| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
៥. វប្បសុត្តវណ្ណនា
5. Vappasuttavaṇṇanā
១៩៥. បញ្ចមេ បិហិតត្តាតិ អកុសលស្ស បវេសនទ្វារំ បិទហិត្វា ឋិតត្តា។ កាយេន សំវរិតព្ពញ្ហិ អបិហិតេន ទ្វារេន បវត្តនកំ បាបធម្មំ សំវរិត្វា ឋិតោ កាយេន សំវុតោ នាម។ ខយវិរាគេនាតិ អច្ចន្តខយសង្ខាតេន វិរជ្ជនេន, អនុប្បាទនិរោធេនាតិ អត្ថោ។ កិំ វិជ្ជា បុព្ពេ ឧប្បន្នាតិ? ឧភយមេតំ ន វត្តព្ពំ។ បហានាភិសមយភាវនាភិសមយានំ អភិន្នកាលត្តា បទីបុជ្ជលនេន អន្ធការំ វិយ វិជ្ជុប្បាទេន អវិជ្ជា និរុទ្ធាវ ហោតិ, វត្តព្ពំ វា ហេតុផលត្តមុបចារវសេន។ យថា ហិ បទីបុជ្ជលនហេតុកោ អន្ធការវិគមោ, ឯវំ វិជ្ជុប្បាទហេតុកោ អវិជ្ជានិរោធោ។ ហេតុផលធម្មា ច សមានកាលាបិ បុព្ពាបរកាលា វិយ វោហរីយន្តិ យថា ‘‘ចក្ខុញ្ច បដិច្ច រូបេ ច ឧប្បជ្ជតិ ចក្ខុវិញ្ញាណ’’ន្តិ (ម. និ. ១.៤០០; ៣.៤២១, ៤២៥, ៤២៦; សំ. និ. ២.៤៣-៤៤; ២.៤.៦០; កថា. ៤៦៥, ៤៦៧) បច្ចយាទានុប្បជ្ជនកិរិយា។ ចិត្តស្ស កាយស្ស ច វិហននតោ វិឃាតោ, ទុក្ខំ។ បរិទហនតោ បរិឡាហោ។
195. Pañcame pihitattāti akusalassa pavesanadvāraṃ pidahitvā ṭhitattā. Kāyena saṃvaritabbañhi apihitena dvārena pavattanakaṃ pāpadhammaṃ saṃvaritvā ṭhito kāyena saṃvuto nāma. Khayavirāgenāti accantakhayasaṅkhātena virajjanena, anuppādanirodhenāti attho. Kiṃ vijjā pubbe uppannāti? Ubhayametaṃ na vattabbaṃ. Pahānābhisamayabhāvanābhisamayānaṃ abhinnakālattā padīpujjalanena andhakāraṃ viya vijjuppādena avijjā niruddhāva hoti, vattabbaṃ vā hetuphalattamupacāravasena. Yathā hi padīpujjalanahetuko andhakāravigamo, evaṃ vijjuppādahetuko avijjānirodho. Hetuphaladhammā ca samānakālāpi pubbāparakālā viya voharīyanti yathā ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇa’’nti (ma. ni. 1.400; 3.421, 425, 426; saṃ. ni. 2.43-44; 2.4.60; kathā. 465, 467) paccayādānuppajjanakiriyā. Cittassa kāyassa ca vihananato vighāto, dukkhaṃ. Paridahanato pariḷāho.
និច្ចវិហារាតិ សព្ពទា បវត្តនកវិហារា។ ឋបេត្វា ហិ សមាបត្តិវេលំ ភវង្គវេលញ្ច ខីណាសវា ឥមិនា ឆឡង្គុបេក្ខាវិហារេន សព្ពកាលំ វិហរន្តិ។ ចក្ខុនា រូបំ ទិស្វាតិ ចក្ខុវិញ្ញាណេន រូបំ ទិស្វា។ ចក្ខុនា រូបំ ទិស្វាតិ ហិ និស្សយវោហារេន វុត្តំ។ សសម្ភារកថា ហេសា យថា ‘‘ធនុនា វិជ្ឈតី’’តិ, តស្មា និស្សយសីសេន និស្សិតស្ស គហណំ ទដ្ឋព្ពំ។ រាគវសេន ន សោមនស្សជាតោ ហោតីតិ គេហសិតបេមវសេនបិ ជវនក្ខណេ សោមនស្សជាតោ ន ហោតិ មគ្គេន សមុច្ឆិន្នត្តា, ន ទោមនស្សជាតោ បសាទញ្ញថត្តវសេនបិ។ ឧបេក្ខកោ មជ្ឈត្តោ ហុត្វា វិហរតីតិ អសមបេក្ខនេន មោហំ អនុប្បាទេន្តោ ញាណុបេក្ខាវសេនេវ ឧបេក្ខកោ វិហរតិ មជ្ឈត្តោ។ ខីណាសវោ ហិ ឥដ្ឋេបិ អនិដ្ឋេបិ មជ្ឈត្តេបិ អារម្មណេ យោ អសមបេក្ខនេន សមសមា អយោនិសោគហណេ អខីណាសវានំ មោហោ ឧប្បជ្ជតិ, តំ អនុប្បាទេន្តោ មគ្គេនេវ តស្ស សមុគ្ឃាតិតត្តា ញាណុបេក្ខាវសេនេវ ឧបេក្ខកោ វិហរតិ, អយញ្ចស្ស បដិបត្តិ សតិវេបុល្លបត្តិយា បញ្ញាវេបុល្លបត្តិយា ចាតិ វុត្តំ ‘‘សតិសម្បជញ្ញបរិគ្គហិតាយា’’តិ។
Niccavihārāti sabbadā pavattanakavihārā. Ṭhapetvā hi samāpattivelaṃ bhavaṅgavelañca khīṇāsavā iminā chaḷaṅgupekkhāvihārena sabbakālaṃ viharanti. Cakkhunā rūpaṃ disvāti cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvā. Cakkhunā rūpaṃ disvāti hi nissayavohārena vuttaṃ. Sasambhārakathā hesā yathā ‘‘dhanunā vijjhatī’’ti, tasmā nissayasīsena nissitassa gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Rāgavasena na somanassajāto hotīti gehasitapemavasenapi javanakkhaṇe somanassajāto na hoti maggena samucchinnattā, na domanassajāto pasādaññathattavasenapi. Upekkhako majjhatto hutvā viharatīti asamapekkhanena mohaṃ anuppādento ñāṇupekkhāvaseneva upekkhako viharati majjhatto. Khīṇāsavo hi iṭṭhepi aniṭṭhepi majjhattepi ārammaṇe yo asamapekkhanena samasamā ayonisogahaṇe akhīṇāsavānaṃ moho uppajjati, taṃ anuppādento maggeneva tassa samugghātitattā ñāṇupekkhāvaseneva upekkhako viharati, ayañcassa paṭipatti sativepullapattiyā paññāvepullapattiyā cāti vuttaṃ ‘‘satisampajaññapariggahitāyā’’ti.
ឯត្ថ ច ‘‘ឆសុ ទ្វារេសុ ឧបេក្ខកោ វិហរតី’’តិ ឥមិនា ឆឡង្គុបេក្ខា កថិតា។ ‘‘សម្បជានោ’’តិ វចនតោ បន ចត្តារិ ញាណសម្បយុត្តចិត្តានិ លព្ភន្តិ តេហិ វិនា សម្បជានតាយ អសម្ភវតោ។ ‘‘សតតវិហារា’’តិ វចនតោ អដ្ឋបិ មហាកិរិយចិត្តានិ លព្ភន្តិ ញាណុប្បត្តិបច្ចយរហិតកាលេបិ បវត្តិជោតនតោ។ ‘‘អរជ្ជន្តោ អទុស្សន្តោ’’តិ វចនតោ ហសិតុប្បាទវោដ្ឋព្ពនេហិ សទ្ធិំ ទស ចិត្តានិ លព្ភន្តិ។ អរជ្ជនាទុស្សនវសេន បវត្តិ ហិ តេសម្បិ សាធារណាតិ។ ននុ ចេត្ថ ‘‘ឧបេក្ខកោ វិហរតី’’តិ ឆឡង្គុបេក្ខាវសេន ឥមេសំ សតតវិហារានំ អាគតត្តា សោមនស្សំ កថំ លព្ភតីតិ? អាសេវនតោតិ។ កិញ្ចាបិ ហិ ខីណាសវោ ឥដ្ឋានិដ្ឋេបិ អារម្មណេ មជ្ឈត្តេ វិយ ពហុលំ ឧបេក្ខកោ វិហរតិ អត្តនោ បរិសុទ្ធប្បកតិភាវាវិជហនតោ, កទាចិ បន តថា ចេតោភិសង្ខារភាវេ យំ តំ សភាវតោ ឥដ្ឋំ អារម្មណំ , តស្ស យាថាវតោ សភាវគ្គហណវសេនបិ អរហតោ ចិត្តំ សោមនស្សសហគតំ ហុត្វា បវត្តតេវ, តញ្ច ខោ បុព្ពាសេវនវសេន។
Ettha ca ‘‘chasu dvāresu upekkhako viharatī’’ti iminā chaḷaṅgupekkhā kathitā. ‘‘Sampajāno’’ti vacanato pana cattāri ñāṇasampayuttacittāni labbhanti tehi vinā sampajānatāya asambhavato. ‘‘Satatavihārā’’ti vacanato aṭṭhapi mahākiriyacittāni labbhanti ñāṇuppattipaccayarahitakālepi pavattijotanato. ‘‘Arajjanto adussanto’’ti vacanato hasituppādavoṭṭhabbanehi saddhiṃ dasa cittāni labbhanti. Arajjanādussanavasena pavatti hi tesampi sādhāraṇāti. Nanu cettha ‘‘upekkhako viharatī’’ti chaḷaṅgupekkhāvasena imesaṃ satatavihārānaṃ āgatattā somanassaṃ kathaṃ labbhatīti? Āsevanatoti. Kiñcāpi hi khīṇāsavo iṭṭhāniṭṭhepi ārammaṇe majjhatte viya bahulaṃ upekkhako viharati attano parisuddhappakatibhāvāvijahanato, kadāci pana tathā cetobhisaṅkhārabhāve yaṃ taṃ sabhāvato iṭṭhaṃ ārammaṇaṃ , tassa yāthāvato sabhāvaggahaṇavasenapi arahato cittaṃ somanassasahagataṃ hutvā pavattateva, tañca kho pubbāsevanavasena.
កាយោតិ (សំ. និ. ដី. ២.២.៥១) បញ្ចទ្វារកាយោ, សោ អន្តោ អវសានំ ឯតិស្សាតិ កាយន្តិកា, តំ កាយន្តិកំ។ តេនាហ – ‘‘យាវ បញ្ចទ្វារកាយោ បវត្តតិ, តាវ បវត្ត’’ន្តិ។ ជីវិតន្តិកន្តិ ឯត្ថាបិ ឯសេវ នយោ។ បច្ឆា ឧប្បជ្ជិត្វាតិ ឯតស្មិំ អត្តភាវេ មនោទ្វារិកវេទនាតោ បច្ឆា ឧប្បជ្ជិត្វា តតោ បឋមំ និរុជ្ឈតិ, តតោ ឯវ អត្ថសិទ្ធមត្ថំ សរូបេនេវ ទស្សេតុំ ‘‘មនោទ្វារិកវេទនា បឋមំ ឧប្បជ្ជិត្វា បច្ឆា និរុជ្ឈតី’’តិ វុត្តំ។ ឥទានិ តមេវ សង្ខេបេន វុត្តំ វិវរិតុំ ‘‘សា ហី’’តិអាទិមាហ។ យាវ តេត្តិំសវស្សានិ បឋមវយោ។ បញ្ញាសវស្សកាលេតិ បឋមវយតោ យាវ បញ្ញាសវស្សកាលា, តាវ។ ឋិតា ហោតីតិ វឌ្ឍិហានិយោ អនុបគន្ត្វា សមរូបេនេវ ឋិតា ហោតិ។ មន្ទាតិ មុទុកា អតិខិណា។ តទាតិ អសីតិនវុតិវស្សកាលេ វទន្តេបិ តថាចិរបរិចិតេបីតិ អធិប្បាយោ។ ភគ្គាតិ តេជោភគ្គេន ភគ្គា ទុព្ពណ្ណា។ ហទយកោដិំយេវាតិ ចក្ខាទិវត្ថូសុ អប្បវត្តិត្វា តេសំ អាទិអន្តកោដិភូតំ ហទយវត្ថុំយេវ។ តាវាតិ យាវ វេទនា វត្តតិ, តាវ។
Kāyoti (saṃ. ni. ṭī. 2.2.51) pañcadvārakāyo, so anto avasānaṃ etissāti kāyantikā, taṃ kāyantikaṃ. Tenāha – ‘‘yāva pañcadvārakāyo pavattati, tāva pavatta’’nti. Jīvitantikanti etthāpi eseva nayo. Pacchā uppajjitvāti etasmiṃ attabhāve manodvārikavedanāto pacchā uppajjitvā tato paṭhamaṃ nirujjhati, tato eva atthasiddhamatthaṃ sarūpeneva dassetuṃ ‘‘manodvārikavedanā paṭhamaṃ uppajjitvā pacchā nirujjhatī’’ti vuttaṃ. Idāni tameva saṅkhepena vuttaṃ vivarituṃ ‘‘sā hī’’tiādimāha. Yāva tettiṃsavassāni paṭhamavayo. Paññāsavassakāleti paṭhamavayato yāva paññāsavassakālā, tāva. Ṭhitā hotīti vaḍḍhihāniyo anupagantvā samarūpeneva ṭhitā hoti. Mandāti mudukā atikhiṇā. Tadāti asītinavutivassakāle vadantepi tathāciraparicitepīti adhippāyo. Bhaggāti tejobhaggena bhaggā dubbaṇṇā. Hadayakoṭiṃyevāti cakkhādivatthūsu appavattitvā tesaṃ ādiantakoṭibhūtaṃ hadayavatthuṃyeva. Tāvāti yāva vedanā vattati, tāva.
វាបិយាតិ មហាតឡាកេន។ បញ្ចឧទកមគ្គសម្បន្នន្តិ បញ្ចហិ ឧទកស្ស បវិសននិក្ខមនមគ្គេហិ យុត្តំ។ តតោ តតោ វិស្សន្ទមានំ សព្ពសោ បុណ្ណត្តា។ បឋមំ ទេវេ វស្សន្តេតិអាទិ ឧបមាសំសន្ទនំ។ ឥមំ វេទនំ សន្ធាយាតិ ឥមំ យថាវុត្តំ បរិយោសានប្បត្តំ មនោទ្វារិកវេទនំ សន្ធាយ។
Vāpiyāti mahātaḷākena. Pañcaudakamaggasampannanti pañcahi udakassa pavisananikkhamanamaggehi yuttaṃ. Tato tato vissandamānaṃ sabbaso puṇṇattā. Paṭhamaṃ deve vassantetiādi upamāsaṃsandanaṃ. Imaṃ vedanaṃ sandhāyāti imaṃ yathāvuttaṃ pariyosānappattaṃ manodvārikavedanaṃ sandhāya.
កាយស្ស ភេទាតិ អត្តភាវស្ស វិនាសនតោ។ បរតោ អគន្ត្វាតិ បរលោកវសេន អគន្ត្វា។ វេទនានំ សីតិភាវោ នាម សង្ខារទរថបរិឡាហាភាវោ។ សោ បនាយំ សព្ពសោ អប្បវត្តិវសេនេវាតិ អាហ ‘‘អប្បវត្តនធម្មានិ ភវិស្សន្តី’’តិ។
Kāyassa bhedāti attabhāvassa vināsanato. Parato agantvāti paralokavasena agantvā. Vedanānaṃ sītibhāvo nāma saṅkhāradarathapariḷāhābhāvo. So panāyaṃ sabbaso appavattivasenevāti āha ‘‘appavattanadhammāni bhavissantī’’ti.
អត្តភាវំ នាសេតុកាមស្ស ទឡ្ហំ ឧប្បន្នំ សំវេគញាណំ សន្ធាយាហ ‘‘កុទាលោ វិយ បញ្ញា’’តិ។ តតោ និព្ពត្តិតជ្ឈានសមាធិំ សន្ធាយ ‘‘បិដកំ វិយ សមាធី’’តិ។ តន្និស្សាយ បវត្តេតព្ពវិបស្សនារម្ភញាណំ សន្ធាយ ‘‘ខនិត្តិ វិយ វិបស្សនា’’តិ ច វុត្តំ។ សេសមេត្ថ ឧត្តានមេវ។
Attabhāvaṃ nāsetukāmassa daḷhaṃ uppannaṃ saṃvegañāṇaṃ sandhāyāha ‘‘kudālo viya paññā’’ti. Tato nibbattitajjhānasamādhiṃ sandhāya ‘‘piṭakaṃ viya samādhī’’ti. Tannissāya pavattetabbavipassanārambhañāṇaṃ sandhāya ‘‘khanitti viya vipassanā’’ti ca vuttaṃ. Sesamettha uttānameva.
វប្បសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Vappasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ៥. វប្បសុត្តំ • 5. Vappasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ៥. វប្បសុត្តវណ្ណនា • 5. Vappasuttavaṇṇanā
