| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
5. වප්‌පසුත්‌තවණ්‌ණනා
5. Vappasuttavaṇṇanā
195. පඤ්‌චමෙ පිහිතත්‌තාති අකුසලස්‌ස පවෙසනද්‌වාරං පිදහිත්‌වා ඨිතත්‌තා. කායෙන සංවරිතබ්‌බඤ්‌හි අපිහිතෙන ද්‌වාරෙන පවත්‌තනකං පාපධම්‌මං සංවරිත්‌වා ඨිතො කායෙන සංවුතො නාම. ඛයවිරාගෙනාති අච්‌චන්‌තඛයසඞ්‌ඛාතෙන විරජ්‌ජනෙන, අනුප්‌පාදනිරොධෙනාති අත්‌ථො. කිං විජ්‌ජා පුබ්‌බෙ උප්‌පන්‌නාති? උභයමෙතං න වත්‌තබ්‌බං. පහානාභිසමයභාවනාභිසමයානං අභින්‌නකාලත්‌තා පදීපුජ්‌ජලනෙන අන්‌ධකාරං විය විජ්‌ජුප්‌පාදෙන අවිජ්‌ජා නිරුද්‌ධාව හොති, වත්‌තබ්‌බං වා හෙතුඵලත්‌තමුපචාරවසෙන. යථා හි පදීපුජ්‌ජලනහෙතුකො අන්‌ධකාරවිගමො, එවං විජ්‌ජුප්‌පාදහෙතුකො අවිජ්‌ජානිරොධො. හෙතුඵලධම්‌මා ච සමානකාලාපි පුබ්‌බාපරකාලා විය වොහරීයන්‌ති යථා ‘‘චක්‌ඛුඤ්‌ච පටිච්‌ච රූපෙ ච උප්‌පජ්‌ජති චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණ’’න්‌ති (ම. නි. 1.400; 3.421, 425, 426; සං. නි. 2.43-44; 2.4.60; කථා. 465, 467) පච්‌චයාදානුප්‌පජ්‌ජනකිරියා. චිත්‌තස්‌ස කායස්‌ස ච විහනනතො විඝාතො, දුක්‌ඛං. පරිදහනතො පරිළාහො.
195. Pañcame pihitattāti akusalassa pavesanadvāraṃ pidahitvā ṭhitattā. Kāyena saṃvaritabbañhi apihitena dvārena pavattanakaṃ pāpadhammaṃ saṃvaritvā ṭhito kāyena saṃvuto nāma. Khayavirāgenāti accantakhayasaṅkhātena virajjanena, anuppādanirodhenāti attho. Kiṃ vijjā pubbe uppannāti? Ubhayametaṃ na vattabbaṃ. Pahānābhisamayabhāvanābhisamayānaṃ abhinnakālattā padīpujjalanena andhakāraṃ viya vijjuppādena avijjā niruddhāva hoti, vattabbaṃ vā hetuphalattamupacāravasena. Yathā hi padīpujjalanahetuko andhakāravigamo, evaṃ vijjuppādahetuko avijjānirodho. Hetuphaladhammā ca samānakālāpi pubbāparakālā viya voharīyanti yathā ‘‘cakkhuñca paṭicca rūpe ca uppajjati cakkhuviññāṇa’’nti (ma. ni. 1.400; 3.421, 425, 426; saṃ. ni. 2.43-44; 2.4.60; kathā. 465, 467) paccayādānuppajjanakiriyā. Cittassa kāyassa ca vihananato vighāto, dukkhaṃ. Paridahanato pariḷāho.
නිච්‌චවිහාරාති සබ්‌බදා පවත්‌තනකවිහාරා. ඨපෙත්‌වා හි සමාපත්‌තිවෙලං භවඞ්‌ගවෙලඤ්‌ච ඛීණාසවා ඉමිනා ඡළඞ්‌ගුපෙක්‌ඛාවිහාරෙන සබ්‌බකාලං විහරන්‌ති. චක්‌ඛුනා රූපං දිස්‌වාති චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණෙන රූපං දිස්‌වා. චක්‌ඛුනා රූපං දිස්‌වාති හි නිස්‌සයවොහාරෙන වුත්‌තං. සසම්‌භාරකථා හෙසා යථා ‘‘ධනුනා විජ්‌ඣතී’’ති, තස්‌මා නිස්‌සයසීසෙන නිස්‌සිතස්‌ස ගහණං දට්‌ඨබ්‌බං. රාගවසෙන න සොමනස්‌සජාතො හොතීති ගෙහසිතපෙමවසෙනපි ජවනක්‌ඛණෙ සොමනස්‌සජාතො න හොති මග්‌ගෙන සමුච්‌ඡින්‌නත්‌තා, න දොමනස්‌සජාතො පසාදඤ්‌ඤථත්‌තවසෙනපි. උපෙක්‌ඛකො මජ්‌ඣත්‌තො හුත්‌වා විහරතීති අසමපෙක්‌ඛනෙන මොහං අනුප්‌පාදෙන්‌තො ඤාණුපෙක්‌ඛාවසෙනෙව උපෙක්‌ඛකො විහරති මජ්‌ඣත්‌තො. ඛීණාසවො හි ඉට්‌ඨෙපි අනිට්‌ඨෙපි මජ්‌ඣත්‌තෙපි ආරම්‌මණෙ යො අසමපෙක්‌ඛනෙන සමසමා අයොනිසොගහණෙ අඛීණාසවානං මොහො උප්‌පජ්‌ජති, තං අනුප්‌පාදෙන්‌තො මග්‌ගෙනෙව තස්‌ස සමුග්‌ඝාතිතත්‌තා ඤාණුපෙක්‌ඛාවසෙනෙව උපෙක්‌ඛකො විහරති, අයඤ්‌චස්‌ස පටිපත්‌ති සතිවෙපුල්‌ලපත්‌තියා පඤ්‌ඤාවෙපුල්‌ලපත්‌තියා චාති වුත්‌තං ‘‘සතිසම්‌පජඤ්‌ඤපරිග්‌ගහිතායා’’ති.
Niccavihārāti sabbadā pavattanakavihārā. Ṭhapetvā hi samāpattivelaṃ bhavaṅgavelañca khīṇāsavā iminā chaḷaṅgupekkhāvihārena sabbakālaṃ viharanti. Cakkhunā rūpaṃ disvāti cakkhuviññāṇena rūpaṃ disvā. Cakkhunā rūpaṃ disvāti hi nissayavohārena vuttaṃ. Sasambhārakathā hesā yathā ‘‘dhanunā vijjhatī’’ti, tasmā nissayasīsena nissitassa gahaṇaṃ daṭṭhabbaṃ. Rāgavasena na somanassajāto hotīti gehasitapemavasenapi javanakkhaṇe somanassajāto na hoti maggena samucchinnattā, na domanassajāto pasādaññathattavasenapi. Upekkhako majjhatto hutvā viharatīti asamapekkhanena mohaṃ anuppādento ñāṇupekkhāvaseneva upekkhako viharati majjhatto. Khīṇāsavo hi iṭṭhepi aniṭṭhepi majjhattepi ārammaṇe yo asamapekkhanena samasamā ayonisogahaṇe akhīṇāsavānaṃ moho uppajjati, taṃ anuppādento maggeneva tassa samugghātitattā ñāṇupekkhāvaseneva upekkhako viharati, ayañcassa paṭipatti sativepullapattiyā paññāvepullapattiyā cāti vuttaṃ ‘‘satisampajaññapariggahitāyā’’ti.
එත්‌ථ ච ‘‘ඡසු ද්‌වාරෙසු උපෙක්‌ඛකො විහරතී’’ති ඉමිනා ඡළඞ්‌ගුපෙක්‌ඛා කථිතා. ‘‘සම්‌පජානො’’ති වචනතො පන චත්‌තාරි ඤාණසම්‌පයුත්‌තචිත්‌තානි ලබ්‌භන්‌ති තෙහි විනා සම්‌පජානතාය අසම්‌භවතො. ‘‘සතතවිහාරා’’ති වචනතො අට්‌ඨපි මහාකිරියචිත්‌තානි ලබ්‌භන්‌ති ඤාණුප්‌පත්‌තිපච්‌චයරහිතකාලෙපි පවත්‌තිජොතනතො. ‘‘අරජ්‌ජන්‌තො අදුස්‌සන්‌තො’’ති වචනතො හසිතුප්‌පාදවොට්‌ඨබ්‌බනෙහි සද්‌ධිං දස චිත්‌තානි ලබ්‌භන්‌ති. අරජ්‌ජනාදුස්‌සනවසෙන පවත්‌ති හි තෙසම්‌පි සාධාරණාති. නනු චෙත්‌ථ ‘‘උපෙක්‌ඛකො විහරතී’’ති ඡළඞ්‌ගුපෙක්‌ඛාවසෙන ඉමෙසං සතතවිහාරානං ආගතත්‌තා සොමනස්‌සං කථං ලබ්‌භතීති? ආසෙවනතොති. කිඤ්‌චාපි හි ඛීණාසවො ඉට්‌ඨානිට්‌ඨෙපි ආරම්‌මණෙ මජ්‌ඣත්‌තෙ විය බහුලං උපෙක්‌ඛකො විහරති අත්‌තනො පරිසුද්‌ධප්‌පකතිභාවාවිජහනතො, කදාචි පන තථා චෙතොභිසඞ්‌ඛාරභාවෙ යං තං සභාවතො ඉට්‌ඨං ආරම්‌මණං , තස්‌ස යාථාවතො සභාවග්‌ගහණවසෙනපි අරහතො චිත්‌තං සොමනස්‌සසහගතං හුත්‌වා පවත්‌තතෙව, තඤ්‌ච ඛො පුබ්‌බාසෙවනවසෙන.
Ettha ca ‘‘chasu dvāresu upekkhako viharatī’’ti iminā chaḷaṅgupekkhā kathitā. ‘‘Sampajāno’’ti vacanato pana cattāri ñāṇasampayuttacittāni labbhanti tehi vinā sampajānatāya asambhavato. ‘‘Satatavihārā’’ti vacanato aṭṭhapi mahākiriyacittāni labbhanti ñāṇuppattipaccayarahitakālepi pavattijotanato. ‘‘Arajjanto adussanto’’ti vacanato hasituppādavoṭṭhabbanehi saddhiṃ dasa cittāni labbhanti. Arajjanādussanavasena pavatti hi tesampi sādhāraṇāti. Nanu cettha ‘‘upekkhako viharatī’’ti chaḷaṅgupekkhāvasena imesaṃ satatavihārānaṃ āgatattā somanassaṃ kathaṃ labbhatīti? Āsevanatoti. Kiñcāpi hi khīṇāsavo iṭṭhāniṭṭhepi ārammaṇe majjhatte viya bahulaṃ upekkhako viharati attano parisuddhappakatibhāvāvijahanato, kadāci pana tathā cetobhisaṅkhārabhāve yaṃ taṃ sabhāvato iṭṭhaṃ ārammaṇaṃ , tassa yāthāvato sabhāvaggahaṇavasenapi arahato cittaṃ somanassasahagataṃ hutvā pavattateva, tañca kho pubbāsevanavasena.
කායොති (සං. නි. ටී. 2.2.51) පඤ්‌චද්‌වාරකායො, සො අන්‌තො අවසානං එතිස්‌සාති කායන්‌තිකා, තං කායන්‌තිකං. තෙනාහ – ‘‘යාව පඤ්‌චද්‌වාරකායො පවත්‌තති, තාව පවත්‌ත’’න්‌ති. ජීවිතන්‌තිකන්‌ති එත්‌ථාපි එසෙව නයො. පච්‌ඡා උප්‌පජ්‌ජිත්‌වාති එතස්‌මිං අත්‌තභාවෙ මනොද්‌වාරිකවෙදනාතො පච්‌ඡා උප්‌පජ්‌ජිත්‌වා තතො පඨමං නිරුජ්‌ඣති, තතො එව අත්‌ථසිද්‌ධමත්‌ථං සරූපෙනෙව දස්‌සෙතුං ‘‘මනොද්‌වාරිකවෙදනා පඨමං උප්‌පජ්‌ජිත්‌වා පච්‌ඡා නිරුජ්‌ඣතී’’ති වුත්‌තං. ඉදානි තමෙව සඞ්‌ඛෙපෙන වුත්‌තං විවරිතුං ‘‘සා හී’’තිආදිමාහ. යාව තෙත්‌තිංසවස්‌සානි පඨමවයො. පඤ්‌ඤාසවස්‌සකාලෙති පඨමවයතො යාව පඤ්‌ඤාසවස්‌සකාලා, තාව. ඨිතා හොතීති වඩ්‌ඪිහානියො අනුපගන්‌ත්‌වා සමරූපෙනෙව ඨිතා හොති. මන්‌දාති මුදුකා අතිඛිණා. තදාති අසීතිනවුතිවස්‌සකාලෙ වදන්‌තෙපි තථාචිරපරිචිතෙපීති අධිප්‌පායො. භග්‌ගාති තෙජොභග්‌ගෙන භග්‌ගා දුබ්‌බණ්‌ණා. හදයකොටිංයෙවාති චක්‌ඛාදිවත්‌ථූසු අප්‌පවත්‌තිත්‌වා තෙසං ආදිඅන්‌තකොටිභූතං හදයවත්‌ථුංයෙව. තාවාති යාව වෙදනා වත්‌තති, තාව.
Kāyoti (saṃ. ni. ṭī. 2.2.51) pañcadvārakāyo, so anto avasānaṃ etissāti kāyantikā, taṃ kāyantikaṃ. Tenāha – ‘‘yāva pañcadvārakāyo pavattati, tāva pavatta’’nti. Jīvitantikanti etthāpi eseva nayo. Pacchā uppajjitvāti etasmiṃ attabhāve manodvārikavedanāto pacchā uppajjitvā tato paṭhamaṃ nirujjhati, tato eva atthasiddhamatthaṃ sarūpeneva dassetuṃ ‘‘manodvārikavedanā paṭhamaṃ uppajjitvā pacchā nirujjhatī’’ti vuttaṃ. Idāni tameva saṅkhepena vuttaṃ vivarituṃ ‘‘sā hī’’tiādimāha. Yāva tettiṃsavassāni paṭhamavayo. Paññāsavassakāleti paṭhamavayato yāva paññāsavassakālā, tāva. Ṭhitā hotīti vaḍḍhihāniyo anupagantvā samarūpeneva ṭhitā hoti. Mandāti mudukā atikhiṇā. Tadāti asītinavutivassakāle vadantepi tathāciraparicitepīti adhippāyo. Bhaggāti tejobhaggena bhaggā dubbaṇṇā. Hadayakoṭiṃyevāti cakkhādivatthūsu appavattitvā tesaṃ ādiantakoṭibhūtaṃ hadayavatthuṃyeva. Tāvāti yāva vedanā vattati, tāva.
වාපියාති මහාතළාකෙන. පඤ්‌චඋදකමග්‌ගසම්‌පන්‌නන්‌ති පඤ්‌චහි උදකස්‌ස පවිසනනික්‌ඛමනමග්‌ගෙහි යුත්‌තං. තතො තතො විස්‌සන්‌දමානං සබ්‌බසො පුණ්‌ණත්‌තා. පඨමං දෙවෙ වස්‌සන්‌තෙතිආදි උපමාසංසන්‌දනං. ඉමං වෙදනං සන්‌ධායාති ඉමං යථාවුත්‌තං පරියොසානප්‌පත්‌තං මනොද්‌වාරිකවෙදනං සන්‌ධාය.
Vāpiyāti mahātaḷākena. Pañcaudakamaggasampannanti pañcahi udakassa pavisananikkhamanamaggehi yuttaṃ. Tato tato vissandamānaṃ sabbaso puṇṇattā. Paṭhamaṃ deve vassantetiādi upamāsaṃsandanaṃ. Imaṃ vedanaṃ sandhāyāti imaṃ yathāvuttaṃ pariyosānappattaṃ manodvārikavedanaṃ sandhāya.
කායස්‌ස භෙදාති අත්‌තභාවස්‌ස විනාසනතො. පරතො අගන්‌ත්‌වාති පරලොකවසෙන අගන්‌ත්‌වා. වෙදනානං සීතිභාවො නාම සඞ්‌ඛාරදරථපරිළාහාභාවො. සො පනායං සබ්‌බසො අප්‌පවත්‌තිවසෙනෙවාති ආහ ‘‘අප්‌පවත්‌තනධම්‌මානි භවිස්‌සන්‌තී’’ති.
Kāyassa bhedāti attabhāvassa vināsanato. Parato agantvāti paralokavasena agantvā. Vedanānaṃ sītibhāvo nāma saṅkhāradarathapariḷāhābhāvo. So panāyaṃ sabbaso appavattivasenevāti āha ‘‘appavattanadhammāni bhavissantī’’ti.
අත්‌තභාවං නාසෙතුකාමස්‌ස දළ්‌හං උප්‌පන්‌නං සංවෙගඤාණං සන්‌ධායාහ ‘‘කුදාලො විය පඤ්‌ඤා’’ති. තතො නිබ්‌බත්‌තිතජ්‌ඣානසමාධිං සන්‌ධාය ‘‘පිටකං විය සමාධී’’ති. තන්‌නිස්‌සාය පවත්‌තෙතබ්‌බවිපස්‌සනාරම්‌භඤාණං සන්‌ධාය ‘‘ඛනිත්‌ති විය විපස්‌සනා’’ති ච වුත්‌තං. සෙසමෙත්‌ථ උත්‌තානමෙව.
Attabhāvaṃ nāsetukāmassa daḷhaṃ uppannaṃ saṃvegañāṇaṃ sandhāyāha ‘‘kudālo viya paññā’’ti. Tato nibbattitajjhānasamādhiṃ sandhāya ‘‘piṭakaṃ viya samādhī’’ti. Tannissāya pavattetabbavipassanārambhañāṇaṃ sandhāya ‘‘khanitti viya vipassanā’’ti ca vuttaṃ. Sesamettha uttānameva.
වප්‌පසුත්‌තවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Vappasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්‌තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 5. වප්‌පසුත්‌තං • 5. Vappasuttaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්‌තපිටක (අට්‌ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්‌ගුත්‌තරනිකාය (අට්‌ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 5. වප්‌පසුත්‌තවණ්‌ණනා • 5. Vappasuttavaṇṇanā
