| Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ཨངྒུཏྟརནིཀཱཡ (ཊཱིཀཱ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
༢. ཝསྶཀཱརསུཏྟཝཎྞནཱ
2. Vassakārasuttavaṇṇanā
༢༢. དུཏིཡེ ཨབྷིཡཱཏུཀཱམོཏི ཨེཏྠ ཨབྷི-སདྡོ ཨབྷིབྷཝནཏྠོ ‘‘ཨནབྷིཝིདིཏུ’’ནྟིཨཱདཱིསུ ཝིཡཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨབྷིབྷཝནཏྠཱཡ ཡཱཏུཀཱམོ’’ཏི། ཝཛྫིརཱཛཱནོཏི ‘‘ཝཛྫེཏབྦཱ ཨིམེ’’ཏི ཨཱདིཏོ པཝཏྟཾ ཝཙནཾ ཨུཔཱདཱཡ ཝཛྫཱིཏི ལདྡྷནཱམཱ རཱཛཱནོ, ཝཛྫིརཊྛསྶ ཝཱ རཱཛཱནོ ཝཛྫིརཱཛཱནོ། རཊྛསྶ པན ཝཛྫིསམཉྙཱ ཏནྣིཝཱསིརཱཛཀུམཱརཝསེན ཝེདིཏབྦཱ། རཱཛིདྡྷིཡཱཏི རཱཛབྷཱཝཱནུགཏེན པབྷཱཝེན། སོ པན པབྷཱཝོ ནེསཾ གཎརཱཛཱནཾ མིཐོ སཱམགྒིཡཱ ལོཀེ པཱཀཊོ། ཙིརཊྛཱཡཱི ཙ ཨཧོསཱིཏི ‘‘སམགྒབྷཱཝཾ ཀཐེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཨནུ ཨནུ ཏཾསམངྒིནོ བྷཱཝེཏི ཝཌྜྷེཏཱིཏི ཨནུབྷཱཝོ, ཨནུབྷཱཝོ ཨེཝ ཨཱནུབྷཱཝོ, པཏཱཔོ། སོ པན ནེསཾ པཏཱཔོ ཧཏྠིཨསྶཱདིཝཱཧནསམྤཏྟིཡཱ ཏཏྠ ཙ སུབྷིཀྑིཏབྷཱཝེན ལོཀེ པཱཀཊོ ཛཱཏོཏི ‘‘ཨེཏེན…པེ॰… ཀཐེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཏཱལ༹ཙྪིགྒལེ༹ནཱཏི ཀུཉྩིཀཱཚིདྡེན། ཨསནནྟི སརཾ། ཨཏིཔཱཏཡིསྶནྟཱིཏི ཨཏིཀྐཱམེནྟི། པོངྑཱནུཔོངྑནྟི པོངྑསྶ ཨནུཔོངྑཾ, པུརིམསརསྶ པོངྑཔདཱནུགཏཔོངྑཾ ཨིཏརཾ སརཾ ཀཏྭཱཏི ཨཏྠོ། ཨཝིརཱདྷིཏནྟི ཨཝིརཛ྄ཛྷིཏཾ། ཨུཙྪིནྡིསྶཱམཱིཏི ཨུམྨཱུལནཝསེན ཀུལསནྟཏིཾ ཚིནྡིསྶཱམི། ཨཡནཾ ཝཌྜྷནཾ ཨཡོ, ཏཔྤཊིཔཀྑེན ཨནཡོཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཝཌྜྷི’’ནྟི། ཉཱཏཱིནཾ བྱསནཾ ཝིནཱསོ ཉཱཏིབྱསནཾ།
22. Dutiye abhiyātukāmoti ettha abhi-saddo abhibhavanattho ‘‘anabhividitu’’ntiādīsu viyāti āha ‘‘abhibhavanatthāya yātukāmo’’ti. Vajjirājānoti ‘‘vajjetabbā ime’’ti ādito pavattaṃ vacanaṃ upādāya vajjīti laddhanāmā rājāno, vajjiraṭṭhassa vā rājāno vajjirājāno. Raṭṭhassa pana vajjisamaññā tannivāsirājakumāravasena veditabbā. Rājiddhiyāti rājabhāvānugatena pabhāvena. So pana pabhāvo nesaṃ gaṇarājānaṃ mitho sāmaggiyā loke pākaṭo. Ciraṭṭhāyī ca ahosīti ‘‘samaggabhāvaṃ kathetī’’ti vuttaṃ. Anu anu taṃsamaṅgino bhāveti vaḍḍhetīti anubhāvo, anubhāvo eva ānubhāvo, patāpo. So pana nesaṃ patāpo hatthiassādivāhanasampattiyā tattha ca subhikkhitabhāvena loke pākaṭo jātoti ‘‘etena…pe… kathetī’’ti vuttaṃ. Tāḷacchiggaḷenāti kuñcikāchiddena. Asananti saraṃ. Atipātayissantīti atikkāmenti. Poṅkhānupoṅkhanti poṅkhassa anupoṅkhaṃ, purimasarassa poṅkhapadānugatapoṅkhaṃ itaraṃ saraṃ katvāti attho. Avirādhitanti avirajjhitaṃ. Ucchindissāmīti ummūlanavasena kulasantatiṃ chindissāmi. Ayanaṃ vaḍḍhanaṃ ayo, tappaṭipakkhena anayoti āha ‘‘avaḍḍhi’’nti. Ñātīnaṃ byasanaṃ vināso ñātibyasanaṃ.
གངྒཱཡཱཏི གངྒཱསམཱིཔེ། པཊྚནགཱམནྟི སཀཊཔཊྚནགཱམཾ། ཏཏྲཱཏི ཏསྨིཾ པཊྚནེ། བལཝཱགྷཱཏཛཱཏོཏི ཨུཔྤནྣབལཝཀོདྷོ། མེཏི མཡ྄ཧཾ། གཏེནཱཏི གམནེན། སཱིཏཾ ཝཱ ཨུཎྷཾ ཝཱ ནཏྠི ཏཱཡ ཝེལཱཡ། ཨབྷིམུཁཾ ཡུདྡྷེནཱཏི ཨབྷིམུཁཾ ཨུཛུཀམེཝ སངྒཱམཀརཎེན། ཨུཔལཱཔནཾ སཱམཾ དཱནཉྩཱཏི དསྶེཏུཾ ‘‘ཨལ’’ནྟིཨཱདི ཝུཏྟཾ། བྷེདོཔི ཨིདྷ ཨུཔཱཡོ ཨེཝཱཏི ཝུཏྟཾ ‘‘ཨཉྙཏྲ མིཐུབྷེདཱ’’ཏི། ཡུདྡྷསྶ པན ཨནུཔཱཡཏཱ པགེཝ པཀཱསིཏཱ། ཨིདནྟི ‘‘ཨཉྙཏྲ ཨུཔལཱཔནཱཡ ཨཉྙཏྲ མིཐུབྷེདཱ’’ཏི ཨིདཾ ཝཙནཾ། ཀཐཱཡ ནཡཾ ལབྷིཏྭཱཏི ‘‘ཡཱཝཀཱིཝཉྩ …པེ॰… པརིཧཱནཱི’’ཏི ཨིམཱཡ བྷགཝཏོ ཀཐཱཡ ཨུཔཱཡཾ ལབྷིཏྭཱ། ཨནུཀམྤཱཡཱཏི ཝཛྫིརཱཛེསུ ཨནུགྒཧེན།
Gaṅgāyāti gaṅgāsamīpe. Paṭṭanagāmanti sakaṭapaṭṭanagāmaṃ. Tatrāti tasmiṃ paṭṭane. Balavāghātajātoti uppannabalavakodho. Meti mayhaṃ. Gatenāti gamanena. Sītaṃ vā uṇhaṃ vā natthi tāya velāya. Abhimukhaṃ yuddhenāti abhimukhaṃ ujukameva saṅgāmakaraṇena. Upalāpanaṃ sāmaṃ dānañcāti dassetuṃ ‘‘ala’’ntiādi vuttaṃ. Bhedopi idha upāyo evāti vuttaṃ ‘‘aññatra mithubhedā’’ti. Yuddhassa pana anupāyatā pageva pakāsitā. Idanti ‘‘aññatra upalāpanāya aññatra mithubhedā’’ti idaṃ vacanaṃ. Kathāya nayaṃ labhitvāti ‘‘yāvakīvañca …pe… parihānī’’ti imāya bhagavato kathāya upāyaṃ labhitvā. Anukampāyāti vajjirājesu anuggahena.
རཱཛཱཔི ཏམེཝ པེསེཏྭཱ སབྦེ…པེ॰… པཱཔེསཱིཏི རཱཛཱ ཏཾ ཨཏྟནོ སནྟིཀཾ ཨཱགཏཾ ‘‘ཀིཾ, ཨཱཙརིཡ, བྷགཝཱ ཨཝཙཱ’’ཏི པུཙྪི། སོ ‘‘ཡཐཱ བྷོ སམཎསྶ གོཏམསྶ ཝཙནཾ ན སཀྐཱ ཝཛྫཱི ཀེནཙི གཧེཏུཾ, ཨཔིཙ ཨུཔལཱཔནཱཡ ཝཱ མིཐུབྷེདེན ཝཱ སཀྐཱ’’ཏི ཨཱཧ། ཏཏོ ནཾ རཱཛཱ ‘‘ཨུཔལཱཔནཱཡ ཨམྷཱཀཾ ཧཏྠིཨསྶཱདཡོ ནསྶིསྶནྟི, བྷེདེནེཝ ཏེ གཧེསྶཱམི, ཀིཾ ཀརོམཱ’’ཏི པུཙྪི། ཏེན ཧི, མཧཱརཱཛ, ཏུམྷེ ཝཛྫཱི ཨཱརབྦྷ པརིསཏི ཀཐཾ སམུཊྛཱཔེཐ, ཏཏོ ཨཧཾ ‘‘ཀིཾ ཏེ, མཧཱརཱཛ, ཏེཧི, ཨཏྟནོ སནྟཀེན ཀསིཝཎིཛྫཱདཱིནི ཀཏྭཱ ཛཱིཝནྟུ ཨེཏེ རཱཛཱནོ’’ཏི ཝཏྭཱ པཀྐམིསྶཱམི། ཏཏོ ཏུམྷེ ‘‘ཀིཾ ནུ, བྷོ, ཨེས བྲཱཧྨཎོ ཝཛྫཱི ཨཱརབྦྷ པཝཏྟཾ ཀཐཾ པཊིབཱཧཏཱི’’ཏི ཝདེཡྻཱཐ། དིཝསབྷཱགེ ཙཱཧཾ ཏེསཾ པཎྞཱཀཱརཾ པེསེསྶཱམི, ཏམྤི གཱཧཱཔེཏྭཱ ཏུམྷེཔི མམ དོསཾ ཨཱརོཔེཏྭཱ བནྡྷནཏཱལ༹ནཱདཱིནི ཨཀཏྭཱཝ ཀེཝལཾ ཁུརམུཎྜཾ མཾ ཀཏྭཱ ནགརཱ ནཱིཧརཱཔེཐ, ཨཐཱཧཾ ‘‘མཡཱ ཏེ ནགརེ པཱཀཱརོ པརིཁཱ ཙ ཀཱརིཏཱ, ཨཧཾ ཐིརདུབྦལཊྛཱནཉྩ ཨུཏྟཱནགམྦྷཱིརཊྛཱནཉྩ ཛཱནཱམི, ན ཙིརསྶཾ དཱནི ཏཾ ཨུཛུཾ ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཝཀྑཱམི། ཏཾ སུཏྭཱ ཏུམྷེ ‘‘གཙྪཏཱུ’’ཏི ཝདེཡྻཱཐཱཏི། རཱཛཱ སབྦཾ ཨཀཱསི།
Rājāpi tameva pesetvā sabbe…pe… pāpesīti rājā taṃ attano santikaṃ āgataṃ ‘‘kiṃ, ācariya, bhagavā avacā’’ti pucchi. So ‘‘yathā bho samaṇassa gotamassa vacanaṃ na sakkā vajjī kenaci gahetuṃ, apica upalāpanāya vā mithubhedena vā sakkā’’ti āha. Tato naṃ rājā ‘‘upalāpanāya amhākaṃ hatthiassādayo nassissanti, bhedeneva te gahessāmi, kiṃ karomā’’ti pucchi. Tena hi, mahārāja, tumhe vajjī ārabbha parisati kathaṃ samuṭṭhāpetha, tato ahaṃ ‘‘kiṃ te, mahārāja, tehi, attano santakena kasivaṇijjādīni katvā jīvantu ete rājāno’’ti vatvā pakkamissāmi. Tato tumhe ‘‘kiṃ nu, bho, esa brāhmaṇo vajjī ārabbha pavattaṃ kathaṃ paṭibāhatī’’ti vadeyyātha. Divasabhāge cāhaṃ tesaṃ paṇṇākāraṃ pesessāmi, tampi gāhāpetvā tumhepi mama dosaṃ āropetvā bandhanatāḷanādīni akatvāva kevalaṃ khuramuṇḍaṃ maṃ katvā nagarā nīharāpetha, athāhaṃ ‘‘mayā te nagare pākāro parikhā ca kāritā, ahaṃ thiradubbalaṭṭhānañca uttānagambhīraṭṭhānañca jānāmi, na cirassaṃ dāni taṃ ujuṃ karissāmī’’ti vakkhāmi. Taṃ sutvā tumhe ‘‘gacchatū’’ti vadeyyāthāti. Rājā sabbaṃ akāsi.
ལིཙྪཝཱི ཏསྶ ནིཀྑམནཾ སུཏྭཱ ‘‘སཋོ བྲཱཧྨཎོ, མཱ ཏསྶ གངྒཾ ཨུཏྟཱརེཏུཾ ཨདཏྠཱ’’ཏི ཨཱཧཾསུ། ཏཏྲ ཨེཀཙྩེཧི ‘‘ཨམྷེ ཨཱརབྦྷ ཀཐིཏཏྟཱ ཀིར སོ ཨེཝཾ ཀརོཏཱི’’ཏི ཝུཏྟེ ‘‘ཏེན ཧི བྷཎེ ཨེཏཱུ’’ཏི ཝདིཾསུ། སོ གནྟྭཱ ལིཙྪཝཱི དིསྭཱ ‘‘ཀིམཱགཏཏྠཱ’’ཏི པུཙྪིཏོ ཏཾ པཝཏྟིཾ ཨཱརོཙེསི། ལིཙྪཝིནོ ‘‘ཨཔྤམཏྟཀེན ནཱམ ཨེཝཾ གརུཾ དཎྜཾ ཀཱཏུཾ ན ཡུཏྟ’’ནྟི ཝཏྭཱ ‘‘ཀིཾ ཏེ ཏཏྲ ཋཱནནྟར’’ནྟི པུཙྪིཾསུ། ཝིནིཙྪཡམཧཱམཙྩོཧམསྨཱིཏི། ཏདེཝ ཏེ ཋཱནནྟརཾ ཧོཏཱུཏི། སོ སུཊྛུཏརཾ ཝིནིཙྪཡཾ ཀརོཏི། རཱཛཀུམཱརཱ ཏསྶ སནྟིཀེ སིཔྤཾ ཨུགྒཎྷནྟི། སོ པཏིཊྛིཏགུཎོ ཧུཏྭཱ ཨེཀདིཝསཾ ཨེཀཾ ལིཙྪཝིཾ གཧེཏྭཱ ཨེཀམནྟཾ གནྟྭཱ ‘‘དཱརཀཱ ཀསནྟཱི’’ཏི པུཙྪི། ཨཱམ, ཀསནྟི། དྭེ གོཎེ ཡོཛེཏྭཱཏི། ཨཱམ, དྭེ གོཎེ ཡོཛེཏྭཱཏི། ཨེཏྟཀཾ ཝཏྭཱ ནིཝཏྟོ། ཏཏོ ཏམཉྙོ ‘‘ཀིཾ ཨཱཙརིཡོ ཨཱཧཱ’’ཏི པུཙྪིཏྭཱ ཏེན ཝུཏྟཾ – ཨསདྡཧནྟོ ‘‘ན མེསོ ཡཐཱབྷཱུཏཾ ཀཐེཏཱི’’ཏི ཏེན སདྡྷིཾ བྷིཛྫི།
Licchavī tassa nikkhamanaṃ sutvā ‘‘saṭho brāhmaṇo, mā tassa gaṅgaṃ uttāretuṃ adatthā’’ti āhaṃsu. Tatra ekaccehi ‘‘amhe ārabbha kathitattā kira so evaṃ karotī’’ti vutte ‘‘tena hi bhaṇe etū’’ti vadiṃsu. So gantvā licchavī disvā ‘‘kimāgatatthā’’ti pucchito taṃ pavattiṃ ārocesi. Licchavino ‘‘appamattakena nāma evaṃ garuṃ daṇḍaṃ kātuṃ na yutta’’nti vatvā ‘‘kiṃ te tatra ṭhānantara’’nti pucchiṃsu. Vinicchayamahāmaccohamasmīti. Tadeva te ṭhānantaraṃ hotūti. So suṭṭhutaraṃ vinicchayaṃ karoti. Rājakumārā tassa santike sippaṃ uggaṇhanti. So patiṭṭhitaguṇo hutvā ekadivasaṃ ekaṃ licchaviṃ gahetvā ekamantaṃ gantvā ‘‘dārakā kasantī’’ti pucchi. Āma, kasanti. Dve goṇe yojetvāti. Āma, dve goṇe yojetvāti. Ettakaṃ vatvā nivatto. Tato tamañño ‘‘kiṃ ācariyo āhā’’ti pucchitvā tena vuttaṃ – asaddahanto ‘‘na meso yathābhūtaṃ kathetī’’ti tena saddhiṃ bhijji.
བྲཱཧྨཎོ ཨཔརམྤི ཨེཀདིཝསཾ ཨེཀཾ ལིཙྪཝིཾ ཨེཀམནྟཾ ནེཏྭཱ ‘‘ཀེན བྱཉྫནེན བྷུཏྟོསཱི’’ཏི པུཙྪིཏྭཱ ནིཝཏྟོ། ཏམྤི ཨཉྙོ པུཙྪིཏྭཱ ཨསདྡཧནྟོ ཏཐེཝ བྷིཛྫི། བྲཱཧྨཎོ ཨཔརམྤི དིཝསཾ ཨེཀཾ ལིཙྪཝིཾ ཨེཀམནྟཾ ནེཏྭཱ ‘‘ཨཏིདུགྒཏོསི ཀིརཱ’’ཏི པུཙྪི། ཀོ ཨེཝམཱཧཱཏི ། ཨསུཀོ ནཱམ ལིཙྪཝཱིཏི། ཨཔརམྤི ཨེཀམནྟཾ ནེཏྭཱ ‘‘ཏྭཾ ཀིར བྷཱིརུཛཱཏིཀོ’’ཏི པུཙྪི། ཀོ ཨེཝམཱཧཱཏི? ཨསུཀོ ནཱམ ལིཙྪཝཱིཏི། ཨེཝཾ ཨཉྙེན ཨཀཐིཏམེཝ ཨཉྙསྶ ཀཐེནྟོ ཏཱིཧི སཾཝཙྪརེཧི ཏེ རཱཛཱནོ ཨཉྙམཉྙཾ བྷིནྡིཏྭཱ ཡཐཱ དྭེ ཨེཀམགྒེན ན གཙྪནྟི, ཏཐཱ ཀཏྭཱ སནྣིཔཱཏབྷེརིཾ ཙརཱཔེསི། ལིཙྪཝིནོ ‘‘ཨིསྶརཱ སནྣིཔཏནྟུ, སཱུརཱ སནྣིཔཏནྟཱུ’’ཏི ཝཏྭཱ ན སནྣིཔཏིཾསུ། བྲཱཧྨཎོ ‘‘ཨཡཾ དཱནི ཀཱལོ, སཱིགྷཾ ཨཱགཙྪཏཱུ’’ཏི རཉྙོ སཱསནཾ པེསེཏི། རཱཛཱ སུཏྭཱཝ བལབྷེརིཾ ཙརཱཔེཏྭཱ ནིཀྑམི། ཝེསཱལིཀཱ སུཏྭཱ ‘‘རཉྙོ གངྒཾ ཨུཏྟརིཏུཾ ན དསྶཱམཱ’’ཏི བྷེརིཾ ཙརཱཔེསུཾ། ཏེ སུཏྭཱ ‘‘གཙྪནྟུ སཱུརརཱཛཱནོ’’ཏིཨཱདཱིནི ཝཏྭཱ ན སནྣིཔཏིཾསུ། ‘‘ནགརཔྤཝེསནཾ ན དསྶཱམ, དྭཱརཱནི པིདཧིསྶཱམཱ’’ཏི བྷེརིཾ ཙརཱཔེསུཾ། ཨེཀོཔི ན སནྣིཔཏི། ཡཐཱཝིཝཊེཧི དྭཱརེཧི པཝིསིཏྭཱ སབྦེ ཨནཡབྱསནཾ པཱཔེཏྭཱ གཏོ། ཏཾ སནྡྷཱཡེཏཾ ཝུཏྟཾ – ‘‘རཱཛཱཔི ཏམེཝ པེསེཏྭཱ སབྦེཔི བྷིནྡིཏྭཱ གནྟྭཱ ཨནཡབྱསནཾ པཱཔེསཱི’’ཏི།
Brāhmaṇo aparampi ekadivasaṃ ekaṃ licchaviṃ ekamantaṃ netvā ‘‘kena byañjanena bhuttosī’’ti pucchitvā nivatto. Tampi añño pucchitvā asaddahanto tatheva bhijji. Brāhmaṇo aparampi divasaṃ ekaṃ licchaviṃ ekamantaṃ netvā ‘‘atiduggatosi kirā’’ti pucchi. Ko evamāhāti . Asuko nāma licchavīti. Aparampi ekamantaṃ netvā ‘‘tvaṃ kira bhīrujātiko’’ti pucchi. Ko evamāhāti? Asuko nāma licchavīti. Evaṃ aññena akathitameva aññassa kathento tīhi saṃvaccharehi te rājāno aññamaññaṃ bhinditvā yathā dve ekamaggena na gacchanti, tathā katvā sannipātabheriṃ carāpesi. Licchavino ‘‘issarā sannipatantu, sūrā sannipatantū’’ti vatvā na sannipatiṃsu. Brāhmaṇo ‘‘ayaṃ dāni kālo, sīghaṃ āgacchatū’’ti rañño sāsanaṃ peseti. Rājā sutvāva balabheriṃ carāpetvā nikkhami. Vesālikā sutvā ‘‘rañño gaṅgaṃ uttarituṃ na dassāmā’’ti bheriṃ carāpesuṃ. Te sutvā ‘‘gacchantu sūrarājāno’’tiādīni vatvā na sannipatiṃsu. ‘‘Nagarappavesanaṃ na dassāma, dvārāni pidahissāmā’’ti bheriṃ carāpesuṃ. Ekopi na sannipati. Yathāvivaṭehi dvārehi pavisitvā sabbe anayabyasanaṃ pāpetvā gato. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘rājāpi tameva pesetvā sabbepi bhinditvā gantvā anayabyasanaṃ pāpesī’’ti.
ཝསྶཀཱརསུཏྟཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Vassakārasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ཏིཔིཊཀ (མཱུལ) • Tipiṭaka (Mūla) / སུཏྟཔིཊཀ • Suttapiṭaka / ཨངྒུཏྟརནིཀཱཡ • Aṅguttaranikāya / ༢. ཝསྶཀཱརསུཏྟཾ • 2. Vassakārasuttaṃ
ཨཊྛཀཐཱ • Aṭṭhakathā / སུཏྟཔིཊཀ (ཨཊྛཀཐཱ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ཨངྒུཏྟརནིཀཱཡ (ཨཊྛཀཐཱ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ༢. ཝསྶཀཱརསུཏྟཝཎྞནཱ • 2. Vassakārasuttavaṇṇanā
