Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / థేరగాథా-అట్ఠకథా • Theragāthā-aṭṭhakathā |
౭. సత్తమవగ్గో
7. Sattamavaggo
౧. వప్పత్థేరగాథావణ్ణనా
1. Vappattheragāthāvaṇṇanā
పస్సతి పస్సోతి ఆయస్మతో వప్పత్థేరస్స గాథా. కా ఉప్పత్తి? సో కిర పదుముత్తరస్స భగవతో కాలే హంసవతీనగరే కులగేహే నిబ్బత్తిత్వా విఞ్ఞుతం పత్తో ‘‘అసుకో చ అసుకో చ థేరో సత్థు పఠమం ధమ్మపటిగ్గాహకా అహేసు’’న్తి థోమనం సుత్వా భగవన్తం ఉపసఙ్కమిత్వా పత్థనం పట్ఠపేసి – ‘‘అహమ్పి భగవా అనాగతే తాదిసస్స సమ్మాసమ్బుద్ధస్స పఠమం ధమ్మపటిగ్గాహకానం అఞ్ఞతరో భవేయ్య’’న్తి, సత్థు సన్తికే సరణగమనఞ్చ పవేదేసి. సో యావజీవం పుఞ్ఞాని కత్వా తతో చుతో దేవమనుస్సేసుయేవ సంసరన్తో ఇమస్మిం బుద్ధుప్పాదే కపిలవత్థుస్మిం వాసేట్ఠస్స నామ బ్రాహ్మణస్స పుత్తో హుత్వా నిబ్బత్తి, వప్పోతిస్స నామం అహోసి. సో అసితేన ఇసినా ‘‘సిద్ధత్థకుమారో సబ్బఞ్ఞూ భవిస్సతీ’’తి బ్యాకతో కోణ్డఞ్ఞప్పముఖేహి బ్రాహ్మణపుత్తేహి సద్ధిం ఘరావాసం పహాయ తాపసపబ్బజ్జం పబ్బజిత్వా ‘‘తస్మిం సబ్బఞ్ఞుతం పత్తే తస్స సన్తికే ధమ్మం సుత్వా అమతం పాపుణిస్సామీ’’తి ఉరువేలాయం విహరన్తం మహాసత్తం ఛబ్బస్సాని పధానం పదహన్తం ఉపట్ఠహిత్వా ఓళారికాహారపరిభోగేన నిబ్బిజ్జిత్వా ఇసిపతనం గతో. అభిసమ్బుజ్ఝిత్వా సత్థారా సత్తసత్తాహాని వీతినామేత్వా ఇసిపతనం గన్త్వా ధమ్మచక్కే పవత్తితే పాటిపదదివసే సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠితో పఞ్చమియం పక్ఖస్స అఞ్ఞాసికోణ్డఞ్ఞాదీహి సద్ధిం అరహత్తం పాపుణి. తేన వుత్తం అపదానే (అప॰ థేర ౧.౧౨.౨౦-౩౦) –
Passatipassoti āyasmato vappattherassa gāthā. Kā uppatti? So kira padumuttarassa bhagavato kāle haṃsavatīnagare kulagehe nibbattitvā viññutaṃ patto ‘‘asuko ca asuko ca thero satthu paṭhamaṃ dhammapaṭiggāhakā ahesu’’nti thomanaṃ sutvā bhagavantaṃ upasaṅkamitvā patthanaṃ paṭṭhapesi – ‘‘ahampi bhagavā anāgate tādisassa sammāsambuddhassa paṭhamaṃ dhammapaṭiggāhakānaṃ aññataro bhaveyya’’nti, satthu santike saraṇagamanañca pavedesi. So yāvajīvaṃ puññāni katvā tato cuto devamanussesuyeva saṃsaranto imasmiṃ buddhuppāde kapilavatthusmiṃ vāseṭṭhassa nāma brāhmaṇassa putto hutvā nibbatti, vappotissa nāmaṃ ahosi. So asitena isinā ‘‘siddhatthakumāro sabbaññū bhavissatī’’ti byākato koṇḍaññappamukhehi brāhmaṇaputtehi saddhiṃ gharāvāsaṃ pahāya tāpasapabbajjaṃ pabbajitvā ‘‘tasmiṃ sabbaññutaṃ patte tassa santike dhammaṃ sutvā amataṃ pāpuṇissāmī’’ti uruvelāyaṃ viharantaṃ mahāsattaṃ chabbassāni padhānaṃ padahantaṃ upaṭṭhahitvā oḷārikāhāraparibhogena nibbijjitvā isipatanaṃ gato. Abhisambujjhitvā satthārā sattasattāhāni vītināmetvā isipatanaṃ gantvā dhammacakke pavattite pāṭipadadivase sotāpattiphale patiṭṭhito pañcamiyaṃ pakkhassa aññāsikoṇḍaññādīhi saddhiṃ arahattaṃ pāpuṇi. Tena vuttaṃ apadāne (apa. thera 1.12.20-30) –
‘‘ఉభిన్నం దేవరాజూనం, సఙ్గామో సముపట్ఠితో;
‘‘Ubhinnaṃ devarājūnaṃ, saṅgāmo samupaṭṭhito;
అహోసి సముపబ్యూళ్హో, మహాఘోసో అవత్తథ.
Ahosi samupabyūḷho, mahāghoso avattatha.
‘‘పదుముత్తరో లోకవిదూ, ఆహుతీనం పటిగ్గహో;
‘‘Padumuttaro lokavidū, āhutīnaṃ paṭiggaho;
అన్తలిక్ఖే ఠితో సత్థా, సంవేజేసి మహాజనం.
Antalikkhe ṭhito satthā, saṃvejesi mahājanaṃ.
‘‘సబ్బే దేవా అత్తమనా, నిక్ఖిత్తకవచావుధా;
‘‘Sabbe devā attamanā, nikkhittakavacāvudhā;
సమ్బుద్ధం అభివాదేత్వా, ఏకగ్గాసింసు తావదే.
Sambuddhaṃ abhivādetvā, ekaggāsiṃsu tāvade.
‘‘మయ్హం సఙ్కప్పమఞ్ఞాయ, వాచాసభిముదీరయి;
‘‘Mayhaṃ saṅkappamaññāya, vācāsabhimudīrayi;
అనుకమ్పకో లోకవిదూ, నిబ్బాపేసి మహాజనం.
Anukampako lokavidū, nibbāpesi mahājanaṃ.
‘‘పదుట్ఠచిత్తో మనుజో, ఏకపాణం విహేఠయం;
‘‘Paduṭṭhacitto manujo, ekapāṇaṃ viheṭhayaṃ;
తేన చిత్తప్పదోసేన, అపాయం ఉపపజ్జతి.
Tena cittappadosena, apāyaṃ upapajjati.
‘‘సఙ్గామసీసే నాగోవ, బహూ పాణే విహేఠయం;
‘‘Saṅgāmasīse nāgova, bahū pāṇe viheṭhayaṃ;
నిబ్బాపేథ సకం చిత్తం, మా హఞ్ఞిత్థో పునప్పునం.
Nibbāpetha sakaṃ cittaṃ, mā haññittho punappunaṃ.
‘‘ద్విన్నమ్పి యక్ఖరాజూనం, సేనా సా విమ్హితా అహు;
‘‘Dvinnampi yakkharājūnaṃ, senā sā vimhitā ahu;
సరణఞ్చ ఉపాగచ్ఛుం, లోకజేట్ఠం సుతాదినం.
Saraṇañca upāgacchuṃ, lokajeṭṭhaṃ sutādinaṃ.
‘‘సఞ్ఞాపేత్వాన జనతం, పదముద్ధరి చక్ఖుమా;
‘‘Saññāpetvāna janataṃ, padamuddhari cakkhumā;
పేక్ఖమానోవ దేవేహి, పక్కామి ఉత్తరాముఖో.
Pekkhamānova devehi, pakkāmi uttarāmukho.
‘‘పఠమం సరణం గచ్ఛిం, ద్విపదిన్దస్స తాదినో;
‘‘Paṭhamaṃ saraṇaṃ gacchiṃ, dvipadindassa tādino;
కప్పానం సతసహస్సం, దుగ్గతిం నుపపజ్జహం.
Kappānaṃ satasahassaṃ, duggatiṃ nupapajjahaṃ.
‘‘మహాదున్దుభినామా చ, సోళసాసుం రథేసభా;
‘‘Mahādundubhināmā ca, soḷasāsuṃ rathesabhā;
తింసకప్పసహస్సమ్హి, రాజానో చక్కవత్తినో.
Tiṃsakappasahassamhi, rājāno cakkavattino.
‘‘కిలేసా ఝాపితా మయ్హం…పే॰… కతం బుద్ధస్స సాసన’’న్తి.
‘‘Kilesā jhāpitā mayhaṃ…pe… kataṃ buddhassa sāsana’’nti.
అరహత్తం పన పత్వా అత్తనా పటిలద్ధసమ్పత్తిం పచ్చవేక్ఖణముఖేన సత్థు గుణమహన్తతం పచ్చవేక్ఖిత్వా ‘‘ఈదిసం నామ సత్థారం బాహులికాదివాదేన సముదాచరిమ్హ. అహో పుథుజ్జనభావో నామ అన్ధకరణో అచక్ఖుకరణో అరియభావోయేవ చక్ఖుకరణో’’తి దస్సేన్తో ‘‘పస్సతి పస్సో’’తి గాథం అభాసి.
Arahattaṃ pana patvā attanā paṭiladdhasampattiṃ paccavekkhaṇamukhena satthu guṇamahantataṃ paccavekkhitvā ‘‘īdisaṃ nāma satthāraṃ bāhulikādivādena samudācarimha. Aho puthujjanabhāvo nāma andhakaraṇo acakkhukaraṇo ariyabhāvoyeva cakkhukaraṇo’’ti dassento ‘‘passati passo’’ti gāthaṃ abhāsi.
౬౧. తత్థ పస్సతి పస్సోతి పస్సతి సమ్మాదిట్ఠియా ధమ్మే అవిపరీతం జానాతి బుజ్ఝతీతి పస్సో, దస్సనసమ్పన్నో అరియో, సో పస్సన్తం అవిపరీతదస్సావిం ‘‘అయం అవిపరీతదస్సావీ’’తి పస్సతి పఞ్ఞాచక్ఖునా ధమ్మాధమ్మం యథాసభావతో జానాతి. న కేవలం పస్సన్తమేవ, అథ ఖో అపస్సన్తఞ్చ పస్సతి, యో పఞ్ఞాచక్ఖువిరహితో ధమ్మే యథాసభావతో న పస్సతి, తమ్పి అపస్సన్తం పుథుజ్జనం ‘‘అన్ధో వతాయం భవం అచక్ఖుకో’’తి అత్తనో పఞ్ఞాచక్ఖునా పస్సతి. అపస్సన్తో అపస్సన్తం, పస్సన్తఞ్చ న పస్సతీతి అపస్సన్తో పఞ్ఞాచక్ఖురహితో అన్ధబాలో తాదిసం అన్ధబాలం అయం ధమ్మాధమ్మం యథాసభావతో న పస్సతీతి యథా అపస్సన్తం న పస్సతి న జానాతి, ఏవం అత్తనో పఞ్ఞాచక్ఖునా ధమ్మాధమ్మం యథాసభావతో పస్సన్తఞ్చ పణ్డితం ‘‘అయం ఏవంవిధో’’తి న పస్సతి న జానాతి, తస్మా అహమ్పి పుబ్బే దస్సనరహితో సకలం ఞేయ్యం హత్థామలకం వియ పస్సన్తం భగవన్తం అపస్సన్తమ్పి పూరణాదిం యథాసభావతో న పస్సిం, ఇదాని పన బుద్ధానుభావేన సమ్పన్నో ఉభయేపి యథాసభావతో పస్సామీతి సేవితబ్బాసేవితబ్బేసు అత్తనో అవిపరీతపటిపత్తిం దస్సేతి.
61. Tattha passati passoti passati sammādiṭṭhiyā dhamme aviparītaṃ jānāti bujjhatīti passo, dassanasampanno ariyo, so passantaṃ aviparītadassāviṃ ‘‘ayaṃ aviparītadassāvī’’ti passati paññācakkhunā dhammādhammaṃ yathāsabhāvato jānāti. Na kevalaṃ passantameva, atha kho apassantañca passati, yo paññācakkhuvirahito dhamme yathāsabhāvato na passati, tampi apassantaṃ puthujjanaṃ ‘‘andho vatāyaṃ bhavaṃ acakkhuko’’ti attano paññācakkhunā passati. Apassanto apassantaṃ, passantañca na passatīti apassanto paññācakkhurahito andhabālo tādisaṃ andhabālaṃ ayaṃ dhammādhammaṃ yathāsabhāvato na passatīti yathā apassantaṃ na passati na jānāti, evaṃ attano paññācakkhunā dhammādhammaṃ yathāsabhāvato passantañca paṇḍitaṃ ‘‘ayaṃ evaṃvidho’’ti na passati na jānāti, tasmā ahampi pubbe dassanarahito sakalaṃ ñeyyaṃ hatthāmalakaṃ viya passantaṃ bhagavantaṃ apassantampi pūraṇādiṃ yathāsabhāvato na passiṃ, idāni pana buddhānubhāvena sampanno ubhayepi yathāsabhāvato passāmīti sevitabbāsevitabbesu attano aviparītapaṭipattiṃ dasseti.
వప్పత్థేరగాథావణ్ణనా నిట్ఠితా.
Vappattheragāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / థేరగాథాపాళి • Theragāthāpāḷi / ౧. వప్పత్థేరగాథా • 1. Vappattheragāthā