे॰… अरहत्तं पापुणीति इमिना वङ्गीसत्थेरो पब्बजित्वा न चिरस्सेव सुखाय पटिपदाय अरहत्तं पत्तो विय दिस्सति, न खो पनेतं एवं दट्ठब्बं, आयतिं थेरो पब्बजित्वा समथविपस्सनासु कम्मं आरभित्वापि दुक्खाय पटिपदाय तादिसं कालं वीतिनामेत्वा अरहत्तं पापुणि। तेनाह –
‘‘Tumhe, bho gotama, jānāthā’’ti kāmaṃ vaṅgīso nibbattaṭṭhānaṃ sandhāya pucchati, bhagavā pana anupādisesanibbānaṃ sandhāya ‘‘āma, vaṅgīsa…pe… gatiṃ jānāmī’’ti āha. Vuttañhetaṃ ‘‘nibbānaṃ arahato gatī’’ti. Vaṅgīso sayaṃ mantabalena gatipariyāpannassa gatiṃ jānanto bhagavantampi ‘‘ayampi tathā’’ti maññamāno ‘‘mantena jānāsi, bho gotamā’’ti āha. Bhagavā attano buddhañāṇameva mantaṃ katvā dīpento ‘‘āma, vaṅgīsa, ekena manteneva jānāmī’’ti āha. Mudhā eva dātabbanti amūliko. Anantarahitāya bhūmiyā sayanaṃ thaṇḍilaseyyā. Ādi-saddena sāyatatiyaṃ udakorohaṇabhūmiharaṇādiṃ saṅgaṇhāti. So taṃ…pe… arahattaṃ pāpuṇīti iminā vaṅgīsatthero pabbajitvā na cirasseva sukhāya paṭipadāya arahattaṃ patto viya dissati, na kho panetaṃ evaṃ daṭṭhabbaṃ, āyatiṃ thero pabbajitvā samathavipassanāsu kammaṃ ārabhitvāpi dukkhāya paṭipadāya tādisaṃ kālaṃ vītināmetvā arahattaṃ pāpuṇi. Tenāha –
‘‘निक्खन्तं वत मं सन्तं, अगारस्मानगारियं।
‘‘Nikkhantaṃ vata maṃ santaṃ, agārasmānagāriyaṃ;
वितक्का उपधावन्ति, पगब्भा कण्हतो इमे’’॥ (सं॰ नि॰ १.२०९; थेरगा॰ १२१८)।
Vitakkā upadhāvanti, pagabbhā kaṇhato ime’’. (saṃ. ni. 1.209; theragā. 1218);
आयस्मतो वङ्गीसस्स अनभिरति उप्पन्ना होति, रागो चित्तं अनुद्धंसेति, ‘‘कामरागेन डय्हामि, चित्तं मे परिडय्हती’’तिआदि (थेरगा॰ १२३२)।
Āyasmato vaṅgīsassa anabhirati uppannā hoti, rāgo cittaṃ anuddhaṃseti, ‘‘kāmarāgena ḍayhāmi, cittaṃ me pariḍayhatī’’tiādi (theragā. 1232).
विमुत्तिसुखन्ति सब्बसो किलेसविमुत्तियं निब्बाने च उप्पन्नं सम्पतिअरहत्तफलसुखं पटिसंवेदेन्तोति यथापरिच्छिन्नं कालं पति सम्मदेव वेदेन्तो अनुभवन्तो। कविना कतं, ततो वा आगतं, तस्स वा इदन्ति कावेयं, तदेवेत्थ ‘‘कावेय्य’’न्ति वुत्तं। ये नियामगतद्दसाति ये भिक्खू अरिया बुद्धानं सावका फलट्ठभावेन नियामगता चेव मग्गट्ठभावेन नियामदसा च। नियामोति हि सम्मत्तनियामो अधिप्पेतो। सुआगमनन्ति मम इमस्स सत्थुनो सन्तिके आगमनं उपगमनं, इमस्मिञ्च धम्मविनये आगमनं पब्बजनं उपसम्पदा सुन्दरं आगमनं। तत्थ कारणमाह ‘‘तिस्सो विज्जा’’तिआदि। अवुत्तम्पि गाथाय अत्थतो गहितमेव थेरस्स छळभिञ्ञभावतो।
Vimuttisukhanti sabbaso kilesavimuttiyaṃ nibbāne ca uppannaṃ sampatiarahattaphalasukhaṃ paṭisaṃvedentoti yathāparicchinnaṃ kālaṃ pati sammadeva vedento anubhavanto. Kavinā kataṃ, tato vā āgataṃ, tassa vā idanti kāveyaṃ, tadevettha ‘‘kāveyya’’nti vuttaṃ. Ye niyāmagataddasāti ye bhikkhū ariyā buddhānaṃ sāvakā phalaṭṭhabhāvena niyāmagatā ceva maggaṭṭhabhāvena niyāmadasā ca. Niyāmoti hi sammattaniyāmo adhippeto. Suāgamananti mama imassa satthuno santike āgamanaṃ upagamanaṃ, imasmiñca dhammavinaye āgamanaṃ pabbajanaṃ upasampadā sundaraṃ āgamanaṃ. Tattha kāraṇamāha ‘‘tisso vijjā’’tiādi. Avuttampi gāthāya atthato gahitameva therassa chaḷabhiññabhāvato.
वङ्गीससुत्तवण्णना निट्ठिता।
Vaṅgīsasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
सारत्थप्पकासिनिया संयुत्तनिकाय-अट्ठकथाय
Sāratthappakāsiniyā saṃyuttanikāya-aṭṭhakathāya
वङ्गीससंयुत्तवण्णनाय लीनत्थप्पकासना समत्ता।
Vaṅgīsasaṃyuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / १२. वङ्गीससुत्तं • 12. Vaṅgīsasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / १२. वङ्गीससुत्तवण्णना • 12. Vaṅgīsasuttavaṇṇanā
