| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[४७] ७. वारुणिदूसकजातकवण्णना
[47] 7. Vāruṇidūsakajātakavaṇṇanā
न वे अनत्थकुसलेनाति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो वारुणिदूसकं आरब्भ कथेसि। अनाथपिण्डिकस्स किर सहायो एको वारुणिवाणिजो तिखिणं वारुणिं योजेत्वा हिरञ्ञसुवण्णादीनि गहेत्वा विक्किणन्तो महाजने सन्निपतिते ‘‘तात, त्वं मूलं गहेत्वा वारुणिं देही’’ति अन्तेवासिकं आणापेत्वा सयं न्हायितुं अगमासि। अन्तेवासिको महाजनस्स वारुणिं देन्तो मनुस्से अन्तरन्तरा लोणसक्खरा आहरापेत्वा खादन्ते दिस्वा ‘‘अयं सुरा अलोणिका भविस्सति, लोणमेत्थ पक्खिपिस्सामी’’ति सुराचाटियं नाळिमत्तं लोणं पक्खिपित्वा तेसं सुरं अदासि। ते मुखं पूरेत्वा पूरेत्वा छड्डेत्वा ‘‘किं ते कत’’न्ति पुच्छिंसु। ‘‘तुम्हे सुरं पिवित्वा लोणं आहरापेन्ते दिस्वा लोणेन योजेसि’’न्ति। ‘‘एवरूपं नाम मनापं वारुणिं नासेसि बाला’’ति तं गरहित्वा उट्ठायुट्ठाय पक्कन्ता। वारुणिवाणिजो आगन्त्वा एकम्पि अदिस्वा ‘‘वारुणिपायका कहं गता’’ति पुच्छि, सो तमत्थं आरोचेसि। अथ नं आचरियो ‘‘बाल, एवरूपा नाम ते सुरा नासिता’’ति गरहित्वा इमं कारणं अनाथपिण्डिकस्स आरोचेसि। अनाथपिण्डिको ‘‘अत्थिदानि मे इदं कथापाभत’’न्ति जेतवनं गन्त्वा सत्थारं वन्दित्वा एतमत्थं आरोचेसि। सत्था ‘‘न एस, गहपति, इदानेव वारुणिदूसको, पुब्बेपि वारुणिदूसकोयेवा’’ति वत्वा तेन याचितो अतीतं आहरि।
Na ve anatthakusalenāti idaṃ satthā jetavane viharanto vāruṇidūsakaṃ ārabbha kathesi. Anāthapiṇḍikassa kira sahāyo eko vāruṇivāṇijo tikhiṇaṃ vāruṇiṃ yojetvā hiraññasuvaṇṇādīni gahetvā vikkiṇanto mahājane sannipatite ‘‘tāta, tvaṃ mūlaṃ gahetvā vāruṇiṃ dehī’’ti antevāsikaṃ āṇāpetvā sayaṃ nhāyituṃ agamāsi. Antevāsiko mahājanassa vāruṇiṃ dento manusse antarantarā loṇasakkharā āharāpetvā khādante disvā ‘‘ayaṃ surā aloṇikā bhavissati, loṇamettha pakkhipissāmī’’ti surācāṭiyaṃ nāḷimattaṃ loṇaṃ pakkhipitvā tesaṃ suraṃ adāsi. Te mukhaṃ pūretvā pūretvā chaḍḍetvā ‘‘kiṃ te kata’’nti pucchiṃsu. ‘‘Tumhe suraṃ pivitvā loṇaṃ āharāpente disvā loṇena yojesi’’nti. ‘‘Evarūpaṃ nāma manāpaṃ vāruṇiṃ nāsesi bālā’’ti taṃ garahitvā uṭṭhāyuṭṭhāya pakkantā. Vāruṇivāṇijo āgantvā ekampi adisvā ‘‘vāruṇipāyakā kahaṃ gatā’’ti pucchi, so tamatthaṃ ārocesi. Atha naṃ ācariyo ‘‘bāla, evarūpā nāma te surā nāsitā’’ti garahitvā imaṃ kāraṇaṃ anāthapiṇḍikassa ārocesi. Anāthapiṇḍiko ‘‘atthidāni me idaṃ kathāpābhata’’nti jetavanaṃ gantvā satthāraṃ vanditvā etamatthaṃ ārocesi. Satthā ‘‘na esa, gahapati, idāneva vāruṇidūsako, pubbepi vāruṇidūsakoyevā’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो बाराणसियं सेट्ठि अहोसि। तं उपनिस्साय एको वारुणिवाणिजो जीवति। सो तिखिणं सुरं योजेत्वा ‘‘इमं विक्किणाही’’ति अन्तेवासिकं वत्वा न्हायितुं गतो। अन्तेवासिको तस्मिं गतमत्तेयेव सुराय लोणं पक्खिपित्वा इमिनाव नयेन सुरं विनासेसि। अथस्स आचरियो आगन्त्वा तं कारणं ञत्वा सेट्ठिस्स आरोचेसि। सेट्ठि ‘‘अनत्थकुसला नाम बाला ‘अत्थं करिस्सामा’ति अनत्थमेव करोन्ती’’ति वत्वा इमं गाथमाह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto bārāṇasiyaṃ seṭṭhi ahosi. Taṃ upanissāya eko vāruṇivāṇijo jīvati. So tikhiṇaṃ suraṃ yojetvā ‘‘imaṃ vikkiṇāhī’’ti antevāsikaṃ vatvā nhāyituṃ gato. Antevāsiko tasmiṃ gatamatteyeva surāya loṇaṃ pakkhipitvā imināva nayena suraṃ vināsesi. Athassa ācariyo āgantvā taṃ kāraṇaṃ ñatvā seṭṭhissa ārocesi. Seṭṭhi ‘‘anatthakusalā nāma bālā ‘atthaṃ karissāmā’ti anatthameva karontī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
४७.
47.
‘‘न वे अनत्थकुसलेन, अत्थचरिया सुखावहा।
‘‘Na ve anatthakusalena, atthacariyā sukhāvahā;
हापेति अत्थं दुम्मेधो, कोण्डञ्ञो वारुणिं यथा’’ति॥
Hāpeti atthaṃ dummedho, koṇḍañño vāruṇiṃ yathā’’ti.
तत्थ कोण्डञ्ञो वारुणिं यथाति यथा अयं कोण्डञ्ञनामको अन्तेवासिको ‘‘अत्थं करिस्सामी’’ति लोणं पक्खिपित्वा वारुणिं हापेसि परिहापेसि विनासेसि, एवं सब्बोपि अनत्थकुसलो अत्थं हापेतीति बोधिसत्तो इमाय गाथाय धम्मं देसेसि।
Tattha koṇḍañño vāruṇiṃ yathāti yathā ayaṃ koṇḍaññanāmako antevāsiko ‘‘atthaṃ karissāmī’’ti loṇaṃ pakkhipitvā vāruṇiṃ hāpesi parihāpesi vināsesi, evaṃ sabbopi anatthakusalo atthaṃ hāpetīti bodhisatto imāya gāthāya dhammaṃ desesi.
सत्थापि ‘‘न एस गहपति इदानेव वारुणिदूसको, पुब्बेपि वारुणिदूसकोयेवा’’ति वत्वा अनुसन्धिं घटेत्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा वारुणिदूसको इदानिपि वारुणिदूसकोव अहोसि, बाराणसिसेट्ठि पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthāpi ‘‘na esa gahapati idāneva vāruṇidūsako, pubbepi vāruṇidūsakoyevā’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā vāruṇidūsako idānipi vāruṇidūsakova ahosi, bārāṇasiseṭṭhi pana ahameva ahosi’’nti.
वारुणिदूसकजातकवण्णना सत्तमा।
Vāruṇidūsakajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / ४७. वारुणिदूसकजातकं • 47. Vāruṇidūsakajātakaṃ
