| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / थेरीगाथा-अट्ठकथा • Therīgāthā-aṭṭhakathā |
२. वासेट्ठीथेरीगाथावण्णना
2. Vāseṭṭhītherīgāthāvaṇṇanā
पुत्तसोकेनहं अट्टातिआदिका वासेट्ठिया थेरिया गाथा। अयम्पि पुरिमबुद्धेसु कताधिकारा तत्थ तत्थ भवे विवट्टूपनिस्सयं कुसलं उपचिनन्ती अनुक्कमेन सम्भतविमोक्खसम्भारा देवमनुस्सेसु संसरन्ती इमस्मिं बुद्धुप्पादे वेसालियं कुलगेहे निब्बत्तित्वा वयप्पत्ता मातापितूहि समानजातिकस्स कुलपुत्तस्स दिन्ना पतिकुलं गन्त्वा तेन सद्धिं सुखसंवासं वसन्ती एकं पुत्तं लभित्वा तस्मिं आधावित्वा परिधावित्वा विचरणकाले कालं कते पुत्तसोकेन अट्टिता उम्मत्तिका अहोसि। सा ञातकेसु सामिके च तिकिच्छं करोन्तेसु तेसं अजानन्तानंयेव पलायित्वा यतो ततो परिब्भमन्ती मिथिलानगरं सम्पत्ता तत्थद्दस भगवन्तं अन्तरवीथियं गच्छन्तं दन्तं गुत्तं संयतिन्द्रियं नागं। दिस्वान सह दस्सनेन बुद्धानुभावतो अपगतुम्मादा पकतिचित्तं पटिलभि। अथस्सा सत्था संखित्तेन धम्मं देसेसि। सा तं धम्मं सुत्वा पटिलद्धसंवेगा सत्थारं पब्बज्जं याचित्वा सत्थु आणाय भिक्खुनीसु पब्बजित्वा कतपुब्बकिच्चा विपस्सनं पट्ठपेत्वा घटेन्ती वायमन्ती परिपक्कञाणताय न चिरस्सेव सह पटिसम्भिदाहि अरहत्तं पत्वा अत्तनो पटिपत्तिं पच्चवेक्खित्वा उदानवसेन –
Puttasokenahaṃ aṭṭātiādikā vāseṭṭhiyā theriyā gāthā. Ayampi purimabuddhesu katādhikārā tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayaṃ kusalaṃ upacinantī anukkamena sambhatavimokkhasambhārā devamanussesu saṃsarantī imasmiṃ buddhuppāde vesāliyaṃ kulagehe nibbattitvā vayappattā mātāpitūhi samānajātikassa kulaputtassa dinnā patikulaṃ gantvā tena saddhiṃ sukhasaṃvāsaṃ vasantī ekaṃ puttaṃ labhitvā tasmiṃ ādhāvitvā paridhāvitvā vicaraṇakāle kālaṃ kate puttasokena aṭṭitā ummattikā ahosi. Sā ñātakesu sāmike ca tikicchaṃ karontesu tesaṃ ajānantānaṃyeva palāyitvā yato tato paribbhamantī mithilānagaraṃ sampattā tatthaddasa bhagavantaṃ antaravīthiyaṃ gacchantaṃ dantaṃ guttaṃ saṃyatindriyaṃ nāgaṃ. Disvāna saha dassanena buddhānubhāvato apagatummādā pakaticittaṃ paṭilabhi. Athassā satthā saṃkhittena dhammaṃ desesi. Sā taṃ dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaṃvegā satthāraṃ pabbajjaṃ yācitvā satthu āṇāya bhikkhunīsu pabbajitvā katapubbakiccā vipassanaṃ paṭṭhapetvā ghaṭentī vāyamantī paripakkañāṇatāya na cirasseva saha paṭisambhidāhi arahattaṃ patvā attano paṭipattiṃ paccavekkhitvā udānavasena –
१३३.
133.
‘‘पुत्तसोकेनहं अट्टा, खित्तचित्ता विसञ्ञिनी।
‘‘Puttasokenahaṃ aṭṭā, khittacittā visaññinī;
नग्गा पकिण्णकेसी च, तेन तेन विचारिहं॥
Naggā pakiṇṇakesī ca, tena tena vicārihaṃ.
१३४.
134.
‘‘वीथिसङ्कारकूटेसु, सुसाने रथियासु च।
‘‘Vīthisaṅkārakūṭesu, susāne rathiyāsu ca;
अचरिं तीणि वस्सानि, खुप्पिपासा समप्पिता॥
Acariṃ tīṇi vassāni, khuppipāsā samappitā.
१३५.
135.
‘‘अथद्दसासिं सुगतं, नगरं मिथिलं पति।
‘‘Athaddasāsiṃ sugataṃ, nagaraṃ mithilaṃ pati;
अदन्तानं दमेतारं, सम्बुद्धमकुतोभयं॥
Adantānaṃ dametāraṃ, sambuddhamakutobhayaṃ.
१३६.
136.
‘‘सचित्तं पटिलद्धान, वन्दित्वान उपाविसिं।
‘‘Sacittaṃ paṭiladdhāna, vanditvāna upāvisiṃ;
सो मे धम्ममदेसेसि, अनुकम्पाय गोतमो॥
So me dhammamadesesi, anukampāya gotamo.
१३७.
137.
‘‘तस्स धम्मं सुणित्वान, पब्बजिं अनगारियं।
‘‘Tassa dhammaṃ suṇitvāna, pabbajiṃ anagāriyaṃ;
युञ्जन्ती सत्थुवचने, सच्छाकासिं पदं सिवं॥
Yuñjantī satthuvacane, sacchākāsiṃ padaṃ sivaṃ.
१३८.
138.
‘‘सब्बे सोका समुच्छिन्ना, पहीना एतदन्तिका।
‘‘Sabbe sokā samucchinnā, pahīnā etadantikā;
परिञ्ञाता हि मे वत्थू, यतो सोकान सम्भवो’’ति॥ –
Pariññātā hi me vatthū, yato sokāna sambhavo’’ti. –
इमा गाथा अभासि।
Imā gāthā abhāsi.
तत्थ अट्टाति अट्टिता। अयमेव वा पाठो, अट्टिता पीळिताति अत्थो। खित्तचित्ताति सोकुम्मादेन खित्तहदया। ततो एव पकतिसञ्ञाय विगमेन विसञ्ञिनी। हिरोत्तप्पाभावतो अपगतवत्थताय नग्गा। विधुतकेसताय पकिण्णकेसी। तेन तेनाति गामेन गामं नगरेन नगरं वीथिया वीथिं विचरिं अहं।
Tattha aṭṭāti aṭṭitā. Ayameva vā pāṭho, aṭṭitā pīḷitāti attho. Khittacittāti sokummādena khittahadayā. Tato eva pakatisaññāya vigamena visaññinī. Hirottappābhāvato apagatavatthatāya naggā. Vidhutakesatāya pakiṇṇakesī. Tena tenāti gāmena gāmaṃ nagarena nagaraṃ vīthiyā vīthiṃ vicariṃ ahaṃ.
अथाति पच्छा उम्मादसंवत्तनियस्स कम्मस्स परिक्खये। सुगतन्ति सोभनगमनत्ता सुन्दरं ठानं गतत्ता सम्मा गदत्ता सम्मा च गतत्ता सुगतं भगवन्तं। मिथिलं पतीति मिथिलाभिमुखं, मिथिलानगराभिमुखं गच्छन्तन्ति अत्थो।
Athāti pacchā ummādasaṃvattaniyassa kammassa parikkhaye. Sugatanti sobhanagamanattā sundaraṃ ṭhānaṃ gatattā sammā gadattā sammā ca gatattā sugataṃ bhagavantaṃ. Mithilaṃ patīti mithilābhimukhaṃ, mithilānagarābhimukhaṃ gacchantanti attho.
सचित्तं पटिलद्धानाति बुद्धानुभावेन उम्मादं पहाय अत्तनो पकतिचित्तं पटिलभित्वा।
Sacittaṃ paṭiladdhānāti buddhānubhāvena ummādaṃ pahāya attano pakaticittaṃ paṭilabhitvā.
युञ्जन्ती सत्थुवचनेति सत्थु सम्मासम्बुद्धस्स सासने योगं करोन्ती भावनं अनुयुञ्जन्ती। सच्छाकासिं पदं सिवन्ति सिवं खेमं चतूहि योगेहि अनुपद्दुतं निब्बानं पदं सच्छिअकासिं।
Yuñjantī satthuvacaneti satthu sammāsambuddhassa sāsane yogaṃ karontī bhāvanaṃ anuyuñjantī. Sacchākāsiṃ padaṃ sivanti sivaṃ khemaṃ catūhi yogehi anupaddutaṃ nibbānaṃ padaṃ sacchiakāsiṃ.
एतदन्तिकाति एतं इदानि मया अधिगतं अरहत्तं अन्तो परियोसानं एतेसन्ति एतदन्तिका, सोका। न दानि तेसं सम्भवो अत्थीति अत्थो। यतो सोकान सम्भवोति यतो अन्तोनिज्झानलक्खणानं सोकानं सम्भवो, तेसं सोकानं पञ्चुपादानक्खन्धसङ्खाता वत्थू अधिट्ठानानि ञाततीरणपहानपरिञ्ञाहि परिञ्ञाता। तस्मा सोका एतदन्तिकाति योजना।
Etadantikāti etaṃ idāni mayā adhigataṃ arahattaṃ anto pariyosānaṃ etesanti etadantikā, sokā. Na dāni tesaṃ sambhavo atthīti attho. Yato sokāna sambhavoti yato antonijjhānalakkhaṇānaṃ sokānaṃ sambhavo, tesaṃ sokānaṃ pañcupādānakkhandhasaṅkhātā vatthū adhiṭṭhānāni ñātatīraṇapahānapariññāhi pariññātā. Tasmā sokā etadantikāti yojanā.
वासेट्ठीथेरीगाथावण्णना निट्ठिता।
Vāseṭṭhītherīgāthāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / थेरीगाथापाळि • Therīgāthāpāḷi / २. वासेट्ठीथेरीगाथा • 2. Vāseṭṭhītherīgāthā
