| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
३. वस्सूपनायिकक्खन्धकं
3. Vassūpanāyikakkhandhakaṃ
१०७. वस्सूपनायिकानुजाननकथा
107. Vassūpanāyikānujānanakathā
१८४. वस्सूपनायिकक्खन्धके ‘‘अननुञ्ञातो’’ति इमिना अपञ्ञत्तोति एत्थ ञाधातुया अनुजाननत्थं दस्सेति, ‘‘असंविहितो’’ति इमिना ञाधातुया ठपनत्थं। तेधाति ते इध। इधसद्दो सासनञ्च लोकञ्च देसञ्च पदपूरणञ्च उपादाय वत्तति, इध पन पदपूरणेति दस्सेन्तो आह ‘‘इधसद्दो निपातमत्तो’’ति। संहननं सङ्घातो, विनासोति अत्थो। इति इममत्थं दस्सेति ‘‘विनास’’न्ति इमिना। सकुन्तकसद्दो सकुणपरियायोति आह ‘‘सकुणा’’ति। सकुणाति च विहङ्गमा। ते हि आकासे गन्तुं सक्कोन्तीति सकुणाति वुच्चन्ति। संकसायिस्सन्तीति एत्थ ‘‘सं कसे अच्छने’’ति धातुपाठेसु (सद्दनीतिधातुमालायं १६ सकारन्तधातु) वुत्तत्ता संपुब्बो कसेधातु अच्छनत्थोति आह ‘‘वसिस्सन्ती’’ति। एकारन्तोयं धातु। निबद्धवासन्ति निच्चवासं। वस्साननामकेति वस्सानउतुनामके। वस्सानस्स चतुमासत्ता ‘‘तेमासे’’ति वुत्तं। वस्सूपनायिकाति एत्थ नीधातु गमनत्थोति आह ‘‘वस्सूपगमनानी’’ति। अपरज्जूति पुण्णमितो अपरं अहन्ति अपरज्जु, अहत्थे ज्जुपच्चयो, अत्थतो पाटिपददिवसो। अयं अपरज्जुसद्दो पठमन्तनिपातो। अस्साति आसळ्हीपुण्णमिया। असमानाधिकरणविसयो बाहिरत्थसमासोयं, अतिक्कन्ताय सतियाति योजना। अपरस्मिं दिवसेति पाटिपददिवसे। अस्साति सावणमासपुण्णमिया। तस्माति यस्मा च अपरज्जुगता, यस्मा च मासगता, तस्मा। ‘‘अनन्तरे पाटिपददिवसे’’ति इमिना पाळियं अपरज्जुगताय आसळ्हिया अनन्तरे पाटिपददिवसे पुरिमिका उपगन्तब्बाति अत्थं दस्सेति। आसळ्हियाति आसळ्हीपुण्णमिया। पच्छिमनयेपि मासगताय आसळ्हिया अनन्तरे पाटिपददिवसे पच्छिमिका उपगन्तब्बाति अत्थो दट्ठब्बो। आसळ्हियाति आसळ्हीपुण्णमिया समीपे पवत्तत्ता आसळ्हीसङ्खाताय सावणपुण्णमियाति अत्थो। पाटिपददिवसेयेव वस्सं उपगन्तब्बन्ति सम्बन्धो। सकिं वातिआदीसु वासद्दो अनियमविकप्पत्थो। निच्छारेत्वाति निच्चारेत्वा, उच्चारेत्वाति अत्थो। अफुट्ठक्खरसञ्ञोगेहि परो क्वचि फुट्ठत्तमापज्जति ‘‘निक्खमती’’तिआदीसु विय। तस्मा परस्स चकारस्स छकारं कत्वा ‘‘निच्छारेत्वा’’ति वुत्तं।
184. Vassūpanāyikakkhandhake ‘‘ananuññāto’’ti iminā apaññattoti ettha ñādhātuyā anujānanatthaṃ dasseti, ‘‘asaṃvihito’’ti iminā ñādhātuyā ṭhapanatthaṃ. Tedhāti te idha. Idhasaddo sāsanañca lokañca desañca padapūraṇañca upādāya vattati, idha pana padapūraṇeti dassento āha ‘‘idhasaddo nipātamatto’’ti. Saṃhananaṃ saṅghāto, vināsoti attho. Iti imamatthaṃ dasseti ‘‘vināsa’’nti iminā. Sakuntakasaddo sakuṇapariyāyoti āha ‘‘sakuṇā’’ti. Sakuṇāti ca vihaṅgamā. Te hi ākāse gantuṃ sakkontīti sakuṇāti vuccanti. Saṃkasāyissantīti ettha ‘‘saṃ kase acchane’’ti dhātupāṭhesu (saddanītidhātumālāyaṃ 16 sakārantadhātu) vuttattā saṃpubbo kasedhātu acchanatthoti āha ‘‘vasissantī’’ti. Ekārantoyaṃ dhātu. Nibaddhavāsanti niccavāsaṃ. Vassānanāmaketi vassānautunāmake. Vassānassa catumāsattā ‘‘temāse’’ti vuttaṃ. Vassūpanāyikāti ettha nīdhātu gamanatthoti āha ‘‘vassūpagamanānī’’ti. Aparajjūti puṇṇamito aparaṃ ahanti aparajju, ahatthe jjupaccayo, atthato pāṭipadadivaso. Ayaṃ aparajjusaddo paṭhamantanipāto. Assāti āsaḷhīpuṇṇamiyā. Asamānādhikaraṇavisayo bāhiratthasamāsoyaṃ, atikkantāya satiyāti yojanā. Aparasmiṃ divaseti pāṭipadadivase. Assāti sāvaṇamāsapuṇṇamiyā. Tasmāti yasmā ca aparajjugatā, yasmā ca māsagatā, tasmā. ‘‘Anantare pāṭipadadivase’’ti iminā pāḷiyaṃ aparajjugatāya āsaḷhiyā anantare pāṭipadadivase purimikā upagantabbāti atthaṃ dasseti. Āsaḷhiyāti āsaḷhīpuṇṇamiyā. Pacchimanayepi māsagatāya āsaḷhiyā anantare pāṭipadadivase pacchimikā upagantabbāti attho daṭṭhabbo. Āsaḷhiyāti āsaḷhīpuṇṇamiyā samīpe pavattattā āsaḷhīsaṅkhātāya sāvaṇapuṇṇamiyāti attho. Pāṭipadadivaseyeva vassaṃ upagantabbanti sambandho. Sakiṃ vātiādīsu vāsaddo aniyamavikappattho. Nicchāretvāti niccāretvā, uccāretvāti attho. Aphuṭṭhakkharasaññogehi paro kvaci phuṭṭhattamāpajjati ‘‘nikkhamatī’’tiādīsu viya. Tasmā parassa cakārassa chakāraṃ katvā ‘‘nicchāretvā’’ti vuttaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi / १०७. वस्सूपनायिकानुजानना • 107. Vassūpanāyikānujānanā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / वस्सूपनायिकानुजाननकथा • Vassūpanāyikānujānanakathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / वस्सूपनायिकानुजाननकथावण्णना • Vassūpanāyikānujānanakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / वस्सूपनायिकानुजाननकथावण्णना • Vassūpanāyikānujānanakathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / वस्सूपनायिकअनुजाननकथादिवण्णना • Vassūpanāyikaanujānanakathādivaṇṇanā
