| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
២. វស្សការសុត្តវណ្ណនា
2. Vassakārasuttavaṇṇanā
២២. ទុតិយេ អភិយាតុកាមោតិ ឯត្ថ អភិ-សទ្ទោ អភិភវនត្ថោ ‘‘អនភិវិទិតុ’’ន្តិអាទីសុ វិយាតិ អាហ ‘‘អភិភវនត្ថាយ យាតុកាមោ’’តិ។ វជ្ជិរាជានោតិ ‘‘វជ្ជេតព្ពា ឥមេ’’តិ អាទិតោ បវត្តំ វចនំ ឧបាទាយ វជ្ជីតិ លទ្ធនាមា រាជានោ, វជ្ជិរដ្ឋស្ស វា រាជានោ វជ្ជិរាជានោ។ រដ្ឋស្ស បន វជ្ជិសមញ្ញា តន្និវាសិរាជកុមារវសេន វេទិតព្ពា។ រាជិទ្ធិយាតិ រាជភាវានុគតេន បភាវេន។ សោ បន បភាវោ នេសំ គណរាជានំ មិថោ សាមគ្គិយា លោកេ បាកដោ។ ចិរដ្ឋាយី ច អហោសីតិ ‘‘សមគ្គភាវំ កថេតី’’តិ វុត្តំ។ អនុ អនុ តំសមង្គិនោ ភាវេតិ វឌ្ឍេតីតិ អនុភាវោ, អនុភាវោ ឯវ អានុភាវោ, បតាបោ។ សោ បន នេសំ បតាបោ ហត្ថិអស្សាទិវាហនសម្បត្តិយា តត្ថ ច សុភិក្ខិតភាវេន លោកេ បាកដោ ជាតោតិ ‘‘ឯតេន…បេ.… កថេតី’’តិ វុត្តំ។ តាឡច្ឆិគ្គឡេនាតិ កុញ្ចិកាឆិទ្ទេន។ អសនន្តិ សរំ។ អតិបាតយិស្សន្តីតិ អតិក្កាមេន្តិ។ បោង្ខានុបោង្ខន្តិ បោង្ខស្ស អនុបោង្ខំ, បុរិមសរស្ស បោង្ខបទានុគតបោង្ខំ ឥតរំ សរំ កត្វាតិ អត្ថោ។ អវិរាធិតន្តិ អវិរជ្ឈិតំ។ ឧច្ឆិន្ទិស្សាមីតិ ឧម្មូលនវសេន កុលសន្តតិំ ឆិន្ទិស្សាមិ។ អយនំ វឌ្ឍនំ អយោ, តប្បដិបក្ខេន អនយោតិ អាហ ‘‘អវឌ្ឍិ’’ន្តិ។ ញាតីនំ ព្យសនំ វិនាសោ ញាតិព្យសនំ។
22. Dutiye abhiyātukāmoti ettha abhi-saddo abhibhavanattho ‘‘anabhividitu’’ntiādīsu viyāti āha ‘‘abhibhavanatthāya yātukāmo’’ti. Vajjirājānoti ‘‘vajjetabbā ime’’ti ādito pavattaṃ vacanaṃ upādāya vajjīti laddhanāmā rājāno, vajjiraṭṭhassa vā rājāno vajjirājāno. Raṭṭhassa pana vajjisamaññā tannivāsirājakumāravasena veditabbā. Rājiddhiyāti rājabhāvānugatena pabhāvena. So pana pabhāvo nesaṃ gaṇarājānaṃ mitho sāmaggiyā loke pākaṭo. Ciraṭṭhāyī ca ahosīti ‘‘samaggabhāvaṃ kathetī’’ti vuttaṃ. Anu anu taṃsamaṅgino bhāveti vaḍḍhetīti anubhāvo, anubhāvo eva ānubhāvo, patāpo. So pana nesaṃ patāpo hatthiassādivāhanasampattiyā tattha ca subhikkhitabhāvena loke pākaṭo jātoti ‘‘etena…pe… kathetī’’ti vuttaṃ. Tāḷacchiggaḷenāti kuñcikāchiddena. Asananti saraṃ. Atipātayissantīti atikkāmenti. Poṅkhānupoṅkhanti poṅkhassa anupoṅkhaṃ, purimasarassa poṅkhapadānugatapoṅkhaṃ itaraṃ saraṃ katvāti attho. Avirādhitanti avirajjhitaṃ. Ucchindissāmīti ummūlanavasena kulasantatiṃ chindissāmi. Ayanaṃ vaḍḍhanaṃ ayo, tappaṭipakkhena anayoti āha ‘‘avaḍḍhi’’nti. Ñātīnaṃ byasanaṃ vināso ñātibyasanaṃ.
គង្គាយាតិ គង្គាសមីបេ។ បដ្ដនគាមន្តិ សកដបដ្ដនគាមំ។ តត្រាតិ តស្មិំ បដ្ដនេ។ ពលវាឃាតជាតោតិ ឧប្បន្នពលវកោធោ។ មេតិ មយ្ហំ។ គតេនាតិ គមនេន។ សីតំ វា ឧណ្ហំ វា នត្ថិ តាយ វេលាយ។ អភិមុខំ យុទ្ធេនាតិ អភិមុខំ ឧជុកមេវ សង្គាមករណេន។ ឧបលាបនំ សាមំ ទានញ្ចាតិ ទស្សេតុំ ‘‘អល’’ន្តិអាទិ វុត្តំ។ ភេទោបិ ឥធ ឧបាយោ ឯវាតិ វុត្តំ ‘‘អញ្ញត្រ មិថុភេទា’’តិ។ យុទ្ធស្ស បន អនុបាយតា បគេវ បកាសិតា។ ឥទន្តិ ‘‘អញ្ញត្រ ឧបលាបនាយ អញ្ញត្រ មិថុភេទា’’តិ ឥទំ វចនំ។ កថាយ នយំ លភិត្វាតិ ‘‘យាវកីវញ្ច …បេ.… បរិហានី’’តិ ឥមាយ ភគវតោ កថាយ ឧបាយំ លភិត្វា។ អនុកម្បាយាតិ វជ្ជិរាជេសុ អនុគ្គហេន។
Gaṅgāyāti gaṅgāsamīpe. Paṭṭanagāmanti sakaṭapaṭṭanagāmaṃ. Tatrāti tasmiṃ paṭṭane. Balavāghātajātoti uppannabalavakodho. Meti mayhaṃ. Gatenāti gamanena. Sītaṃ vā uṇhaṃ vā natthi tāya velāya. Abhimukhaṃ yuddhenāti abhimukhaṃ ujukameva saṅgāmakaraṇena. Upalāpanaṃ sāmaṃ dānañcāti dassetuṃ ‘‘ala’’ntiādi vuttaṃ. Bhedopi idha upāyo evāti vuttaṃ ‘‘aññatra mithubhedā’’ti. Yuddhassa pana anupāyatā pageva pakāsitā. Idanti ‘‘aññatra upalāpanāya aññatra mithubhedā’’ti idaṃ vacanaṃ. Kathāya nayaṃ labhitvāti ‘‘yāvakīvañca …pe… parihānī’’ti imāya bhagavato kathāya upāyaṃ labhitvā. Anukampāyāti vajjirājesu anuggahena.
រាជាបិ តមេវ បេសេត្វា សព្ពេ…បេ.… បាបេសីតិ រាជា តំ អត្តនោ សន្តិកំ អាគតំ ‘‘កិំ, អាចរិយ, ភគវា អវចា’’តិ បុច្ឆិ។ សោ ‘‘យថា ភោ សមណស្ស គោតមស្ស វចនំ ន សក្កា វជ្ជី កេនចិ គហេតុំ, អបិច ឧបលាបនាយ វា មិថុភេទេន វា សក្កា’’តិ អាហ។ តតោ នំ រាជា ‘‘ឧបលាបនាយ អម្ហាកំ ហត្ថិអស្សាទយោ នស្សិស្សន្តិ, ភេទេនេវ តេ គហេស្សាមិ, កិំ ករោមា’’តិ បុច្ឆិ។ តេន ហិ, មហារាជ, តុម្ហេ វជ្ជី អារព្ភ បរិសតិ កថំ សមុដ្ឋាបេថ, តតោ អហំ ‘‘កិំ តេ, មហារាជ, តេហិ, អត្តនោ សន្តកេន កសិវណិជ្ជាទីនិ កត្វា ជីវន្តុ ឯតេ រាជានោ’’តិ វត្វា បក្កមិស្សាមិ។ តតោ តុម្ហេ ‘‘កិំ នុ, ភោ, ឯស ព្រាហ្មណោ វជ្ជី អារព្ភ បវត្តំ កថំ បដិពាហតី’’តិ វទេយ្យាថ។ ទិវសភាគេ ចាហំ តេសំ បណ្ណាការំ បេសេស្សាមិ, តម្បិ គាហាបេត្វា តុម្ហេបិ មម ទោសំ អារោបេត្វា ពន្ធនតាឡនាទីនិ អកត្វាវ កេវលំ ខុរមុណ្ឌំ មំ កត្វា នគរា នីហរាបេថ, អថាហំ ‘‘មយា តេ នគរេ បាការោ បរិខា ច ការិតា, អហំ ថិរទុព្ពលដ្ឋានញ្ច ឧត្តានគម្ភីរដ្ឋានញ្ច ជានាមិ, ន ចិរស្សំ ទានិ តំ ឧជុំ ករិស្សាមី’’តិ វក្ខាមិ។ តំ សុត្វា តុម្ហេ ‘‘គច្ឆតូ’’តិ វទេយ្យាថាតិ។ រាជា សព្ពំ អកាសិ។
Rājāpi tameva pesetvā sabbe…pe… pāpesīti rājā taṃ attano santikaṃ āgataṃ ‘‘kiṃ, ācariya, bhagavā avacā’’ti pucchi. So ‘‘yathā bho samaṇassa gotamassa vacanaṃ na sakkā vajjī kenaci gahetuṃ, apica upalāpanāya vā mithubhedena vā sakkā’’ti āha. Tato naṃ rājā ‘‘upalāpanāya amhākaṃ hatthiassādayo nassissanti, bhedeneva te gahessāmi, kiṃ karomā’’ti pucchi. Tena hi, mahārāja, tumhe vajjī ārabbha parisati kathaṃ samuṭṭhāpetha, tato ahaṃ ‘‘kiṃ te, mahārāja, tehi, attano santakena kasivaṇijjādīni katvā jīvantu ete rājāno’’ti vatvā pakkamissāmi. Tato tumhe ‘‘kiṃ nu, bho, esa brāhmaṇo vajjī ārabbha pavattaṃ kathaṃ paṭibāhatī’’ti vadeyyātha. Divasabhāge cāhaṃ tesaṃ paṇṇākāraṃ pesessāmi, tampi gāhāpetvā tumhepi mama dosaṃ āropetvā bandhanatāḷanādīni akatvāva kevalaṃ khuramuṇḍaṃ maṃ katvā nagarā nīharāpetha, athāhaṃ ‘‘mayā te nagare pākāro parikhā ca kāritā, ahaṃ thiradubbalaṭṭhānañca uttānagambhīraṭṭhānañca jānāmi, na cirassaṃ dāni taṃ ujuṃ karissāmī’’ti vakkhāmi. Taṃ sutvā tumhe ‘‘gacchatū’’ti vadeyyāthāti. Rājā sabbaṃ akāsi.
លិច្ឆវី តស្ស និក្ខមនំ សុត្វា ‘‘សឋោ ព្រាហ្មណោ, មា តស្ស គង្គំ ឧត្តារេតុំ អទត្ថា’’តិ អាហំសុ។ តត្រ ឯកច្ចេហិ ‘‘អម្ហេ អារព្ភ កថិតត្តា កិរ សោ ឯវំ ករោតី’’តិ វុត្តេ ‘‘តេន ហិ ភណេ ឯតូ’’តិ វទិំសុ។ សោ គន្ត្វា លិច្ឆវី ទិស្វា ‘‘កិមាគតត្ថា’’តិ បុច្ឆិតោ តំ បវត្តិំ អារោចេសិ។ លិច្ឆវិនោ ‘‘អប្បមត្តកេន នាម ឯវំ គរុំ ទណ្ឌំ កាតុំ ន យុត្ត’’ន្តិ វត្វា ‘‘កិំ តេ តត្រ ឋានន្តរ’’ន្តិ បុច្ឆិំសុ។ វិនិច្ឆយមហាមច្ចោហមស្មីតិ។ តទេវ តេ ឋានន្តរំ ហោតូតិ។ សោ សុដ្ឋុតរំ វិនិច្ឆយំ ករោតិ។ រាជកុមារា តស្ស សន្តិកេ សិប្បំ ឧគ្គណ្ហន្តិ។ សោ បតិដ្ឋិតគុណោ ហុត្វា ឯកទិវសំ ឯកំ លិច្ឆវិំ គហេត្វា ឯកមន្តំ គន្ត្វា ‘‘ទារកា កសន្តី’’តិ បុច្ឆិ។ អាម, កសន្តិ។ ទ្វេ គោណេ យោជេត្វាតិ។ អាម, ទ្វេ គោណេ យោជេត្វាតិ។ ឯត្តកំ វត្វា និវត្តោ។ តតោ តមញ្ញោ ‘‘កិំ អាចរិយោ អាហា’’តិ បុច្ឆិត្វា តេន វុត្តំ – អសទ្ទហន្តោ ‘‘ន មេសោ យថាភូតំ កថេតី’’តិ តេន សទ្ធិំ ភិជ្ជិ។
Licchavī tassa nikkhamanaṃ sutvā ‘‘saṭho brāhmaṇo, mā tassa gaṅgaṃ uttāretuṃ adatthā’’ti āhaṃsu. Tatra ekaccehi ‘‘amhe ārabbha kathitattā kira so evaṃ karotī’’ti vutte ‘‘tena hi bhaṇe etū’’ti vadiṃsu. So gantvā licchavī disvā ‘‘kimāgatatthā’’ti pucchito taṃ pavattiṃ ārocesi. Licchavino ‘‘appamattakena nāma evaṃ garuṃ daṇḍaṃ kātuṃ na yutta’’nti vatvā ‘‘kiṃ te tatra ṭhānantara’’nti pucchiṃsu. Vinicchayamahāmaccohamasmīti. Tadeva te ṭhānantaraṃ hotūti. So suṭṭhutaraṃ vinicchayaṃ karoti. Rājakumārā tassa santike sippaṃ uggaṇhanti. So patiṭṭhitaguṇo hutvā ekadivasaṃ ekaṃ licchaviṃ gahetvā ekamantaṃ gantvā ‘‘dārakā kasantī’’ti pucchi. Āma, kasanti. Dve goṇe yojetvāti. Āma, dve goṇe yojetvāti. Ettakaṃ vatvā nivatto. Tato tamañño ‘‘kiṃ ācariyo āhā’’ti pucchitvā tena vuttaṃ – asaddahanto ‘‘na meso yathābhūtaṃ kathetī’’ti tena saddhiṃ bhijji.
ព្រាហ្មណោ អបរម្បិ ឯកទិវសំ ឯកំ លិច្ឆវិំ ឯកមន្តំ នេត្វា ‘‘កេន ព្យញ្ជនេន ភុត្តោសី’’តិ បុច្ឆិត្វា និវត្តោ។ តម្បិ អញ្ញោ បុច្ឆិត្វា អសទ្ទហន្តោ តថេវ ភិជ្ជិ។ ព្រាហ្មណោ អបរម្បិ ទិវសំ ឯកំ លិច្ឆវិំ ឯកមន្តំ នេត្វា ‘‘អតិទុគ្គតោសិ កិរា’’តិ បុច្ឆិ។ កោ ឯវមាហាតិ ។ អសុកោ នាម លិច្ឆវីតិ។ អបរម្បិ ឯកមន្តំ នេត្វា ‘‘ត្វំ កិរ ភីរុជាតិកោ’’តិ បុច្ឆិ។ កោ ឯវមាហាតិ? អសុកោ នាម លិច្ឆវីតិ។ ឯវំ អញ្ញេន អកថិតមេវ អញ្ញស្ស កថេន្តោ តីហិ សំវច្ឆរេហិ តេ រាជានោ អញ្ញមញ្ញំ ភិន្ទិត្វា យថា ទ្វេ ឯកមគ្គេន ន គច្ឆន្តិ, តថា កត្វា សន្និបាតភេរិំ ចរាបេសិ។ លិច្ឆវិនោ ‘‘ឥស្សរា សន្និបតន្តុ, សូរា សន្និបតន្តូ’’តិ វត្វា ន សន្និបតិំសុ។ ព្រាហ្មណោ ‘‘អយំ ទានិ កាលោ, សីឃំ អាគច្ឆតូ’’តិ រញ្ញោ សាសនំ បេសេតិ។ រាជា សុត្វាវ ពលភេរិំ ចរាបេត្វា និក្ខមិ។ វេសាលិកា សុត្វា ‘‘រញ្ញោ គង្គំ ឧត្តរិតុំ ន ទស្សាមា’’តិ ភេរិំ ចរាបេសុំ។ តេ សុត្វា ‘‘គច្ឆន្តុ សូររាជានោ’’តិអាទីនិ វត្វា ន សន្និបតិំសុ។ ‘‘នគរប្បវេសនំ ន ទស្សាម, ទ្វារានិ បិទហិស្សាមា’’តិ ភេរិំ ចរាបេសុំ។ ឯកោបិ ន សន្និបតិ។ យថាវិវដេហិ ទ្វារេហិ បវិសិត្វា សព្ពេ អនយព្យសនំ បាបេត្វា គតោ។ តំ សន្ធាយេតំ វុត្តំ – ‘‘រាជាបិ តមេវ បេសេត្វា សព្ពេបិ ភិន្ទិត្វា គន្ត្វា អនយព្យសនំ បាបេសី’’តិ។
Brāhmaṇo aparampi ekadivasaṃ ekaṃ licchaviṃ ekamantaṃ netvā ‘‘kena byañjanena bhuttosī’’ti pucchitvā nivatto. Tampi añño pucchitvā asaddahanto tatheva bhijji. Brāhmaṇo aparampi divasaṃ ekaṃ licchaviṃ ekamantaṃ netvā ‘‘atiduggatosi kirā’’ti pucchi. Ko evamāhāti . Asuko nāma licchavīti. Aparampi ekamantaṃ netvā ‘‘tvaṃ kira bhīrujātiko’’ti pucchi. Ko evamāhāti? Asuko nāma licchavīti. Evaṃ aññena akathitameva aññassa kathento tīhi saṃvaccharehi te rājāno aññamaññaṃ bhinditvā yathā dve ekamaggena na gacchanti, tathā katvā sannipātabheriṃ carāpesi. Licchavino ‘‘issarā sannipatantu, sūrā sannipatantū’’ti vatvā na sannipatiṃsu. Brāhmaṇo ‘‘ayaṃ dāni kālo, sīghaṃ āgacchatū’’ti rañño sāsanaṃ peseti. Rājā sutvāva balabheriṃ carāpetvā nikkhami. Vesālikā sutvā ‘‘rañño gaṅgaṃ uttarituṃ na dassāmā’’ti bheriṃ carāpesuṃ. Te sutvā ‘‘gacchantu sūrarājāno’’tiādīni vatvā na sannipatiṃsu. ‘‘Nagarappavesanaṃ na dassāma, dvārāni pidahissāmā’’ti bheriṃ carāpesuṃ. Ekopi na sannipati. Yathāvivaṭehi dvārehi pavisitvā sabbe anayabyasanaṃ pāpetvā gato. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘rājāpi tameva pesetvā sabbepi bhinditvā gantvā anayabyasanaṃ pāpesī’’ti.
វស្សការសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Vassakārasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ២. វស្សការសុត្តំ • 2. Vassakārasuttaṃ
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ២. វស្សការសុត្តវណ្ណនា • 2. Vassakārasuttavaṇṇanā
