| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ชาตก-อฎฺฐกถา • Jātaka-aṭṭhakathā |
[๔๗] ๗. วารุณิทูสกชาตกวณฺณนา
[47] 7. Vāruṇidūsakajātakavaṇṇanā
น เว อนตฺถกุสเลนาติ อิทํ สตฺถา เชตวเน วิหรโนฺต วารุณิทูสกํ อารพฺภ กเถสิฯ อนาถปิณฺฑิกสฺส กิร สหาโย เอโก วารุณิวาณิโช ติขิณํ วารุณิํ โยเชตฺวา หิรญฺญสุวณฺณาทีนิ คเหตฺวา วิกฺกิณโนฺต มหาชเน สนฺนิปติเต ‘‘ตาต, ตฺวํ มูลํ คเหตฺวา วารุณิํ เทหี’’ติ อเนฺตวาสิกํ อาณาเปตฺวา สยํ นฺหายิตุํ อคมาสิฯ อเนฺตวาสิโก มหาชนสฺส วารุณิํ เทโนฺต มนุเสฺส อนฺตรนฺตรา โลณสกฺขรา อาหราเปตฺวา ขาทเนฺต ทิสฺวา ‘‘อยํ สุรา อโลณิกา ภวิสฺสติ, โลณเมตฺถ ปกฺขิปิสฺสามี’’ติ สุราจาฎิยํ นาฬิมตฺตํ โลณํ ปกฺขิปิตฺวา เตสํ สุรํ อทาสิฯ เต มุขํ ปูเรตฺวา ปูเรตฺวา ฉเฑฺฑตฺวา ‘‘กิํ เต กต’’นฺติ ปุจฺฉิํสุฯ ‘‘ตุเมฺห สุรํ ปิวิตฺวา โลณํ อาหราเปเนฺต ทิสฺวา โลเณน โยเชสิ’’นฺติฯ ‘‘เอวรูปํ นาม มนาปํ วารุณิํ นาเสสิ พาลา’’ติ ตํ ครหิตฺวา อุฎฺฐายุฎฺฐาย ปกฺกนฺตาฯ วารุณิวาณิโช อาคนฺตฺวา เอกมฺปิ อทิสฺวา ‘‘วารุณิปายกา กหํ คตา’’ติ ปุจฺฉิ, โส ตมตฺถํ อาโรเจสิฯ อถ นํ อาจริโย ‘‘พาล, เอวรูปา นาม เต สุรา นาสิตา’’ติ ครหิตฺวา อิมํ การณํ อนาถปิณฺฑิกสฺส อาโรเจสิฯ อนาถปิณฺฑิโก ‘‘อตฺถิทานิ เม อิทํ กถาปาภต’’นฺติ เชตวนํ คนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา เอตมตฺถํ อาโรเจสิฯ สตฺถา ‘‘น เอส, คหปติ, อิทาเนว วารุณิทูสโก, ปุเพฺพปิ วารุณิทูสโกเยวา’’ติ วตฺวา เตน ยาจิโต อตีตํ อาหริฯ
Na ve anatthakusalenāti idaṃ satthā jetavane viharanto vāruṇidūsakaṃ ārabbha kathesi. Anāthapiṇḍikassa kira sahāyo eko vāruṇivāṇijo tikhiṇaṃ vāruṇiṃ yojetvā hiraññasuvaṇṇādīni gahetvā vikkiṇanto mahājane sannipatite ‘‘tāta, tvaṃ mūlaṃ gahetvā vāruṇiṃ dehī’’ti antevāsikaṃ āṇāpetvā sayaṃ nhāyituṃ agamāsi. Antevāsiko mahājanassa vāruṇiṃ dento manusse antarantarā loṇasakkharā āharāpetvā khādante disvā ‘‘ayaṃ surā aloṇikā bhavissati, loṇamettha pakkhipissāmī’’ti surācāṭiyaṃ nāḷimattaṃ loṇaṃ pakkhipitvā tesaṃ suraṃ adāsi. Te mukhaṃ pūretvā pūretvā chaḍḍetvā ‘‘kiṃ te kata’’nti pucchiṃsu. ‘‘Tumhe suraṃ pivitvā loṇaṃ āharāpente disvā loṇena yojesi’’nti. ‘‘Evarūpaṃ nāma manāpaṃ vāruṇiṃ nāsesi bālā’’ti taṃ garahitvā uṭṭhāyuṭṭhāya pakkantā. Vāruṇivāṇijo āgantvā ekampi adisvā ‘‘vāruṇipāyakā kahaṃ gatā’’ti pucchi, so tamatthaṃ ārocesi. Atha naṃ ācariyo ‘‘bāla, evarūpā nāma te surā nāsitā’’ti garahitvā imaṃ kāraṇaṃ anāthapiṇḍikassa ārocesi. Anāthapiṇḍiko ‘‘atthidāni me idaṃ kathāpābhata’’nti jetavanaṃ gantvā satthāraṃ vanditvā etamatthaṃ ārocesi. Satthā ‘‘na esa, gahapati, idāneva vāruṇidūsako, pubbepi vāruṇidūsakoyevā’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
อตีเต พาราณสิยํ พฺรหฺมทเตฺต รชฺชํ กาเรเนฺต โพธิสโตฺต พาราณสิยํ เสฎฺฐิ อโหสิฯ ตํ อุปนิสฺสาย เอโก วารุณิวาณิโช ชีวติฯ โส ติขิณํ สุรํ โยเชตฺวา ‘‘อิมํ วิกฺกิณาหี’’ติ อเนฺตวาสิกํ วตฺวา นฺหายิตุํ คโตฯ อเนฺตวาสิโก ตสฺมิํ คตมเตฺตเยว สุราย โลณํ ปกฺขิปิตฺวา อิมินาว นเยน สุรํ วินาเสสิฯ อถสฺส อาจริโย อาคนฺตฺวา ตํ การณํ ญตฺวา เสฎฺฐิสฺส อาโรเจสิฯ เสฎฺฐิ ‘‘อนตฺถกุสลา นาม พาลา ‘อตฺถํ กริสฺสามา’ติ อนตฺถเมว กโรนฺตี’’ติ วตฺวา อิมํ คาถมาห –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto bārāṇasiyaṃ seṭṭhi ahosi. Taṃ upanissāya eko vāruṇivāṇijo jīvati. So tikhiṇaṃ suraṃ yojetvā ‘‘imaṃ vikkiṇāhī’’ti antevāsikaṃ vatvā nhāyituṃ gato. Antevāsiko tasmiṃ gatamatteyeva surāya loṇaṃ pakkhipitvā imināva nayena suraṃ vināsesi. Athassa ācariyo āgantvā taṃ kāraṇaṃ ñatvā seṭṭhissa ārocesi. Seṭṭhi ‘‘anatthakusalā nāma bālā ‘atthaṃ karissāmā’ti anatthameva karontī’’ti vatvā imaṃ gāthamāha –
๔๗.
47.
‘‘น เว อนตฺถกุสเลน, อตฺถจริยา สุขาวหา;
‘‘Na ve anatthakusalena, atthacariyā sukhāvahā;
หาเปติ อตฺถํ ทุเมฺมโธ, โกณฺฑโญฺญ วารุณิํ ยถา’’ติฯ
Hāpeti atthaṃ dummedho, koṇḍañño vāruṇiṃ yathā’’ti.
ตตฺถ โกณฺฑโญฺญ วารุณิํ ยถาติ ยถา อยํ โกณฺฑญฺญนามโก อเนฺตวาสิโก ‘‘อตฺถํ กริสฺสามี’’ติ โลณํ ปกฺขิปิตฺวา วารุณิํ หาเปสิ ปริหาเปสิ วินาเสสิ, เอวํ สโพฺพปิ อนตฺถกุสโล อตฺถํ หาเปตีติ โพธิสโตฺต อิมาย คาถาย ธมฺมํ เทเสสิฯ
Tattha koṇḍañño vāruṇiṃ yathāti yathā ayaṃ koṇḍaññanāmako antevāsiko ‘‘atthaṃ karissāmī’’ti loṇaṃ pakkhipitvā vāruṇiṃ hāpesi parihāpesi vināsesi, evaṃ sabbopi anatthakusalo atthaṃ hāpetīti bodhisatto imāya gāthāya dhammaṃ desesi.
สตฺถาปิ ‘‘น เอส คหปติ อิทาเนว วารุณิทูสโก, ปุเพฺพปิ วารุณิทูสโกเยวา’’ติ วตฺวา อนุสนฺธิํ ฆเฎตฺวา ชาตกํ สโมธาเนสิ – ‘‘ตทา วารุณิทูสโก อิทานิปิ วารุณิทูสโกว อโหสิ, พาราณสิเสฎฺฐิ ปน อหเมว อโหสิ’’นฺติฯ
Satthāpi ‘‘na esa gahapati idāneva vāruṇidūsako, pubbepi vāruṇidūsakoyevā’’ti vatvā anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā vāruṇidūsako idānipi vāruṇidūsakova ahosi, bārāṇasiseṭṭhi pana ahameva ahosi’’nti.
วารุณิทูสกชาตกวณฺณนา สตฺตมาฯ
Vāruṇidūsakajātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / ชาตกปาฬิ • Jātakapāḷi / ๔๗. วารุณิทูสกชาตกํ • 47. Vāruṇidūsakajātakaṃ
