| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā |
४. वस्सिकसाटिकसिक्खापदवण्णना
4. Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā
६२८. चतुत्थे जेट्ठमूलपुण्णमासिया…पे॰… करणक्खेत्तञ्चाति पठमद्धमासम्पि करणक्खेत्तं वुत्तं। तं ‘‘कत्वा निवासेतब्ब’’न्ति इमस्स पुरिमद्धमासे वा पच्छिमद्धमासे वा कत्वा पच्छिममासेव निवासेतब्बन्ति एवमत्थं गहेत्वा वुत्तं निवासनेयेव आपत्तिया वुत्तत्ताति। यं पन मातिकाट्ठकथायं ‘‘गिम्हानं पच्छिमो मासो परियेसनक्खेत्तं, पच्छिमो अद्धमासो करणनिवासनक्खेत्तम्पी’’ति (कङ्खा॰ अट्ठ॰ वस्सिकसाटिकसिक्खापदवण्णना) वुत्तं, तं तस्मिंयेव अद्धमासे कत्वा निवासेतब्बन्ति एवमत्थं गहेत्वा वुत्तं। इध वुत्तनयेनेव अत्थे गहिते विरोधो नत्थि।
628. Catutthe jeṭṭhamūlapuṇṇamāsiyā…pe… karaṇakkhettañcāti paṭhamaddhamāsampi karaṇakkhettaṃ vuttaṃ. Taṃ ‘‘katvā nivāsetabba’’nti imassa purimaddhamāse vā pacchimaddhamāse vā katvā pacchimamāseva nivāsetabbanti evamatthaṃ gahetvā vuttaṃ nivāsaneyeva āpattiyā vuttattāti. Yaṃ pana mātikāṭṭhakathāyaṃ ‘‘gimhānaṃ pacchimo māso pariyesanakkhettaṃ, pacchimo addhamāso karaṇanivāsanakkhettampī’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā) vuttaṃ, taṃ tasmiṃyeva addhamāse katvā nivāsetabbanti evamatthaṃ gahetvā vuttaṃ. Idha vuttanayeneva atthe gahite virodho natthi.
‘‘वत्तभेदे दुक्कट’’न्ति इदं वस्सिकसाटिकअदिन्नपुब्बे सन्धाय वुत्तं। तेनाह ‘‘ये मनुस्सा’’तिआदि। पकतिया वस्सिकसाटिकदायका नाम सङ्घं वा अत्तानं वा अप्पवारेत्वाव अनुसंवच्छरं दायका।
‘‘Vattabhede dukkaṭa’’nti idaṃ vassikasāṭikaadinnapubbe sandhāya vuttaṃ. Tenāha ‘‘ye manussā’’tiādi. Pakatiyā vassikasāṭikadāyakā nāma saṅghaṃ vā attānaṃ vā appavāretvāva anusaṃvaccharaṃ dāyakā.
६३०. ‘‘छ मासे परिहारं लभती’’ति एतेन अन्तोवस्सेपि याव वस्सानस्स पच्छिमदिवसा अकता परिहारं लभतीति दीपितं होति। एकमासन्ति हेमन्तस्स पच्छिमुपोसथेन सह गणेत्वा वुत्तं। तस्मिं उपोसथदिवसे एव हि तं मूलचीवरं कातब्बं, इतरथा हि निस्सग्गियतो। एकाहद्वीहादिवसेन…पे॰… लद्धा चेव निट्ठिता चाति एत्थ एकाहानागताय वस्सूपनायिकाय लद्धा चेव निट्ठिता च द्वीहानागताय…पे॰… दसाहानागताय वस्सूपनायिकाय लद्धा चेव निट्ठिता च, अन्तोवस्से वा लद्धा चेव निट्ठिता चाति एवमत्थो दट्ठब्बो। तत्थ आसळ्हीमासस्स जुण्हपक्खपुण्णमियं लद्धा, तदहेव रजनकप्पपरियोसानेहि निट्ठिता च वस्सिकसाटिका ‘‘एकाहानागताय वस्सूपनायिकाय लद्धा चेव निट्ठिता चा’’ति वुच्चति। एतेनेव नयेन जुण्हपक्खस्स छट्ठियं लद्धा, निट्ठिता च ‘‘दसाहानागताय वस्सूपनायिकाय लद्धा चेव निट्ठिता चा’’ति वुच्चति। याव पठमकत्तिकतेमासिपुण्णमा, ताव लद्धा, निट्ठिता च ‘‘अन्तोवस्से लद्धा चेव निट्ठिता चा’’ति वुच्चति। पठमकत्तिकतेमासिपुण्णमितो परं लद्धा चेव निट्ठिता च याव चीवरकालो नातिक्कमति, ताव अनधिट्ठहित्वापि ठपेतुं वट्टतीति अधिप्पायो।
630.‘‘Cha māse parihāraṃ labhatī’’ti etena antovassepi yāva vassānassa pacchimadivasā akatā parihāraṃ labhatīti dīpitaṃ hoti. Ekamāsanti hemantassa pacchimuposathena saha gaṇetvā vuttaṃ. Tasmiṃ uposathadivase eva hi taṃ mūlacīvaraṃ kātabbaṃ, itarathā hi nissaggiyato. Ekāhadvīhādivasena…pe… laddhā ceva niṭṭhitā cāti ettha ekāhānāgatāya vassūpanāyikāya laddhā ceva niṭṭhitā ca dvīhānāgatāya…pe… dasāhānāgatāya vassūpanāyikāya laddhā ceva niṭṭhitā ca, antovasse vā laddhā ceva niṭṭhitā cāti evamattho daṭṭhabbo. Tattha āsaḷhīmāsassa juṇhapakkhapuṇṇamiyaṃ laddhā, tadaheva rajanakappapariyosānehi niṭṭhitā ca vassikasāṭikā ‘‘ekāhānāgatāya vassūpanāyikāya laddhā ceva niṭṭhitā cā’’ti vuccati. Eteneva nayena juṇhapakkhassa chaṭṭhiyaṃ laddhā, niṭṭhitā ca ‘‘dasāhānāgatāya vassūpanāyikāya laddhā ceva niṭṭhitā cā’’ti vuccati. Yāva paṭhamakattikatemāsipuṇṇamā, tāva laddhā, niṭṭhitā ca ‘‘antovasse laddhā ceva niṭṭhitā cā’’ti vuccati. Paṭhamakattikatemāsipuṇṇamito paraṃ laddhā ceva niṭṭhitā ca yāva cīvarakālo nātikkamati, tāva anadhiṭṭhahitvāpi ṭhapetuṃ vaṭṭatīti adhippāyo.
एत्थ च ‘‘तस्मिंयेव अन्तोदसाहे अधिट्ठातब्बा’’ति अविसेसेन वुत्तेपि वस्सानतो पुब्बे एकाहद्वीहादिवसेन अनागताय वस्सूपनायिकाय लद्धा तेहि दिवसेहि दसाहं अनतिक्कमन्तेन वस्सूपनायिकदिवसतो पट्ठाय अधिट्ठानक्खेत्तं सम्पत्ता एव अधिट्ठातब्बा, ततो पन पुब्बे दसाहातिक्कमेन निट्ठितापि न अधिट्ठातब्बा अधिट्ठानस्स अखेत्तत्ता। तादिसा पन वस्सूपनायिकदिवसे एव अधिट्ठातब्बा, अनधिट्ठहतो अरुणुग्गमनेन निस्सग्गियं होति। यदि एवं ‘‘दसाहानागताया’’ति इमिना किं पयोजनन्ति चे? वस्सानतो पुब्बे एव दसाहे अतिक्कन्ते निट्ठिता वस्सूपनायिकदिवसे एव अधिट्ठातब्बाति दस्सनत्थं वुत्तं। तेनेवाह ‘‘दसाहातिक्कमे निट्ठिता तदहेव अधिट्ठातब्बा’’ति।
Ettha ca ‘‘tasmiṃyeva antodasāhe adhiṭṭhātabbā’’ti avisesena vuttepi vassānato pubbe ekāhadvīhādivasena anāgatāya vassūpanāyikāya laddhā tehi divasehi dasāhaṃ anatikkamantena vassūpanāyikadivasato paṭṭhāya adhiṭṭhānakkhettaṃ sampattā eva adhiṭṭhātabbā, tato pana pubbe dasāhātikkamena niṭṭhitāpi na adhiṭṭhātabbā adhiṭṭhānassa akhettattā. Tādisā pana vassūpanāyikadivase eva adhiṭṭhātabbā, anadhiṭṭhahato aruṇuggamanena nissaggiyaṃ hoti. Yadi evaṃ ‘‘dasāhānāgatāyā’’ti iminā kiṃ payojananti ce? Vassānato pubbe eva dasāhe atikkante niṭṭhitā vassūpanāyikadivase eva adhiṭṭhātabbāti dassanatthaṃ vuttaṃ. Tenevāha ‘‘dasāhātikkame niṭṭhitā tadaheva adhiṭṭhātabbā’’ti.
दसाहे अप्पहोन्ते चीवरकालं नातिक्कमेतब्बाति तेमासब्भन्तरे दसाहे अप्पहोन्ते नवाहानागताय कत्तिकतेमासिपुण्णमाय सत्तमितो पट्ठाय लद्धा, निट्ठिता च चीवरकालं नातिक्कमेतब्बाति अत्थो। तथा हि ‘‘मासो सेसो गिम्हानन्ति भिक्खुना वस्सिकसाटिकचीवरं परियेसितब्ब’’न्ति परियेसनक्खेत्तं वत्वा ‘‘वस्सिकसाटिकं वस्सानं चातुमासं अधिट्ठातु’’न्ति (महाव॰ ३५८) वुत्तत्ता कतायपि अकतायपि मासमत्तं अनधिट्ठातब्बता सिद्धा। यस्मा च अकता वस्सिकसाटिकसङ्ख्यं न गच्छति, अकरणञ्च केनचि वेकल्लेन, न अनादरेन, तस्मा चातुमासं अकतत्ता एव परिहारं लभति, कता पन अधिट्ठानक्खेत्ते, अकता च चीवरकाले दसाहपरमसिक्खापदेनेव परिहारं लभतीति अयमत्थो लब्भति। कस्माति अत्तनो मतिया कारणपुच्छा। तस्माति वस्सानेयेव वस्सिकसाटिकाय अधिट्ठातब्बतावचनतो। ‘‘तिचीवरं अधिट्ठातु’’न्ति सुत्तं पनेत्थ सेसचीवरानं एवं कालनियमाभावं साधेतुं उद्धटं। न हि तेनेत्थ अञ्ञं पयोजनं अत्थि।
Dasāhe appahonte cīvarakālaṃ nātikkametabbāti temāsabbhantare dasāhe appahonte navāhānāgatāya kattikatemāsipuṇṇamāya sattamito paṭṭhāya laddhā, niṭṭhitā ca cīvarakālaṃ nātikkametabbāti attho. Tathā hi ‘‘māso seso gimhānanti bhikkhunā vassikasāṭikacīvaraṃ pariyesitabba’’nti pariyesanakkhettaṃ vatvā ‘‘vassikasāṭikaṃ vassānaṃ cātumāsaṃ adhiṭṭhātu’’nti (mahāva. 358) vuttattā katāyapi akatāyapi māsamattaṃ anadhiṭṭhātabbatā siddhā. Yasmā ca akatā vassikasāṭikasaṅkhyaṃ na gacchati, akaraṇañca kenaci vekallena, na anādarena, tasmā cātumāsaṃ akatattā eva parihāraṃ labhati, katā pana adhiṭṭhānakkhette, akatā ca cīvarakāle dasāhaparamasikkhāpadeneva parihāraṃ labhatīti ayamattho labbhati. Kasmāti attano matiyā kāraṇapucchā. Tasmāti vassāneyeva vassikasāṭikāya adhiṭṭhātabbatāvacanato. ‘‘Ticīvaraṃ adhiṭṭhātu’’nti suttaṃ panettha sesacīvarānaṃ evaṃ kālaniyamābhāvaṃ sādhetuṃ uddhaṭaṃ. Na hi tenettha aññaṃ payojanaṃ atthi.
कदा अधिट्ठातब्बातिआदिकुरुन्दिवचनेनापि ‘‘यदा वा तदा वा अधिट्ठातुं वट्टती’’ति इदं पटिक्खिपित्वा दसाहब्भन्तरे एव कताय अधिट्ठातब्बतं दस्सेति।
Kadā adhiṭṭhātabbātiādikurundivacanenāpi ‘‘yadā vā tadā vā adhiṭṭhātuṃ vaṭṭatī’’ti idaṃ paṭikkhipitvā dasāhabbhantare eva katāya adhiṭṭhātabbataṃ dasseti.
पाळियं अच्छिन्नचीवरस्सातिआदीसु अच्छिन्नसेसचीवरस्स नट्ठसेसचीवरस्स। एतेसञ्हि असमये परियेसननिवासनापत्तिया एव अनापत्ति वुत्ता। तेनेव मातिकाट्ठकथायं ‘‘अच्छिन्नचीवरस्स वा नट्ठचीवरस्स वा अनिवत्थं चोरा हरन्तीति एवं आपदासु वा निवासयतो उम्मत्तकादीनञ्च अनापत्ती’’ति (कङ्खा॰ अट्ठ॰ वस्सिकसाटिकसिक्खापदवण्णना) वुत्तं, इध पन समन्तपासादिकायं अयं निस्सग्गिया अनापत्ति पाळितो सयमेव सिज्झतीति इमं अदस्सेत्वा असिज्झमानं नग्गस्स न्हायतो दुक्कटापत्तिया एव अनापत्तिं दस्सेतुं ‘‘अच्छिन्नचीवरस्सा’’तिआदि वुत्तन्ति गहेतब्बं। न हि एसा अनापत्ति अवुत्ते सिज्झतीति। वस्सिकसाटिकाय अत्तुद्देसिकता, असमये परियेसनता, ताय च पटिलाभोति इमानि ताव परियेसनापत्तिया तीणि अङ्गानि। निवासनापत्तिया पन सचीवरता, आपदाभावो, वस्सिकसाटिकाय सकभावो, असमये निवासनन्ति चत्तारि अङ्गानि।
Pāḷiyaṃ acchinnacīvarassātiādīsu acchinnasesacīvarassa naṭṭhasesacīvarassa. Etesañhi asamaye pariyesananivāsanāpattiyā eva anāpatti vuttā. Teneva mātikāṭṭhakathāyaṃ ‘‘acchinnacīvarassa vā naṭṭhacīvarassa vā anivatthaṃ corā harantīti evaṃ āpadāsu vā nivāsayato ummattakādīnañca anāpattī’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā) vuttaṃ, idha pana samantapāsādikāyaṃ ayaṃ nissaggiyā anāpatti pāḷito sayameva sijjhatīti imaṃ adassetvā asijjhamānaṃ naggassa nhāyato dukkaṭāpattiyā eva anāpattiṃ dassetuṃ ‘‘acchinnacīvarassā’’tiādi vuttanti gahetabbaṃ. Na hi esā anāpatti avutte sijjhatīti. Vassikasāṭikāya attuddesikatā, asamaye pariyesanatā, tāya ca paṭilābhoti imāni tāva pariyesanāpattiyā tīṇi aṅgāni. Nivāsanāpattiyā pana sacīvaratā, āpadābhāvo, vassikasāṭikāya sakabhāvo, asamaye nivāsananti cattāri aṅgāni.
वस्सिकसाटिकसिक्खापदवण्णना निट्ठिता।
Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ४. वस्सिकसाटिकसिक्खापदं • 4. Vassikasāṭikasikkhāpadaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ४. वस्सिकसाटिकसिक्खापदवण्णना • 4. Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ४. वस्सिकसाटिकसिक्खापदवण्णना • 4. Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā
