| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā |
๔. วสฺสิกสาฎิกสิกฺขาปทวณฺณนา
4. Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā
๖๒๘. จตุเตฺถ เชฎฺฐมูลปุณฺณมาสิยา…เป.… กรณเกฺขตฺตญฺจาติ ปฐมทฺธมาสมฺปิ กรณเกฺขตฺตํ วุตฺตํฯ ตํ ‘‘กตฺวา นิวาเสตพฺพ’’นฺติ อิมสฺส ปุริมทฺธมาเส วา ปจฺฉิมทฺธมาเส วา กตฺวา ปจฺฉิมมาเสว นิวาเสตพฺพนฺติ เอวมตฺถํ คเหตฺวา วุตฺตํ นิวาสเนเยว อาปตฺติยา วุตฺตตฺตาติฯ ยํ ปน มาติกาฎฺฐกถายํ ‘‘คิมฺหานํ ปจฺฉิโม มาโส ปริเยสนเกฺขตฺตํ, ปจฺฉิโม อทฺธมาโส กรณนิวาสนเกฺขตฺตมฺปี’’ติ (กงฺขา. อฎฺฐ. วสฺสิกสาฎิกสิกฺขาปทวณฺณนา) วุตฺตํ, ตํ ตสฺมิํเยว อทฺธมาเส กตฺวา นิวาเสตพฺพนฺติ เอวมตฺถํ คเหตฺวา วุตฺตํฯ อิธ วุตฺตนเยเนว อเตฺถ คหิเต วิโรโธ นตฺถิฯ
628. Catutthe jeṭṭhamūlapuṇṇamāsiyā…pe… karaṇakkhettañcāti paṭhamaddhamāsampi karaṇakkhettaṃ vuttaṃ. Taṃ ‘‘katvā nivāsetabba’’nti imassa purimaddhamāse vā pacchimaddhamāse vā katvā pacchimamāseva nivāsetabbanti evamatthaṃ gahetvā vuttaṃ nivāsaneyeva āpattiyā vuttattāti. Yaṃ pana mātikāṭṭhakathāyaṃ ‘‘gimhānaṃ pacchimo māso pariyesanakkhettaṃ, pacchimo addhamāso karaṇanivāsanakkhettampī’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā) vuttaṃ, taṃ tasmiṃyeva addhamāse katvā nivāsetabbanti evamatthaṃ gahetvā vuttaṃ. Idha vuttanayeneva atthe gahite virodho natthi.
‘‘วตฺตเภเท ทุกฺกฎ’’นฺติ อิทํ วสฺสิกสาฎิกอทินฺนปุเพฺพ สนฺธาย วุตฺตํฯ เตนาห ‘‘เย มนุสฺสา’’ติอาทิฯ ปกติยา วสฺสิกสาฎิกทายกา นาม สงฺฆํ วา อตฺตานํ วา อปฺปวาเรตฺวาว อนุสํวจฺฉรํ ทายกาฯ
‘‘Vattabhede dukkaṭa’’nti idaṃ vassikasāṭikaadinnapubbe sandhāya vuttaṃ. Tenāha ‘‘ye manussā’’tiādi. Pakatiyā vassikasāṭikadāyakā nāma saṅghaṃ vā attānaṃ vā appavāretvāva anusaṃvaccharaṃ dāyakā.
๖๓๐. ‘‘ฉ มาเส ปริหารํ ลภตี’’ติ เอเตน อโนฺตวเสฺสปิ ยาว วสฺสานสฺส ปจฺฉิมทิวสา อกตา ปริหารํ ลภตีติ ทีปิตํ โหติฯ เอกมาสนฺติ เหมนฺตสฺส ปจฺฉิมุโปสเถน สห คเณตฺวา วุตฺตํฯ ตสฺมิํ อุโปสถทิวเส เอว หิ ตํ มูลจีวรํ กาตพฺพํ, อิตรถา หิ นิสฺสคฺคิยโตฯ เอกาหทฺวีหาทิวเสน…เป.… ลทฺธา เจว นิฎฺฐิตา จาติ เอตฺถ เอกาหานาคตาย วสฺสูปนายิกาย ลทฺธา เจว นิฎฺฐิตา จ ทฺวีหานาคตาย…เป.… ทสาหานาคตาย วสฺสูปนายิกาย ลทฺธา เจว นิฎฺฐิตา จ, อโนฺตวเสฺส วา ลทฺธา เจว นิฎฺฐิตา จาติ เอวมโตฺถ ทฎฺฐโพฺพฯ ตตฺถ อาสฬฺหีมาสสฺส ชุณฺหปกฺขปุณฺณมิยํ ลทฺธา, ตทเหว รชนกปฺปปริโยสาเนหิ นิฎฺฐิตา จ วสฺสิกสาฎิกา ‘‘เอกาหานาคตาย วสฺสูปนายิกาย ลทฺธา เจว นิฎฺฐิตา จา’’ติ วุจฺจติฯ เอเตเนว นเยน ชุณฺหปกฺขสฺส ฉฎฺฐิยํ ลทฺธา, นิฎฺฐิตา จ ‘‘ทสาหานาคตาย วสฺสูปนายิกาย ลทฺธา เจว นิฎฺฐิตา จา’’ติ วุจฺจติฯ ยาว ปฐมกตฺติกเตมาสิปุณฺณมา, ตาว ลทฺธา, นิฎฺฐิตา จ ‘‘อโนฺตวเสฺส ลทฺธา เจว นิฎฺฐิตา จา’’ติ วุจฺจติฯ ปฐมกตฺติกเตมาสิปุณฺณมิโต ปรํ ลทฺธา เจว นิฎฺฐิตา จ ยาว จีวรกาโล นาติกฺกมติ, ตาว อนธิฎฺฐหิตฺวาปิ ฐเปตุํ วฎฺฎตีติ อธิปฺปาโยฯ
630.‘‘Cha māse parihāraṃ labhatī’’ti etena antovassepi yāva vassānassa pacchimadivasā akatā parihāraṃ labhatīti dīpitaṃ hoti. Ekamāsanti hemantassa pacchimuposathena saha gaṇetvā vuttaṃ. Tasmiṃ uposathadivase eva hi taṃ mūlacīvaraṃ kātabbaṃ, itarathā hi nissaggiyato. Ekāhadvīhādivasena…pe… laddhā ceva niṭṭhitā cāti ettha ekāhānāgatāya vassūpanāyikāya laddhā ceva niṭṭhitā ca dvīhānāgatāya…pe… dasāhānāgatāya vassūpanāyikāya laddhā ceva niṭṭhitā ca, antovasse vā laddhā ceva niṭṭhitā cāti evamattho daṭṭhabbo. Tattha āsaḷhīmāsassa juṇhapakkhapuṇṇamiyaṃ laddhā, tadaheva rajanakappapariyosānehi niṭṭhitā ca vassikasāṭikā ‘‘ekāhānāgatāya vassūpanāyikāya laddhā ceva niṭṭhitā cā’’ti vuccati. Eteneva nayena juṇhapakkhassa chaṭṭhiyaṃ laddhā, niṭṭhitā ca ‘‘dasāhānāgatāya vassūpanāyikāya laddhā ceva niṭṭhitā cā’’ti vuccati. Yāva paṭhamakattikatemāsipuṇṇamā, tāva laddhā, niṭṭhitā ca ‘‘antovasse laddhā ceva niṭṭhitā cā’’ti vuccati. Paṭhamakattikatemāsipuṇṇamito paraṃ laddhā ceva niṭṭhitā ca yāva cīvarakālo nātikkamati, tāva anadhiṭṭhahitvāpi ṭhapetuṃ vaṭṭatīti adhippāyo.
เอตฺถ จ ‘‘ตสฺมิํเยว อโนฺตทสาเห อธิฎฺฐาตพฺพา’’ติ อวิเสเสน วุเตฺตปิ วสฺสานโต ปุเพฺพ เอกาหทฺวีหาทิวเสน อนาคตาย วสฺสูปนายิกาย ลทฺธา เตหิ ทิวเสหิ ทสาหํ อนติกฺกมเนฺตน วสฺสูปนายิกทิวสโต ปฎฺฐาย อธิฎฺฐานเกฺขตฺตํ สมฺปตฺตา เอว อธิฎฺฐาตพฺพา, ตโต ปน ปุเพฺพ ทสาหาติกฺกเมน นิฎฺฐิตาปิ น อธิฎฺฐาตพฺพา อธิฎฺฐานสฺส อเขตฺตตฺตาฯ ตาทิสา ปน วสฺสูปนายิกทิวเส เอว อธิฎฺฐาตพฺพา, อนธิฎฺฐหโต อรุณุคฺคมเนน นิสฺสคฺคิยํ โหติฯ ยทิ เอวํ ‘‘ทสาหานาคตายา’’ติ อิมินา กิํ ปโยชนนฺติ เจ? วสฺสานโต ปุเพฺพ เอว ทสาเห อติกฺกเนฺต นิฎฺฐิตา วสฺสูปนายิกทิวเส เอว อธิฎฺฐาตพฺพาติ ทสฺสนตฺถํ วุตฺตํฯ เตเนวาห ‘‘ทสาหาติกฺกเม นิฎฺฐิตา ตทเหว อธิฎฺฐาตพฺพา’’ติฯ
Ettha ca ‘‘tasmiṃyeva antodasāhe adhiṭṭhātabbā’’ti avisesena vuttepi vassānato pubbe ekāhadvīhādivasena anāgatāya vassūpanāyikāya laddhā tehi divasehi dasāhaṃ anatikkamantena vassūpanāyikadivasato paṭṭhāya adhiṭṭhānakkhettaṃ sampattā eva adhiṭṭhātabbā, tato pana pubbe dasāhātikkamena niṭṭhitāpi na adhiṭṭhātabbā adhiṭṭhānassa akhettattā. Tādisā pana vassūpanāyikadivase eva adhiṭṭhātabbā, anadhiṭṭhahato aruṇuggamanena nissaggiyaṃ hoti. Yadi evaṃ ‘‘dasāhānāgatāyā’’ti iminā kiṃ payojananti ce? Vassānato pubbe eva dasāhe atikkante niṭṭhitā vassūpanāyikadivase eva adhiṭṭhātabbāti dassanatthaṃ vuttaṃ. Tenevāha ‘‘dasāhātikkame niṭṭhitā tadaheva adhiṭṭhātabbā’’ti.
ทสาเห อปฺปโหเนฺต จีวรกาลํ นาติกฺกเมตพฺพาติ เตมาสพฺภนฺตเร ทสาเห อปฺปโหเนฺต นวาหานาคตาย กตฺติกเตมาสิปุณฺณมาย สตฺตมิโต ปฎฺฐาย ลทฺธา, นิฎฺฐิตา จ จีวรกาลํ นาติกฺกเมตพฺพาติ อโตฺถฯ ตถา หิ ‘‘มาโส เสโส คิมฺหานนฺติ ภิกฺขุนา วสฺสิกสาฎิกจีวรํ ปริเยสิตพฺพ’’นฺติ ปริเยสนเกฺขตฺตํ วตฺวา ‘‘วสฺสิกสาฎิกํ วสฺสานํ จาตุมาสํ อธิฎฺฐาตุ’’นฺติ (มหาว. ๓๕๘) วุตฺตตฺตา กตายปิ อกตายปิ มาสมตฺตํ อนธิฎฺฐาตพฺพตา สิทฺธาฯ ยสฺมา จ อกตา วสฺสิกสาฎิกสงฺขฺยํ น คจฺฉติ, อกรณญฺจ เกนจิ เวกเลฺลน, น อนาทเรน, ตสฺมา จาตุมาสํ อกตตฺตา เอว ปริหารํ ลภติ, กตา ปน อธิฎฺฐานเกฺขเตฺต, อกตา จ จีวรกาเล ทสาหปรมสิกฺขาปเทเนว ปริหารํ ลภตีติ อยมโตฺถ ลพฺภติฯ กสฺมาติ อตฺตโน มติยา การณปุจฺฉาฯ ตสฺมาติ วสฺสาเนเยว วสฺสิกสาฎิกาย อธิฎฺฐาตพฺพตาวจนโตฯ ‘‘ติจีวรํ อธิฎฺฐาตุ’’นฺติ สุตฺตํ ปเนตฺถ เสสจีวรานํ เอวํ กาลนิยมาภาวํ สาเธตุํ อุทฺธฎํฯ น หิ เตเนตฺถ อญฺญํ ปโยชนํ อตฺถิฯ
Dasāhe appahonte cīvarakālaṃ nātikkametabbāti temāsabbhantare dasāhe appahonte navāhānāgatāya kattikatemāsipuṇṇamāya sattamito paṭṭhāya laddhā, niṭṭhitā ca cīvarakālaṃ nātikkametabbāti attho. Tathā hi ‘‘māso seso gimhānanti bhikkhunā vassikasāṭikacīvaraṃ pariyesitabba’’nti pariyesanakkhettaṃ vatvā ‘‘vassikasāṭikaṃ vassānaṃ cātumāsaṃ adhiṭṭhātu’’nti (mahāva. 358) vuttattā katāyapi akatāyapi māsamattaṃ anadhiṭṭhātabbatā siddhā. Yasmā ca akatā vassikasāṭikasaṅkhyaṃ na gacchati, akaraṇañca kenaci vekallena, na anādarena, tasmā cātumāsaṃ akatattā eva parihāraṃ labhati, katā pana adhiṭṭhānakkhette, akatā ca cīvarakāle dasāhaparamasikkhāpadeneva parihāraṃ labhatīti ayamattho labbhati. Kasmāti attano matiyā kāraṇapucchā. Tasmāti vassāneyeva vassikasāṭikāya adhiṭṭhātabbatāvacanato. ‘‘Ticīvaraṃ adhiṭṭhātu’’nti suttaṃ panettha sesacīvarānaṃ evaṃ kālaniyamābhāvaṃ sādhetuṃ uddhaṭaṃ. Na hi tenettha aññaṃ payojanaṃ atthi.
กทา อธิฎฺฐาตพฺพาติอาทิกุรุนฺทิวจเนนาปิ ‘‘ยทา วา ตทา วา อธิฎฺฐาตุํ วฎฺฎตี’’ติ อิทํ ปฎิกฺขิปิตฺวา ทสาหพฺภนฺตเร เอว กตาย อธิฎฺฐาตพฺพตํ ทเสฺสติฯ
Kadā adhiṭṭhātabbātiādikurundivacanenāpi ‘‘yadā vā tadā vā adhiṭṭhātuṃ vaṭṭatī’’ti idaṃ paṭikkhipitvā dasāhabbhantare eva katāya adhiṭṭhātabbataṃ dasseti.
ปาฬิยํ อจฺฉินฺนจีวรสฺสาติอาทีสุ อจฺฉินฺนเสสจีวรสฺส นฎฺฐเสสจีวรสฺสฯ เอเตสญฺหิ อสมเย ปริเยสนนิวาสนาปตฺติยา เอว อนาปตฺติ วุตฺตาฯ เตเนว มาติกาฎฺฐกถายํ ‘‘อจฺฉินฺนจีวรสฺส วา นฎฺฐจีวรสฺส วา อนิวตฺถํ โจรา หรนฺตีติ เอวํ อาปทาสุ วา นิวาสยโต อุมฺมตฺตกาทีนญฺจ อนาปตฺตี’’ติ (กงฺขา. อฎฺฐ. วสฺสิกสาฎิกสิกฺขาปทวณฺณนา) วุตฺตํ, อิธ ปน สมนฺตปาสาทิกายํ อยํ นิสฺสคฺคิยา อนาปตฺติ ปาฬิโต สยเมว สิชฺฌตีติ อิมํ อทเสฺสตฺวา อสิชฺฌมานํ นคฺคสฺส นฺหายโต ทุกฺกฎาปตฺติยา เอว อนาปตฺติํ ทเสฺสตุํ ‘‘อจฺฉินฺนจีวรสฺสา’’ติอาทิ วุตฺตนฺติ คเหตพฺพํฯ น หิ เอสา อนาปตฺติ อวุเตฺต สิชฺฌตีติฯ วสฺสิกสาฎิกาย อตฺตุเทฺทสิกตา, อสมเย ปริเยสนตา, ตาย จ ปฎิลาโภติ อิมานิ ตาว ปริเยสนาปตฺติยา ตีณิ องฺคานิฯ นิวาสนาปตฺติยา ปน สจีวรตา, อาปทาภาโว, วสฺสิกสาฎิกาย สกภาโว, อสมเย นิวาสนนฺติ จตฺตาริ องฺคานิฯ
Pāḷiyaṃ acchinnacīvarassātiādīsu acchinnasesacīvarassa naṭṭhasesacīvarassa. Etesañhi asamaye pariyesananivāsanāpattiyā eva anāpatti vuttā. Teneva mātikāṭṭhakathāyaṃ ‘‘acchinnacīvarassa vā naṭṭhacīvarassa vā anivatthaṃ corā harantīti evaṃ āpadāsu vā nivāsayato ummattakādīnañca anāpattī’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā) vuttaṃ, idha pana samantapāsādikāyaṃ ayaṃ nissaggiyā anāpatti pāḷito sayameva sijjhatīti imaṃ adassetvā asijjhamānaṃ naggassa nhāyato dukkaṭāpattiyā eva anāpattiṃ dassetuṃ ‘‘acchinnacīvarassā’’tiādi vuttanti gahetabbaṃ. Na hi esā anāpatti avutte sijjhatīti. Vassikasāṭikāya attuddesikatā, asamaye pariyesanatā, tāya ca paṭilābhoti imāni tāva pariyesanāpattiyā tīṇi aṅgāni. Nivāsanāpattiyā pana sacīvaratā, āpadābhāvo, vassikasāṭikāya sakabhāvo, asamaye nivāsananti cattāri aṅgāni.
วสฺสิกสาฎิกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๔. วสฺสิกสาฎิกสิกฺขาปทํ • 4. Vassikasāṭikasikkhāpadaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๔. วสฺสิกสาฎิกสิกฺขาปทวณฺณนา • 4. Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ๔. วสฺสิกสาฎิกสิกฺขาปทวณฺณนา • 4. Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā
