| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / मिलिन्दपञ्हपाळि • Milindapañhapāḷi |
१०. वण्णभणनपञ्हो
10. Vaṇṇabhaṇanapañho
१०. ‘‘भन्ते नागसेन, भासितम्पेतं भगवता ‘ममं वा, भिक्खवे, परे वण्णं भासेय्युं, धम्मस्स वा, सङ्घस्स वा वण्णं भासेय्युं, तत्र तुम्हेहि न आनन्दो, न सोमनस्सं, न चेतसो उप्पिलावितत्तं करणीय’न्ति पुन च तथागतो सेलस्स ब्राह्मणस्स यथाभुच्चे वण्णे भञ्ञमाने आनन्दितो सुमनो उप्पिलावितो भिय्यो उत्तरिं सकगुणं पकित्तेसि –
10. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘mamaṃ vā, bhikkhave, pare vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, dhammassa vā, saṅghassa vā vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, tatra tumhehi na ānando, na somanassaṃ, na cetaso uppilāvitattaṃ karaṇīya’nti puna ca tathāgato selassa brāhmaṇassa yathābhucce vaṇṇe bhaññamāne ānandito sumano uppilāvito bhiyyo uttariṃ sakaguṇaṃ pakittesi –
‘‘‘राजाहमस्मि सेलाति, धम्मराजा अनुत्तरो।
‘‘‘Rājāhamasmi selāti, dhammarājā anuttaro;
धम्मेन चक्कं वत्तेमि, चक्कं अप्पटिवत्तिय’न्ति 1॥
Dhammena cakkaṃ vattemi, cakkaṃ appaṭivattiya’nti 2.
‘‘यदि, भन्ते नागसेन, भगवता भणितं ‘ममं वा, भिक्खवे, परे वण्णं भासेय्युं, धम्मस्स वा सङ्घस्स वा वण्णं भासेय्युं, तत्र तुम्हेहि न आनन्दो, न सोमनस्सं, न चेतसो उप्पिलावितत्तं करणीय’न्ति, तेन हि सेलस्स ब्राह्मणस्स यथाभुच्चे वण्णे भञ्ञमाने आनन्दितो सुमनो उप्पिलावितो भिय्यो उत्तरिं सकगुणं पकित्तेसीति यं वचनं, तं मिच्छा। यदि सेलस्स ब्राह्मणस्स यथाभुच्चे वण्णे भञ्ञमाने आनन्दितो सुमनो उप्पिलावितो भिय्यो उत्तरिं सकगुणं पकित्तेसि, तेन हि ‘ममं वा, भिक्खवे, परे वण्णं भासेय्युं, धम्मस्स वा सङ्घस्स वा वण्णं भासेय्युं, तत्र तुम्हेहि न आनन्दो, न सोमनस्सं, न चेतसो उप्पिलावितत्तं करणीय’न्ति तम्पि वचनं मिच्छा। अयम्पि उभतो कोटिको पञ्हो तवानुप्पत्तो, सो तया निब्बाहितब्बो’’ति।
‘‘Yadi, bhante nāgasena, bhagavatā bhaṇitaṃ ‘mamaṃ vā, bhikkhave, pare vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, dhammassa vā saṅghassa vā vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, tatra tumhehi na ānando, na somanassaṃ, na cetaso uppilāvitattaṃ karaṇīya’nti, tena hi selassa brāhmaṇassa yathābhucce vaṇṇe bhaññamāne ānandito sumano uppilāvito bhiyyo uttariṃ sakaguṇaṃ pakittesīti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā. Yadi selassa brāhmaṇassa yathābhucce vaṇṇe bhaññamāne ānandito sumano uppilāvito bhiyyo uttariṃ sakaguṇaṃ pakittesi, tena hi ‘mamaṃ vā, bhikkhave, pare vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, dhammassa vā saṅghassa vā vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, tatra tumhehi na ānando, na somanassaṃ, na cetaso uppilāvitattaṃ karaṇīya’nti tampi vacanaṃ micchā. Ayampi ubhato koṭiko pañho tavānuppatto, so tayā nibbāhitabbo’’ti.
‘‘भासितम्पेतं , महाराज, भगवता ‘ममं वा, भिक्खवे, परे वण्णं भासेय्युं, धम्मस्स वा सङ्घस्स वा वण्णं भासेय्युं, तत्र तुम्हेहि न आनन्दो, न सोमनस्सं, न चेतसो उप्पिलावितत्तं करणीय’न्ति। सेलस्स च ब्राह्मणस्स यथाभुच्चे वण्णे भञ्ञमाने भिय्यो उत्तरिं सकगुणं पकित्तितं –
‘‘Bhāsitampetaṃ , mahārāja, bhagavatā ‘mamaṃ vā, bhikkhave, pare vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, dhammassa vā saṅghassa vā vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, tatra tumhehi na ānando, na somanassaṃ, na cetaso uppilāvitattaṃ karaṇīya’nti. Selassa ca brāhmaṇassa yathābhucce vaṇṇe bhaññamāne bhiyyo uttariṃ sakaguṇaṃ pakittitaṃ –
‘‘‘राजाहमस्मि सेलाति, धम्मराजा अनुत्तरो।
‘‘‘Rājāhamasmi selāti, dhammarājā anuttaro;
धम्मेन चक्कं वत्तेमि, चक्कं अप्पटिवत्तिय’न्ति॥
Dhammena cakkaṃ vattemi, cakkaṃ appaṭivattiya’nti.
‘‘पठमं, महाराज, भगवता धम्मस्स सभावसरसलक्खणं सभावं अवितथं भूतं तच्छं तथत्थं परिदीपयमानेन भणितं ‘ममं वा भिक्खवे, परे वण्णं भासेय्युं, धम्मस्स वा सङ्घस्स वा वण्णं भासेय्युं, तत्र तुम्हेहि न आनन्दो, न सोमनस्सं, न चेतसो उप्पिलावितत्तं करणीय’न्ति। यं पन भगवता सेलस्स ब्राह्मणस्स यथाभुच्चे वण्णे भञ्ञमाने भिय्यो उत्तरिं सकगुणं पकित्तितं ‘राजाहमस्मि सेलाति, धम्मराजा अनुत्तरो’ति तं न लाभहेतु, न यसहेतु, न अत्तहेतु, न पक्खहेतु, न अन्तेवासिकम्यताय, अथ खो अनुकम्पाय कारुञ्ञेन हितवसेन एवं इमस्स धम्माभिसमयो भविस्सति तिण्णञ्च माणवकसतानन्ति, एवं भिय्यो उत्तरिं सकगुणं भणितं ‘राजाहमस्मि सेलाति, धम्मराजा अनुत्तरो’ति। ‘‘साधु, भन्ते नागसेन, एवमेतं तथा सम्पटिच्छामी’’ति।
‘‘Paṭhamaṃ, mahārāja, bhagavatā dhammassa sabhāvasarasalakkhaṇaṃ sabhāvaṃ avitathaṃ bhūtaṃ tacchaṃ tathatthaṃ paridīpayamānena bhaṇitaṃ ‘mamaṃ vā bhikkhave, pare vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, dhammassa vā saṅghassa vā vaṇṇaṃ bhāseyyuṃ, tatra tumhehi na ānando, na somanassaṃ, na cetaso uppilāvitattaṃ karaṇīya’nti. Yaṃ pana bhagavatā selassa brāhmaṇassa yathābhucce vaṇṇe bhaññamāne bhiyyo uttariṃ sakaguṇaṃ pakittitaṃ ‘rājāhamasmi selāti, dhammarājā anuttaro’ti taṃ na lābhahetu, na yasahetu, na attahetu, na pakkhahetu, na antevāsikamyatāya, atha kho anukampāya kāruññena hitavasena evaṃ imassa dhammābhisamayo bhavissati tiṇṇañca māṇavakasatānanti, evaṃ bhiyyo uttariṃ sakaguṇaṃ bhaṇitaṃ ‘rājāhamasmi selāti, dhammarājā anuttaro’ti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
वण्णभणनपञ्हो दसमो।
Vaṇṇabhaṇanapañho dasamo.
Footnotes:
