| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
४. वस्सिकसाटिकसिक्खापदवण्णना
4. Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā
६२६. तेन समयेनाति वस्सिकसाटिकसिक्खापदं। तत्थ वस्सिकसाटिका अनुञ्ञाताति चीवरक्खन्धके विसाखावत्थुस्मिं (महाव॰ ३४९ आदयो) अनुञ्ञाता। पटिकच्चेवाति पुरेयेव।
626.Tena samayenāti vassikasāṭikasikkhāpadaṃ. Tattha vassikasāṭikā anuññātāti cīvarakkhandhake visākhāvatthusmiṃ (mahāva. 349 ādayo) anuññātā. Paṭikaccevāti pureyeva.
६२७. मासो सेसो गिम्हानन्ति चतुन्नं गिम्हमासानं एको पच्छिममासो सेसो। कत्वाति सिब्बनरजनकप्पपरियोसानेन निट्ठपेत्वा। करोन्तेन च एकमेव कत्वा समये अधिट्ठातब्बं, द्वे अधिट्ठातुं न वट्टन्ति।
627.Māso seso gimhānanti catunnaṃ gimhamāsānaṃ eko pacchimamāso seso. Katvāti sibbanarajanakappapariyosānena niṭṭhapetvā. Karontena ca ekameva katvā samaye adhiṭṭhātabbaṃ, dve adhiṭṭhātuṃ na vaṭṭanti.
अतिरेकमासे सेसे गिम्हानेति गिम्हाननामके अतिरेकमासे सेसे।
Atirekamāse sese gimhāneti gimhānanāmake atirekamāse sese.
अतिरेकद्धमासे सेसे गिम्हाने कत्वा निवासेतीति एत्थ पन ठत्वा वस्सिकसाटिकाय परियेसनक्खेत्तं करणक्खेत्तं निवासनक्खेत्तं अधिट्ठानक्खेत्तन्ति चतुब्बिधं खेत्तं, कुच्छिसमयो पिट्ठिसमयोति दुविधो समयो, पिट्ठिसमयचतुक्कं कुच्छिसमयचतुक्कन्ति द्वे चतुक्कानि च वेदितब्बानि।
Atirekaddhamāsesese gimhāne katvā nivāsetīti ettha pana ṭhatvā vassikasāṭikāya pariyesanakkhettaṃ karaṇakkhettaṃ nivāsanakkhettaṃ adhiṭṭhānakkhettanti catubbidhaṃ khettaṃ, kucchisamayo piṭṭhisamayoti duvidho samayo, piṭṭhisamayacatukkaṃ kucchisamayacatukkanti dve catukkāni ca veditabbāni.
तत्थ जेट्ठमूलपुण्णमासिया पच्छिमपाटिपददिवसतो पट्ठाय याव काळपक्खुपोसथा, अयमेको अद्धमासो परियेसनक्खेत्तञ्चेव करणक्खेत्तञ्च। एतस्मिञ्हि अन्तरे वस्सिकसाटिकं अलद्धं परियेसितुं लद्धं कातुञ्च वट्टति, निवासेतुं अधिट्ठातुञ्च न वट्टति। काळपक्खुपोसथस्स पच्छिमपाटिपददिवसतो पट्ठाय याव आसाळ्हीपुण्णमा, अयमेको अद्धमासो परियेसनकरणनिवासनानं तिण्णम्पि खेत्तं। एतस्मिञ्हि अन्तरे परियेसितुं कातुं निवासेतुञ्च वट्टति, अधिट्ठातुंयेव न वट्टति। आसाळ्हीपुण्णमासिया पच्छिमपाटिपददिवसतो पट्ठाय याव कत्तिकपुण्णमा, इमे चत्तारो मासा परियेसनकरणनिवासनाधिट्ठानानं चतुन्नं खेत्तं। एतस्मिञ्हि अन्तरे अलद्धं परियेसितुं लद्धं कातुं निवासेतुं अधिट्ठातुञ्च वट्टति। इदं ताव चतुब्बिधं खेत्तं वेदितब्बं।
Tattha jeṭṭhamūlapuṇṇamāsiyā pacchimapāṭipadadivasato paṭṭhāya yāva kāḷapakkhuposathā, ayameko addhamāso pariyesanakkhettañceva karaṇakkhettañca. Etasmiñhi antare vassikasāṭikaṃ aladdhaṃ pariyesituṃ laddhaṃ kātuñca vaṭṭati, nivāsetuṃ adhiṭṭhātuñca na vaṭṭati. Kāḷapakkhuposathassa pacchimapāṭipadadivasato paṭṭhāya yāva āsāḷhīpuṇṇamā, ayameko addhamāso pariyesanakaraṇanivāsanānaṃ tiṇṇampi khettaṃ. Etasmiñhi antare pariyesituṃ kātuṃ nivāsetuñca vaṭṭati, adhiṭṭhātuṃyeva na vaṭṭati. Āsāḷhīpuṇṇamāsiyā pacchimapāṭipadadivasato paṭṭhāya yāva kattikapuṇṇamā, ime cattāro māsā pariyesanakaraṇanivāsanādhiṭṭhānānaṃ catunnaṃ khettaṃ. Etasmiñhi antare aladdhaṃ pariyesituṃ laddhaṃ kātuṃ nivāsetuṃ adhiṭṭhātuñca vaṭṭati. Idaṃ tāva catubbidhaṃ khettaṃ veditabbaṃ.
कत्तिकपुण्णमासिया पन पच्छिमपाटिपददिवसतो पट्ठाय याव जेट्ठमूलपुण्णमा, इमे सत्त मासा पिट्ठिसमयो नाम। एतस्मिञ्हि अन्तरे ‘‘कालो वस्सिकसाटिकाया’’तिआदिना नयेन सतुप्पादं कत्वा अञ्ञातकअप्पवारितट्ठानतो वस्सिकसाटिकचीवरं निप्फादेन्तस्स इमिना सिक्खापदेन निस्सग्गियं पाचित्तियं। ‘‘देथ मे वस्सिकसाटिकचीवर’’न्तिआदिना नयेन विञ्ञत्तिं कत्वा निप्फादेन्तस्स अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदेन निस्सग्गियं पाचित्तियं। वुत्तनयेनेव सतुप्पादं कत्वा ञातकपवारितट्ठानतो निप्फादेन्तस्स इमिनाव सिक्खापदेन निस्सग्गियं पाचित्तियं । विञ्ञत्तिं कत्वा निप्फादेन्तस्स अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदेन अनापत्ति। वुत्तञ्हेतं परिवारे –
Kattikapuṇṇamāsiyā pana pacchimapāṭipadadivasato paṭṭhāya yāva jeṭṭhamūlapuṇṇamā, ime satta māsā piṭṭhisamayo nāma. Etasmiñhi antare ‘‘kālo vassikasāṭikāyā’’tiādinā nayena satuppādaṃ katvā aññātakaappavāritaṭṭhānato vassikasāṭikacīvaraṃ nipphādentassa iminā sikkhāpadena nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. ‘‘Detha me vassikasāṭikacīvara’’ntiādinā nayena viññattiṃ katvā nipphādentassa aññātakaviññattisikkhāpadena nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Vuttanayeneva satuppādaṃ katvā ñātakapavāritaṭṭhānato nipphādentassa imināva sikkhāpadena nissaggiyaṃ pācittiyaṃ . Viññattiṃ katvā nipphādentassa aññātakaviññattisikkhāpadena anāpatti. Vuttañhetaṃ parivāre –
‘‘मातरं चीवरं याचे, नो च सङ्घे परिणतं।
‘‘Mātaraṃ cīvaraṃ yāce, no ca saṅghe pariṇataṃ;
केनस्स होति आपत्ति, अनापत्ति च ञातके।
Kenassa hoti āpatti, anāpatti ca ñātake;
पञ्हा मेसा कुसलेहि चिन्तिता’’ति॥ (परि॰ ४८१)।
Pañhā mesā kusalehi cintitā’’ti. (pari. 481);
अयञ्हि पञ्हो इममत्थं सन्धाय वुत्तोति। एवं पिट्ठिसमयचतुक्कं वेदितब्बं।
Ayañhi pañho imamatthaṃ sandhāya vuttoti. Evaṃ piṭṭhisamayacatukkaṃ veditabbaṃ.
जेट्ठमूलपुण्णमासिया पन पच्छिमपाटिपददिवसतो पट्ठाय याव कत्तिकपुण्णमा, इमे पञ्च मासा कुच्छिसमयो नाम। एतस्मिञ्हि अन्तरे वुत्तनयेन सतुप्पादं कत्वा अञ्ञातकअप्पवारितट्ठानतो वस्सिकसाटिकचीवरं निप्फादेन्तस्स वत्तभेदे दुक्कटं। ये मनुस्सा पुब्बेपि वस्सिकसाटिकचीवरं देन्ति, इमे पन सचेपि अत्तनो अञ्ञातकअप्पवारिता होन्ति, वत्तभेदो नत्थि, तेसु सतुप्पादकरणस्स अनुञ्ञातत्ता। विञ्ञतिं कत्वा निप्फादेन्तस्स अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदेन निस्सग्गियं पाचित्तियं। इदं पन पकतिया वस्सिकसाटिकदायकेसुपि होतियेव। वुत्तनयेनेव सतुप्पादं कत्वा ञातकपवारितट्ठानतो निप्फादेन्तस्स इमिना सिक्खापदेन अनापत्ति। विञ्ञत्तिं कत्वा निप्फादेन्तस्स अञ्ञातकविञ्ञत्तिसिक्खापदेन अनापत्ति। ‘‘न वत्तब्बा देथ मे’’ति इदञ्हि परियेसनकाले अञ्ञातकअप्पवारितेयेव सन्धाय वुत्तं। एवं कुच्छिसमयचतुक्कं वेदितब्बं।
Jeṭṭhamūlapuṇṇamāsiyā pana pacchimapāṭipadadivasato paṭṭhāya yāva kattikapuṇṇamā, ime pañca māsā kucchisamayo nāma. Etasmiñhi antare vuttanayena satuppādaṃ katvā aññātakaappavāritaṭṭhānato vassikasāṭikacīvaraṃ nipphādentassa vattabhede dukkaṭaṃ. Ye manussā pubbepi vassikasāṭikacīvaraṃ denti, ime pana sacepi attano aññātakaappavāritā honti, vattabhedo natthi, tesu satuppādakaraṇassa anuññātattā. Viññatiṃ katvā nipphādentassa aññātakaviññattisikkhāpadena nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Idaṃ pana pakatiyā vassikasāṭikadāyakesupi hotiyeva. Vuttanayeneva satuppādaṃ katvā ñātakapavāritaṭṭhānato nipphādentassa iminā sikkhāpadena anāpatti. Viññattiṃ katvā nipphādentassa aññātakaviññattisikkhāpadena anāpatti. ‘‘Na vattabbā detha me’’ti idañhi pariyesanakāle aññātakaappavāriteyeva sandhāya vuttaṃ. Evaṃ kucchisamayacatukkaṃ veditabbaṃ.
नग्गो कायं ओवस्सापेति, आपत्ति दुक्कटस्साति एत्थ उदकफुसितगणनाय अकत्वा न्हानपरियोसानवसेन पयोगे पयोगे दुक्कटेन कारेतब्बो। सो च खो विवटङ्गणे आकासतो पतितउदकेनेव न्हायन्तो। न्हानकोट्ठकवापिआदीसु घटेहि आसित्तउदकेन वा न्हायन्तस्स अनापत्ति।
Naggo kāyaṃ ovassāpeti, āpatti dukkaṭassāti ettha udakaphusitagaṇanāya akatvā nhānapariyosānavasena payoge payoge dukkaṭena kāretabbo. So ca kho vivaṭaṅgaṇe ākāsato patitaudakeneva nhāyanto. Nhānakoṭṭhakavāpiādīsu ghaṭehi āsittaudakena vā nhāyantassa anāpatti.
वस्सं उक्कड्ढियतीति एत्थ सचे कतपरियेसिताय वस्सिकसाटिकाय गिम्हानं पच्छिम मासं खेपेत्वा पुन वस्सानस्स पठममासं उक्कड्ढित्वा गिम्हानं पच्छिममासमेव करोन्ति, वस्सिकसाटिका धोवित्वा निक्खिपितब्बा। अनधिट्ठिता अविकप्पिता द्वे मासे परिहारं लभति, वस्सूपनायिकदिवसे अधिट्ठातब्बा। सचे सतिसम्मोसेन वा अप्पहोनकभावेन वा अकता होति, ते च द्वे मासे वस्सानस्स च चातुमासन्ति छ मासे परिहारं लभति। सचे पन कत्तिकमासे कथिनं अत्थरीयति, अपरेपि चत्तारो मासे लभति, एवं दस मासा होन्ति। ततो परम्पि सतिया पच्चासाय मूलचीवरं कत्वा ठपेन्तस्स एकमासन्ति एवं एकादस मासे परिहारं लभति। सचे पन एकाहद्वीहादिवसेन याव दसाहानागताय वस्सूपनायिकाय अन्तोवस्से वा लद्धा चेव निट्ठिता च, कदा अधिट्ठातब्बाति एतं अट्ठकथासु न विचारितं। लद्धदिवसतो पट्ठाय अन्तोदसाहे निट्ठिता पन तस्मिंयेव अन्तोदसाहे अधिट्ठातब्बा। दसाहातिक्कमे निट्ठिता तदहेव अधिट्ठातब्बा। दसाहे अप्पहोन्ते चीवरकालं नातिक्कमेतब्बाति अयं नो अत्तनोमति। कस्मा? ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, तिचीवरं अधिट्ठातुं न विकप्पेतुं; वस्सिकसाटिकं वस्सानं चातुमासं अधिट्ठातुं, ततो परं विकप्पेतु’’न्ति (महाव॰ ३५८) हि वुत्तं। तस्मा वस्सूपनायिकतो पुब्बे दसाहातिक्कमेपि अनापत्ति। ‘‘दसाहपरमं अतिरेकचीवरं धारेतब्ब’’न्ति (पारा॰ ४६२) च वुत्तं। तस्मा एकाहद्वीहादिवसेन याव दसाहानागताय वस्सूपनायिकाय अन्तोवस्से वा लद्धा चेव निट्ठिता च वुत्तनयेनेव अन्तोदसाहे वा तदहु वा अधिट्ठातब्बा, दसाहे अप्पहोन्ते चीवरकालं नातिक्कमेतब्बा।
Vassaṃ ukkaḍḍhiyatīti ettha sace katapariyesitāya vassikasāṭikāya gimhānaṃ pacchima māsaṃ khepetvā puna vassānassa paṭhamamāsaṃ ukkaḍḍhitvā gimhānaṃ pacchimamāsameva karonti, vassikasāṭikā dhovitvā nikkhipitabbā. Anadhiṭṭhitā avikappitā dve māse parihāraṃ labhati, vassūpanāyikadivase adhiṭṭhātabbā. Sace satisammosena vā appahonakabhāvena vā akatā hoti, te ca dve māse vassānassa ca cātumāsanti cha māse parihāraṃ labhati. Sace pana kattikamāse kathinaṃ attharīyati, aparepi cattāro māse labhati, evaṃ dasa māsā honti. Tato parampi satiyā paccāsāya mūlacīvaraṃ katvā ṭhapentassa ekamāsanti evaṃ ekādasa māse parihāraṃ labhati. Sace pana ekāhadvīhādivasena yāva dasāhānāgatāya vassūpanāyikāya antovasse vā laddhā ceva niṭṭhitā ca, kadā adhiṭṭhātabbāti etaṃ aṭṭhakathāsu na vicāritaṃ. Laddhadivasato paṭṭhāya antodasāhe niṭṭhitā pana tasmiṃyeva antodasāhe adhiṭṭhātabbā. Dasāhātikkame niṭṭhitā tadaheva adhiṭṭhātabbā. Dasāhe appahonte cīvarakālaṃ nātikkametabbāti ayaṃ no attanomati. Kasmā? ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ticīvaraṃ adhiṭṭhātuṃ na vikappetuṃ; vassikasāṭikaṃ vassānaṃ cātumāsaṃ adhiṭṭhātuṃ, tato paraṃ vikappetu’’nti (mahāva. 358) hi vuttaṃ. Tasmā vassūpanāyikato pubbe dasāhātikkamepi anāpatti. ‘‘Dasāhaparamaṃ atirekacīvaraṃ dhāretabba’’nti (pārā. 462) ca vuttaṃ. Tasmā ekāhadvīhādivasena yāva dasāhānāgatāya vassūpanāyikāya antovasse vā laddhā ceva niṭṭhitā ca vuttanayeneva antodasāhe vā tadahu vā adhiṭṭhātabbā, dasāhe appahonte cīvarakālaṃ nātikkametabbā.
तत्थ सिया ‘‘वस्सानं चातुमासं अधिट्ठातु’’न्ति वचनतो ‘‘चातुमासब्भन्तरे यदा वा तदा वा अधिट्ठातुं वट्टती’’ति। यदि एवं, ‘‘कण्डुप्पटिच्छादिं याव आबाधा अधिट्ठातु’’न्ति वुत्तं सापि, च दसाहं अतिक्कामेतब्बा सिया। एवञ्च सति ‘‘दसाहपरमं अतिरेकचीवरं धारेतब्ब’’न्ति इदं विरुज्झति। तस्मा यथावुत्तमेव गहेतब्बं, अञ्ञं वा अचलं कारणं लभित्वा छड्डेतब्बं। अपिच कुरुन्दियम्पि निस्सग्गियावसाने वुत्तं – ‘‘कदा अधिट्ठातब्बा? लद्धदिवसतो पट्ठाय अन्तोदसाहे निट्ठिता पन तस्मिंयेव अन्तोदसाहे अधिट्ठातब्बा। यदि नप्पहोति याव कत्तिकपुण्णमा परिहारं लभती’’ति।
Tattha siyā ‘‘vassānaṃ cātumāsaṃ adhiṭṭhātu’’nti vacanato ‘‘cātumāsabbhantare yadā vā tadā vā adhiṭṭhātuṃ vaṭṭatī’’ti. Yadi evaṃ, ‘‘kaṇḍuppaṭicchādiṃ yāva ābādhā adhiṭṭhātu’’nti vuttaṃ sāpi, ca dasāhaṃ atikkāmetabbā siyā. Evañca sati ‘‘dasāhaparamaṃ atirekacīvaraṃ dhāretabba’’nti idaṃ virujjhati. Tasmā yathāvuttameva gahetabbaṃ, aññaṃ vā acalaṃ kāraṇaṃ labhitvā chaḍḍetabbaṃ. Apica kurundiyampi nissaggiyāvasāne vuttaṃ – ‘‘kadā adhiṭṭhātabbā? Laddhadivasato paṭṭhāya antodasāhe niṭṭhitā pana tasmiṃyeva antodasāhe adhiṭṭhātabbā. Yadi nappahoti yāva kattikapuṇṇamā parihāraṃ labhatī’’ti.
६३०. अच्छिन्नचीवरस्साति एतं वस्सिकसाटिकमेव सन्धाय वुत्तं। तेसञ्हि नग्गानं कायोवस्सापने अनापत्ति। एत्थ च महग्घवस्सिकसाटिकं निवासेत्वा न्हायन्तस्स चोरुपद्दवो आपदा नाम। सेसमेत्थ उत्तानमेव।
630.Acchinnacīvarassāti etaṃ vassikasāṭikameva sandhāya vuttaṃ. Tesañhi naggānaṃ kāyovassāpane anāpatti. Ettha ca mahagghavassikasāṭikaṃ nivāsetvā nhāyantassa corupaddavo āpadā nāma. Sesamettha uttānameva.
छसमुट्ठानं , किरियं, नोसञ्ञाविमोक्खं, अचित्तकं, पण्णत्तिवज्जं, कायकम्मवचीकम्मं, तिचित्तं, तिवेदनन्ति।
Chasamuṭṭhānaṃ , kiriyaṃ, nosaññāvimokkhaṃ, acittakaṃ, paṇṇattivajjaṃ, kāyakammavacīkammaṃ, ticittaṃ, tivedananti.
वस्सिकसाटिकसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ४. वस्सिकसाटिकसिक्खापदं • 4. Vassikasāṭikasikkhāpadaṃ
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ४. वस्सिकसाटिकसिक्खापदवण्णना • 4. Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ४. वस्सिकसाटिकसिक्खापदवण्णना • 4. Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ४. वस्सिकसाटिकसिक्खापदवण्णना • 4. Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā
