| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Suttanipāta-aṭṭhakathā |
੯. વਾਸੇਟ੍ਠਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
9. Vāseṭṭhasuttavaṇṇanā
ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ વਾਸੇਟ੍ਠਸੁਤ੍ਤਂ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਯਮੇવ ਯਾਸ੍ਸ ਨਿਦਾਨੇ વੁਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਂ ਪਨਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨਿ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਾਨਿ ਚ ਪਦਾਨਿ ਪਰਿਹਰਨ੍ਤਾ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮ। ਇਚ੍ਛਾਨਙ੍ਗਲੋਤਿ ਗਾਮਸ੍ਸ ਨਾਮਂ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਹਾਸਾਲਾਨਂ ਚਙ੍ਕੀ ਤਾਰੁਕ੍ਖੋ ਤੋਦੇਯ੍ਯੋਤਿ વੋਹਾਰਨਾਮਮੇਤਂ। ਪੋਕ੍ਖਰਸਾਤਿ ਜਾਣੁਸ੍ਸੋਣੀਤਿ ਨੇਮਿਤ੍ਤਿਕਂ। ਤੇਸੁ ਕਿਰ ਏਕੋ ਹਿਮવਨ੍ਤਪਸ੍ਸੇ ਪੋਕ੍ਖਰਣਿਯਾ ਪਦੁਮੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ, ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਤਾਪਸੋ ਤਂ ਪਦੁਮਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਸਯਿਤਂ ਦਾਰਕਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਂવਡ੍ਢੇਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਪੋਕ੍ਖਰੇ ਸਯਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਪੋਕ੍ਖਰਸਾਤੀ’’ਤਿ ਚਸ੍ਸ ਨਾਮਮਕਾਸਿ। ਏਕਸ੍ਸ ਠਾਨਨ੍ਤਰੇ ਨੇਮਿਤ੍ਤਿਕਂ। ਤੇਨ ਕਿਰ ਜਾਣੁਸ੍ਸੋਣਿਨਾਮਕਂ ਪੁਰੋਹਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਲਦ੍ਧਂ, ਸੋ ਤੇਨੇવ ਪਞ੍ਞਾਯਿ।
Evaṃme sutanti vāseṭṭhasuttaṃ. Kā uppatti? Ayameva yāssa nidāne vuttā atthavaṇṇanaṃ panassa vuttanayāni uttānatthāni ca padāni pariharantā karissāma. Icchānaṅgaloti gāmassa nāmaṃ. Brāhmaṇamahāsālānaṃ caṅkī tārukkho todeyyoti vohāranāmametaṃ. Pokkharasāti jāṇussoṇīti nemittikaṃ. Tesu kira eko himavantapasse pokkharaṇiyā padume nibbatto, aññataro tāpaso taṃ padumaṃ gahetvā tattha sayitaṃ dārakaṃ disvā saṃvaḍḍhetvā rañño dassesi. Pokkhare sayitattā ‘‘pokkharasātī’’ti cassa nāmamakāsi. Ekassa ṭhānantare nemittikaṃ. Tena kira jāṇussoṇināmakaṃ purohitaṭṭhānaṃ laddhaṃ, so teneva paññāyi.
ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਅਞ੍ਞੇ ਚ ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਹਾਸਾਲਾ ਕਸ੍ਮਾ ਇਚ੍ਛਾਨਙ੍ਗਲੇ ਪਟਿવਸਨ੍ਤੀਤਿ? વੇਦਸਜ੍ਝਾਯਨਪਰਿવੀਮਂਸਨਤ੍ਥਂ। ਤੇਨ ਕਿਰ ਸਮਯੇਨ ਕੋਸਲਜਨਪਦੇ વੇਦਕਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ વੇਦਾਨਂ ਸਜ੍ਝਾਯਕਰਣਤ੍ਥਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥੂਪਪਰਿਕ੍ਖਣਤ੍ਥਞ੍ਚ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਗਾਮੇ ਸਨ੍ਨਿਪਤਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ ਤੇਪਿ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਭੋਗਗਾਮਤੋ ਆਗਮ੍ਮ ਤਤ੍ਥ ਪਟਿવਸਨ੍ਤਿ।
Te sabbepi aññe ca abhiññātā abhiññātā brāhmaṇamahāsālā kasmā icchānaṅgale paṭivasantīti? Vedasajjhāyanaparivīmaṃsanatthaṃ. Tena kira samayena kosalajanapade vedakā brāhmaṇā vedānaṃ sajjhāyakaraṇatthañca atthūpaparikkhaṇatthañca tasmiṃyeva gāme sannipatanti. Tena tepi antarantarā attano bhogagāmato āgamma tattha paṭivasanti.
વਾਸੇਟ੍ਠਭਾਰਦ੍વਾਜਾਨਨ੍ਤਿ વਾਸੇਟ੍ਠਸ੍ਸ ਚ ਭਾਰਦ੍વਾਜਸ੍ਸ ਚ। ਅਯਮਨ੍ਤਰਾਕਥਾਤਿ ਯਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਹਾਯਕਭਾવਾਨੁਰੂਪਂ ਕਥਂ ਕਥੇਨ੍ਤਾ ਅਨੁવਿਚਰਿਂਸੁ, ਤਸ੍ਸਾ ਕਥਾਯ ਅਨ੍ਤਰਾ વੇਮਜ੍ਝੇਯੇવ ਅਯਂ ਅਞ੍ਞਾ ਕਥਾ ਉਦਪਾਦੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸਂਸੁਦ੍ਧਗਹਣਿਕੋਤਿ ਸਂਸੁਦ੍ਧਕੁਚ੍ਛਿਕੋ, ਸਂਸੁਦ੍ਧਾਯ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਯਾ ਏવ ਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ‘‘ਸਮવੇਪਾਕਿਨਿਯਾ ਗਹਣਿਯਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਹਿ ਉਦਰਗ੍ਗਿ ‘‘ਗਹਣੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਇਧ ਪਨ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿ। ਯਾવ ਸਤ੍ਤਮਾਤਿ ਮਾਤੁ ਮਾਤਾ, ਪਿਤੁ ਪਿਤਾਤਿ ਏવਂ ਪਟਿਲੋਮੇਨ ਯਾવ ਸਤ੍ਤ ਜਾਤਿਯੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਪਿਤਾਮਹੋ ਚ ਪਿਤਾਮਹੀ ਚ ਪਿਤਾਮਹਾ, ਤਥਾ ਮਾਤਾਮਹੋ ਚ ਮਾਤਾਮਹੀ ਚ ਮਾਤਾਮਹਾ, ਪਿਤਾਮਹਾ ਚ ਮਾਤਾਮਹਾ ਚ ਪਿਤਾਮਹਾਯੇવ। ਪਿਤਾਮਹਾਨਂ ਯੁਗਂ ਪਿਤਾਮਹਯੁਗਂ। ਯੁਗਨ੍ਤਿ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ। ਅਭਿਲਾਪਮਤ੍ਤਮੇવ ਚੇਤਂ, ਅਤ੍ਥਤੋ ਪਨ ਪਿਤਾਮਹਾਯੇવ ਪਿਤਾਮਹਯੁਗਂ। ਅਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋਤਿ ਜਾਤਿਂ ਆਰਬ੍ਭ ‘‘ਕਿਂ ਸੋ’’ਤਿ ਕੇਨਚਿ ਅਨવਞ੍ਞਾਤੋ । ਅਨੁਪਕ੍ਕੁਟ੍ਠੋਤਿ ਜਾਤਿਸਨ੍ਦੋਸવਾਦੇਨ ਅਨੁਪਕ੍ਕੁਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬੋ। વਤਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋਤਿ ਆਚਾਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਸਞ੍ਞਾਪੇਤੁਨ੍ਤਿ ਞਾਪੇਤੁਂ ਬੋਧੇਤੁਂ, ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਕਾਤੁਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਆਯਾਮਾਤਿ ਗਚ੍ਛਾਮ।
Vāseṭṭhabhāradvājānanti vāseṭṭhassa ca bhāradvājassa ca. Ayamantarākathāti yaṃ attano sahāyakabhāvānurūpaṃ kathaṃ kathentā anuvicariṃsu, tassā kathāya antarā vemajjheyeva ayaṃ aññā kathā udapādīti vuttaṃ hoti. Saṃsuddhagahaṇikoti saṃsuddhakucchiko, saṃsuddhāya brāhmaṇiyā eva kucchismiṃ nibbattoti adhippāyo. ‘‘Samavepākiniyā gahaṇiyā’’tiādīsu hi udaraggi ‘‘gahaṇī’’ti vuccati. Idha pana mātukucchi. Yāva sattamāti mātu mātā, pitu pitāti evaṃ paṭilomena yāva satta jātiyo. Ettha ca pitāmaho ca pitāmahī ca pitāmahā, tathā mātāmaho ca mātāmahī ca mātāmahā, pitāmahā ca mātāmahā ca pitāmahāyeva. Pitāmahānaṃ yugaṃ pitāmahayugaṃ. Yuganti āyuppamāṇaṃ. Abhilāpamattameva cetaṃ, atthato pana pitāmahāyeva pitāmahayugaṃ. Akkhittoti jātiṃ ārabbha ‘‘kiṃ so’’ti kenaci anavaññāto . Anupakkuṭṭhoti jātisandosavādena anupakkuṭṭhapubbo. Vatasampannoti ācārasampanno. Saññāpetunti ñāpetuṃ bodhetuṃ, nirantaraṃ kātunti vuttaṃ hoti. Āyāmāti gacchāma.
੬੦੦. ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਪਟਿਞ੍ਞਾਤਾਤਿ ‘‘ਤੇવਿਜ੍ਜਾ ਤੁਮ੍ਹੇ’’ਤਿ ਏવਂ ਮਯਂ ਆਚਰਿਯੇਹਿ ਚ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਚ ਪਟਿਜਾਨਿਮ੍ਹਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਸ੍ਮਾਤਿ ਭવਾਮ। ਉਭੋਤਿ ਦ੍વੇਪਿ ਜਨਾ। ਅਹਂ ਪੋਕ੍ਖਰਸਾਤਿਸ੍ਸ, ਤਾਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸਾਯਂ ਮਾਣવੋਤਿ ਅਹਂ ਪੋਕ੍ਖਰਸਾਤਿਸ੍ਸ ਜੇਟ੍ਠਨ੍ਤੇવਾਸੀ ਅਗ੍ਗਸਿਸ੍ਸੋ, ਅਯਂ ਤਾਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਭਣਤਿ ਆਚਰਿਯਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਦੀਪੇਨ੍ਤੋ।
600.Anuññātapaṭiññātāti ‘‘tevijjā tumhe’’ti evaṃ mayaṃ ācariyehi ca anuññātā attanā ca paṭijānimhāti attho. Asmāti bhavāma. Ubhoti dvepi janā. Ahaṃ pokkharasātissa, tārukkhassāyaṃ māṇavoti ahaṃ pokkharasātissa jeṭṭhantevāsī aggasisso, ayaṃ tārukkhassāti adhippāyena bhaṇati ācariyasampattiṃ attano sampattiñca dīpento.
੬੦੧. ਤੇવਿਜ੍ਜਾਨਨ੍ਤਿ ਤਿવੇਦਾਨਂ। ਕੇવਲਿਨੋਤਿ ਨਿਟ੍ਠਙ੍ਗਤਾ। ਅਸ੍ਮਸੇਤਿ ਅਮ੍ਹ ਭવਾਮ। ਇਦਾਨਿ ਤਂ ਕੇવਲਿਭਾવਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਨ੍ਤੋ ਆਹ – ‘‘ਪਦਕਸ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ਸਾਦਿਸਾ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਜਪ੍ਪੇਤਿ વੇਦੇ। ਕਮ੍ਮੁਨਾਤਿ ਦਸવਿਧੇਨ ਕੁਸਲਕਮ੍ਮਪਥਕਮ੍ਮੁਨਾ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਸਤ੍ਤવਿਧਂ ਕਾਯવਚੀਕਮ੍ਮਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਯਤੋ ਖੋ ਭੋ ਸੀਲવਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਿવਿਧਂ ਮਨੋਕਮ੍ਮਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘વਤਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹਿ ਆਚਾਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ।
601.Tevijjānanti tivedānaṃ. Kevalinoti niṭṭhaṅgatā. Asmaseti amha bhavāma. Idāni taṃ kevalibhāvaṃ vitthārento āha – ‘‘padakasmā…pe… sādisā’’ti. Tattha jappeti vede. Kammunāti dasavidhena kusalakammapathakammunā. Ayañhi pubbe sattavidhaṃ kāyavacīkammaṃ sandhāya ‘‘yato kho bho sīlavā hotī’’ti āha. Tividhaṃ manokammaṃ sandhāya ‘‘vatasampanno’’ti āha. Tena samannāgato hi ācārasampanno hoti.
੬੦੨-੫. ਇਦਾਨਿ ਤਂ વਚਨਨ੍ਤਰੇਨ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ – ‘‘ਅਹਞ੍ਚ ਕਮ੍ਮੁਨਾ ਬ੍ਰੂਮੀ’’ਤਿ। ਖਯਾਤੀਤਨ੍ਤਿ ਊਨਭਾવਂ ਅਤੀਤਂ, ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪੇਚ੍ਚਾਤਿ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ। ਨਮਸ੍ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਨਮੋ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਚਕ੍ਖੁਂ ਲੋਕੇ ਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਨ੍ਧਕਾਰੇ ਲੋਕੇ, ਤਂ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ વਿਧਮਿਤ੍વਾ ਲੋਕਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਾਦਿਅਤ੍ਥਸਨ੍ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਚਕ੍ਖੁ ਹੁਤ੍વਾ ਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ।
602-5. Idāni taṃ vacanantarena dassento āha – ‘‘ahañca kammunā brūmī’’ti. Khayātītanti ūnabhāvaṃ atītaṃ, paripuṇṇanti attho. Peccāti upagantvā. Namassantīti namo karonti. Cakkhuṃ loke samuppannanti avijjandhakāre loke, taṃ andhakāraṃ vidhamitvā lokassa diṭṭhadhammikādiatthasandassanena cakkhu hutvā samuppannaṃ.
੬੦੬. ਏવਂ ਅਭਿਤ੍ਥવਿਤ੍વਾ વਾਸੇਟ੍ਠੇਨ ਯਾਚਿਤੋ ਭਗવਾ ਦ੍વੇਪਿ ਜਨੇ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਆਹ – ‘‘ਤੇਸਂ વੋ ਅਹਂ ਬ੍ਯਕ੍ਖਿਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਬ੍ਯਕ੍ਖਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਤਾવ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਚਿਨ੍ਤਾ, ਕੀਟਪਟਙ੍ਗਤਿਣਰੁਕ੍ਖਤੋ ਪਭੁਤਿ વੋ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਂ ਬ੍ਯਕ੍ਖਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਏવਂ વਿਤ੍ਥਾਰਕਥਾਯ વਿਨੇਤਬ੍ਬਾ ਹਿ ਤੇ ਮਾਣવਕਾ। ਜਾਤਿવਿਭਙ੍ਗਨ੍ਤਿ ਜਾਤਿવਿਤ੍ਥਾਰਂ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਾ ਹਿ ਜਾਤਿਯੋਤਿ ਤੇਸਂ ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਪਾਣਾਨਂ ਜਾਤਿਯੋ ਅਞ੍ਞਾ ਅਞ੍ਞਾ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
606. Evaṃ abhitthavitvā vāseṭṭhena yācito bhagavā dvepi jane saṅgaṇhanto āha – ‘‘tesaṃ vo ahaṃ byakkhissa’’ntiādi. Tattha byakkhissanti byākarissāmi. Anupubbanti tiṭṭhatu tāva brāhmaṇacintā, kīṭapaṭaṅgatiṇarukkhato pabhuti vo anupubbaṃ byakkhissanti evamettha adhippāyo veditabbo, evaṃ vitthārakathāya vinetabbā hi te māṇavakā. Jātivibhaṅganti jātivitthāraṃ. Aññamaññā hi jātiyoti tesaṃ tesañhi pāṇānaṃ jātiyo aññā aññā nānappakārāti attho.
੬੦੭. ਤਤੋ ਪਾਣਾਨਂ ਜਾਤਿવਿਭਙ੍ਗੇ ਕਥੇਤਬ੍ਬੇ ‘‘ਤਿਣਰੁਕ੍ਖੇਪਿ ਜਾਨਾਥਾ’’ਤਿ ਅਨੁਪਾਦਿਨ੍ਨਕਾਨਂ ਤਾવ ਕਥੇਤੁਂ ਆਰਦ੍ਧੋ। ਤਂ ਕਿਮਤ੍ਥਮਿਤਿ ਚੇ? ਉਪਾਦਿਨ੍ਨੇਸੁ ਸੁਖਞਾਪਨਤ੍ਥਂ। ਅਨੁਪਾਦਿਨ੍ਨੇਸੁ ਹਿ ਜਾਤਿਭੇਦੇ ਗਹਿਤੇ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨੇਸੁ ਸੋ ਪਾਕਟਤਰੋ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਤਿਣਾਨਿ ਨਾਮ ਅਨ੍ਤੋਫੇਗ੍ਗੂਨਿ ਬਹਿਸਾਰਾਨਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਾਲਨਾਲ਼ਿਕੇਰਾਦਯੋਪਿ ਤਿਣਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਰੁਕ੍ਖਾ ਨਾਮ ਬਹਿਫੇਗ੍ਗੂ ਅਨ੍ਤੋਸਾਰਾ। ਤਿਣਾਨਿ ਚ ਰੁਕ੍ਖਾ ਚ ਤਿਣਰੁਕ੍ਖਾ। ਤੇ ਉਪਯੋਗਬਹੁવਚਨੇਨ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ – ‘‘ਤਿਣਰੁਕ੍ਖੇਪਿ ਜਾਨਾਥਾ’’ਤਿ। ਨ ਚਾਪਿ ਪਟਿਜਾਨਰੇਤਿ ‘‘ਮਯਂ ਤਿਣਾ, ਮਯਂ ਰੁਕ੍ਖਾ’’ਤਿ ਏવਮ੍ਪਿ ਨ ਪਟਿਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਲਿਙ੍ਗਂ ਜਾਤਿਮਯਨ੍ਤਿ ਅਪਟਿਜਾਨਨ੍ਤਾਨਮ੍ਪਿ ਚ ਤੇਸਂ ਜਾਤਿਮਯਮੇવ ਸਣ੍ਠਾਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮੂਲਭੂਤਤਿਣਾਦਿਸਦਿਸਮੇવ ਹੋਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਂ? ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਾ ਹਿ ਜਾਤਿਯੋ, ਯਸ੍ਮਾ ਅਞ੍ਞਾ ਤਿਣਜਾਤਿ, ਅਞ੍ਞਾ ਰੁਕ੍ਖਜਾਤਿ; ਤਿਣੇਸੁਪਿ ਅਞ੍ਞਾ ਤਾਲਜਾਤਿ, ਅਞ੍ਞਾ ਨਾਲ਼ਿਕੇਰਜਾਤੀਤਿ ਏવਂ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬਂ।
607. Tato pāṇānaṃ jātivibhaṅge kathetabbe ‘‘tiṇarukkhepi jānāthā’’ti anupādinnakānaṃ tāva kathetuṃ āraddho. Taṃ kimatthamiti ce? Upādinnesu sukhañāpanatthaṃ. Anupādinnesu hi jātibhede gahite upādinnesu so pākaṭataro hoti. Tattha tiṇāni nāma antopheggūni bahisārāni. Tasmā tālanāḷikerādayopi tiṇasaṅgahaṃ gacchanti. Rukkhā nāma bahipheggū antosārā. Tiṇāni ca rukkhā ca tiṇarukkhā. Te upayogabahuvacanena dassento āha – ‘‘tiṇarukkhepi jānāthā’’ti. Na cāpi paṭijānareti ‘‘mayaṃ tiṇā, mayaṃ rukkhā’’ti evampi na paṭijānanti. Liṅgaṃ jātimayanti apaṭijānantānampi ca tesaṃ jātimayameva saṇṭhānaṃ attano mūlabhūtatiṇādisadisameva hoti. Kiṃ kāraṇaṃ? Aññamaññā hi jātiyo, yasmā aññā tiṇajāti, aññā rukkhajāti; tiṇesupi aññā tālajāti, aññā nāḷikerajātīti evaṃ vitthāretabbaṃ.
ਤੇਨ ਕਿਂ ਦੀਪੇਤਿ? ਯਂ ਜਾਤਿવਸੇਨ ਨਾਨਾ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਪਰੇਸਂ વਾ ਉਪਦੇਸਂ વਿਨਾਪਿ ਅਞ੍ਞਜਾਤਿਤੋ વਿਸੇਸੇਨ ਗਯ੍ਹਤਿ। ਯਦਿ ਚ ਜਾਤਿਯਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਭવੇਯ੍ਯ, ਸੋਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਪਰੇਸਂ વਾ ਉਪਦੇਸਂ વਿਨਾ ਖਤ੍ਤਿਯਤੋ વੇਸ੍ਸਸੁਦ੍ਦਤੋ વਾ વਿਸੇਸੇਨ ਗਯ੍ਹੇਯ੍ਯ, ਨ ਚ ਗਯ੍ਹਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਜਾਤਿਯਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਤਿ। ਪਰਤੋ ਪਨ ‘‘ਯਥਾ ਏਤਾਸੁ ਜਾਤੀਸੂ’’ਤਿ ਇਮਾਯ ਗਾਥਾਯ ਏਤਮਤ੍ਥਂ વਚੀਭੇਦੇਨੇવ ਆવਿਕਰਿਸ੍ਸਤਿ।
Tena kiṃ dīpeti? Yaṃ jātivasena nānā hoti, taṃ attano paṭiññaṃ paresaṃ vā upadesaṃ vināpi aññajātito visesena gayhati. Yadi ca jātiyā brāhmaṇo bhaveyya, sopi attano paṭiññaṃ paresaṃ vā upadesaṃ vinā khattiyato vessasuddato vā visesena gayheyya, na ca gayhati, tasmā na jātiyā brāhmaṇoti. Parato pana ‘‘yathā etāsu jātīsū’’ti imāya gāthāya etamatthaṃ vacībhedeneva āvikarissati.
੬੦੮. ਏવਂ ਅਨੁਪਾਦਿਨ੍ਨੇਸੁ ਜਾਤਿਭੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਉਪਾਦਿਨ੍ਨੇਸੁ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਤੋ ਕੀਟੇ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਕੀਟਾਤਿ ਕਿਮਯੋ। ਪਟਙ੍ਗਾਤਿ ਪਟਙ੍ਗਾਯੇવ। ਯਾવ ਕੁਨ੍ਥਕਿਪਿਲ੍ਲਿਕੇਤਿ ਕੁਨ੍ਥਕਿਪਿਲ੍ਲਿਕਂ ਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
608. Evaṃ anupādinnesu jātibhedaṃ dassetvā upādinnesu taṃ dassento ‘‘tato kīṭe’’ti evamādimāha. Tattha kīṭāti kimayo. Paṭaṅgāti paṭaṅgāyeva. Yāva kunthakipilliketi kunthakipillikaṃ pariyantaṃ katvāti attho.
੬੦੯. ਖੁਦ੍ਦਕੇਤਿ ਕਾਲ਼ਕਕਣ੍ਡਕਾਦਯੋ। ਮਹਲ੍ਲਕੇਤਿ ਸਸਬਿਲ਼ਾਰਾਦਯੋ। ਸਬ੍ਬੇ ਹਿ ਤੇ ਅਨੇਕવਣ੍ਣਾ।
609.Khuddaketi kāḷakakaṇḍakādayo. Mahallaketi sasabiḷārādayo. Sabbe hi te anekavaṇṇā.
੬੧੦. ਪਾਦੂਦਰੇਤਿ ਉਦਰਪਾਦੇ, ਉਦਰਂਯੇવ ਯੇਸਂ ਪਾਦਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਦੀਘਪਿਟ੍ਠਿਕੇਤਿ ਸਪ੍ਪਾਨਞ੍ਹਿ ਸੀਸਤੋ ਯਾવ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠਾ ਪਿਟ੍ਠਿ ਏવ ਹੋਤਿ, ਤੇਨ ਤੇ ‘‘ਦੀਘਪਿਟ੍ਠਿਕਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਤੇਪਿ ਅਨੇਕਪ੍ਪਕਾਰਾ ਆਸੀવਿਸਾਦਿਭੇਦੇਨ।
610.Pādūdareti udarapāde, udaraṃyeva yesaṃ pādāti vuttaṃ hoti. Dīghapiṭṭhiketi sappānañhi sīsato yāva naṅguṭṭhā piṭṭhi eva hoti, tena te ‘‘dīghapiṭṭhikā’’ti vuccanti. Tepi anekappakārā āsīvisādibhedena.
੬੧੧. ਓਦਕੇਤਿ ਉਦਕਮ੍ਹਿ ਜਾਤੇ। ਮਚ੍ਛਾਪਿ ਅਨੇਕਪ੍ਪਕਾਰਾ ਰੋਹਿਤਮਚ੍ਛਾਦਿਭੇਦੇਨ।
611.Odaketi udakamhi jāte. Macchāpi anekappakārā rohitamacchādibhedena.
੬੧੨. ਪਕ੍ਖੀਤਿ ਸਕੁਣੇ। ਤੇ ਹਿ ਪਕ੍ਖਾਨਂ ਅਤ੍ਥਿਤਾਯ ‘‘ਪਕ੍ਖੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਪਤ੍ਤੇਹਿ ਯਨ੍ਤੀਤਿ ਪਤ੍ਤਯਾਨਾ। વੇਹਾਸੇ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ વਿਹਙ੍ਗਮਾ। ਤੇਪਿ ਅਨੇਕਪ੍ਪਕਾਰਾ ਕਾਕਾਦਿਭੇਦੇਨ।
612.Pakkhīti sakuṇe. Te hi pakkhānaṃ atthitāya ‘‘pakkhī’’ti vuccanti. Pattehi yantīti pattayānā. Vehāse gacchantīti vihaṅgamā. Tepi anekappakārā kākādibhedena.
੬੧੩. ਏવਂ ਥਲਜਲਾਕਾਸਗੋਚਰਾਨਂ ਪਾਣਾਨਂ ਜਾਤਿਭੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਯੇਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ, ਤਂ ਆવਿਕਰੋਨ੍ਤੋ ‘‘ਯਥਾ ਏਤਾਸੂ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਾਧਿਪ੍ਪਾਯવਣ੍ਣਨਾવਸੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
613. Evaṃ thalajalākāsagocarānaṃ pāṇānaṃ jātibhedaṃ dassetvā idāni yenādhippāyena taṃ dassesi, taṃ āvikaronto ‘‘yathā etāsū’’ti gāthamāha. Tassattho saṅkhepato pubbe vuttādhippāyavaṇṇanāvaseneva veditabbo.
੬੧੪-੬. વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਸਯਮੇવ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਨ ਕੇਸੇਹੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਯੋਜਨਾ – ਯਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਲਿਙ੍ਗਂ ਜਾਤਿਮਯਂ ਪੁਥੂ’’ਤਿ, ਤਂ ਏવਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ, ਨ ਕੇਸੇਹੀਤਿ। ਨ ਹਿ ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਈਦਿਸਾ ਕੇਸਾ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਖਤ੍ਤਿਯਾਨਂ ਈਦਿਸਾ’’ਤਿ ਨਿਯਮੋ ਅਤ੍ਥਿ ਯਥਾ ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਮਿਗਾਦੀਨਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਂ। ਲਿਙ੍ਗਂ ਜਾਤਿਮਯਂ ਨੇવ, ਯਥਾ ਅਞ੍ਞਾਸੁ ਜਾਤਿਸੂਤਿ ਇਦਂ ਪਨ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸੇવਤ੍ਥਸ੍ਸ ਨਿਗਮਨਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਸ੍ਸ ਯੋਜਨਾ – ਤਦੇવ ਯਸ੍ਮਾ ਇਮੇਹਿ ਕੇਸਾਦੀਹਿ ਨਤ੍ਥਿ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਲਿਙ੍ਗਂ ਜਾਤਿਮਯਂ ਪੁਥੁ, ਤਸ੍ਮਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਮੇਤਂ ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਦਿਭੇਦੇਸੁ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਲਿਙ੍ਗਂ ਜਾਤਿਮਯਂ ਨੇવ ਯਥਾ ਅਞ੍ਞਾਸੁ ਜਾਤੀਸੂ’’ਤਿ।
614-6. Vitthārato panettha yaṃ vattabbaṃ, taṃ sayameva dassento ‘‘na kesehī’’tiādimāha. Tatrāyaṃ yojanā – yaṃ vuttaṃ ‘‘natthi manussesu liṅgaṃ jātimayaṃ puthū’’ti, taṃ evaṃ natthīti veditabbaṃ. Seyyathidaṃ, na kesehīti. Na hi ‘‘brāhmaṇānaṃ īdisā kesā honti, khattiyānaṃ īdisā’’ti niyamo atthi yathā hatthiassamigādīnanti iminā nayena sabbaṃ yojetabbaṃ. Liṅgaṃ jātimayaṃ neva, yathā aññāsu jātisūti idaṃ pana vuttassevatthassa nigamananti veditabbaṃ. Tassa yojanā – tadeva yasmā imehi kesādīhi natthi manussesu liṅgaṃ jātimayaṃ puthu, tasmā veditabbametaṃ ‘‘brāhmaṇādibhedesu manussesu liṅgaṃ jātimayaṃ neva yathā aññāsu jātīsū’’ti.
੬੧੭. ਇਦਾਨਿ ਏવਂ ਜਾਤਿਭੇਦੇ ਅਸਨ੍ਤੇਪਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਖਤ੍ਤਿਯੋਤਿ ਇਦਂ ਨਾਨਤ੍ਤਂ ਯਥਾ ਜਾਤਂ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਪਚ੍ਚਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਏਤਂ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਾਨਂ વਿਯ ਯੋਨਿਸਿਦ੍ਧਮੇવ ਕੇਸਾਦਿਸਣ੍ਠਾਨਾਨਤ੍ਤਂ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਦੀਨਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਰੀਰੇਸੁ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨੇਪਿ ਪਨ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਯਦੇਤਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਖਤ੍ਤਿਯੋਤਿ ਨਾਨਤ੍ਤવਿਧਾਨਪਰਿਯਾਯਂ વੋਕਾਰਂ, ਤਂ વੋਕਾਰਞ੍ਚ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਸਮਞ੍ਞਾਯ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ, વੋਹਾਰਮਤ੍ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ।
617. Idāni evaṃ jātibhede asantepi brāhmaṇo khattiyoti idaṃ nānattaṃ yathā jātaṃ, taṃ dassetuṃ ‘‘paccatta’’nti gāthamāha. Tassattho – etaṃ tiracchānānaṃ viya yonisiddhameva kesādisaṇṭhānānattaṃ manussesu brāhmaṇādīnaṃ attano attano sarīresu na vijjati. Avijjamānepi pana etasmiṃ yadetaṃ brāhmaṇo khattiyoti nānattavidhānapariyāyaṃ vokāraṃ, taṃ vokārañca manussesu samaññāya pavuccati, vohāramattena vuccatīti.
੬੧੯-੬੨੫. ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਭਗવਾ ਭਾਰਦ੍વਾਜਸ੍ਸ વਾਦਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਯਦਿ ਜਾਤਿਯਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਭવੇਯ੍ਯ, ਆਜੀવਸੀਲਾਚਾਰવਿਪਨ੍ਨੋਪਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਭવੇਯ੍ਯ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਪੋਰਾਣਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਤਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਭਾવਂ ਨ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਲੋਕੇ ਚ ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਪਣ੍ਡਿਤਮਨੁਸ੍ਸਾ, ਤਸ੍ਮਾ વਾਸੇਟ੍ਠਸ੍ਸ વਾਦਪਗ੍ਗਹਣਤ੍ਥਂ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਯੋ ਹਿ ਕੋਚਿ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੂ’’ਤਿਆਦਿਕਾ ਅਟ੍ਠ ਗਾਥਾਯੋ ਆਹ। ਤਤ੍ਥ ਗੋਰਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਖੇਤ੍ਤਰਕ੍ਖਂ, ਕਸਿਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਪਥવੀ ਹਿ ‘‘ਗੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਪ੍ਪਭੇਦੋ ਚ ਖੇਤ੍ਤਂ। ਪੁਥੁਸਿਪ੍ਪੇਨਾਤਿ ਤਨ੍ਤવਾਯਕਮ੍ਮਾਦਿਨਾਨਾਸਿਪ੍ਪੇਨ। વੋਹਾਰਨ੍ਤਿ વਣਿਜ੍ਜਂ। ਪਰਪੇਸ੍ਸੇਨਾਤਿ ਪਰੇਸਂ વੇਯ੍ਯਾવਚ੍ਚੇਨ। ਇਸ੍ਸਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਆવੁਧਜੀવਿਕਂ, ਉਸੁਞ੍ਚ ਸਤ੍ਤਿਞ੍ਚਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਪੋਰੋਹਿਚ੍ਚੇਨਾਤਿ ਪੁਰੋਹਿਤਕਮ੍ਮੇਨ।
619-625. Ettāvatā bhagavā bhāradvājassa vādaṃ niggahetvā idāni yadi jātiyā brāhmaṇo bhaveyya, ājīvasīlācāravipannopi brāhmaṇo bhaveyya. Yasmā pana porāṇā brāhmaṇā tassa brāhmaṇabhāvaṃ na icchanti loke ca aññepi paṇḍitamanussā, tasmā vāseṭṭhassa vādapaggahaṇatthaṃ taṃ dassento ‘‘yo hi koci manussesū’’tiādikā aṭṭha gāthāyo āha. Tattha gorakkhanti khettarakkhaṃ, kasikammanti vuttaṃ hoti. Pathavī hi ‘‘go’’ti vuccati, tappabhedo ca khettaṃ. Puthusippenāti tantavāyakammādinānāsippena. Vohāranti vaṇijjaṃ. Parapessenāti paresaṃ veyyāvaccena. Issatthanti āvudhajīvikaṃ, usuñca sattiñcāti vuttaṃ hoti. Porohiccenāti purohitakammena.
੬੨੬. ਏવਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸਮਯੇਨ ਚ ਲੋਕવੋਹਾਰੇਨ ਚ ਆਜੀવਸੀਲਾਚਾਰવਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਅਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਭਾવਂ ਸਾਧੇਤ੍વਾ ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਨ ਜਾਤਿਯਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ, ਗੁਣੇਹਿ ਪਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਯਤ੍ਥ ਯਤ੍ਥ ਕੁਲੇ ਜਾਤੋ ਯੋ ਗੁਣવਾ, ਸੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ, ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਞਾਯੋਤਿ ਏવਮੇਤਂ ਞਾਯਂ ਅਤ੍ਥਤੋ ਆਪਾਦੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਤਦੇવ ਞਾਯਂ વਚੀਭੇਦੇਨ ਪਕਾਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਨ ਚਾਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਬ੍ਰੂਮੀ’’ਤਿ।
626. Evaṃ brāhmaṇasamayena ca lokavohārena ca ājīvasīlācāravipannassa abrāhmaṇabhāvaṃ sādhetvā evaṃ sante na jātiyā brāhmaṇo, guṇehi pana brāhmaṇo hoti. Tasmā yattha yattha kule jāto yo guṇavā, so brāhmaṇo, ayamettha ñāyoti evametaṃ ñāyaṃ atthato āpādetvā puna tadeva ñāyaṃ vacībhedena pakāsento āha ‘‘na cāhaṃ brāhmaṇaṃ brūmī’’ti.
ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਅਹਂ ਪਨ ਯ੍વਾਯਂ ਚਤੂਸੁ ਯੋਨੀਸੁ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਜਾਤੋ, ਤਤ੍ਰਾਪਿ વਾ વਿਸੇਸੇਨ ਯੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸਮਞ੍ਞਿਤਾਯ ਮਾਤਰਿ ਸਮ੍ਭੂਤੋ, ਤਂ ਯੋਨਿਜਂ ਮਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવਂ ਯਾ ਚਾਯਂ ‘‘ਉਭਤੋ ਸੁਜਾਤੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੦੩; ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੪੨੪) ਨਯੇਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਸਙ੍ਖਾਤਾ ਯੋਨਿ ਕਥੀਯਤਿ, ‘‘ਸਂਸੁਦ੍ਧਗਹਣਿਕੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਚ ਮਾਤੁਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਤਤੋਪਿ ਜਾਤਸਮ੍ਭੂਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਯੋਨਿਜੋ ਮਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવੋ’’ਤਿ ਚ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਮ੍ਪਿ ਯੋਨਿਜਂ ਮਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવਂ ਇਮਿਨਾ ਚ ਯੋਨਿਜਮਤ੍ਤਿਸਮ੍ਭવਮਤ੍ਤੇਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਨ ਬ੍ਰੂਮਿ । ਕਸ੍ਮਾ? ਯਸ੍ਮਾ ‘‘ਭੋ ਭੋ’’ਤਿ વਚਨਮਤ੍ਤੇਨ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਸਕਿਞ੍ਚਨੇਹਿ વਿਸਿਟ੍ਠਤ੍ਤਾ ਭੋવਾਦੀ ਨਾਮ ਸੋ ਹੋਤਿ, ਸਚੇ ਹੋਤਿ ਸਕਿਞ੍ਚਨੋ। ਯੋ ਪਨਾਯਂ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਕੁਲੇ ਜਾਤੋਪਿ ਰਾਗਾਦਿਕਿਞ੍ਚਨਾਭਾવੇਨ ਅਕਿਞ੍ਚਨੋ, ਸਬ੍ਬਗਹਣਪਟਿਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗੇਨ ਚ ਅਨਾਦਾਨੋ, ਅਕਿਞ੍ਚਨਂ ਅਨਾਦਾਨਂ ਤਮਹਂ ਬ੍ਰੂਮਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ। ਕਸ੍ਮਾ? ਯਸ੍ਮਾ ਬਾਹਿਤਪਾਪੋਤਿ।
Tassattho – ahaṃ pana yvāyaṃ catūsu yonīsu yattha katthaci jāto, tatrāpi vā visesena yo brāhmaṇasamaññitāya mātari sambhūto, taṃ yonijaṃ mattisambhavaṃ yā cāyaṃ ‘‘ubhato sujāto’’tiādinā (dī. ni. 1.303; ma. ni. 2.424) nayena brāhmaṇehi brāhmaṇassa parisuddhauppattimaggasaṅkhātā yoni kathīyati, ‘‘saṃsuddhagahaṇiko’’ti iminā ca mātusampatti, tatopi jātasambhūtattā ‘‘yonijo mattisambhavo’’ti ca vuccati, tampi yonijaṃ mattisambhavaṃ iminā ca yonijamattisambhavamattena brāhmaṇaṃ na brūmi. Kasmā? Yasmā ‘‘bho bho’’ti vacanamattena aññehi sakiñcanehi visiṭṭhattā bhovādī nāma so hoti, sace hoti sakiñcano. Yo panāyaṃ yattha katthaci kule jātopi rāgādikiñcanābhāvena akiñcano, sabbagahaṇapaṭinissaggena ca anādāno, akiñcanaṃ anādānaṃ tamahaṃ brūmi brāhmaṇaṃ. Kasmā? Yasmā bāhitapāpoti.
੬੨੭. ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ – ‘‘ਸਬ੍ਬਸਂਯੋਜਨਂ ਛੇਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿਕਾ ਸਤ੍ਤવੀਸਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਸਂਯੋਜਨਨ੍ਤਿ ਦਸવਿਧਂ ਸਂਯੋਜਨਂ। ਨ ਪਰਿਤਸ੍ਸਤੀਤਿ ਤਣ੍ਹਾਯ ਨ ਤਸ੍ਸਤਿ। ਤਮਹਨ੍ਤਿ ਤਂ ਅਹਂ ਰਾਗਾਦੀਨਂ ਸਙ੍ਗਾਨਂ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਤ੍ਤਾ ਸਙ੍ਗਾਤਿਗਂ, ਚਤੁਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਯੋਗਾਨਂ ਅਭਾવੇਨ વਿਸਂਯੁਤ੍ਤਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
627. Kiñca bhiyyo – ‘‘sabbasaṃyojanaṃ chetvā’’tiādikā sattavīsati gāthā. Tattha sabbasaṃyojananti dasavidhaṃ saṃyojanaṃ. Na paritassatīti taṇhāya na tassati. Tamahanti taṃ ahaṃ rāgādīnaṃ saṅgānaṃ atikkantattā saṅgātigaṃ, catunnampi yogānaṃ abhāvena visaṃyuttaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੨੮. ਨਦ੍ਧਿਨ੍ਤਿ ਨਯ੍ਹਨਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਂ ਕੋਧਂ। વਰਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਬਨ੍ਧਨਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਂ ਤਣ੍ਹਂ। ਸਨ੍ਦਾਨਂ ਸਹਨੁਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ ਅਨੁਸਯਾਨੁਕ੍ਕਮਸਹਿਤਂ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਦਿਟ੍ਠਿਸਨ੍ਦਾਨਂ, ਇਦਂ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪਿ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਠਿਤਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਪਲਿਘਸ੍ਸ ਉਕ੍ਖਿਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਉਕ੍ਖਿਤ੍ਤਪਲਿਘਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਚ੍ਚਾਨ੍ਨਂ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾ ਬੁਦ੍ਧਂ ਅਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
628.Naddhinti nayhanabhāvena pavattaṃ kodhaṃ. Varattanti bandhanabhāvena pavattaṃ taṇhaṃ. Sandānaṃ sahanukkamanti anusayānukkamasahitaṃ dvāsaṭṭhidiṭṭhisandānaṃ, idaṃ sabbampi chinditvā ṭhitaṃ avijjāpalighassa ukkhittattā ukkhittapalighaṃ catunnaṃ saccānnaṃ buddhattā buddhaṃ ahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੨੯. ਅਦੁਟ੍ਠੋਤਿ ਏવਂ ਦਸਹਿ ਅਕ੍ਕੋਸવਤ੍ਥੂਹਿ ਅਕ੍ਕੋਸਞ੍ਚ ਪਾਣਿਆਦੀਹਿ ਪੋਥਨਞ੍ਚ ਅਨ੍ਦੁਬਨ੍ਧਨਾਦੀਹਿ ਬਨ੍ਧਨਞ੍ਚ ਯੋ ਅਕੁਦ੍ਧਮਾਨਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਅਧਿવਾਸੇਸਿ, ਖਨ੍ਤਿਬਲੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਖਨ੍ਤੀਬਲਂ, ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਨੀਕਭੂਤੇਨ ਤੇਨੇવ ਖਨ੍ਤੀਬਲਾਨੀਕੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਬਲਾਨੀਕਂ ਤਂ ਏવਰੂਪਂ ਅਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
629.Aduṭṭhoti evaṃ dasahi akkosavatthūhi akkosañca pāṇiādīhi pothanañca andubandhanādīhi bandhanañca yo akuddhamānaso hutvā adhivāsesi, khantibalena samannāgatattā khantībalaṃ, punappunaṃ uppattiyā anīkabhūtena teneva khantībalānīkena samannāgatattā balānīkaṃ taṃ evarūpaṃ ahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੩੦. વਤਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਧੁਤવਤੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ, ਚਤੁਪਾਰਿਸੁਦ੍ਧਿਸੀਲੇਨ ਸੀਲવਨ੍ਤਂ, ਤਣ੍ਹਾਉਸ੍ਸਦਾਭਾવੇਨ ਅਨੁਸ੍ਸਦਂ, ਛਲ਼ਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਦਮਨੇਨ ਦਨ੍ਤਂ, ਕੋਟਿਯਂ ਠਿਤੇਨ ਅਤ੍ਤਭਾવੇਨ ਅਨ੍ਤਿਮਸਾਰੀਰਂ ਤਮਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
630.Vatantanti dhutavatena samannāgataṃ, catupārisuddhisīlena sīlavantaṃ, taṇhāussadābhāvena anussadaṃ, chaḷindriyadamanena dantaṃ, koṭiyaṃ ṭhitena attabhāvena antimasārīraṃ tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੩੧. ਯੋ ਨ ਲਿਮ੍ਪਤੀਤਿ ਏવਮੇવ ਯੋ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਦੁવਿਧੇਪਿ ਕਾਮੇ ਨ ਲਿਮ੍ਪਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਮੇ ਨ ਸਣ੍ਠਾਤਿ, ਤਮਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
631.Yona limpatīti evameva yo abbhantare duvidhepi kāme na limpati, tasmiṃ kāme na saṇṭhāti, tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੩੨. ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸਾਤਿ ਖਨ੍ਧਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ। ਪਨ੍ਨਭਾਰਨ੍ਤਿ ਓਹਿਤਕ੍ਖਨ੍ਧਭਾਰਂ ਚਤੂਹਿ ਯੋਗੇਹਿ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸੇਹਿ વਾ વਿਸਂਯੁਤ੍ਤਂ ਤਮਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
632.Dukkhassāti khandhadukkhassa. Pannabhāranti ohitakkhandhabhāraṃ catūhi yogehi sabbakilesehi vā visaṃyuttaṃ tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੩੩. ਗਮ੍ਭੀਰਪਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਗਮ੍ਭੀਰੇਸੁ ਖਨ੍ਧਾਦੀਸੁ ਪવਤ੍ਤਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ, ਧਮ੍ਮੋਜਪਞ੍ਞਾਯ ਮੇਧਾવਿਂ, ‘‘ਅਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਯਾ, ਅਯਂ ਸੁਗਤਿਯਾ, ਅਯਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗੋ, ਅਯਂ ਅਮਗ੍ਗੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਮਗ੍ਗੇ ਅਮਗ੍ਗੇ ਚ ਛੇਕਤਾਯ ਮਗ੍ਗਾਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਕੋવਿਦਂ, ਅਰਹਤ੍ਤਸਙ੍ਖਾਤਂ ਉਤ੍ਤਮਤ੍ਥਮਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਤਮਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
633.Gambhīrapaññanti gambhīresu khandhādīsu pavattāya paññāya samannāgataṃ, dhammojapaññāya medhāviṃ, ‘‘ayaṃ duggatiyā, ayaṃ sugatiyā, ayaṃ nibbānassa maggo, ayaṃ amaggo’’ti evaṃ magge amagge ca chekatāya maggāmaggassakovidaṃ, arahattasaṅkhātaṃ uttamatthamanuppattaṃ tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੩੪. ਅਸਂਸਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸਨਸવਨਸਮੁਲ੍ਲਾਪਪਰਿਭੋਗਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਾਨਂ ਅਭਾવੇਨ ਅਸਂਸਟ੍ਠਂ। ਉਭਯਨ੍ਤਿ ਗਿਹੀਹਿ ਚ ਅਨਗਾਰੇਹਿ ਚਾਤਿ ਉਭਯੇਹਿਪਿ ਅਸਂਸਟ੍ਠਂ। ਅਨੋਕਸਾਰਿਨ੍ਤਿ ਅਨਾਲਯਚਾਰਿਂ, ਤਂ ਏવਰੂਪਂ ਅਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
634.Asaṃsaṭṭhanti dassanasavanasamullāpaparibhogakāyasaṃsaggānaṃ abhāvena asaṃsaṭṭhaṃ. Ubhayanti gihīhi ca anagārehi cāti ubhayehipi asaṃsaṭṭhaṃ. Anokasārinti anālayacāriṃ, taṃ evarūpaṃ ahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੩੫. ਨਿਧਾਯਾਤਿ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਓਰੋਪੇਤ੍વਾ। ਤਸੇਸੁ ਥਾવਰੇਸੁ ਚਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਤਾਸੇਨ ਤਸੇਸੁ ਤਣ੍ਹਾਭਾવੇਨ ਥਿਰਤਾਯ ਥਾવਰੇਸੁ। ਯੋ ਨ ਹਨ੍ਤੀਤਿ ਯੋ ਏવਂ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤੇਸੁ વਿਗਤਪਟਿਘਤਾਯ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਦਣ੍ਡੋ ਨੇવ ਕਞ੍ਚਿ ਸਯਂ ਹਨਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞੇਨ ਘਾਤੇਤਿ, ਤਮਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
635.Nidhāyāti nikkhipitvā oropetvā. Tasesu thāvaresu cāti taṇhātāsena tasesu taṇhābhāvena thiratāya thāvaresu. Yo na hantīti yo evaṃ sabbasattesu vigatapaṭighatāya nikkhittadaṇḍo neva kañci sayaṃ hanati, na aññena ghāteti, tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੩੬. ਅવਿਰੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਆਘਾਤવਸੇਨ વਿਰੁਦ੍ਧੇਸੁਪਿ ਲੋਕਿਯਮਹਾਜਨੇਸੁ ਆਘਾਤਾਭਾવੇਨ ਅવਿਰੁਦ੍ਧਂ, ਹਤ੍ਥਗਤੇ ਦਣ੍ਡੇ વਾ ਸਤ੍ਥੇ વਾ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨੇਪਿ ਪਰੇਸਂ ਪਹਾਰਦਾਨਤੋ ਅવਿਰਤਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਦਣ੍ਡੇਸੁ ਜਨੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬੁਤਂ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਦਣ੍ਡਂ, ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ‘‘ਅਹਂ ਮਮ’’ਨ੍ਤਿ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ ਸਾਦਾਨੇਸੁ, ਤਸ੍ਸ ਗਹਣਸ੍ਸ ਅਭਾવੇਨ ਅਨਾਦਾਨਂ ਤਂ ਏવਰੂਪਂ ਅਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
636.Aviruddhanti āghātavasena viruddhesupi lokiyamahājanesu āghātābhāvena aviruddhaṃ, hatthagate daṇḍe vā satthe vā avijjamānepi paresaṃ pahāradānato aviratattā attadaṇḍesu janesu nibbutaṃ nikkhittadaṇḍaṃ, pañcannaṃ khandhānaṃ ‘‘ahaṃ mama’’nti gahitattā sādānesu, tassa gahaṇassa abhāvena anādānaṃ taṃ evarūpaṃ ahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੩੭. ਆਰਗ੍ਗਾਤਿ ਯਸ੍ਸੇਤੇ ਰਾਗਾਦਯੋ ਅਯਞ੍ਚ ਪਰਗੁਣਮਕ੍ਖਣਲਕ੍ਖਣੋ ਮਕ੍ਖੋ ਆਰਗ੍ਗਾ ਸਾਸਪੋ વਿਯ ਪਪਤਿਤੋ, ਯਥਾ ਸਾਸਪੋ ਆਰਗ੍ਗੇ ਨ ਸਨ੍ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਏવਂ ਚਿਤ੍ਤੇ ਨ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਤਮਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
637.Āraggāti yassete rāgādayo ayañca paraguṇamakkhaṇalakkhaṇo makkho āraggā sāsapo viya papatito, yathā sāsapo āragge na santiṭṭhati, evaṃ citte na tiṭṭhati, tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੩੮. ਅਕਕ੍ਕਸਨ੍ਤਿ ਅਫਰੁਸਂ। વਿਞ੍ਞਾਪਨਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥવਿਞ੍ਞਾਪਨਿਂ। ਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਭੂਤਂ। ਨਾਭਿਸਜੇਤਿ ਯਾਯ ਗਿਰਾਯ ਅਞ੍ਞਂ ਕੁਜ੍ਝਾਪਨવਸੇਨ ਨ ਲਗ੍ਗਾਪੇਯ੍ਯ। ਖੀਣਾਸવੋ ਨਾਮ ਏવਰੂਪਮੇવ ਗਿਰਂ ਭਾਸੇਯ੍ਯ। ਤਸ੍ਮਾ ਤਮਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
638.Akakkasanti apharusaṃ. Viññāpaninti atthaviññāpaniṃ. Saccanti bhūtaṃ. Nābhisajeti yāya girāya aññaṃ kujjhāpanavasena na laggāpeyya. Khīṇāsavo nāma evarūpameva giraṃ bhāseyya. Tasmā tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੩੯. ਸਾਟਕਾਭਰਣਾਦੀਸੁ ਦੀਘਂ વਾ ਰਸ੍ਸਂ વਾ, ਮਣਿਮੁਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਅਣੁਂ વਾ ਥੂਲਂ વਾ ਮਹਗ੍ਘਅਪ੍ਪਗ੍ਘવਸੇਨ ਸੁਭਂ વਾ ਅਸੁਭਂ વਾ ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਪਰਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਾਦਿਯਤਿ, ਤਮਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
639. Sāṭakābharaṇādīsu dīghaṃ vā rassaṃ vā, maṇimuttādīsu aṇuṃ vā thūlaṃ vā mahagghaappagghavasena subhaṃ vā asubhaṃ vā yo puggalo imasmiṃ loke parapariggahitaṃ nādiyati, tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੪੦. ਨਿਰਾਸਾਸਨ੍ਤਿ ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹਂ। વਿਸਂਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸੇਹਿ વਿਯੁਤ੍ਤਂ ਤਮਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
640.Nirāsāsanti nittaṇhaṃ. Visaṃyuttanti sabbakilesehi viyuttaṃ tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੪੧. ਆਲਯਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾ। ਅਞ੍ਞਾਯ ਅਕਥਂਕਥੀਤਿ ਅਟ੍ਠ વਤ੍ਥੂਨਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠવਤ੍ਥੁਕਾਯ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਯ ਨਿਬ੍ਬਿਚਿਕਿਚ੍ਛੋ। ਅਮਤੋਗਧਮਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਓਗਹੇਤ੍વਾ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਤਮਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
641.Ālayāti taṇhā. Aññāya akathaṃkathīti aṭṭha vatthūni yathābhūtaṃ jānitvā aṭṭhavatthukāya vicikicchāya nibbicikiccho. Amatogadhamanuppattanti amataṃ nibbānaṃ ogahetvā anuppattaṃ tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੪੨. ਉਭੋਤਿ ਦ੍વੇਪਿ ਪੁਞ੍ਞਾਨਿ ਪਾਪਾਨਿ ਚ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਙ੍ਗਨ੍ਤਿ ਰਾਗਾਦਿਭੇਦਂ ਸਙ੍ਗਂ। ਉਪਚ੍ਚਗਾਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ। ਤਮਹਂ વਟ੍ਟਮੂਲਸੋਕੇਨ ਅਸੋਕਂ, ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਰਾਗਰਜਾਦੀਨਂ ਅਭਾવੇਨ વਿਰਜਂ, ਨਿਰੁਪਕ੍ਕਿਲੇਸਤਾਯ ਸੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
642.Ubhoti dvepi puññāni pāpāni ca chaḍḍetvāti attho. Saṅganti rāgādibhedaṃ saṅgaṃ. Upaccagāti atikkanto. Tamahaṃ vaṭṭamūlasokena asokaṃ, abbhantare rāgarajādīnaṃ abhāvena virajaṃ, nirupakkilesatāya suddhaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੪੩. વਿਮਲਨ੍ਤਿ ਅਬ੍ਭਾਦਿਮਲવਿਰਹਿਤਂ। ਸੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਨਿਰੁਪਕ੍ਕਿਲੇਸਂ। વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਂ। ਅਨਾવਿਲਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸਾવਿਲਤ੍ਤવਿਰਹਿਤਂ। ਨਨ੍ਦੀਭવਪਰਿਕ੍ਖੀਣਨ੍ਤਿ ਤੀਸੁ ਭવੇਸੁ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਤਣ੍ਹਂ ਤਮਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
643.Vimalanti abbhādimalavirahitaṃ. Suddhanti nirupakkilesaṃ. Vippasannanti pasannacittaṃ. Anāvilanti kilesāvilattavirahitaṃ. Nandībhavaparikkhīṇanti tīsu bhavesu parikkhīṇataṇhaṃ tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੪੪. ਯੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਇਮਂ ਰਾਗਪਲਿਪਥਞ੍ਚੇવ ਕਿਲੇਸਦੁਗ੍ਗਞ੍ਚ ਸਂਸਾਰવਟ੍ਟਞ੍ਚ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਅਪ੍ਪਟਿવਿਜ੍ਝਨਕਮੋਹਞ੍ਚ ਅਤੀਤੋ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਓਘੇ ਤਿਣ੍ਣੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਾਰਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ, ਦੁવਿਧੇਨ ਝਾਨੇਨ ਝਾਯੀ, ਤਣ੍ਹਾਯ ਅਭਾવੇਨ ਅਨੇਜੋ, ਕਥਂਕਥਾਯ ਅਭਾવੇਨ ਅਕਥਂਕਥੀ, ਉਪਾਦਾਨਾਨਂ ਅਭਾવੇਨ ਅਨੁਪਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਕਿਲੇਸਨਿਬ੍ਬਾਨੇਨ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਤਮਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
644.Yo bhikkhu imaṃrāgapalipathañceva kilesaduggañca saṃsāravaṭṭañca catunnaṃ saccānaṃ appaṭivijjhanakamohañca atīto, cattāro oghe tiṇṇo hutvā pāraṃ anuppatto, duvidhena jhānena jhāyī, taṇhāya abhāvena anejo, kathaṃkathāya abhāvena akathaṃkathī, upādānānaṃ abhāvena anupādiyitvā kilesanibbānena nibbuto, tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੪੫. ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਇਧ ਲੋਕੇ, ਉਭੋਪਿ ਕਾਮੇ ਹਿਤ੍વਾ ਅਨਾਗਾਰੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਰਿਬ੍ਬਜਤਿ, ਤਂ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਕਾਮਞ੍ਚੇવ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਭવਞ੍ਚ ਅਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
645.Yo puggalo, idha loke, ubhopi kāme hitvā anāgāro hutvā paribbajati, taṃ parikkhīṇakāmañceva parikkhīṇabhavañca ahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੪੬. ਯੋ ਇਧ ਲੋਕੇ ਛਦ੍વਾਰਿਕਂ ਤਣ੍ਹਂ ਜਹਿਤ੍વਾ ਘਰਾવਾਸੇਨ ਅਨਤ੍ਥਿਕੋ ਅਨਾਗਾਰੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਰਿਬ੍ਬਜਤਿ, ਤਣ੍ਹਾਯ ਚੇવ ਭવਸ੍ਸ ਚ ਪਰਿਕ੍ਖੀਣਤ੍ਤਾ ਤਣ੍ਹਾਭવਪਰਿਕ੍ਖੀਣਂ ਤਮਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
646.Yoidha loke chadvārikaṃ taṇhaṃ jahitvā gharāvāsena anatthiko anāgāro hutvā paribbajati, taṇhāya ceva bhavassa ca parikkhīṇattā taṇhābhavaparikkhīṇaṃ tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੪੭. ਮਾਨੁਸਕਂ ਯੋਗਨ੍ਤਿ ਮਾਨੁਸਕਂ ਆਯੁਞ੍ਚੇવ ਪਞ੍ਚવਿਧਕਾਮਗੁਣੇ ਚ। ਦਿਬ੍ਬਯੋਗੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਉਪਚ੍ਚਗਾਤਿ ਯੋ ਮਾਨੁਸਕਂ ਯੋਗਂ ਹਿਤ੍વਾ ਦਿਬ੍ਬਂ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ, ਤਂ ਸਬ੍ਬੇਹਿ ਚਤੂਹਿ ਯੋਗੇਹਿ વਿਸਂਯੁਤ੍ਤਂ ਅਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
647.Mānusakaṃ yoganti mānusakaṃ āyuñceva pañcavidhakāmaguṇe ca. Dibbayogepi eseva nayo. Upaccagāti yo mānusakaṃ yogaṃ hitvā dibbaṃ atikkanto, taṃ sabbehi catūhi yogehi visaṃyuttaṃ ahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੪੮. ਰਤਿਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਰਤਿਂ। ਅਰਤਿਨ੍ਤਿ ਅਰਞ੍ਞવਾਸੇ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤਤ੍ਤਂ। ਸੀਤਿਭੂਤਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬੁਤਂ, ਨਿਰੁਪਧਿਨ੍ਤਿ ਨਿਰੁਪਕ੍ਕਿਲੇਸਂ, વੀਰਨ੍ਤਿ ਤਂ ਏવਰੂਪਂ ਸਬ੍ਬਂ ਖਨ੍ਧਲੋਕਂ ਅਭਿਭવਿਤ੍વਾ ਠਿਤਂ વੀਰਿਯવਨ੍ਤਂ ਅਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
648.Ratinti pañcakāmaguṇaratiṃ. Aratinti araññavāse ukkaṇṭhitattaṃ. Sītibhūtanti nibbutaṃ, nirupadhinti nirupakkilesaṃ, vīranti taṃ evarūpaṃ sabbaṃ khandhalokaṃ abhibhavitvā ṭhitaṃ vīriyavantaṃ ahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੪੯. ਯੋ વੇਦੀਤਿ ਯੋ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਚੁਤਿਞ੍ਚ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਞ੍ਚ ਪਾਕਟਂ ਕਤ੍વਾ ਜਾਨਾਤਿ, ਤਮਹਂ ਅਲਗ੍ਗਤਾਯ ਅਸਤ੍ਤਂ, ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਸੁਟ੍ਠੁ ਗਤਤ੍ਤਾ ਸੁਗਤਂ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਸਚ੍ਚਾਨਂ ਬੁਦ੍ਧਤਾਯ ਬੁਦ੍ਧਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
649.Yo vedīti yo sattānaṃ sabbākārena cutiñca paṭisandhiñca pākaṭaṃ katvā jānāti, tamahaṃ alaggatāya asattaṃ, paṭipattiyā suṭṭhu gatattā sugataṃ, catunnaṃ saccānaṃ buddhatāya buddhaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੫੦. ਯਸ੍ਸਾਤਿ ਯਸ੍ਸੇਤੇ ਦੇવਾਦਯੋ ਗਤਿਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਤਮਹਂ ਆਸવਾਨਂ ਖੀਣਤਾਯ ਖੀਣਾਸવਂ, ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਆਰਕਤ੍ਤਾ ਅਰਹਨ੍ਤਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
650.Yassāti yassete devādayo gatiṃ na jānanti, tamahaṃ āsavānaṃ khīṇatāya khīṇāsavaṃ, kilesehi ārakattā arahantaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੫੧. ਪੁਰੇਤਿ ਅਤੀਤਕ੍ਖਨ੍ਧੇਸੁ। ਪਚ੍ਛਾਤਿ ਅਨਾਗਤੇਸੁ। ਮਜ੍ਝੇਤਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ। ਕਿਞ੍ਚਨਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਸੇਤੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਤਣ੍ਹਾਗਾਹਸਙ੍ਖਾਤਂ ਕਿਞ੍ਚਨਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਮਹਂ ਰਾਗਕਿਞ੍ਚਨਾਦੀਹਿ ਅਕਿਞ੍ਚਨਂ। ਕਸ੍ਸਚਿ ਗਹਣਸ੍ਸ ਅਭਾવੇਨ ਅਨਾਦਾਨਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
651.Pureti atītakkhandhesu. Pacchāti anāgatesu. Majjheti paccuppannesu. Kiñcananti yassetesu ṭhānesu taṇhāgāhasaṅkhātaṃ kiñcanaṃ natthi. Tamahaṃ rāgakiñcanādīhi akiñcanaṃ. Kassaci gahaṇassa abhāvena anādānaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੫੨. ਅਚ੍ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤੇਨ ਉਸਭਸਦਿਸਤਾਯ ਉਸਭਂ, ਉਤ੍ਤਮਟ੍ਠੇਨ ਪવਰਂ, વੀਰਿਯਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ વੀਰਂ, ਮਹਨ੍ਤਾਨਂ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧਾਦੀਨਂ ਏਸਿਤਤ੍ਤਾ ਮਹੇਸਿਂ, ਤਿਣ੍ਣਂ ਮਾਰਾਨਂ વਿਜਿਤਤ੍ਤਾ વਿਜਿਤਾવਿਨਂ, ਨਿਨ੍ਹਾਤਕਿਲੇਸਤਾਯ ਨ੍ਹਾਤਕਂ, ਚਤੁਸਚ੍ਚਬੁਦ੍ਧਤਾਯ ਬੁਦ੍ਧਂ ਤਂ ਏવਰੂਪਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
652. Acchambhitattena usabhasadisatāya usabhaṃ, uttamaṭṭhena pavaraṃ, vīriyasampattiyā vīraṃ, mahantānaṃ sīlakkhandhādīnaṃ esitattā mahesiṃ, tiṇṇaṃ mārānaṃ vijitattā vijitāvinaṃ, ninhātakilesatāya nhātakaṃ, catusaccabuddhatāya buddhaṃ taṃ evarūpaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੫੩. ਯੋ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਪਾਕਟਂ ਕਤ੍વਾ ਜਾਨਾਤਿ, ਛਬ੍ਬੀਸਤਿਦੇવਲੋਕਭੇਦਂ ਸਗ੍ਗਂ, ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਅਪਾਯਞ੍ਚ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਨਾ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਅਥੋ ਜਾਤਿਕ੍ਖਯਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਤਮਹਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਦਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
653.Yo pubbenivāsaṃ pākaṭaṃ katvā jānāti, chabbīsatidevalokabhedaṃ saggaṃ, catubbidhaṃ apāyañca dibbacakkhunā passati, atho jātikkhayasaṅkhātaṃ arahattaṃ patto, tamahaṃ brāhmaṇaṃ vadāmīti attho.
੬੫੪. ਏવਂ ਭਗવਾ ਗੁਣਤੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ વਤ੍વਾ ‘‘ਯੇ ‘ਜਾਤਿਤੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ’ਤਿ ਅਭਿਨਿવੇਸਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਇਦਂ વੋਹਾਰਮਤ੍ਤਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ, ਸਾ ਚ ਨੇਸਂ ਦਿਟ੍ਠਿ ਦੁਦ੍ਦਿਟ੍ਠੀ’’ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਮਞ੍ਞਾ ਹੇਸਾ’’ਤਿ ਗਾਥਾਦ੍વਯਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ‘‘ਯਦਿਦਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਭਾਰਦ੍વਾਜੋ વਾਸੇਟ੍ਠੋ’’ਤਿ ਨਾਮਗੋਤ੍ਤਂ ਪਕਪ੍ਪਿਤਂ, ਸਮਞ੍ਞਾ ਹੇਸਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿવੋਹਾਰਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਕਸ੍ਮਾ? ਯਸ੍ਮਾ ਸਮ੍ਮੁਚ੍ਚਾ ਸਮੁਦਾਗਤਂ ਸਮਨੁਞ੍ਞਾਯ ਆਗਤਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਜਾਤਕਾਲੇਯੇવਸ੍ਸ ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤੇਹਿ ਪਕਪ੍ਪਿਤਂ ਕਤਂ। ਨੋ ਚੇਤਂ ਏવਂ ਪਕਪ੍ਪੇਯ੍ਯੁਂ, ਨ ਕੋਚਿ ਕਞ੍ਚਿ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਭਾਰਦ੍વਾਜੋ’’ਤਿ વਾ ਜਾਨੇਯ੍ਯ।
654. Evaṃ bhagavā guṇato brāhmaṇaṃ vatvā ‘‘ye ‘jātito brāhmaṇo’ti abhinivesaṃ karonti, te idaṃ vohāramattaṃ ajānantā, sā ca nesaṃ diṭṭhi duddiṭṭhī’’ti dassento ‘‘samaññā hesā’’ti gāthādvayamāha. Tassattho – ‘‘yadidaṃ brāhmaṇo khattiyo bhāradvājo vāseṭṭho’’ti nāmagottaṃ pakappitaṃ, samaññā hesā lokasmiṃ, paññattivohāramattanti veditabbaṃ. Kasmā? Yasmā sammuccā samudāgataṃ samanuññāya āgataṃ. Tañhi tattha tattha jātakāleyevassa ñātisālohitehi pakappitaṃ kataṃ. No cetaṃ evaṃ pakappeyyuṃ, na koci kañci disvā ‘‘ayaṃ brāhmaṇo’’ti vā ‘‘bhāradvājo’’ti vā jāneyya.
੬੫੫. ਏવਂ ਪਕਪ੍ਪਿਤਞ੍ਚੇਤਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਮਨੁਸਯਿਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਮਜਾਨਤਂ, ‘‘ਪਕਪ੍ਪਿਤਂ ਨਾਮਗੋਤ੍ਤਂ, ਨਾਮਗੋਤ੍ਤਮਤ੍ਤਮੇਤਂ ਸਂવੋਹਾਰਤ੍ਥਂ ਪਕਪ੍ਪਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਹਦਯੇ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਮਨੁਸਯਿਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਅਨੁਸਯਿਤਤ੍ਤਾ ਤਂ ਨਾਮਗੋਤ੍ਤਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਤੇ ਪਬ੍ਰੁવਨ੍ਤਿ ‘‘ਜਾਤਿਯਾ ਹੋਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ’’ਤਿ, ਅਜਾਨਨ੍ਤਾਯੇવ ਏવਂ વਦਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
655. Evaṃ pakappitañcetaṃ dīgharattamanusayitaṃ diṭṭhigatamajānataṃ, ‘‘pakappitaṃ nāmagottaṃ, nāmagottamattametaṃ saṃvohāratthaṃ pakappita’’nti ajānantānaṃ sattānaṃ hadaye dīgharattaṃ diṭṭhigatamanusayitaṃ, tassa anusayitattā taṃ nāmagottaṃ ajānantā te pabruvanti ‘‘jātiyā hoti brāhmaṇo’’ti, ajānantāyeva evaṃ vadantīti vuttaṃ hoti.
੬੫੬-੭. ਏવਂ ‘‘ਯੇ ‘ਜਾਤਿਤੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ’ਤਿ ਅਭਿਨਿવੇਸਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਇਦਂ વੋਹਾਰਮਤ੍ਤਮਜਾਨਨ੍ਤਾ, ਸਾ ਚ ਨੇਸਂ ਦਿਟ੍ਠਿ ਦੁਦ੍ਦਿਟ੍ਠੀ’’ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਨਿਪ੍ਪਰਿਯਾਯਮੇવ ਜਾਤਿવਾਦਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤੋ ਕਮ੍ਮવਾਦਞ੍ਚ ਨਿਰੋਪੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਨ ਜਚ੍ਚਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਕਮ੍ਮੁਨਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਹੋਤਿ, ਕਮ੍ਮੁਨਾ ਹੋਤਿ ਅਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ’’ਤਿ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਉਪਡ੍ਢਗਾਥਾਯ ਅਤ੍ਥવਿਤ੍ਥਾਰਣਤ੍ਥਂ ‘‘ਕਸ੍ਸਕੋ ਕਮ੍ਮੁਨਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਕਮ੍ਮੁਨਾਤਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਕਸਿਕਮ੍ਮਾਦਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਚੇਤਨਾਕਮ੍ਮੁਨਾ।
656-7. Evaṃ ‘‘ye ‘jātito brāhmaṇo’ti abhinivesaṃ karonti, te idaṃ vohāramattamajānantā, sā ca nesaṃ diṭṭhi duddiṭṭhī’’ti dassetvā idāni nippariyāyameva jātivādaṃ paṭikkhipanto kammavādañca niropento ‘‘na jaccā’’tiādimāha. Tattha ‘‘kammunā brāhmaṇo hoti, kammunā hoti abrāhmaṇo’’ti imissā upaḍḍhagāthāya atthavitthāraṇatthaṃ ‘‘kassako kammunā’’tiādi vuttaṃ. Tattha kammunāti paccuppannena kasikammādinibbattakacetanākammunā.
੬੫੯. ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਦਸ੍ਸਾਤਿ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਏવਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਦਸ੍ਸਾવਿਨੋ। ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕਕੋવਿਦਾਤਿ ਸਮ੍ਮਾਨਾવਮਾਨਾਰਹੇ ਕੁਲੇ ਕਮ੍ਮવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਹੋਤਿ, ਅਞ੍ਞਾਪਿ ਹੀਨਪਣੀਤਤਾ ਹੀਨਪਣੀਤੇ ਕਮ੍ਮੇ વਿਪਚ੍ਚਮਾਨੇ ਹੋਤੀਤਿ ਏવਂ ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕਕੁਸਲਾ।
659.Paṭiccasamuppādadassāti ‘‘iminā paccayena evaṃ hotī’’ti evaṃ paṭiccasamuppādadassāvino. Kammavipākakovidāti sammānāvamānārahe kule kammavasena uppatti hoti, aññāpi hīnapaṇītatā hīnapaṇīte kamme vipaccamāne hotīti evaṃ kammavipākakusalā.
੬੬੦. ‘‘ਕਮ੍ਮੁਨਾવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ ਗਾਥਾਯ ਪਨ ‘‘ਲੋਕੋ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਪਜਾ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਸਤ੍ਤਾ’’ਤਿ વਾ ਏਕੋਯੇવ ਅਤ੍ਥੋ, વਚਨਮਤ੍ਤਮੇવ ਨਾਨਂ। ਪੁਰਿਮਪਦੇਨ ਚੇਤ੍ਥ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ਸੇਟ੍ਠੋ ਸਜਿਤਾ વਸੀ ਪਿਤਾ ਭੂਤਭਬ੍ਯਾਨ’’ਨ੍ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੪੨) ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਨਿਸੇਧੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਕਮ੍ਮੁਨਾ ਹਿ વਤ੍ਤਤਿ ਤਾਸੁ ਤਾਸੁ ਗਤੀਸੁ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਲੋਕੋ, ਤਸ੍ਸ ਕੋ ਸਜਿਤਾਤਿ? ਦੁਤਿਯੇਨ ‘‘ਏવਂ ਕਮ੍ਮੁਨਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋਪਿ ਚ ਪવਤ੍ਤਿਯਮ੍ਪਿ ਅਤੀਤਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਭੇਦੇਨ ਕਮ੍ਮੁਨਾ ਏવ ਪવਤ੍ਤਤਿ, ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਾਨਿ ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਨ੍ਤੋ ਹੀਨਪਣੀਤਾਦਿਭਾવਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਪવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਤਿਯੇਨ ਤਮੇવਤ੍ਥਂ ਨਿਗਮੇਤਿ ‘‘ਏવਂ ਸਬ੍ਬਥਾਪਿ ਕਮ੍ਮਨਿਬਨ੍ਧਨਾ ਸਤ੍ਤਾ ਕਮ੍ਮੇਨੇવ ਬਦ੍ਧਾ ਹੁਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਨ ਅਞ੍ਞਥਾ’’ਤਿ। ਚਤੁਤ੍ਥੇਨ ਤਮਤ੍ਥਂ ਉਪਮਾਯ વਿਭਾવੇਤਿ ਰਥਸ੍ਸਾਣੀવ ਯਾਯਤੋਤਿ। ਯਥਾ ਰਥਸ੍ਸ ਯਾਯਤੋ ਆਣਿ ਨਿਬਨ੍ਧਨਂ ਹੋਤਿ, ਨ ਤਾਯ ਅਨਿਬਦ੍ਧੋ ਯਾਤਿ, ਏવਂ ਲੋਕਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੋ ਚ ਪવਤ੍ਤਤੋ ਚ ਕਮ੍ਮਂ ਨਿਬਨ੍ਧਨਂ, ਨ ਤੇਨ ਅਨਿਬਦ੍ਧੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਨਪ੍ਪવਤ੍ਤਤਿ।
660.‘‘Kammunāvattatī’’ti gāthāya pana ‘‘loko’’ti vā ‘‘pajā’’ti vā ‘‘sattā’’ti vā ekoyeva attho, vacanamattameva nānaṃ. Purimapadena cettha ‘‘atthi brahmā mahābrahmā…pe… seṭṭho sajitā vasī pitā bhūtabhabyāna’’nti (dī. ni. 1.42) imissā diṭṭhiyā nisedho veditabbo. Kammunā hi vattati tāsu tāsu gatīsu uppajjati loko, tassa ko sajitāti? Dutiyena ‘‘evaṃ kammunā uppannopi ca pavattiyampi atītapaccuppannabhedena kammunā eva pavattati, sukhadukkhāni paccanubhonto hīnapaṇītādibhāvaṃ āpajjanto pavattatī’’ti dasseti. Tatiyena tamevatthaṃ nigameti ‘‘evaṃ sabbathāpi kammanibandhanā sattā kammeneva baddhā hutvā pavattanti, na aññathā’’ti. Catutthena tamatthaṃ upamāya vibhāveti rathassāṇīva yāyatoti. Yathā rathassa yāyato āṇi nibandhanaṃ hoti, na tāya anibaddho yāti, evaṃ lokassa uppajjato ca pavattato ca kammaṃ nibandhanaṃ, na tena anibaddho uppajjati nappavattati.
੬੬੧. ਇਦਾਨਿ ਯਸ੍ਮਾ ਏવਂ ਕਮ੍ਮਨਿਬਨ੍ਧਨੋ ਲੋਕੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੇਟ੍ਠੇਨ ਕਮ੍ਮੁਨਾ ਸੇਟ੍ਠਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਪੇਨਾ’’ਤਿ ਗਾਥਾਦ੍વਯਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਤਪੇਨਾਤਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰੇਨ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੇਨਾਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਨਿਸ੍ਸਿਤੇਨ વੁਤ੍ਤਾવਸੇਸਸੇਟ੍ਠਚਰਿਯੇਨ। ਸਂਯਮੇਨਾਤਿ ਸੀਲੇਨ। ਦਮੇਨਾਤਿ ਪਞ੍ਞਾਯ। ਏਤੇਨ ਸੇਟ੍ਠਟ੍ਠੇਨ ਬ੍ਰਹ੍ਮਭੂਤੇਨ ਕਮ੍ਮੁਨਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਹੋਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਯਸ੍ਮਾ ਏਤਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮੁਤ੍ਤਮਂ, ਯਸ੍ਮਾ ਏਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਉਤ੍ਤਮੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਭਾવੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ‘‘ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਬ੍ਰਹ੍ਮਂ ਆਨੇਤੀਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨਂ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਭਾવਂ ਆਨੇਤਿ ਆવਹਤਿ ਦੇਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
661. Idāni yasmā evaṃ kammanibandhano loko, tasmā seṭṭhena kammunā seṭṭhabhāvaṃ dassento ‘‘tapenā’’ti gāthādvayamāha. Tattha tapenāti indriyasaṃvarena. Brahmacariyenāti sikkhānissitena vuttāvasesaseṭṭhacariyena. Saṃyamenāti sīlena. Damenāti paññāya. Etena seṭṭhaṭṭhena brahmabhūtena kammunā brāhmaṇo hoti. Kasmā? Yasmā etaṃ brāhmaṇamuttamaṃ, yasmā etaṃ kammaṃ uttamo brāhmaṇabhāvoti vuttaṃ hoti. ‘‘Brahmāna’’ntipi pāṭho, tassattho – brahmaṃ ānetīti brahmānaṃ, brahmabhāvaṃ āneti āvahati detīti vuttaṃ hoti.
੬੬੨. ਦੁਤਿਯਗਾਥਾਯ ਸਨ੍ਤੋਤਿ ਸਨ੍ਤਕਿਲੇਸੋ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਸਕ੍ਕੋਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਚ ਸਕ੍ਕੋ ਚ। ਯੋ ਏવਰੂਪੋ, ਸੋ ਨ ਕੇવਲਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਚ ਸਕ੍ਕੋ ਚ ਸੋ વਿਜਾਨਤਂ ਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ, ਏવਂ વਾਸੇਟ੍ਠ ਜਾਨਾਹੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੇਸਂ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવਾਤਿ।
662. Dutiyagāthāya santoti santakileso. Brahmā sakkoti brahmā ca sakko ca. Yo evarūpo, so na kevalaṃ brāhmaṇo, apica kho brahmā ca sakko ca so vijānataṃ paṇḍitānaṃ, evaṃ vāseṭṭha jānāhīti vuttaṃ hoti. Sesaṃ vuttanayamevāti.
ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya
ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ વਾਸੇਟ੍ਠਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Suttanipāta-aṭṭhakathāya vāseṭṭhasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤਪਾਲ਼ਿ • Suttanipātapāḷi / ੯. વਾਸੇਟ੍ਠਸੁਤ੍ਤਂ • 9. Vāseṭṭhasuttaṃ
