Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / कङ्खावितरणी-अभिनव-टीका • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā

    ४. वस्सिकसाटिकसिक्खापदवण्णना

    4. Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā

    पच्छिममासस्स पठमदिवसतो पट्ठायाति जेट्ठमूलपुण्णमासिया पच्छिमपाटिपददिवसतो पट्ठाय। तावाति ताव परिमाणे काले। जेट्ठमूलपुण्णमासिया पच्छिमपाटिपददिवसतो पट्ठाय याव कत्तिकपुण्णमा, इमस्मिं पञ्‍चमासेति अत्थो। कालो वस्सिकसाटिकायातिआदिनाति एत्थ आदिसद्देन ‘‘समयो वस्सिकसाटिकाय, अञ्‍ञेपि मनुस्सा वस्सिकसाटिकचीवरं देन्ती’’ति (पारा॰ ६२८) इमेसं गहणं। देथ मे वस्सिकसाटिकचीवरन्तिआदिकायाति एत्थ आदिसद्देन पन ‘‘आहरथ मे वस्सिकसाटिकचीवरं, परिवत्तेथ मे वस्सिकसाटिकचीवरं, चेतापेथ मे वस्सिकसाटिकचीवर’’न्ति इमेसं गहणं। अत्तनो अञ्‍ञातकअप्पवारितेसु तदुभयं करोन्तस्स किं होतीति आह ‘‘अञ्‍ञातकअप्पवारितट्ठाने’’तिआदि। ‘‘वत्तभेदे दुक्‍कट’’न्ति इदं वस्सिकसाटिकं पुब्बे अदेन्ते सन्धाय वुत्तं। ये पन पुब्बेपि देन्ति, तेसु वत्तभेदो नत्थि। वुत्तञ्हि समन्तपासादिकायं ‘‘ये मनुस्सा पुब्बेपि वस्सिकसाटिकचीवरं देन्ति, इमे पन सचेपि अत्तनो अञ्‍ञातकअप्पवारिता होन्ति, वत्तभेदो नत्थि तेसु सतुप्पादकरणस्स अनुञ्‍ञातत्ता’’ति (पारा॰ अट्ठ॰ २.६२८)। अञ्‍ञातकविञ्‍ञत्तिसिक्खापदेन निस्सग्गियं पाचित्तियन्ति ‘‘यो पन भिक्खु अञ्‍ञातकं गहपतिं वा गहपतानिं वा चीवरं विञ्‍ञापेय्य अञ्‍ञत्र समया, निस्सग्गियं पाचित्तिय’’न्ति (पारा॰ ५१८) इमिना सिक्खापदेन निस्सग्गियं पाचित्तियं। इदं पन पकतिया वस्सिकसाटिकदायकेसुपि होतियेव।

    Pacchimamāsassapaṭhamadivasato paṭṭhāyāti jeṭṭhamūlapuṇṇamāsiyā pacchimapāṭipadadivasato paṭṭhāya. Tāvāti tāva parimāṇe kāle. Jeṭṭhamūlapuṇṇamāsiyā pacchimapāṭipadadivasato paṭṭhāya yāva kattikapuṇṇamā, imasmiṃ pañcamāseti attho. Kālo vassikasāṭikāyātiādināti ettha ādisaddena ‘‘samayo vassikasāṭikāya, aññepi manussā vassikasāṭikacīvaraṃ dentī’’ti (pārā. 628) imesaṃ gahaṇaṃ. Detha me vassikasāṭikacīvarantiādikāyāti ettha ādisaddena pana ‘‘āharatha me vassikasāṭikacīvaraṃ, parivattetha me vassikasāṭikacīvaraṃ, cetāpetha me vassikasāṭikacīvara’’nti imesaṃ gahaṇaṃ. Attano aññātakaappavāritesu tadubhayaṃ karontassa kiṃ hotīti āha ‘‘aññātakaappavāritaṭṭhāne’’tiādi. ‘‘Vattabhede dukkaṭa’’nti idaṃ vassikasāṭikaṃ pubbe adente sandhāya vuttaṃ. Ye pana pubbepi denti, tesu vattabhedo natthi. Vuttañhi samantapāsādikāyaṃ ‘‘ye manussā pubbepi vassikasāṭikacīvaraṃ denti, ime pana sacepi attano aññātakaappavāritā honti, vattabhedo natthi tesu satuppādakaraṇassa anuññātattā’’ti (pārā. aṭṭha. 2.628). Aññātakaviññattisikkhāpadena nissaggiyaṃ pācittiyanti ‘‘yo pana bhikkhu aññātakaṃ gahapatiṃ vā gahapatāniṃ vā cīvaraṃ viññāpeyya aññatra samayā, nissaggiyaṃ pācittiya’’nti (pārā. 518) iminā sikkhāpadena nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Idaṃ pana pakatiyā vassikasāṭikadāyakesupi hotiyeva.

    गिम्हानं पच्छिमद्धमासस्स पठमदिवसतो पट्ठायाति एत्थ जेट्ठमूलकाळपक्खूपोसथस्स पच्छिमपाटिपददिवसतो पट्ठाय याव आसाळ्हिपुण्णमा, अयमद्धमासो गिम्हानं पच्छिमद्धमासो नाम, तस्स पठमदिवसतो पट्ठायाति अत्थो, अद्धमासस्स पठमपाटिपददिवसतो पट्ठायाति वुत्तं होति। कत्तिकमासस्स पच्छिमदिवसो नाम पच्छिमकत्तिकमासस्स पुण्णमा। एत्तावताति ‘‘मासो सेसो गिम्हानन्ति भिक्खुना वस्सिकसाटिकचीवरं परियेसितब्बं, अद्धमासो सेसो गिम्हानन्ति कत्वा निवासेतब्ब’’न्ति एत्तकेन गणनेन। परियेसनक्खेत्तन्ति परियेसनस्स खेत्तं। एतस्मिञ्हि मासे वस्सिकसाटिकं अलद्धं परियेसितुं वट्टति। करणनिवासनक्खेत्तम्पीति करणक्खेत्तञ्‍चेव निवासनक्खेत्तञ्‍च। पि-सद्देन परियेसनक्खेत्तं सम्पिण्डेति। एतस्मिञ्हि अद्धमासे परियेसितुं, कातुं, निवासेतुञ्‍च वट्टति, अधिट्ठातुंयेव न वट्टति। यं पन समन्तपासादिकायं कत्थचि पोत्थके ‘‘जेट्ठमूलपुण्णमासिया पच्छिमपाटिपददिवसतो पट्ठाय याव कालपक्खुपोसथो, अयमेको अद्धमासो परियेसनक्खेत्तञ्‍चेव करणक्खेत्तञ्‍च। एतस्मिञ्हि अन्तरे वस्सिकसाटिकं अलद्धं परियेसितुं , लद्धं कातुञ्‍च वट्टति, निवासेतुं, अधिट्ठातुञ्‍च न वट्टती’’ति (पारा॰ अट्ठ॰ २.६२८) वचनं दिस्सति, तं पमादलिखितं मातिकाय विरोधतोति दट्ठब्बं। ‘‘अद्धमासो सेसो गिम्हानन्ति कत्वा निवासेतब्ब’’न्ति (पारा॰ ६२७) हि पाळि। सब्बम्पीति परियेसनं, करणं, निवासनं, अधिट्ठानञ्‍चाति सब्बम्पि। इमिना इमे चत्तारो मासा परियेसनकरणनिवासनाधिट्ठानानं चतुन्‍नम्पि खेत्तन्ति दस्सेति। एतेसु हि चतूसु मासेसु अलद्धं परियेसितुं, लद्धं कातुं, निवासेतुं, अधिट्ठातुञ्‍च वट्टति।

    Gimhānaṃ pacchimaddhamāsassa paṭhamadivasato paṭṭhāyāti ettha jeṭṭhamūlakāḷapakkhūposathassa pacchimapāṭipadadivasato paṭṭhāya yāva āsāḷhipuṇṇamā, ayamaddhamāso gimhānaṃ pacchimaddhamāso nāma, tassa paṭhamadivasato paṭṭhāyāti attho, addhamāsassa paṭhamapāṭipadadivasato paṭṭhāyāti vuttaṃ hoti. Kattikamāsassa pacchimadivaso nāma pacchimakattikamāsassa puṇṇamā. Ettāvatāti ‘‘māso seso gimhānanti bhikkhunā vassikasāṭikacīvaraṃ pariyesitabbaṃ, addhamāso seso gimhānanti katvā nivāsetabba’’nti ettakena gaṇanena. Pariyesanakkhettanti pariyesanassa khettaṃ. Etasmiñhi māse vassikasāṭikaṃ aladdhaṃ pariyesituṃ vaṭṭati. Karaṇanivāsanakkhettampīti karaṇakkhettañceva nivāsanakkhettañca. Pi-saddena pariyesanakkhettaṃ sampiṇḍeti. Etasmiñhi addhamāse pariyesituṃ, kātuṃ, nivāsetuñca vaṭṭati, adhiṭṭhātuṃyeva na vaṭṭati. Yaṃ pana samantapāsādikāyaṃ katthaci potthake ‘‘jeṭṭhamūlapuṇṇamāsiyā pacchimapāṭipadadivasato paṭṭhāya yāva kālapakkhuposatho, ayameko addhamāso pariyesanakkhettañceva karaṇakkhettañca. Etasmiñhi antare vassikasāṭikaṃ aladdhaṃ pariyesituṃ , laddhaṃ kātuñca vaṭṭati, nivāsetuṃ, adhiṭṭhātuñca na vaṭṭatī’’ti (pārā. aṭṭha. 2.628) vacanaṃ dissati, taṃ pamādalikhitaṃ mātikāya virodhatoti daṭṭhabbaṃ. ‘‘Addhamāso seso gimhānanti katvā nivāsetabba’’nti (pārā. 627) hi pāḷi. Sabbampīti pariyesanaṃ, karaṇaṃ, nivāsanaṃ, adhiṭṭhānañcāti sabbampi. Iminā ime cattāro māsā pariyesanakaraṇanivāsanādhiṭṭhānānaṃ catunnampi khettanti dasseti. Etesu hi catūsu māsesu aladdhaṃ pariyesituṃ, laddhaṃ kātuṃ, nivāsetuṃ, adhiṭṭhātuñca vaṭṭati.

    वस्सं उक्‍कड्ढीयतीति संवच्छरं उद्धं कड्ढीयति वड्ढीयति, आरुय्हतीति अत्थो, वस्सानस्स पठममासं उक्‍कड्ढित्वा गिम्हानं पच्छिममासमेव करोन्तीति वुत्तं होति। वस्सूपनायिकदिवसे अधिट्ठातब्बाति वस्सानतो पुब्बेयेव दसाहस्स अतिक्‍कन्तत्ता वस्सूपनायिकदिवसेयेव अधिट्ठातब्बा। तञ्हि दिवसं अतिक्‍कामेतुं न वट्टति। अन्तोवस्से पन लद्धा चेव निट्ठिता च तस्मिंयेव अन्तोवस्से लद्धदिवसतो पट्ठाय दसाहं नातिक्‍कामेतब्बा, दसाहातिक्‍कमे निट्ठिता पन तदहेव अधिट्ठातब्बा। दसाहे अप्पहोन्ते चीवरकालं नातिक्‍कामेतब्बा। अयं ताव कताय परिहारो। अकताय पन को परिहारोति आह ‘‘सचे’’तिआदि। एकाहम्पि न लभति इतो अञ्‍ञस्स परिहारस्साभावतोति अधिप्पायो।

    Vassaṃ ukkaḍḍhīyatīti saṃvaccharaṃ uddhaṃ kaḍḍhīyati vaḍḍhīyati, āruyhatīti attho, vassānassa paṭhamamāsaṃ ukkaḍḍhitvā gimhānaṃ pacchimamāsameva karontīti vuttaṃ hoti. Vassūpanāyikadivase adhiṭṭhātabbāti vassānato pubbeyeva dasāhassa atikkantattā vassūpanāyikadivaseyeva adhiṭṭhātabbā. Tañhi divasaṃ atikkāmetuṃ na vaṭṭati. Antovasse pana laddhā ceva niṭṭhitā ca tasmiṃyeva antovasse laddhadivasato paṭṭhāya dasāhaṃ nātikkāmetabbā, dasāhātikkame niṭṭhitā pana tadaheva adhiṭṭhātabbā. Dasāhe appahonte cīvarakālaṃ nātikkāmetabbā. Ayaṃ tāva katāya parihāro. Akatāya pana ko parihāroti āha ‘‘sace’’tiādi. Ekāhampi na labhati ito aññassa parihārassābhāvatoti adhippāyo.

    सो कुतो होतीति आह ‘‘याव हेमन्तस्स पठमदिवसो’’ति, जेट्ठमूलपुण्णमासितो पट्ठाय याव कत्तिकपुण्णमासिया पच्छिमपाटिपददिवसो, तावाति अत्थो। एतेसु सत्तसु पिट्ठिसमयमासेसूति पटिलोमक्‍कमेन वुत्तेसु कत्तिकपुण्णमासिया पच्छिमपाटिपदादीसु जेट्ठमूलपुण्णमासावसानेसु एतेसु सत्तसु पिट्ठिसमयनामकेसु मासेसु। सतुप्पादकरणेनाति ‘‘कालो वस्सिकसाटिकाया’’तिआदिना नयेन सतुप्पादकरणेन। विञ्‍ञापेन्तस्साति ‘‘देथ मे वस्सिकसाटिकचीवर’’न्तिआदिना (पारा॰ ६२८) नयेन विञ्‍ञत्तिं करोन्तस्स। तेन सिक्खापदेन अनापत्तीति अञ्‍ञातकविञ्‍ञत्तिसिक्खापदेन अनापत्ति, इमिना पन सिक्खापदेन आपत्तियेव असमयत्ता। वुत्तञ्हेतं भदन्तबुद्धदत्ताचरियेन

    So kuto hotīti āha ‘‘yāva hemantassa paṭhamadivaso’’ti, jeṭṭhamūlapuṇṇamāsito paṭṭhāya yāva kattikapuṇṇamāsiyā pacchimapāṭipadadivaso, tāvāti attho. Etesu sattasu piṭṭhisamayamāsesūti paṭilomakkamena vuttesu kattikapuṇṇamāsiyā pacchimapāṭipadādīsu jeṭṭhamūlapuṇṇamāsāvasānesu etesu sattasu piṭṭhisamayanāmakesu māsesu. Satuppādakaraṇenāti ‘‘kālo vassikasāṭikāyā’’tiādinā nayena satuppādakaraṇena. Viññāpentassāti ‘‘detha me vassikasāṭikacīvara’’ntiādinā (pārā. 628) nayena viññattiṃ karontassa. Tena sikkhāpadena anāpattīti aññātakaviññattisikkhāpadena anāpatti, iminā pana sikkhāpadena āpattiyeva asamayattā. Vuttañhetaṃ bhadantabuddhadattācariyena

    ‘‘कत्वा पन सतुप्पादं, वस्ससाटिकचीवरं।

    ‘‘Katvā pana satuppādaṃ, vassasāṭikacīvaraṃ;

    निप्फादेन्तस्स भिक्खुस्स, समये पिट्ठिसम्मते॥

    Nipphādentassa bhikkhussa, samaye piṭṭhisammate.

    ‘‘होति निस्सग्गियापत्ति, ञातकाञ्‍ञातकादिनो।

    ‘‘Hoti nissaggiyāpatti, ñātakāññātakādino;

    तेसुयेव च विञ्‍ञत्तिं, कत्वा निप्फादने तथा’’ति॥

    Tesuyeva ca viññattiṃ, katvā nipphādane tathā’’ti.

    एत्थ च ‘‘इदं मे, भन्ते, वस्सिकसाटिकचीवरं अतिरेकमासे सेसे गिम्हाने परियिट्ठं अतिरेकद्धमासे सेसे गिम्हाने कत्वा परिदहितं निस्सग्गिय’’न्ति इमिना (पारा॰ ६२८) नयेन निस्सज्‍जनविधानं वेदितब्बं।

    Ettha ca ‘‘idaṃ me, bhante, vassikasāṭikacīvaraṃ atirekamāse sese gimhāne pariyiṭṭhaṃ atirekaddhamāse sese gimhāne katvā paridahitaṃ nissaggiya’’nti iminā (pārā. 628) nayena nissajjanavidhānaṃ veditabbaṃ.

    वस्सिकसाटिकपरियेसनवत्थुस्मिन्ति पटिकच्‍चेव वस्सिकसाटिकपरियेसनवत्थुस्मिं। तिकपाचित्तियन्ति अतिरेकमासद्धमासेसु अतिरेकसञ्‍ञिवेमतिकऊनकसञ्‍ञीनं परियेसननिवासनवसेन तीणि पाचित्तियानि, एकसेसनिद्देसो चायं, सामञ्‍ञनिद्देसो वा। ऊनकमासद्धमासेसूति ऊनकमासे चेव ऊनकद्धमासे च। अतिरेकसञ्‍ञिनो, वेमतिकस्स वा दुक्‍कटन्ति एत्थ ‘‘परियेसननिवासनं करोन्तस्सा’’ति पाठसेसो। इदं वुत्तं होति – ‘‘ऊनकमासे सेसे गिम्हाने अतिरेकसञ्‍ञिनो, वेमतिकस्स वा परियेसन्तस्स दुक्‍कटं, ऊनकद्धमासे सेसे गिम्हाने च अतिरेकसञ्‍ञिनो, वेमतिकस्स वा निवासेन्तस्स दुक्‍कट’’न्ति। ‘‘तथा’’ति इमिना दुक्‍कटं अतिदिसति, तञ्‍च दुक्‍कटं उदकफुसितगणनाय अकत्वा न्हानपरियोसानवसेन पयोगे पयोगे कारेतब्बं, तञ्‍च खो विवटङ्गणे आकासतो पतितउदकेनेव न्हायन्तस्स, न न्हानकोट्ठकवापिआदीसु घटेहि आसित्तूदकेन न्हायन्तस्स। तेनेवाह ‘‘सतिया वस्सिकसाटिकाया’’तिआदि। पोक्खरणियादीसु पन नग्गस्स न्हायन्तस्स अनापत्तीति सम्बन्धो, पोक्खरणियादीसु पन सतियापि वस्सिकसाटिकाय नग्गस्स न्हायन्तस्स नत्थि दुक्‍कटापत्तीति अत्थो।

    Vassikasāṭikapariyesanavatthusminti paṭikacceva vassikasāṭikapariyesanavatthusmiṃ. Tikapācittiyanti atirekamāsaddhamāsesu atirekasaññivematikaūnakasaññīnaṃ pariyesananivāsanavasena tīṇi pācittiyāni, ekasesaniddeso cāyaṃ, sāmaññaniddeso vā. Ūnakamāsaddhamāsesūti ūnakamāse ceva ūnakaddhamāse ca. Atirekasaññino, vematikassa vā dukkaṭanti ettha ‘‘pariyesananivāsanaṃ karontassā’’ti pāṭhaseso. Idaṃ vuttaṃ hoti – ‘‘ūnakamāse sese gimhāne atirekasaññino, vematikassa vā pariyesantassa dukkaṭaṃ, ūnakaddhamāse sese gimhāne ca atirekasaññino, vematikassa vā nivāsentassa dukkaṭa’’nti. ‘‘Tathā’’ti iminā dukkaṭaṃ atidisati, tañca dukkaṭaṃ udakaphusitagaṇanāya akatvā nhānapariyosānavasena payoge payoge kāretabbaṃ, tañca kho vivaṭaṅgaṇe ākāsato patitaudakeneva nhāyantassa, na nhānakoṭṭhakavāpiādīsu ghaṭehi āsittūdakena nhāyantassa. Tenevāha ‘‘satiyā vassikasāṭikāyā’’tiādi. Pokkharaṇiyādīsu pana naggassa nhāyantassa anāpattīti sambandho, pokkharaṇiyādīsu pana satiyāpi vassikasāṭikāya naggassa nhāyantassa natthi dukkaṭāpattīti attho.

    एवं अन्तरापत्तिया अनापत्तिं दस्सेत्वा इदानि निस्सग्गियेन अनापत्तिं दस्सेतुं ‘‘अच्छिन्‍नचीवरस्सा’’तिआदि वुत्तं। तत्थ अच्छिन्‍नचीवरस्साति अच्छिन्‍नसेसचीवरस्स। तस्सापि असमये निवासतो अनापत्ति। एस नयो नट्ठचीवरस्स वाति एत्थापि। यथा चेत्थ निवासेन्तानं तेसं अनापत्ति, एवं तत्थ परियेसन्तानम्पीति दट्ठब्बं। एत्थ पन महग्घवस्सिकसाटिकं ठपेत्वा न्हायन्तस्स चोरूपद्दवो आपदा नामाति आह ‘‘अनिवत्थ’’न्तिआदि। आपदासु वा निवासयतोति आपदासु विज्‍जमानासु असमये निवासेन्तस्स। यं पन समन्तपासादिकायं ‘‘अच्छिन्‍नचीवरस्साति एतं वस्सिकसाटिकंयेव सन्धाय वुत्तं। तेसञ्हि नग्गानं कायोवस्सापने अनापत्ति। एत्थ च महग्घवस्सिकसाटिकं निवासेत्वा न्हायन्तस्स चोरूपद्दवो आपदा नामा’’ति अच्छिन्‍नचीवरादिनो निस्सग्गियेन अनापत्तिं अदस्सेत्वा नग्गस्स न्हायतो दुक्‍कटेनेव अनापत्तिदस्सनं, तं युत्तं विय न दिस्सति। सब्बसिक्खापदेसु हि मूलापत्तिया एव आपत्तिप्पसङ्गे अनापत्तिदस्सनत्थं अनापत्तिवारो आरभीयति, न अन्तरापत्तियाति, तस्मा उपपरिक्खितब्बं। सचीवरताति अन्तरवासकउत्तरासङ्गेहि सचीवरता।

    Evaṃ antarāpattiyā anāpattiṃ dassetvā idāni nissaggiyena anāpattiṃ dassetuṃ ‘‘acchinnacīvarassā’’tiādi vuttaṃ. Tattha acchinnacīvarassāti acchinnasesacīvarassa. Tassāpi asamaye nivāsato anāpatti. Esa nayo naṭṭhacīvarassa vāti etthāpi. Yathā cettha nivāsentānaṃ tesaṃ anāpatti, evaṃ tattha pariyesantānampīti daṭṭhabbaṃ. Ettha pana mahagghavassikasāṭikaṃ ṭhapetvā nhāyantassa corūpaddavo āpadā nāmāti āha ‘‘anivattha’’ntiādi. Āpadāsu vā nivāsayatoti āpadāsu vijjamānāsu asamaye nivāsentassa. Yaṃ pana samantapāsādikāyaṃ ‘‘acchinnacīvarassāti etaṃ vassikasāṭikaṃyeva sandhāya vuttaṃ. Tesañhi naggānaṃ kāyovassāpane anāpatti. Ettha ca mahagghavassikasāṭikaṃ nivāsetvā nhāyantassa corūpaddavo āpadā nāmā’’ti acchinnacīvarādino nissaggiyena anāpattiṃ adassetvā naggassa nhāyato dukkaṭeneva anāpattidassanaṃ, taṃ yuttaṃ viya na dissati. Sabbasikkhāpadesu hi mūlāpattiyā eva āpattippasaṅge anāpattidassanatthaṃ anāpattivāro ārabhīyati, na antarāpattiyāti, tasmā upaparikkhitabbaṃ. Sacīvaratāti antaravāsakauttarāsaṅgehi sacīvaratā.

    वस्सिकसाटिकसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।

    Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact