Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / අඞ්ගුත්තරනිකාය (ටීකා) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
2. වස්සකාරසුත්තවණ්ණනා
2. Vassakārasuttavaṇṇanā
22. දුතියෙ අභියාතුකාමොති එත්ථ අභි-සද්දො අභිභවනත්ථො ‘‘අනභිවිදිතු’’න්තිආදීසු වියාති ආහ ‘‘අභිභවනත්ථාය යාතුකාමො’’ති. වජ්ජිරාජානොති ‘‘වජ්ජෙතබ්බා ඉමෙ’’ති ආදිතො පවත්තං වචනං උපාදාය වජ්ජීති ලද්ධනාමා රාජානො, වජ්ජිරට්ඨස්ස වා රාජානො වජ්ජිරාජානො. රට්ඨස්ස පන වජ්ජිසමඤ්ඤා තන්නිවාසිරාජකුමාරවසෙන වෙදිතබ්බා. රාජිද්ධියාති රාජභාවානුගතෙන පභාවෙන. සො පන පභාවො නෙසං ගණරාජානං මිථො සාමග්ගියා ලොකෙ පාකටො. චිරට්ඨායී ච අහොසීති ‘‘සමග්ගභාවං කථෙතී’’ති වුත්තං. අනු අනු තංසමඞ්ගිනො භාවෙති වඩ්ඪෙතීති අනුභාවො, අනුභාවො එව ආනුභාවො, පතාපො. සො පන නෙසං පතාපො හත්ථිඅස්සාදිවාහනසම්පත්තියා තත්ථ ච සුභික්ඛිතභාවෙන ලොකෙ පාකටො ජාතොති ‘‘එතෙන…පෙ.… කථෙතී’’ති වුත්තං. තාළච්ඡිග්ගළෙනාති කුඤ්චිකාඡිද්දෙන. අසනන්ති සරං. අතිපාතයිස්සන්තීති අතික්කාමෙන්ති. පොඞ්ඛානුපොඞ්ඛන්ති පොඞ්ඛස්ස අනුපොඞ්ඛං, පුරිමසරස්ස පොඞ්ඛපදානුගතපොඞ්ඛං ඉතරං සරං කත්වාති අත්ථො. අවිරාධිතන්ති අවිරජ්ඣිතං. උච්ඡින්දිස්සාමීති උම්මූලනවසෙන කුලසන්තතිං ඡින්දිස්සාමි. අයනං වඩ්ඪනං අයො, තප්පටිපක්ඛෙන අනයොති ආහ ‘‘අවඩ්ඪි’’න්ති. ඤාතීනං බ්යසනං විනාසො ඤාතිබ්යසනං.
22. Dutiye abhiyātukāmoti ettha abhi-saddo abhibhavanattho ‘‘anabhividitu’’ntiādīsu viyāti āha ‘‘abhibhavanatthāya yātukāmo’’ti. Vajjirājānoti ‘‘vajjetabbā ime’’ti ādito pavattaṃ vacanaṃ upādāya vajjīti laddhanāmā rājāno, vajjiraṭṭhassa vā rājāno vajjirājāno. Raṭṭhassa pana vajjisamaññā tannivāsirājakumāravasena veditabbā. Rājiddhiyāti rājabhāvānugatena pabhāvena. So pana pabhāvo nesaṃ gaṇarājānaṃ mitho sāmaggiyā loke pākaṭo. Ciraṭṭhāyī ca ahosīti ‘‘samaggabhāvaṃ kathetī’’ti vuttaṃ. Anu anu taṃsamaṅgino bhāveti vaḍḍhetīti anubhāvo, anubhāvo eva ānubhāvo, patāpo. So pana nesaṃ patāpo hatthiassādivāhanasampattiyā tattha ca subhikkhitabhāvena loke pākaṭo jātoti ‘‘etena…pe… kathetī’’ti vuttaṃ. Tāḷacchiggaḷenāti kuñcikāchiddena. Asananti saraṃ. Atipātayissantīti atikkāmenti. Poṅkhānupoṅkhanti poṅkhassa anupoṅkhaṃ, purimasarassa poṅkhapadānugatapoṅkhaṃ itaraṃ saraṃ katvāti attho. Avirādhitanti avirajjhitaṃ. Ucchindissāmīti ummūlanavasena kulasantatiṃ chindissāmi. Ayanaṃ vaḍḍhanaṃ ayo, tappaṭipakkhena anayoti āha ‘‘avaḍḍhi’’nti. Ñātīnaṃ byasanaṃ vināso ñātibyasanaṃ.
ගඞ්ගායාති ගඞ්ගාසමීපෙ. පට්ටනගාමන්ති සකටපට්ටනගාමං. තත්රාති තස්මිං පට්ටනෙ. බලවාඝාතජාතොති උප්පන්නබලවකොධො. මෙති මය්හං. ගතෙනාති ගමනෙන. සීතං වා උණ්හං වා නත්ථි තාය වෙලාය. අභිමුඛං යුද්ධෙනාති අභිමුඛං උජුකමෙව සඞ්ගාමකරණෙන. උපලාපනං සාමං දානඤ්චාති දස්සෙතුං ‘‘අල’’න්තිආදි වුත්තං. භෙදොපි ඉධ උපායො එවාති වුත්තං ‘‘අඤ්ඤත්ර මිථුභෙදා’’ති. යුද්ධස්ස පන අනුපායතා පගෙව පකාසිතා. ඉදන්ති ‘‘අඤ්ඤත්ර උපලාපනාය අඤ්ඤත්ර මිථුභෙදා’’ති ඉදං වචනං. කථාය නයං ලභිත්වාති ‘‘යාවකීවඤ්ච …පෙ.… පරිහානී’’ති ඉමාය භගවතො කථාය උපායං ලභිත්වා. අනුකම්පායාති වජ්ජිරාජෙසු අනුග්ගහෙන.
Gaṅgāyāti gaṅgāsamīpe. Paṭṭanagāmanti sakaṭapaṭṭanagāmaṃ. Tatrāti tasmiṃ paṭṭane. Balavāghātajātoti uppannabalavakodho. Meti mayhaṃ. Gatenāti gamanena. Sītaṃ vā uṇhaṃ vā natthi tāya velāya. Abhimukhaṃ yuddhenāti abhimukhaṃ ujukameva saṅgāmakaraṇena. Upalāpanaṃ sāmaṃ dānañcāti dassetuṃ ‘‘ala’’ntiādi vuttaṃ. Bhedopi idha upāyo evāti vuttaṃ ‘‘aññatra mithubhedā’’ti. Yuddhassa pana anupāyatā pageva pakāsitā. Idanti ‘‘aññatra upalāpanāya aññatra mithubhedā’’ti idaṃ vacanaṃ. Kathāya nayaṃ labhitvāti ‘‘yāvakīvañca …pe… parihānī’’ti imāya bhagavato kathāya upāyaṃ labhitvā. Anukampāyāti vajjirājesu anuggahena.
රාජාපි තමෙව පෙසෙත්වා සබ්බෙ…පෙ.… පාපෙසීති රාජා තං අත්තනො සන්තිකං ආගතං ‘‘කිං, ආචරිය, භගවා අවචා’’ති පුච්ඡි. සො ‘‘යථා භො සමණස්ස ගොතමස්ස වචනං න සක්කා වජ්ජී කෙනචි ගහෙතුං, අපිච උපලාපනාය වා මිථුභෙදෙන වා සක්කා’’ති ආහ. තතො නං රාජා ‘‘උපලාපනාය අම්හාකං හත්ථිඅස්සාදයො නස්සිස්සන්ති, භෙදෙනෙව තෙ ගහෙස්සාමි, කිං කරොමා’’ති පුච්ඡි. තෙන හි, මහාරාජ, තුම්හෙ වජ්ජී ආරබ්භ පරිසති කථං සමුට්ඨාපෙථ, තතො අහං ‘‘කිං තෙ, මහාරාජ, තෙහි, අත්තනො සන්තකෙන කසිවණිජ්ජාදීනි කත්වා ජීවන්තු එතෙ රාජානො’’ති වත්වා පක්කමිස්සාමි. තතො තුම්හෙ ‘‘කිං නු, භො, එස බ්රාහ්මණො වජ්ජී ආරබ්භ පවත්තං කථං පටිබාහතී’’ති වදෙය්යාථ. දිවසභාගෙ චාහං තෙසං පණ්ණාකාරං පෙසෙස්සාමි, තම්පි ගාහාපෙත්වා තුම්හෙපි මම දොසං ආරොපෙත්වා බන්ධනතාළනාදීනි අකත්වාව කෙවලං ඛුරමුණ්ඩං මං කත්වා නගරා නීහරාපෙථ, අථාහං ‘‘මයා තෙ නගරෙ පාකාරො පරිඛා ච කාරිතා, අහං ථිරදුබ්බලට්ඨානඤ්ච උත්තානගම්භීරට්ඨානඤ්ච ජානාමි, න චිරස්සං දානි තං උජුං කරිස්සාමී’’ති වක්ඛාමි. තං සුත්වා තුම්හෙ ‘‘ගච්ඡතූ’’ති වදෙය්යාථාති. රාජා සබ්බං අකාසි.
Rājāpi tameva pesetvā sabbe…pe… pāpesīti rājā taṃ attano santikaṃ āgataṃ ‘‘kiṃ, ācariya, bhagavā avacā’’ti pucchi. So ‘‘yathā bho samaṇassa gotamassa vacanaṃ na sakkā vajjī kenaci gahetuṃ, apica upalāpanāya vā mithubhedena vā sakkā’’ti āha. Tato naṃ rājā ‘‘upalāpanāya amhākaṃ hatthiassādayo nassissanti, bhedeneva te gahessāmi, kiṃ karomā’’ti pucchi. Tena hi, mahārāja, tumhe vajjī ārabbha parisati kathaṃ samuṭṭhāpetha, tato ahaṃ ‘‘kiṃ te, mahārāja, tehi, attano santakena kasivaṇijjādīni katvā jīvantu ete rājāno’’ti vatvā pakkamissāmi. Tato tumhe ‘‘kiṃ nu, bho, esa brāhmaṇo vajjī ārabbha pavattaṃ kathaṃ paṭibāhatī’’ti vadeyyātha. Divasabhāge cāhaṃ tesaṃ paṇṇākāraṃ pesessāmi, tampi gāhāpetvā tumhepi mama dosaṃ āropetvā bandhanatāḷanādīni akatvāva kevalaṃ khuramuṇḍaṃ maṃ katvā nagarā nīharāpetha, athāhaṃ ‘‘mayā te nagare pākāro parikhā ca kāritā, ahaṃ thiradubbalaṭṭhānañca uttānagambhīraṭṭhānañca jānāmi, na cirassaṃ dāni taṃ ujuṃ karissāmī’’ti vakkhāmi. Taṃ sutvā tumhe ‘‘gacchatū’’ti vadeyyāthāti. Rājā sabbaṃ akāsi.
ලිච්ඡවී තස්ස නික්ඛමනං සුත්වා ‘‘සඨො බ්රාහ්මණො, මා තස්ස ගඞ්ගං උත්තාරෙතුං අදත්ථා’’ති ආහංසු. තත්ර එකච්චෙහි ‘‘අම්හෙ ආරබ්භ කථිතත්තා කිර සො එවං කරොතී’’ති වුත්තෙ ‘‘තෙන හි භණෙ එතූ’’ති වදිංසු. සො ගන්ත්වා ලිච්ඡවී දිස්වා ‘‘කිමාගතත්ථා’’ති පුච්ඡිතො තං පවත්තිං ආරොචෙසි. ලිච්ඡවිනො ‘‘අප්පමත්තකෙන නාම එවං ගරුං දණ්ඩං කාතුං න යුත්ත’’න්ති වත්වා ‘‘කිං තෙ තත්ර ඨානන්තර’’න්ති පුච්ඡිංසු. විනිච්ඡයමහාමච්චොහමස්මීති. තදෙව තෙ ඨානන්තරං හොතූති. සො සුට්ඨුතරං විනිච්ඡයං කරොති. රාජකුමාරා තස්ස සන්තිකෙ සිප්පං උග්ගණ්හන්ති. සො පතිට්ඨිතගුණො හුත්වා එකදිවසං එකං ලිච්ඡවිං ගහෙත්වා එකමන්තං ගන්ත්වා ‘‘දාරකා කසන්තී’’ති පුච්ඡි. ආම, කසන්ති. ද්වෙ ගොණෙ යොජෙත්වාති. ආම, ද්වෙ ගොණෙ යොජෙත්වාති. එත්තකං වත්වා නිවත්තො. තතො තමඤ්ඤො ‘‘කිං ආචරියො ආහා’’ති පුච්ඡිත්වා තෙන වුත්තං – අසද්දහන්තො ‘‘න මෙසො යථාභූතං කථෙතී’’ති තෙන සද්ධිං භිජ්ජි.
Licchavī tassa nikkhamanaṃ sutvā ‘‘saṭho brāhmaṇo, mā tassa gaṅgaṃ uttāretuṃ adatthā’’ti āhaṃsu. Tatra ekaccehi ‘‘amhe ārabbha kathitattā kira so evaṃ karotī’’ti vutte ‘‘tena hi bhaṇe etū’’ti vadiṃsu. So gantvā licchavī disvā ‘‘kimāgatatthā’’ti pucchito taṃ pavattiṃ ārocesi. Licchavino ‘‘appamattakena nāma evaṃ garuṃ daṇḍaṃ kātuṃ na yutta’’nti vatvā ‘‘kiṃ te tatra ṭhānantara’’nti pucchiṃsu. Vinicchayamahāmaccohamasmīti. Tadeva te ṭhānantaraṃ hotūti. So suṭṭhutaraṃ vinicchayaṃ karoti. Rājakumārā tassa santike sippaṃ uggaṇhanti. So patiṭṭhitaguṇo hutvā ekadivasaṃ ekaṃ licchaviṃ gahetvā ekamantaṃ gantvā ‘‘dārakā kasantī’’ti pucchi. Āma, kasanti. Dve goṇe yojetvāti. Āma, dve goṇe yojetvāti. Ettakaṃ vatvā nivatto. Tato tamañño ‘‘kiṃ ācariyo āhā’’ti pucchitvā tena vuttaṃ – asaddahanto ‘‘na meso yathābhūtaṃ kathetī’’ti tena saddhiṃ bhijji.
බ්රාහ්මණො අපරම්පි එකදිවසං එකං ලිච්ඡවිං එකමන්තං නෙත්වා ‘‘කෙන බ්යඤ්ජනෙන භුත්තොසී’’ති පුච්ඡිත්වා නිවත්තො. තම්පි අඤ්ඤො පුච්ඡිත්වා අසද්දහන්තො තථෙව භිජ්ජි. බ්රාහ්මණො අපරම්පි දිවසං එකං ලිච්ඡවිං එකමන්තං නෙත්වා ‘‘අතිදුග්ගතොසි කිරා’’ති පුච්ඡි. කො එවමාහාති . අසුකො නාම ලිච්ඡවීති. අපරම්පි එකමන්තං නෙත්වා ‘‘ත්වං කිර භීරුජාතිකො’’ති පුච්ඡි. කො එවමාහාති? අසුකො නාම ලිච්ඡවීති. එවං අඤ්ඤෙන අකථිතමෙව අඤ්ඤස්ස කථෙන්තො තීහි සංවච්ඡරෙහි තෙ රාජානො අඤ්ඤමඤ්ඤං භින්දිත්වා යථා ද්වෙ එකමග්ගෙන න ගච්ඡන්ති, තථා කත්වා සන්නිපාතභෙරිං චරාපෙසි. ලිච්ඡවිනො ‘‘ඉස්සරා සන්නිපතන්තු, සූරා සන්නිපතන්තූ’’ති වත්වා න සන්නිපතිංසු. බ්රාහ්මණො ‘‘අයං දානි කාලො, සීඝං ආගච්ඡතූ’’ති රඤ්ඤො සාසනං පෙසෙති. රාජා සුත්වාව බලභෙරිං චරාපෙත්වා නික්ඛමි. වෙසාලිකා සුත්වා ‘‘රඤ්ඤො ගඞ්ගං උත්තරිතුං න දස්සාමා’’ති භෙරිං චරාපෙසුං. තෙ සුත්වා ‘‘ගච්ඡන්තු සූරරාජානො’’තිආදීනි වත්වා න සන්නිපතිංසු. ‘‘නගරප්පවෙසනං න දස්සාම, ද්වාරානි පිදහිස්සාමා’’ති භෙරිං චරාපෙසුං. එකොපි න සන්නිපති. යථාවිවටෙහි ද්වාරෙහි පවිසිත්වා සබ්බෙ අනයබ්යසනං පාපෙත්වා ගතො. තං සන්ධායෙතං වුත්තං – ‘‘රාජාපි තමෙව පෙසෙත්වා සබ්බෙපි භින්දිත්වා ගන්ත්වා අනයබ්යසනං පාපෙසී’’ති.
Brāhmaṇo aparampi ekadivasaṃ ekaṃ licchaviṃ ekamantaṃ netvā ‘‘kena byañjanena bhuttosī’’ti pucchitvā nivatto. Tampi añño pucchitvā asaddahanto tatheva bhijji. Brāhmaṇo aparampi divasaṃ ekaṃ licchaviṃ ekamantaṃ netvā ‘‘atiduggatosi kirā’’ti pucchi. Ko evamāhāti . Asuko nāma licchavīti. Aparampi ekamantaṃ netvā ‘‘tvaṃ kira bhīrujātiko’’ti pucchi. Ko evamāhāti? Asuko nāma licchavīti. Evaṃ aññena akathitameva aññassa kathento tīhi saṃvaccharehi te rājāno aññamaññaṃ bhinditvā yathā dve ekamaggena na gacchanti, tathā katvā sannipātabheriṃ carāpesi. Licchavino ‘‘issarā sannipatantu, sūrā sannipatantū’’ti vatvā na sannipatiṃsu. Brāhmaṇo ‘‘ayaṃ dāni kālo, sīghaṃ āgacchatū’’ti rañño sāsanaṃ peseti. Rājā sutvāva balabheriṃ carāpetvā nikkhami. Vesālikā sutvā ‘‘rañño gaṅgaṃ uttarituṃ na dassāmā’’ti bheriṃ carāpesuṃ. Te sutvā ‘‘gacchantu sūrarājāno’’tiādīni vatvā na sannipatiṃsu. ‘‘Nagarappavesanaṃ na dassāma, dvārāni pidahissāmā’’ti bheriṃ carāpesuṃ. Ekopi na sannipati. Yathāvivaṭehi dvārehi pavisitvā sabbe anayabyasanaṃ pāpetvā gato. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘rājāpi tameva pesetvā sabbepi bhinditvā gantvā anayabyasanaṃ pāpesī’’ti.
වස්සකාරසුත්තවණ්ණනා නිට්ඨිතා.
Vassakārasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / අඞ්ගුත්තරනිකාය • Aṅguttaranikāya / 2. වස්සකාරසුත්තං • 2. Vassakārasuttaṃ
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්තපිටක (අට්ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / අඞ්ගුත්තරනිකාය (අට්ඨකථා) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / 2. වස්සකාරසුත්තවණ්ණනා • 2. Vassakārasuttavaṇṇanā