Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / ဝဇိရဗုဒ္ဓိ-ဋီကာ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
၄. ဝသ္သိကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ
4. Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā
၆၂၇. ‘‘ဧကမေဝ ကတ္ဝာ’’တိ ဝစနေန ဝသ္သိကသာဋိကလက္ခဏေန ဉာတကာနမ္ပိ သတုပ္ပာဒံ ကရောန္တေန ဧကမေဝ ဂဟေတဗ္ဗန္တိ ဓမ္မသိရိတ္ထေရော။ စတုဗ္ဗိဓံ ခေတ္တန္တိ ဧတ္ထ ကိဉ္စာပိ တိဝိဓံ ဒိသ္သတိ, တံ ပန ဧဝံ ဂဟေတဗ္ဗံ, ယသ္မိံ ခေတ္တေ ပရိယေသိတုံ လဘတိ, တံ ပရိယေသနခေတ္တံ နာမ, ‘‘ဧဝံ ကရဏနိဝာသနာဓိဋ္ဌာနခေတ္တာနိပီ’’တိ ဝုတ္တံ။ ဧတ္ထ ပစ္ဆိမေန ပုရိမဂ္ဂာဟော ဝေဒိတဗ္ဗော, န ပုရိမေန ပစ္ဆိမဂ္ဂာဟော, ယထာလာဘန္တိ အာစရိယော။ တသ္သတ္ထော – အဓိဋ္ဌာနခေတ္တေန ပစ္ဆိမေန ပုရိမာနံ တိဏ္ဏံ ဂာဟော ဟောတိ, တထာ နိဝာသနခေတ္တေန ဒ္ဝိန္နံ ပုရိမာနံ။ ကရဏခေတ္တေန ပန ဧကသ္သေဝ ပုရိမသ္သ ဂာဟော ဟောတီတိ။ ဧတ္ထ ပန ကိဉ္စာပိ ကရဏခေတ္တနိဝာသနခေတ္တာနံ ကာလတော နာနတ္တံ နတ္ထိ, ကိရိယတော ပန ‘‘အဋ္ဌိံ ကတ္ဝာ နိဝာသေတဗ္ဗ’’န္တိ ပာဠိဝစနတော, တသ္မာ ဒ္ဝိဓာ ကတ္ဝာ ဝုတ္တံ အညတရာဘာဝေန, တဒတ္ထသိဒ္ဓိတော စ, ကထံ ပနေတ္ထ နာနတ္တံ နတ္ထီတိ ပညာယတီတိ စေ? ပာဠိတော, ‘‘အဍ္ဎမာသော သေသော ဂိမ္ဟာနန္တိ ကတ္ဝာ နိဝာသေတဗ္ဗ’’န္တိ ဟိ ပာဠိ, တထာ မာတိကာဋ္ဌကထာတော (ကင္ခာ. အဋ္ဌ. ဝသ္သိကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ) စ။
627. ‘‘Ekameva katvā’’ti vacanena vassikasāṭikalakkhaṇena ñātakānampi satuppādaṃ karontena ekameva gahetabbanti dhammasiritthero. Catubbidhaṃ khettanti ettha kiñcāpi tividhaṃ dissati, taṃ pana evaṃ gahetabbaṃ, yasmiṃ khette pariyesituṃ labhati, taṃ pariyesanakhettaṃ nāma, ‘‘evaṃ karaṇanivāsanādhiṭṭhānakhettānipī’’ti vuttaṃ. Ettha pacchimena purimaggāho veditabbo, na purimena pacchimaggāho, yathālābhanti ācariyo. Tassattho – adhiṭṭhānakhettena pacchimena purimānaṃ tiṇṇaṃ gāho hoti, tathā nivāsanakhettena dvinnaṃ purimānaṃ. Karaṇakhettena pana ekasseva purimassa gāho hotīti. Ettha pana kiñcāpi karaṇakhettanivāsanakhettānaṃ kālato nānattaṃ natthi, kiriyato pana ‘‘aṭṭhiṃ katvā nivāsetabba’’nti pāḷivacanato, tasmā dvidhā katvā vuttaṃ aññatarābhāvena, tadatthasiddhito ca, kathaṃ panettha nānattaṃ natthīti paññāyatīti ce? Pāḷito, ‘‘aḍḍhamāso seso gimhānanti katvā nivāsetabba’’nti hi pāḷi, tathā mātikāṭṭhakathāto (kaṅkhā. aṭṭha. vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā) ca.
တထာဟ ‘‘ပစ္ဆိမော အဍ္ဎမာသော ကရဏနိဝာသနခေတ္တမ္ပီ’’တိ, ဣမိနာ နယေန တိဝိဓမေဝ ခေတ္တန္တိပိ သိဒ္ဓံ။ သမန္တပာသာဒိကာယံ ပန ကတ္ထစိ ပောတ္ထကေ ‘‘ဇေဋ္ဌမူလပုဏ္ဏမာသိယာ ပစ္ဆိမပာဋိပဒဒိဝသတော ပဋ္ဌာယ ယာဝ ကာဠပက္ခုပောသထော, အယမေကော အဒ္ဓမာသော ပရိယေသနခေတ္တဉ္စေဝ ကရဏခေတ္တဉ္စ။ ဧတသ္မိဉ္ဟိ အန္တရေ ဝသ္သိကသာဋိကံ အလဒ္ဓံ ပရိယေသိတုံ, လဒ္ဓံ ကာတုဉ္စ ဝဋ္ဋတိ, နိဝာသေတုံ, အဓိဋ္ဌာတုဉ္စ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပာဌော ဒိသ္သတိ, သော အပာဌော ယထာဝုတ္တပာဠိမာတိကာဋ္ဌကထာဝိရောဓတော, တသ္မာ တတ္ထ ‘‘အလဒ္ဓံ ပရိယေသိတုံ ဝဋ္ဋတိ, ကာတုံ, နိဝာသေတုံ, အဓိဋ္ဌာတုဉ္စ န ဝဋ္ဋတီ’’တိ ပာဌော ဝေဒိတဗ္ဗော။ ဧဝံ တာဝ ပစ္ဆိမေန ပုရိမဂ္ဂာဟသိဒ္ဓိ ဝေဒိတဗ္ဗာ, န ပုရိမေန ကရဏခေတ္တာဒီနံ ဂာဟော သမ္ဘဝတိ။ ‘‘မာသော သေသော ဂိမ္ဟာနန္တိ ဝသ္သိကသာဋိကစီဝရံ ပရိယေသိတဗ္ဗ’’န္တိ ဧတ္တကမေဝ ဟိ ဝုတ္တံ, န, အဋ္ဌကထာယံ ‘‘အယမေကော အဒ္ဓမာသော ပရိယေသနခေတ္တဉ္စေဝ ကရဏခေတ္တဉ္စာ’’တိ ဝုတ္တတ္တာတိ စေ? န, တသ္သ လေခနဒောသတ္တာ , တထာ သာဓိတံ။ ကရဏခေတ္တေန ပန နိဝာသနခေတ္တဂ္ဂာဟော အတ္ထိ ကာလနာနတ္တာဘာဝတော, တေနေဝ ပုဗ္ဗေ ယထာလာဘဂ္ဂဟဏံ ကတံ, တထာ စ သာဓိတမေဝ, န ဘေဒော ပနတ္ထိ, ပယောဇနံ ဝုတ္တမေဝ။ နိဝာသနက္ခေတ္တေန အဓိဋ္ဌာနက္ခေတ္တဂ္ဂာဟော နတ္ထိ ဧဝ, န ဟိ ပုရိမေန ပစ္ဆိမဂ္ဂာဟော ဝေဒိတဗ္ဗော။ န ပာဠိဝိရောဓတောတိ စေ? န, တဒတ္ထာဇာနနတော။ ‘‘မာသော သေသော ဂိမ္ဟာနန္တိ အဒ္ဓမာသော သေသော ဂိမ္ဟာန’’န္တိ ဧတ္ထ ဣတိ-သဒ္ဒသ္သ ဟိ ဣတော ပဋ္ဌာယာတိ အတ္ထော။ ပရတော အာပတ္တိခေတ္တဒသ္သနတော ဣတရသ္သ အနာပတ္တိခေတ္တဘာဝော ဒသ္သိတောဝ ဟောတိ။ ဒိန္နပုဗ္ဗတောပိ ဉာတကပဝာရိတဋ္ဌာနတော နိပ္ဖာဒေန္တသ္သ နိသ္သဂ္ဂိယံ ပိဋ္ဌိသမယတ္တာ, ပကတိယာ ဝသ္သိကသာဋိကဒာယကာ နာမ သင္ဃသ္သ ဝာ ပုဂ္ဂလသ္သ ဝာ အပဝာရေတ္ဝာ အနုသံဝစ္ဆရံ ဒေန္တာ, တတ္ထ သတုပ္ပာဒောဝ ဝဋ္ဋတိ။ ဝတ္တဘေဒေ ဒုက္ကဋန္တိ တဒညေသု။
Tathāha ‘‘pacchimo aḍḍhamāso karaṇanivāsanakhettampī’’ti, iminā nayena tividhameva khettantipi siddhaṃ. Samantapāsādikāyaṃ pana katthaci potthake ‘‘jeṭṭhamūlapuṇṇamāsiyā pacchimapāṭipadadivasato paṭṭhāya yāva kāḷapakkhuposatho, ayameko addhamāso pariyesanakhettañceva karaṇakhettañca. Etasmiñhi antare vassikasāṭikaṃ aladdhaṃ pariyesituṃ, laddhaṃ kātuñca vaṭṭati, nivāsetuṃ, adhiṭṭhātuñca na vaṭṭatī’’ti pāṭho dissati, so apāṭho yathāvuttapāḷimātikāṭṭhakathāvirodhato, tasmā tattha ‘‘aladdhaṃ pariyesituṃ vaṭṭati, kātuṃ, nivāsetuṃ, adhiṭṭhātuñca na vaṭṭatī’’ti pāṭho veditabbo. Evaṃ tāva pacchimena purimaggāhasiddhi veditabbā, na purimena karaṇakhettādīnaṃ gāho sambhavati. ‘‘Māso seso gimhānanti vassikasāṭikacīvaraṃ pariyesitabba’’nti ettakameva hi vuttaṃ, na, aṭṭhakathāyaṃ ‘‘ayameko addhamāso pariyesanakhettañceva karaṇakhettañcā’’ti vuttattāti ce? Na, tassa lekhanadosattā , tathā sādhitaṃ. Karaṇakhettena pana nivāsanakhettaggāho atthi kālanānattābhāvato, teneva pubbe yathālābhaggahaṇaṃ kataṃ, tathā ca sādhitameva, na bhedo panatthi, payojanaṃ vuttameva. Nivāsanakkhettena adhiṭṭhānakkhettaggāho natthi eva, na hi purimena pacchimaggāho veditabbo. Na pāḷivirodhatoti ce? Na, tadatthājānanato. ‘‘Māso seso gimhānanti addhamāso seso gimhāna’’nti ettha iti-saddassa hi ito paṭṭhāyāti attho. Parato āpattikhettadassanato itarassa anāpattikhettabhāvo dassitova hoti. Dinnapubbatopi ñātakapavāritaṭṭhānato nipphādentassa nissaggiyaṃ piṭṭhisamayattā, pakatiyā vassikasāṭikadāyakā nāma saṅghassa vā puggalassa vā apavāretvā anusaṃvaccharaṃ dentā, tattha satuppādova vaṭṭati. Vattabhede dukkaṭanti tadaññesu.
‘‘သစေ ကတ။ပေ.။ ဝသ္သူပနာယိကဒိဝသေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ပေ.။ ဆ မာသေ ပရိဟာရံ လဘတီ’’တိ ဝစနတော အန္တောဝသ္သေပိ ယာဝ ဝသ္သာနသ္သ ပစ္ဆိမဒိဝသာ အကတာ ပရိဟာရံ လဘတီတိ ဒီပိတံ ဟောတိ။ ကသ္မာ န ဝိစာရိတန္တိ စေ? အတ္ထာပတ္တိသိဒ္ဓတ္တာ။ ‘‘ဆ မာသေ ပရိဟာရံ လဘတီ’’တိ ဝစနေန အကတာ လဘတီတိ သိဒ္ဓမေဝ, တံ ကိဉ္စာပိ သိဒ္ဓံ, သရူပေန ပန အနာဂတတ္တာ သရူပေန ဒသ္သေတုံ, ဒုသ္သဒ္ဓာပယတ္တာ ဥပပတ္တိတော ဒသ္သေတုဉ္စ ဣဒမာရဒ္ဓံ အာစရိယေန, ‘‘ယထာ စေတ္ထ, ဧဝံ ကထိနဗ္ဘန္တရေ ဥပ္ပန္နစီဝရမ္ပိ ဟေဋ္ဌာ ဝုတ္တနယေနေဝ ပဋိပဇ္ဇိတဗ္ဗ’’န္တိ အနုဂဏ္ဌိပဒေ ဝုတ္တံ, တံ ဒုဝုတ္တံ တတ္ထေဝ ပုဗ္ဗာပရဝိရောဓတော။ ယဉ္စေတ္ထ အဋ္ဌကထာဝစနံ သာဓကတ္တေန ဝုတ္တံ, တံ တမတ္ထံ န သာဓေတိ။ ‘‘ယဒိ နပ္ပဟောတိ ယာဝ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ပရိဟာရံ လဘတီ’’တိ ဝစနံ အပ္ပဟောန္တသ္သ ယာဝ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာ တာဝ ပရိဟာရခေတ္တံ, တတော ပရံ ဧကဒိဝသောပိ န ဟောတီတိ ဒီပေတိ, တသ္မာ အပ္ပဟောနကဘာဝေန အကတာဝ ယာဝ ကတ္တိကပုဏ္ဏမာ ပရိဟာရံ လဘတိ, တတော ပရံ န လဘတီတိ သိဒ္ဓံ။ တထာ တဒေဝ ဝစနံ ကတပရိဟာရံ န လဘတီတိ ဒီပေတိ, တသ္မာ ကတ္တိကပုဏ္ဏမဒိဝသေယေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ။ ‘‘အပ္ပဟောန္တေ ဒသာဟေ အန္တောဝသ္သေ ကရဏပရိယောသာနံယေဝ ပမာဏ’’န္တိ လိခိတံ။
‘‘Sace kata…pe… vassūpanāyikadivase adhiṭṭhātabbā…pe… cha māse parihāraṃ labhatī’’ti vacanato antovassepi yāva vassānassa pacchimadivasā akatā parihāraṃ labhatīti dīpitaṃ hoti. Kasmā na vicāritanti ce? Atthāpattisiddhattā. ‘‘Cha māse parihāraṃ labhatī’’ti vacanena akatā labhatīti siddhameva, taṃ kiñcāpi siddhaṃ, sarūpena pana anāgatattā sarūpena dassetuṃ, dussaddhāpayattā upapattito dassetuñca idamāraddhaṃ ācariyena, ‘‘yathā cettha, evaṃ kathinabbhantare uppannacīvarampi heṭṭhā vuttanayeneva paṭipajjitabba’’nti anugaṇṭhipade vuttaṃ, taṃ duvuttaṃ tattheva pubbāparavirodhato. Yañcettha aṭṭhakathāvacanaṃ sādhakattena vuttaṃ, taṃ tamatthaṃ na sādheti. ‘‘Yadi nappahoti yāva kattikapuṇṇamā parihāraṃ labhatī’’ti vacanaṃ appahontassa yāva kattikapuṇṇamā tāva parihārakhettaṃ, tato paraṃ ekadivasopi na hotīti dīpeti, tasmā appahonakabhāvena akatāva yāva kattikapuṇṇamā parihāraṃ labhati, tato paraṃ na labhatīti siddhaṃ. Tathā tadeva vacanaṃ kataparihāraṃ na labhatīti dīpeti, tasmā kattikapuṇṇamadivaseyeva adhiṭṭhātabbā. ‘‘Appahonte dasāhe antovasse karaṇapariyosānaṃyeva pamāṇa’’nti likhitaṃ.
ဧတ္ထာဟ – ‘‘ဧကာဟဒ္ဝီဟာဒိဝသေနာ’’တိအာဒိ န ဝတ္တဗ္ဗံ။ ကသ္မာ? ဂိမ္ဟဒိဝသာနံ အနဓိဋ္ဌာနကာလတ္တာ, တသ္မာ ဧဝ ‘‘အန္တောဒသာဟေ ဝာ တဒဟေယေဝ ဝာ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ’တိ စ သာမညတော န ဝတ္တဗ္ဗံ ဂိမ္ဟဒိဝသာနံ အဓိဋ္ဌာနခေတ္တဘာဝပ္ပသင္ဂတော’’တိ။ ဧတ္ထ ဝုစ္စတိ – န, တဒတ္ထာဇာနနတော။ ဒသာဟာနာဂတာယ ဝသ္သူပနာယိကာယ ဂိမ္ဟဒိဝသာ ဒသာဟာ ဟောန္တိ, ပဌမဒိဝသေ စ လဒ္ဓာ နိဋ္ဌိတာ ဝသ္သိကသာဋိကာ ဒသာဟာတိက္ကန္တာပိ ဝသ္သူပနာယိကဒိဝသံ အဓိဋ္ဌာနခေတ္တံ အပ္ပတ္တတ္တာ န စ တာဝ နိသ္သဂ္ဂိယံ ဟောတိ, ဝုတ္တဉ္စေတံ ‘‘ဝသ္သူပနာယိကတော ပုဗ္ဗေ ဒသာဟာတိက္ကမေပိ အနာပတ္တီ’’တိ။
Etthāha – ‘‘ekāhadvīhādivasenā’’tiādi na vattabbaṃ. Kasmā? Gimhadivasānaṃ anadhiṭṭhānakālattā, tasmā eva ‘‘antodasāhe vā tadaheyeva vā adhiṭṭhātabbā’ti ca sāmaññato na vattabbaṃ gimhadivasānaṃ adhiṭṭhānakhettabhāvappasaṅgato’’ti. Ettha vuccati – na, tadatthājānanato. Dasāhānāgatāya vassūpanāyikāya gimhadivasā dasāhā honti, paṭhamadivase ca laddhā niṭṭhitā vassikasāṭikā dasāhātikkantāpi vassūpanāyikadivasaṃ adhiṭṭhānakhettaṃ appattattā na ca tāva nissaggiyaṃ hoti, vuttañcetaṃ ‘‘vassūpanāyikato pubbe dasāhātikkamepi anāpattī’’ti.
အန္တောဒသာဟေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာတိ ဣဒံ န အဝိသေသေန ဧတသ္မိံ အန္တရေ ဂိမ္ဟဒိဝသေပိ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗန္တိ ဣမမတ္ထံ ဒီပေတုံ ဝုတ္တံ, ကိန္တု ဂိမ္ဟဒိဝသေ စေ ဥပ္ပန္နာ, အဓိဋ္ဌာနခေတ္တေ စ အန္တောဒသာဟံ ဟောတိ, အန္တောဒသာဟေ ခေတ္တေယေဝ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ, န ခေတ္တန္တိ ကတ္ဝာ ဒသာဟံ အတိက္ကမိတဗ္ဗန္တိ ဒီပေတုံ ဝုတ္တံ။ ကသ္မာ? ဂိမ္ဟဒိဝသာနမ္ပိ ဂဏနူပဂတ္တာ, တသ္မာ အခေတ္တဒိဝသေပိ ဂဏေတ္ဝာ ခေတ္တေ ဧဝ ‘‘အန္တောဒသာဟေ အဓိဋ္ဌာတဗ္ဗာ’’တိ ဝုတ္တံ ဟောတီတိ။
Antodasāhe adhiṭṭhātabbāti idaṃ na avisesena etasmiṃ antare gimhadivasepi adhiṭṭhātabbanti imamatthaṃ dīpetuṃ vuttaṃ, kintu gimhadivase ce uppannā, adhiṭṭhānakhette ca antodasāhaṃ hoti, antodasāhe khetteyeva adhiṭṭhātabbā, na khettanti katvā dasāhaṃ atikkamitabbanti dīpetuṃ vuttaṃ. Kasmā? Gimhadivasānampi gaṇanūpagattā, tasmā akhettadivasepi gaṇetvā khette eva ‘‘antodasāhe adhiṭṭhātabbā’’ti vuttaṃ hotīti.
ဝသ္သိကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ နိဋ္ဌိတာ။
Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
တိပိဋက (မူလ) • Tipiṭaka (Mūla) / ဝိနယပိဋက • Vinayapiṭaka / မဟာဝိဘင္ဂ • Mahāvibhaṅga / ၄. ဝသ္သိကသာဋိကသိက္ခာပဒံ • 4. Vassikasāṭikasikkhāpadaṃ
အဋ္ဌကထာ • Aṭṭhakathā / ဝိနယပိဋက (အဋ္ဌကထာ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / မဟာဝိဘင္ဂ-အဋ္ဌကထာ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ၄. ဝသ္သိကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 4. Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā
ဋီကာ • Tīkā / ဝိနယပိဋက (ဋီကာ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / သာရတ္ထဒီပနီ-ဋီကာ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ၄. ဝသ္သိကသာဋိကသိက္ခာပဒဝဏ္ဏနာ • 4. Vassikasāṭikasikkhāpadavaṇṇanā