| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๓. วสฺสูปนายิกกฺขนฺธกํ
3. Vassūpanāyikakkhandhakaṃ
๑๐๗. วสฺสูปนายิกานุชานนกถา
107. Vassūpanāyikānujānanakathā
๑๘๔. วสฺสูปนายิกกฺขนฺธเก ‘‘อนนุญฺญาโต’’ติ อิมินา อปญฺญโตฺตติ เอตฺถ ญาธาตุยา อนุชานนตฺถํ ทเสฺสติ, ‘‘อสํวิหิโต’’ติ อิมินา ญาธาตุยา ฐปนตฺถํฯ เตธาติ เต อิธฯ อิธสโทฺท สาสนญฺจ โลกญฺจ เทสญฺจ ปทปูรณญฺจ อุปาทาย วตฺตติ, อิธ ปน ปทปูรเณติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อิธสโทฺท นิปาตมโตฺต’’ติฯ สํหนนํ สงฺฆาโต, วินาโสติ อโตฺถฯ อิติ อิมมตฺถํ ทเสฺสติ ‘‘วินาส’’นฺติ อิมินาฯ สกุนฺตกสโทฺท สกุณปริยาโยติ อาห ‘‘สกุณา’’ติฯ สกุณาติ จ วิหงฺคมาฯ เต หิ อากาเส คนฺตุํ สโกฺกนฺตีติ สกุณาติ วุจฺจนฺติฯ สํกสายิสฺสนฺตีติ เอตฺถ ‘‘สํ กเส อจฺฉเน’’ติ ธาตุปาเฐสุ (สทฺทนีติธาตุมาลายํ ๑๖ สการนฺตธาตุ) วุตฺตตฺตา สํปุโพฺพ กเสธาตุ อจฺฉนโตฺถติ อาห ‘‘วสิสฺสนฺตี’’ติฯ เอการโนฺตยํ ธาตุฯ นิพทฺธวาสนฺติ นิจฺจวาสํฯ วสฺสานนามเกติ วสฺสานอุตุนามเกฯ วสฺสานสฺส จตุมาสตฺตา ‘‘เตมาเส’’ติ วุตฺตํฯ วสฺสูปนายิกาติ เอตฺถ นีธาตุ คมนโตฺถติ อาห ‘‘วสฺสูปคมนานี’’ติฯ อปรชฺชูติ ปุณฺณมิโต อปรํ อหนฺติ อปรชฺชุ, อหเตฺถ ชฺชุปจฺจโย, อตฺถโต ปาฎิปททิวโสฯ อยํ อปรชฺชุสโทฺท ปฐมนฺตนิปาโตฯ อสฺสาติ อาสฬฺหีปุณฺณมิยาฯ อสมานาธิกรณวิสโย พาหิรตฺถสมาโสยํ, อติกฺกนฺตาย สติยาติ โยชนาฯ อปรสฺมิํ ทิวเสติ ปาฎิปททิวเสฯ อสฺสาติ สาวณมาสปุณฺณมิยาฯ ตสฺมาติ ยสฺมา จ อปรชฺชุคตา, ยสฺมา จ มาสคตา, ตสฺมาฯ ‘‘อนนฺตเร ปาฎิปททิวเส’’ติ อิมินา ปาฬิยํ อปรชฺชุคตาย อาสฬฺหิยา อนนฺตเร ปาฎิปททิวเส ปุริมิกา อุปคนฺตพฺพาติ อตฺถํ ทเสฺสติฯ อาสฬฺหิยาติ อาสฬฺหีปุณฺณมิยาฯ ปจฺฉิมนเยปิ มาสคตาย อาสฬฺหิยา อนนฺตเร ปาฎิปททิวเส ปจฺฉิมิกา อุปคนฺตพฺพาติ อโตฺถ ทฎฺฐโพฺพฯ อาสฬฺหิยาติ อาสฬฺหีปุณฺณมิยา สมีเป ปวตฺตตฺตา อาสฬฺหีสงฺขาตาย สาวณปุณฺณมิยาติ อโตฺถฯ ปาฎิปททิวเสเยว วสฺสํ อุปคนฺตพฺพนฺติ สมฺพโนฺธฯ สกิํ วาติอาทีสุ วาสโทฺท อนิยมวิกปฺปโตฺถฯ นิจฺฉาเรตฺวาติ นิจฺจาเรตฺวา, อุจฺจาเรตฺวาติ อโตฺถฯ อผุฎฺฐกฺขรสโญฺญเคหิ ปโร กฺวจิ ผุฎฺฐตฺตมาปชฺชติ ‘‘นิกฺขมตี’’ติอาทีสุ วิยฯ ตสฺมา ปรสฺส จการสฺส ฉการํ กตฺวา ‘‘นิจฺฉาเรตฺวา’’ติ วุตฺตํฯ
184. Vassūpanāyikakkhandhake ‘‘ananuññāto’’ti iminā apaññattoti ettha ñādhātuyā anujānanatthaṃ dasseti, ‘‘asaṃvihito’’ti iminā ñādhātuyā ṭhapanatthaṃ. Tedhāti te idha. Idhasaddo sāsanañca lokañca desañca padapūraṇañca upādāya vattati, idha pana padapūraṇeti dassento āha ‘‘idhasaddo nipātamatto’’ti. Saṃhananaṃ saṅghāto, vināsoti attho. Iti imamatthaṃ dasseti ‘‘vināsa’’nti iminā. Sakuntakasaddo sakuṇapariyāyoti āha ‘‘sakuṇā’’ti. Sakuṇāti ca vihaṅgamā. Te hi ākāse gantuṃ sakkontīti sakuṇāti vuccanti. Saṃkasāyissantīti ettha ‘‘saṃ kase acchane’’ti dhātupāṭhesu (saddanītidhātumālāyaṃ 16 sakārantadhātu) vuttattā saṃpubbo kasedhātu acchanatthoti āha ‘‘vasissantī’’ti. Ekārantoyaṃ dhātu. Nibaddhavāsanti niccavāsaṃ. Vassānanāmaketi vassānautunāmake. Vassānassa catumāsattā ‘‘temāse’’ti vuttaṃ. Vassūpanāyikāti ettha nīdhātu gamanatthoti āha ‘‘vassūpagamanānī’’ti. Aparajjūti puṇṇamito aparaṃ ahanti aparajju, ahatthe jjupaccayo, atthato pāṭipadadivaso. Ayaṃ aparajjusaddo paṭhamantanipāto. Assāti āsaḷhīpuṇṇamiyā. Asamānādhikaraṇavisayo bāhiratthasamāsoyaṃ, atikkantāya satiyāti yojanā. Aparasmiṃ divaseti pāṭipadadivase. Assāti sāvaṇamāsapuṇṇamiyā. Tasmāti yasmā ca aparajjugatā, yasmā ca māsagatā, tasmā. ‘‘Anantare pāṭipadadivase’’ti iminā pāḷiyaṃ aparajjugatāya āsaḷhiyā anantare pāṭipadadivase purimikā upagantabbāti atthaṃ dasseti. Āsaḷhiyāti āsaḷhīpuṇṇamiyā. Pacchimanayepi māsagatāya āsaḷhiyā anantare pāṭipadadivase pacchimikā upagantabbāti attho daṭṭhabbo. Āsaḷhiyāti āsaḷhīpuṇṇamiyā samīpe pavattattā āsaḷhīsaṅkhātāya sāvaṇapuṇṇamiyāti attho. Pāṭipadadivaseyeva vassaṃ upagantabbanti sambandho. Sakiṃ vātiādīsu vāsaddo aniyamavikappattho. Nicchāretvāti niccāretvā, uccāretvāti attho. Aphuṭṭhakkharasaññogehi paro kvaci phuṭṭhattamāpajjati ‘‘nikkhamatī’’tiādīsu viya. Tasmā parassa cakārassa chakāraṃ katvā ‘‘nicchāretvā’’ti vuttaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๑๐๗. วสฺสูปนายิกานุชานนา • 107. Vassūpanāyikānujānanā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / วสฺสูปนายิกานุชานนกถา • Vassūpanāyikānujānanakathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / วสฺสูปนายิกานุชานนกถาวณฺณนา • Vassūpanāyikānujānanakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / วสฺสูปนายิกานุชานนกถาวณฺณนา • Vassūpanāyikānujānanakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / วสฺสูปนายิกอนุชานนกถาทิวณฺณนา • Vassūpanāyikaanujānanakathādivaṇṇanā
