| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (ဋီကာ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
၂. ဝသ္သကာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ
2. Vassakārasuttavaṇṇanā
၂၂. ဒုတိယေ အဘိယာတုကာမောတိ ဧတ္ထ အဘိ-သဒ္ဒော အဘိဘဝနတ္ထော ‘‘အနဘိဝိဒိတု’’န္တိအာဒီသု ဝိယာတိ အာဟ ‘‘အဘိဘဝနတ္ထာယ ယာတုကာမော’’တိ။ ဝဇ္ဇိရာဇာနောတိ ‘‘ဝဇ္ဇေတဗ္ဗာ ဣမေ’’တိ အာဒိတော ပဝတ္တံ ဝစနံ ဥပာဒာယ ဝဇ္ဇီတိ လဒ္ဓနာမာ ရာဇာနော, ဝဇ္ဇိရဋ္ဌသ္သ ဝာ ရာဇာနော ဝဇ္ဇိရာဇာနော။ ရဋ္ဌသ္သ ပန ဝဇ္ဇိသမညာ တန္နိဝာသိရာဇကုမာရဝသေန ဝေဒိတဗ္ဗာ။ ရာဇိဒ္ဓိယာတိ ရာဇဘာဝာနုဂတေန ပဘာဝေန။ သော ပန ပဘာဝော နေသံ ဂဏရာဇာနံ မိထော သာမဂ္ဂိယာ လောကေ ပာကဋော။ စိရဋ္ဌာယီ စ အဟောသီတိ ‘‘သမဂ္ဂဘာဝံ ကထေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ အနု အနု တံသမင္ဂိနော ဘာဝေတိ ဝဍ္ဎေတီတိ အနုဘာဝော, အနုဘာဝော ဧဝ အာနုဘာဝော, ပတာပော။ သော ပန နေသံ ပတာပော ဟတ္ထိအသ္သာဒိဝာဟနသမ္ပတ္တိယာ တတ္ထ စ သုဘိက္ခိတဘာဝေန လောကေ ပာကဋော ဇာတောတိ ‘‘ဧတေန။ပေ.။ ကထေတီ’’တိ ဝုတ္တံ။ တာဠစ္ဆိဂ္ဂဠေနာတိ ကုဉ္စိကာဆိဒ္ဒေန။ အသနန္တိ သရံ။ အတိပာတယိသ္သန္တီတိ အတိက္ကာမေန္တိ။ ပောင္ခာနုပောင္ခန္တိ ပောင္ခသ္သ အနုပောင္ခံ, ပုရိမသရသ္သ ပောင္ခပဒာနုဂတပောင္ခံ ဣတရံ သရံ ကတ္ဝာတိ အတ္ထော။ အဝိရာဓိတန္တိ အဝိရဇ္ဈိတံ။ ဥစ္ဆိန္ဒိသ္သာမီတိ ဥမ္မူလနဝသေန ကုလသန္တတိံ ဆိန္ဒိသ္သာမိ။ အယနံ ဝဍ္ဎနံ အယော, တပ္ပဋိပက္ခေန အနယောတိ အာဟ ‘‘အဝဍ္ဎိ’’န္တိ။ ဉာတီနံ ဗ္ယသနံ ဝိနာသော ဉာတိဗ္ယသနံ။
22. Dutiye abhiyātukāmoti ettha abhi-saddo abhibhavanattho ‘‘anabhividitu’’ntiādīsu viyāti āha ‘‘abhibhavanatthāya yātukāmo’’ti. Vajjirājānoti ‘‘vajjetabbā ime’’ti ādito pavattaṃ vacanaṃ upādāya vajjīti laddhanāmā rājāno, vajjiraṭṭhassa vā rājāno vajjirājāno. Raṭṭhassa pana vajjisamaññā tannivāsirājakumāravasena veditabbā. Rājiddhiyāti rājabhāvānugatena pabhāvena. So pana pabhāvo nesaṃ gaṇarājānaṃ mitho sāmaggiyā loke pākaṭo. Ciraṭṭhāyī ca ahosīti ‘‘samaggabhāvaṃ kathetī’’ti vuttaṃ. Anu anu taṃsamaṅgino bhāveti vaḍḍhetīti anubhāvo, anubhāvo eva ānubhāvo, patāpo. So pana nesaṃ patāpo hatthiassādivāhanasampattiyā tattha ca subhikkhitabhāvena loke pākaṭo jātoti ‘‘etena…pe… kathetī’’ti vuttaṃ. Tāḷacchiggaḷenāti kuñcikāchiddena. Asananti saraṃ. Atipātayissantīti atikkāmenti. Poṅkhānupoṅkhanti poṅkhassa anupoṅkhaṃ, purimasarassa poṅkhapadānugatapoṅkhaṃ itaraṃ saraṃ katvāti attho. Avirādhitanti avirajjhitaṃ. Ucchindissāmīti ummūlanavasena kulasantatiṃ chindissāmi. Ayanaṃ vaḍḍhanaṃ ayo, tappaṭipakkhena anayoti āha ‘‘avaḍḍhi’’nti. Ñātīnaṃ byasanaṃ vināso ñātibyasanaṃ.
ဂင္ဂာယာတိ ဂင္ဂာသမီပေ။ ပဋ္ဋနဂာမန္တိ သကဋပဋ္ဋနဂာမံ။ တတ္ရာတိ တသ္မိံ ပဋ္ဋနေ။ ဗလဝာဃာတဇာတောတိ ဥပ္ပန္နဗလဝကောဓော။ မေတိ မယ္ဟံ။ ဂတေနာတိ ဂမနေန။ သီတံ ဝာ ဥဏ္ဟံ ဝာ နတ္ထိ တာယ ဝေလာယ။ အဘိမုခံ ယုဒ္ဓေနာတိ အဘိမုခံ ဥဇုကမေဝ သင္ဂာမကရဏေန။ ဥပလာပနံ သာမံ ဒာနဉ္စာတိ ဒသ္သေတုံ ‘‘အလ’’န္တိအာဒိ ဝုတ္တံ။ ဘေဒောပိ ဣဓ ဥပာယော ဧဝာတိ ဝုတ္တံ ‘‘အညတ္ရ မိထုဘေဒာ’’တိ။ ယုဒ္ဓသ္သ ပန အနုပာယတာ ပဂေဝ ပကာသိတာ။ ဣဒန္တိ ‘‘အညတ္ရ ဥပလာပနာယ အညတ္ရ မိထုဘေဒာ’’တိ ဣဒံ ဝစနံ။ ကထာယ နယံ လဘိတ္ဝာတိ ‘‘ယာဝကီဝဉ္စ ။ပေ.။ ပရိဟာနီ’’တိ ဣမာယ ဘဂဝတော ကထာယ ဥပာယံ လဘိတ္ဝာ။ အနုကမ္ပာယာတိ ဝဇ္ဇိရာဇေသု အနုဂ္ဂဟေန။
Gaṅgāyāti gaṅgāsamīpe. Paṭṭanagāmanti sakaṭapaṭṭanagāmaṃ. Tatrāti tasmiṃ paṭṭane. Balavāghātajātoti uppannabalavakodho. Meti mayhaṃ. Gatenāti gamanena. Sītaṃ vā uṇhaṃ vā natthi tāya velāya. Abhimukhaṃ yuddhenāti abhimukhaṃ ujukameva saṅgāmakaraṇena. Upalāpanaṃ sāmaṃ dānañcāti dassetuṃ ‘‘ala’’ntiādi vuttaṃ. Bhedopi idha upāyo evāti vuttaṃ ‘‘aññatra mithubhedā’’ti. Yuddhassa pana anupāyatā pageva pakāsitā. Idanti ‘‘aññatra upalāpanāya aññatra mithubhedā’’ti idaṃ vacanaṃ. Kathāya nayaṃ labhitvāti ‘‘yāvakīvañca …pe… parihānī’’ti imāya bhagavato kathāya upāyaṃ labhitvā. Anukampāyāti vajjirājesu anuggahena.
ရာဇာပိ တမေဝ ပေသေတ္ဝာ သဗ္ဗေ။ပေ.။ ပာပေသီတိ ရာဇာ တံ အတ္တနော သန္တိကံ အာဂတံ ‘‘ကိံ, အာစရိယ, ဘဂဝာ အဝစာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ သော ‘‘ယထာ ဘော သမဏသ္သ ဂောတမသ္သ ဝစနံ န သက္ကာ ဝဇ္ဇီ ကေနစိ ဂဟေတုံ, အပိစ ဥပလာပနာယ ဝာ မိထုဘေဒေန ဝာ သက္ကာ’’တိ အာဟ။ တတော နံ ရာဇာ ‘‘ဥပလာပနာယ အမ္ဟာကံ ဟတ္ထိအသ္သာဒယော နသ္သိသ္သန္တိ, ဘေဒေနေဝ တေ ဂဟေသ္သာမိ, ကိံ ကရောမာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ တေန ဟိ, မဟာရာဇ, တုမ္ဟေ ဝဇ္ဇီ အာရဗ္ဘ ပရိသတိ ကထံ သမုဋ္ဌာပေထ, တတော အဟံ ‘‘ကိံ တေ, မဟာရာဇ, တေဟိ, အတ္တနော သန္တကေန ကသိဝဏိဇ္ဇာဒီနိ ကတ္ဝာ ဇီဝန္တု ဧတေ ရာဇာနော’’တိ ဝတ္ဝာ ပက္ကမိသ္သာမိ။ တတော တုမ္ဟေ ‘‘ကိံ နု, ဘော, ဧသ ဗ္ရာဟ္မဏော ဝဇ္ဇီ အာရဗ္ဘ ပဝတ္တံ ကထံ ပဋိဗာဟတီ’’တိ ဝဒေယ္ယာထ။ ဒိဝသဘာဂေ စာဟံ တေသံ ပဏ္ဏာကာရံ ပေသေသ္သာမိ, တမ္ပိ ဂာဟာပေတ္ဝာ တုမ္ဟေပိ မမ ဒောသံ အာရောပေတ္ဝာ ဗန္ဓနတာဠနာဒီနိ အကတ္ဝာဝ ကေဝလံ ခုရမုဏ္ဍံ မံ ကတ္ဝာ နဂရာ နီဟရာပေထ, အထာဟံ ‘‘မယာ တေ နဂရေ ပာကာရော ပရိခာ စ ကာရိတာ, အဟံ ထိရဒုဗ္ဗလဋ္ဌာနဉ္စ ဥတ္တာနဂမ္ဘီရဋ္ဌာနဉ္စ ဇာနာမိ, န စိရသ္သံ ဒာနိ တံ ဥဇုံ ကရိသ္သာမီ’’တိ ဝက္ခာမိ။ တံ သုတ္ဝာ တုမ္ဟေ ‘‘ဂစ္ဆတူ’’တိ ဝဒေယ္ယာထာတိ။ ရာဇာ သဗ္ဗံ အကာသိ။
Rājāpi tameva pesetvā sabbe…pe… pāpesīti rājā taṃ attano santikaṃ āgataṃ ‘‘kiṃ, ācariya, bhagavā avacā’’ti pucchi. So ‘‘yathā bho samaṇassa gotamassa vacanaṃ na sakkā vajjī kenaci gahetuṃ, apica upalāpanāya vā mithubhedena vā sakkā’’ti āha. Tato naṃ rājā ‘‘upalāpanāya amhākaṃ hatthiassādayo nassissanti, bhedeneva te gahessāmi, kiṃ karomā’’ti pucchi. Tena hi, mahārāja, tumhe vajjī ārabbha parisati kathaṃ samuṭṭhāpetha, tato ahaṃ ‘‘kiṃ te, mahārāja, tehi, attano santakena kasivaṇijjādīni katvā jīvantu ete rājāno’’ti vatvā pakkamissāmi. Tato tumhe ‘‘kiṃ nu, bho, esa brāhmaṇo vajjī ārabbha pavattaṃ kathaṃ paṭibāhatī’’ti vadeyyātha. Divasabhāge cāhaṃ tesaṃ paṇṇākāraṃ pesessāmi, tampi gāhāpetvā tumhepi mama dosaṃ āropetvā bandhanatāḷanādīni akatvāva kevalaṃ khuramuṇḍaṃ maṃ katvā nagarā nīharāpetha, athāhaṃ ‘‘mayā te nagare pākāro parikhā ca kāritā, ahaṃ thiradubbalaṭṭhānañca uttānagambhīraṭṭhānañca jānāmi, na cirassaṃ dāni taṃ ujuṃ karissāmī’’ti vakkhāmi. Taṃ sutvā tumhe ‘‘gacchatū’’ti vadeyyāthāti. Rājā sabbaṃ akāsi.
လိစ္ဆဝီ တသ္သ နိက္ခမနံ သုတ္ဝာ ‘‘သဌော ဗ္ရာဟ္မဏော, မာ တသ္သ ဂင္ဂံ ဥတ္တာရေတုံ အဒတ္ထာ’’တိ အာဟံသု။ တတ္ရ ဧကစ္စေဟိ ‘‘အမ္ဟေ အာရဗ္ဘ ကထိတတ္တာ ကိရ သော ဧဝံ ကရောတီ’’တိ ဝုတ္တေ ‘‘တေန ဟိ ဘဏေ ဧတူ’’တိ ဝဒိံသု။ သော ဂန္တ္ဝာ လိစ္ဆဝီ ဒိသ္ဝာ ‘‘ကိမာဂတတ္ထာ’’တိ ပုစ္ဆိတော တံ ပဝတ္တိံ အာရောစေသိ။ လိစ္ဆဝိနော ‘‘အပ္ပမတ္တကေန နာမ ဧဝံ ဂရုံ ဒဏ္ဍံ ကာတုံ န ယုတ္တ’’န္တိ ဝတ္ဝာ ‘‘ကိံ တေ တတ္ရ ဌာနန္တရ’’န္တိ ပုစ္ဆိံသု။ ဝိနိစ္ဆယမဟာမစ္စောဟမသ္မီတိ။ တဒေဝ တေ ဌာနန္တရံ ဟောတူတိ။ သော သုဋ္ဌုတရံ ဝိနိစ္ဆယံ ကရောတိ။ ရာဇကုမာရာ တသ္သ သန္တိကေ သိပ္ပံ ဥဂ္ဂဏ္ဟန္တိ။ သော ပတိဋ္ဌိတဂုဏော ဟုတ္ဝာ ဧကဒိဝသံ ဧကံ လိစ္ဆဝိံ ဂဟေတ္ဝာ ဧကမန္တံ ဂန္တ္ဝာ ‘‘ဒာရကာ ကသန္တီ’’တိ ပုစ္ဆိ။ အာမ, ကသန္တိ။ ဒ္ဝေ ဂောဏေ ယောဇေတ္ဝာတိ။ အာမ, ဒ္ဝေ ဂောဏေ ယောဇေတ္ဝာတိ။ ဧတ္တကံ ဝတ္ဝာ နိဝတ္တော။ တတော တမညော ‘‘ကိံ အာစရိယော အာဟာ’’တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ တေန ဝုတ္တံ – အသဒ္ဒဟန္တော ‘‘န မေသော ယထာဘူတံ ကထေတီ’’တိ တေန သဒ္ဓိံ ဘိဇ္ဇိ။
Licchavī tassa nikkhamanaṃ sutvā ‘‘saṭho brāhmaṇo, mā tassa gaṅgaṃ uttāretuṃ adatthā’’ti āhaṃsu. Tatra ekaccehi ‘‘amhe ārabbha kathitattā kira so evaṃ karotī’’ti vutte ‘‘tena hi bhaṇe etū’’ti vadiṃsu. So gantvā licchavī disvā ‘‘kimāgatatthā’’ti pucchito taṃ pavattiṃ ārocesi. Licchavino ‘‘appamattakena nāma evaṃ garuṃ daṇḍaṃ kātuṃ na yutta’’nti vatvā ‘‘kiṃ te tatra ṭhānantara’’nti pucchiṃsu. Vinicchayamahāmaccohamasmīti. Tadeva te ṭhānantaraṃ hotūti. So suṭṭhutaraṃ vinicchayaṃ karoti. Rājakumārā tassa santike sippaṃ uggaṇhanti. So patiṭṭhitaguṇo hutvā ekadivasaṃ ekaṃ licchaviṃ gahetvā ekamantaṃ gantvā ‘‘dārakā kasantī’’ti pucchi. Āma, kasanti. Dve goṇe yojetvāti. Āma, dve goṇe yojetvāti. Ettakaṃ vatvā nivatto. Tato tamañño ‘‘kiṃ ācariyo āhā’’ti pucchitvā tena vuttaṃ – asaddahanto ‘‘na meso yathābhūtaṃ kathetī’’ti tena saddhiṃ bhijji.
ဗ္ရာဟ္မဏော အပရမ္ပိ ဧကဒိဝသံ ဧကံ လိစ္ဆဝိံ ဧကမန္တံ နေတ္ဝာ ‘‘ကေန ဗ္ယဉ္ဇနေန ဘုတ္တောသီ’’တိ ပုစ္ဆိတ္ဝာ နိဝတ္တော။ တမ္ပိ အညော ပုစ္ဆိတ္ဝာ အသဒ္ဒဟန္တော တထေဝ ဘိဇ္ဇိ။ ဗ္ရာဟ္မဏော အပရမ္ပိ ဒိဝသံ ဧကံ လိစ္ဆဝိံ ဧကမန္တံ နေတ္ဝာ ‘‘အတိဒုဂ္ဂတောသိ ကိရာ’’တိ ပုစ္ဆိ။ ကော ဧဝမာဟာတိ ။ အသုကော နာမ လိစ္ဆဝီတိ။ အပရမ္ပိ ဧကမန္တံ နေတ္ဝာ ‘‘တ္ဝံ ကိရ ဘီရုဇာတိကော’’တိ ပုစ္ဆိ။ ကော ဧဝမာဟာတိ? အသုကော နာမ လိစ္ဆဝီတိ။ ဧဝံ အညေန အကထိတမေဝ အညသ္သ ကထေန္တော တီဟိ သံဝစ္ဆရေဟိ တေ ရာဇာနော အညမညံ ဘိန္ဒိတ္ဝာ ယထာ ဒ္ဝေ ဧကမဂ္ဂေန န ဂစ္ဆန္တိ, တထာ ကတ္ဝာ သန္နိပာတဘေရိံ စရာပေသိ။ လိစ္ဆဝိနော ‘‘ဣသ္သရာ သန္နိပတန္တု, သူရာ သန္နိပတန္တူ’’တိ ဝတ္ဝာ န သန္နိပတိံသု။ ဗ္ရာဟ္မဏော ‘‘အယံ ဒာနိ ကာလော, သီဃံ အာဂစ္ဆတူ’’တိ ရညော သာသနံ ပေသေတိ။ ရာဇာ သုတ္ဝာဝ ဗလဘေရိံ စရာပေတ္ဝာ နိက္ခမိ။ ဝေသာလိကာ သုတ္ဝာ ‘‘ရညော ဂင္ဂံ ဥတ္တရိတုံ န ဒသ္သာမာ’’တိ ဘေရိံ စရာပေသုံ။ တေ သုတ္ဝာ ‘‘ဂစ္ဆန္တု သူရရာဇာနော’’တိအာဒီနိ ဝတ္ဝာ န သန္နိပတိံသု။ ‘‘နဂရပ္ပဝေသနံ န ဒသ္သာမ, ဒ္ဝာရာနိ ပိဒဟိသ္သာမာ’’တိ ဘေရိံ စရာပေသုံ။ ဧကောပိ န သန္နိပတိ။ ယထာဝိဝဋေဟိ ဒ္ဝာရေဟိ ပဝိသိတ္ဝာ သဗ္ဗေ အနယဗ္ယသနံ ပာပေတ္ဝာ ဂတော။ တံ သန္ဓာယေတံ ဝုတ္တံ – ‘‘ရာဇာပိ တမေဝ ပေသေတ္ဝာ သဗ္ဗေပိ ဘိန္ဒိတ္ဝာ ဂန္တ္ဝာ အနယဗ္ယသနံ ပာပေသီ’’တိ။
Brāhmaṇo aparampi ekadivasaṃ ekaṃ licchaviṃ ekamantaṃ netvā ‘‘kena byañjanena bhuttosī’’ti pucchitvā nivatto. Tampi añño pucchitvā asaddahanto tatheva bhijji. Brāhmaṇo aparampi divasaṃ ekaṃ licchaviṃ ekamantaṃ netvā ‘‘atiduggatosi kirā’’ti pucchi. Ko evamāhāti . Asuko nāma licchavīti. Aparampi ekamantaṃ netvā ‘‘tvaṃ kira bhīrujātiko’’ti pucchi. Ko evamāhāti? Asuko nāma licchavīti. Evaṃ aññena akathitameva aññassa kathento tīhi saṃvaccharehi te rājāno aññamaññaṃ bhinditvā yathā dve ekamaggena na gacchanti, tathā katvā sannipātabheriṃ carāpesi. Licchavino ‘‘issarā sannipatantu, sūrā sannipatantū’’ti vatvā na sannipatiṃsu. Brāhmaṇo ‘‘ayaṃ dāni kālo, sīghaṃ āgacchatū’’ti rañño sāsanaṃ peseti. Rājā sutvāva balabheriṃ carāpetvā nikkhami. Vesālikā sutvā ‘‘rañño gaṅgaṃ uttarituṃ na dassāmā’’ti bheriṃ carāpesuṃ. Te sutvā ‘‘gacchantu sūrarājāno’’tiādīni vatvā na sannipatiṃsu. ‘‘Nagarappavesanaṃ na dassāma, dvārāni pidahissāmā’’ti bheriṃ carāpesuṃ. Ekopi na sannipati. Yathāvivaṭehi dvārehi pavisitvā sabbe anayabyasanaṃ pāpetvā gato. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘rājāpi tameva pesetvā sabbepi bhinditvā gantvā anayabyasanaṃ pāpesī’’ti.
ဝသ္သကာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Vassakārasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / သုတ္တပိဋက • Suttapiṭaka / အင္ဂုတ္တရနိကာယ • Aṅguttaranikāya / ၂. ဝသ္သကာရသုတ္တံ • 2. Vassakārasuttaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / သုတ္တပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / အင္ဂုတ္တရနိကာယ (အဋ္ဌကထာ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ၂. ဝသ္သကာရသုတ္တဝဏ္ဏနာ • 2. Vassakārasuttavaṇṇanā
