Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / വിനയാലങ്കാര-ടീകാ • Vinayālaṅkāra-ṭīkā |
൨൬. വസ്സൂപനായികവിനിച്ഛയകഥാ
26. Vassūpanāyikavinicchayakathā
൧൭൯. ഏവം ഉപോസഥപവാരണാവിനിച്ഛയം കഥേത്വാ ഇദാനി വസ്സൂപനായികവിനിച്ഛയം കഥേതും ‘‘വസ്സൂപനായികാതി ഏത്ഥ’’ത്യാദിമാഹ. തത്ഥ വസനം വസ്സം. കിം തം? വസനകിരിയാ ഭാവത്ഥേ ണ്യ-പച്ചയവസേന. ഉപനയനം ഉപനയോ. കോ സോ? ഉപഗമനകിരിയാ, വസ്സസ്സ ഉപനയോ വസ്സൂപനയോ, സോ ഏതിസ്സാ പഞ്ഞത്തിയാ അത്ഥി, തസ്മിം വാ വിജ്ജതീതി വസ്സൂപനായികാ. കാ സാ? വസ്സൂപനായികപഞ്ഞത്തി. അഥ വാ ഉപനയതി ഏതായാതി ഉപനായികാ മജ്ഝേ ദീഘവസേന. വസ്സസ്സ ഉപനായികാ വസ്സൂപനായികാ, സാ ഏവ പുരേ ഭവാ പുരിമാ ഭവത്ഥേ ഇമ-പച്ചയവസേന, സാ ഏവ പുരിമികാ സകത്ഥേ ക-പച്ചയവസേന, തസ്മിം പരേ ഇത്ഥിലിങ്ഗേ അ-കാരസ്സ ഇ-കാരാദേസോ. പച്ഛാ ഭവാ പച്ഛിമാ, സാവ പച്ഛിമികാ.
179. Evaṃ uposathapavāraṇāvinicchayaṃ kathetvā idāni vassūpanāyikavinicchayaṃ kathetuṃ ‘‘vassūpanāyikāti ettha’’tyādimāha. Tattha vasanaṃ vassaṃ. Kiṃ taṃ? Vasanakiriyā bhāvatthe ṇya-paccayavasena. Upanayanaṃ upanayo. Ko so? Upagamanakiriyā, vassassa upanayo vassūpanayo, so etissā paññattiyā atthi, tasmiṃ vā vijjatīti vassūpanāyikā. Kā sā? Vassūpanāyikapaññatti. Atha vā upanayati etāyāti upanāyikā majjhe dīghavasena. Vassassa upanāyikā vassūpanāyikā, sā eva pure bhavā purimā bhavatthe ima-paccayavasena, sā eva purimikā sakatthe ka-paccayavasena, tasmiṃ pare itthiliṅge a-kārassa i-kārādeso. Pacchā bhavā pacchimā, sāva pacchimikā.
അസ്സതിയാ പന വസ്സം ന ഉപേതീതി ‘‘ഇമസ്മിം വിഹാരേ ഇമം തേമാസം വസ്സം ഉപേമീ’’തി വചീഭേദം കത്വാ ന ഉപേതി. ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അസേനാസനികേന വസ്സം ഉപഗന്തബ്ബം, യോ ഉപഗച്ഛേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി (മഹാവ॰ ൨൦൪) വചീഭേദം കത്വാ വസ്സൂപഗമനം സന്ധായ പടിക്ഖേപോ, ന ആലയകരണവസേന ഉപഗമനം സന്ധായാതി വദന്തി. പാളിയം പന അവിസേസേന വുത്തത്താ അട്ഠകഥായഞ്ച ദുതിയപാരാജികസംവണ്ണനായം (പാരാ॰ അട്ഠ॰ ൧.൮൪) ‘‘വസ്സം ഉപഗച്ഛന്തേന ഹി നാലകപടിപദം പടിപന്നേനപി പഞ്ചന്നം ഛദനാനം അഞ്ഞതരേന ഛന്നേയേവ സദ്വാരബന്ധേ സേനാസനേ ഉപഗന്തബ്ബം, തസ്മാ വസ്സകാലേ സചേ സേനാസനം ലഭതി, ഇച്ചേതം കുസലം. നോ ചേ ലഭതി, ഹത്ഥകമ്മം പരിയേസിത്വാപി കാതബ്ബം. ഹത്ഥകമ്മം അലഭന്തേന സാമമ്പി കാതബ്ബം, ന ത്വേവ അസേനാസനികേന വസ്സം ഉപഗന്തബ്ബ’’ന്തി (മഹാവ॰ ൨൦൪) ദള്ഹം കത്വാ വുത്തത്താ അസേനാസനികസ്സ നാവാദിം വിനാ അഞ്ഞത്ഥ ആലയമത്തേന ഉപഗന്തും ന വട്ടതീതി അമ്ഹാകം ഖന്തി. നാവാസത്ഥവജേസുയേവ ഹി ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, നാവായ വസ്സം ഉപഗന്തു’’ന്തിആദിനാ (മഹാവ॰ ൨൦൩) സതി, അസതി വാ സേനാസനേ വസ്സൂപഗമനസ്സ വിസും അനുഞ്ഞാതത്താ ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അസേനാസനികേന വസ്സം ഉപഗന്തബ്ബ’’ന്തി (മഹാവ॰ ൨൦൪) അയം പടിക്ഖേപോ. തത്ഥ ന ലഭതീതി അസതി സേനാസനേ ആലയവസേനപി നാവാദീസു ഉപഗമനം വുത്തം. ചതൂസു ഹി സേനാസനേസു വിഹാരസേനാസനം ഇധാധിപ്പേതം, ന ഇതരത്തയം.
Assatiyā pana vassaṃ na upetīti ‘‘imasmiṃ vihāre imaṃ temāsaṃ vassaṃ upemī’’ti vacībhedaṃ katvā na upeti. ‘‘Na, bhikkhave, asenāsanikena vassaṃ upagantabbaṃ, yo upagaccheyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 204) vacībhedaṃ katvā vassūpagamanaṃ sandhāya paṭikkhepo, na ālayakaraṇavasena upagamanaṃ sandhāyāti vadanti. Pāḷiyaṃ pana avisesena vuttattā aṭṭhakathāyañca dutiyapārājikasaṃvaṇṇanāyaṃ (pārā. aṭṭha. 1.84) ‘‘vassaṃ upagacchantena hi nālakapaṭipadaṃ paṭipannenapi pañcannaṃ chadanānaṃ aññatarena channeyeva sadvārabandhe senāsane upagantabbaṃ, tasmā vassakāle sace senāsanaṃ labhati, iccetaṃ kusalaṃ. No ce labhati, hatthakammaṃ pariyesitvāpi kātabbaṃ. Hatthakammaṃ alabhantena sāmampi kātabbaṃ, na tveva asenāsanikena vassaṃ upagantabba’’nti (mahāva. 204) daḷhaṃ katvā vuttattā asenāsanikassa nāvādiṃ vinā aññattha ālayamattena upagantuṃ na vaṭṭatīti amhākaṃ khanti. Nāvāsatthavajesuyeva hi ‘‘anujānāmi, bhikkhave, nāvāya vassaṃ upagantu’’ntiādinā (mahāva. 203) sati, asati vā senāsane vassūpagamanassa visuṃ anuññātattā ‘‘na, bhikkhave, asenāsanikena vassaṃ upagantabba’’nti (mahāva. 204) ayaṃ paṭikkhepo. Tattha na labhatīti asati senāsane ālayavasenapi nāvādīsu upagamanaṃ vuttaṃ. Catūsu hi senāsanesu vihārasenāsanaṃ idhādhippetaṃ, na itarattayaṃ.
ടങ്കിതമഞ്ചാദിഭേദാ കുടീതി ഏത്ഥ ടങ്കിതമഞ്ചോ നാമ ദീഘേ മഞ്ചപാദേ മജ്ഝേ വിജ്ഝിത്വാ അടനിയോ പവേസേത്വാ കതോ മഞ്ചോ, തസ്സ ഇദം ഉപരി, ഇദം ഹേട്ഠാതി നത്ഥി. പരിവത്തേത്വാ അത്ഥതോപി താദിസോവ ഹോതി, തം സുസാനേ ദേവട്ഠാനേ ച ഠപേന്തി, ചതുന്നം പാസാണാനം ഉപരി പാസാണം അത്ഥരിത്വാ കതം ഗേഹമ്പി ‘‘ടങ്കിതമഞ്ചോ’’തി വുച്ചതി.
Ṭaṅkitamañcādibhedā kuṭīti ettha ṭaṅkitamañco nāma dīghe mañcapāde majjhe vijjhitvā aṭaniyo pavesetvā kato mañco, tassa idaṃ upari, idaṃ heṭṭhāti natthi. Parivattetvā atthatopi tādisova hoti, taṃ susāne devaṭṭhāne ca ṭhapenti, catunnaṃ pāsāṇānaṃ upari pāsāṇaṃ attharitvā kataṃ gehampi ‘‘ṭaṅkitamañco’’ti vuccati.
‘‘ഇധ വസ്സം ഉപേമീ’’തി തിക്ഖത്തും വത്തബ്ബന്തി സത്ഥസ്സ അവിഹാരത്താ ‘‘ഇമസ്മിം വിഹാരേ’’തി അവത്വാ ‘‘ഇധ വസ്സം ഉപേമീ’’തി ഏത്തകമേവ വത്തബ്ബം. സത്ഥേ പന വസ്സം ഉപഗന്തും ന വട്ടതീതി കുടികാദീനം അഭാവേന ‘‘ഇധ വസ്സം ഉപേമീ’’തി വചീഭേദം കത്വാ ഉപഗന്തും ന വട്ടതി, ആലയകരണമത്തേനേവ വട്ടതീതി അധിപ്പായോ. വിപ്പകിരതീതി വിസും വിസും ഗച്ഛതി. തീസു ഠാനേസു നത്ഥി വസ്സച്ഛേദേ ആപത്തീതി തേഹി സദ്ധിം ഗച്ഛന്തസ്സേവ നത്ഥി ആപത്തി, തേഹി വിയുജ്ജിത്വാ ഗമനേ പന ആപത്തിയേവ, പവാരേതുഞ്ച ന ലഭതി.
‘‘Idha vassaṃ upemī’’ti tikkhattuṃ vattabbanti satthassa avihārattā ‘‘imasmiṃ vihāre’’ti avatvā ‘‘idha vassaṃ upemī’’ti ettakameva vattabbaṃ. Satthe pana vassaṃ upagantuṃ na vaṭṭatīti kuṭikādīnaṃ abhāvena ‘‘idha vassaṃ upemī’’ti vacībhedaṃ katvā upagantuṃ na vaṭṭati, ālayakaraṇamatteneva vaṭṭatīti adhippāyo. Vippakiratīti visuṃ visuṃ gacchati. Tīsuṭhānesu natthi vassacchede āpattīti tehi saddhiṃ gacchantasseva natthi āpatti, tehi viyujjitvā gamane pana āpattiyeva, pavāretuñca na labhati.
പവിസനദ്വാരം യോജേത്വാതി സകവാടബദ്ധമേവ യോജേത്വാ. പുരിമികായ…പേ॰… ന പക്കമിതബ്ബാതി ഇമിനാ ആസാള്ഹീപുണ്ണമായ അനന്തരേ പാടിപദദിവസേ പുരിമവസ്സം ഉപഗന്ത്വാ വസ്സാനഉതുനോ ചതൂസു മാസേസു സബ്ബപച്ഛിമമാസം ഠപേത്വാ പുരിമം തേമാസം വസിതബ്ബം. സാവണപുണ്ണമിയാ അനന്തരേ പാടിപദദിവസേ പച്ഛിമവസ്സം ഉപഗന്ത്വാ സബ്ബപഠമമാസം ഠപേത്വാ പച്ഛിമം തേമാസം വസിതബ്ബം. ഏവം അവസിത്വാ പുരിമികായ വസ്സം ഉപഗതേന ഭിക്ഖുനാ മഹാപവാരണായ അന്തോ അരുണം അനുട്ഠാപേത്വാ പച്ഛിമികായ ഉപഗതേന ചാതുമാസിനിപവാരണായ അന്തോ അരുണം അനുട്ഠാപേത്വാ അന്തരാ ചാരികം പക്കമേയ്യ, ഉപചാരസീമാതിക്കമേയേവ തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ദുക്കടാപത്തി ഹോതീതി ദസ്സേതി. ഇമമത്ഥം പാളിയാ സമത്ഥേതും ‘‘ന ഭിക്ഖവേ…പേ॰… വചനതോ’’തി വുത്തം. യദി ഏവം വസ്സം ഉപഗന്ത്വാ സതി കരണീയേ പക്കമന്തസ്സ സബ്ബഥാപി ആപത്തിയേവ സിയാതി ചോദനം സന്ധായാഹ ‘‘വസ്സം ഉപഗന്ത്വാ പനാ’’തിആദി. ഏവം സന്തേ തദഹേവ സത്താഹകരണീയേന പക്കമന്തസ്സേവ അനാപത്തി സിയാ, ന ദ്വീഹതീഹം വസിത്വാ പക്കമന്തസ്സാതി ആഹ ‘‘കോ പന വാദോ’’തിആദി.
Pavisanadvāraṃ yojetvāti sakavāṭabaddhameva yojetvā. Purimikāya…pe… na pakkamitabbāti iminā āsāḷhīpuṇṇamāya anantare pāṭipadadivase purimavassaṃ upagantvā vassānautuno catūsu māsesu sabbapacchimamāsaṃ ṭhapetvā purimaṃ temāsaṃ vasitabbaṃ. Sāvaṇapuṇṇamiyā anantare pāṭipadadivase pacchimavassaṃ upagantvā sabbapaṭhamamāsaṃ ṭhapetvā pacchimaṃ temāsaṃ vasitabbaṃ. Evaṃ avasitvā purimikāya vassaṃ upagatena bhikkhunā mahāpavāraṇāya anto aruṇaṃ anuṭṭhāpetvā pacchimikāya upagatena cātumāsinipavāraṇāya anto aruṇaṃ anuṭṭhāpetvā antarā cārikaṃ pakkameyya, upacārasīmātikkameyeva tassa bhikkhuno dukkaṭāpatti hotīti dasseti. Imamatthaṃ pāḷiyā samatthetuṃ ‘‘na bhikkhave…pe… vacanato’’ti vuttaṃ. Yadi evaṃ vassaṃ upagantvā sati karaṇīye pakkamantassa sabbathāpi āpattiyeva siyāti codanaṃ sandhāyāha ‘‘vassaṃ upagantvā panā’’tiādi. Evaṃ sante tadaheva sattāhakaraṇīyena pakkamantasseva anāpatti siyā, na dvīhatīhaṃ vasitvā pakkamantassāti āha ‘‘ko pana vādo’’tiādi.
൧൮൦. ഇദാനി സത്താഹകരണീയലക്ഖണം വിത്ഥാരതോ ദസ്സേതും ‘‘അനുജാനാമി ഭിക്ഖവേ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സത്തന്നം സത്താഹകരണീയേന പഹിതേ ഗന്തും, ന ത്വേവ അപ്പഹിതേ, ഭിക്ഖുസ്സ ഭിക്ഖുനിയാ സിക്ഖമാനായ സാമണേരസ്സ സാമണേരിയാ ഉപാസകസ്സ ഉപാസികായാ’’തി (മഹാവ॰ ൧൮൭) ഏകം, ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സത്തന്നം സത്താഹകരണീയേന അപ്പഹിതേപി ഗന്തും, പഗേവ പഹിതേ, ഭിക്ഖുസ്സ ഭിക്ഖുനിയാ സിക്ഖമാനായ സാമണേരസ്സ സാമണേരിയാ മാതുയാ ച പിതുസ്സ ചാ’’തി (മഹാവ॰ ൧൯൮) ഏകം, ‘‘സചേ പന ഭിക്ഖുനോ ഭാതാ വാ അഞ്ഞോ വാ ഞാതകോ ഗിലാനോ ഹോതീ’’തി ഏകം, ‘‘ഏകസ്മിം വിഹാരേ ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം വസന്തോ ഭിക്ഖുഭത്തികോ’’തി ഏകം, ‘‘സചേ ഭിക്ഖുസ്സ…പേ॰… അനഭിരതി വാ കുക്കുച്ചം വാ ദിട്ഠിഗതം വാ ഉപ്പന്നം ഹോതീ’’തി ഏകം, ‘‘കോചി ഭിക്ഖു ഗരുധമ്മം അജ്ഝാപന്നോ ഹോതി പരിവാസാരഹോ’’തി ഏകം, ‘‘ഭിക്ഖുനിയാപി മാനത്താരഹായാ’’തി ഏകം, ‘‘സാമണേരോ ഉപസമ്പജ്ജിതുകാമോ…പേ॰… സിക്ഖമാനാ വാ…പേ॰… സാമണേരീ വാ’’തി ഏകം, ‘‘ഭിക്ഖുസ്സ ഭിക്ഖുനിയാ വാ സങ്ഘോ കമ്മം കത്തുകാമോ തജ്ജനീയം വാ’’തി ഏകം, ‘‘സചേപി കതംയേവ ഹോതി കമ്മ’’ന്തി ഏകം, ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, സങ്ഘകരണീയേന ഗന്തു’’ന്തി (മഹാവ॰ ൧൯൯) ഏകന്തി ഏകാദസ ഠാനാനി ഹോന്തി. തത്ഥ പഠമതതിയചതുത്ഥവസേന തീസു ഠാനേസു പഹിതേ ഏവ ഗന്തബ്ബം, നോ അപ്പഹിതേ. സേസേസു അട്ഠസു അപ്പഹിതേപി ഗന്തബ്ബം, പഗേവ പഹിതേ. വുത്തഞ്ഹി വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൨.൧൯൯) ‘‘ഗന്തബ്ബന്തി സങ്ഘകരണീയേന അപ്പഹിതേപി ഗന്തബ്ബ’’ന്തി. ഏത്ഥ ച അനുപാസകേഹിപി സാസനഭാവം ഞാതുകാമേഹി പഹിതേ തേസം പസാദവഡ്ഢിസമ്പത്തേഹിപി സത്താഹകരണീയേന ഗന്തും വട്ടതീതി ഗഹേതബ്ബം. ഭിക്ഖുഭത്തികോതി ഭിക്ഖുനിസ്സിതകോ. സോ പന യസ്മാ ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം വസതി, തസ്മാ വുത്തം ‘‘ഭിക്ഖൂഹി സദ്ധിം വസന്തോ’’തി.
180. Idāni sattāhakaraṇīyalakkhaṇaṃ vitthārato dassetuṃ ‘‘anujānāmi bhikkhave’’tiādimāha. Tattha ‘‘anujānāmi, bhikkhave, sattannaṃ sattāhakaraṇīyena pahite gantuṃ, na tveva appahite, bhikkhussa bhikkhuniyā sikkhamānāya sāmaṇerassa sāmaṇeriyā upāsakassa upāsikāyā’’ti (mahāva. 187) ekaṃ, ‘‘anujānāmi, bhikkhave, sattannaṃ sattāhakaraṇīyena appahitepi gantuṃ, pageva pahite, bhikkhussa bhikkhuniyā sikkhamānāya sāmaṇerassa sāmaṇeriyā mātuyā ca pitussa cā’’ti (mahāva. 198) ekaṃ, ‘‘sace pana bhikkhuno bhātā vā añño vā ñātako gilāno hotī’’ti ekaṃ, ‘‘ekasmiṃ vihāre bhikkhūhi saddhiṃ vasanto bhikkhubhattiko’’ti ekaṃ, ‘‘sace bhikkhussa…pe… anabhirati vā kukkuccaṃ vā diṭṭhigataṃ vā uppannaṃ hotī’’ti ekaṃ, ‘‘koci bhikkhu garudhammaṃ ajjhāpanno hoti parivāsāraho’’ti ekaṃ, ‘‘bhikkhuniyāpi mānattārahāyā’’ti ekaṃ, ‘‘sāmaṇero upasampajjitukāmo…pe… sikkhamānā vā…pe… sāmaṇerī vā’’ti ekaṃ, ‘‘bhikkhussa bhikkhuniyā vā saṅgho kammaṃ kattukāmo tajjanīyaṃ vā’’ti ekaṃ, ‘‘sacepi kataṃyeva hoti kamma’’nti ekaṃ, ‘‘anujānāmi, bhikkhave, saṅghakaraṇīyena gantu’’nti (mahāva. 199) ekanti ekādasa ṭhānāni honti. Tattha paṭhamatatiyacatutthavasena tīsu ṭhānesu pahite eva gantabbaṃ, no appahite. Sesesu aṭṭhasu appahitepi gantabbaṃ, pageva pahite. Vuttañhi vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.199) ‘‘gantabbanti saṅghakaraṇīyena appahitepi gantabba’’nti. Ettha ca anupāsakehipi sāsanabhāvaṃ ñātukāmehi pahite tesaṃ pasādavaḍḍhisampattehipi sattāhakaraṇīyena gantuṃ vaṭṭatīti gahetabbaṃ. Bhikkhubhattikoti bhikkhunissitako. So pana yasmā bhikkhūhi saddhiṃ vasati, tasmā vuttaṃ ‘‘bhikkhūhi saddhiṃ vasanto’’ti.
൧൮൧. അപിചേത്ഥാതി അപിച ഏത്ഥാതി ഛേദോ, ഏത്ഥ ഏതസ്മിം സത്താഹകരണീയവിനിച്ഛയേ അപിച അപരോ അയം ഈദിസോ പാളിമുത്തകനയോ വസ്സൂപനായികക്ഖന്ധകപാളിതോ മുത്തോ നയോ വേദിതബ്ബോതി യോജനാ. സമന്തപാസാദികായം (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൧൯൯) പന ‘‘പാളിമുത്തകരത്തിച്ഛേദവിനിച്ഛയോ’’തി ദിസ്സതി. തഥാ ഹി വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൨.൧൯൯) ‘‘രത്തിച്ഛേദവിനിച്ഛയോതി സത്താഹകരണീയേന ഗന്ത്വാ ബഹിദ്ധാ അരുണുട്ഠാപനസങ്ഖാതസ്സ രത്തിച്ഛേദസ്സ വിനിച്ഛയോ’’തി. സാരത്ഥദീപനിയമ്പി (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩.൧൯൯) ‘‘സത്താഹകരണീയേന ഗന്ത്വാ ബഹിദ്ധാ അരുണുട്ഠാപനം രത്തിച്ഛേദോ’’തി. അനിമന്തിതേന ഗന്തും ന വട്ടതീതി ഏത്ഥ അനിമന്തിതത്താ സത്താഹകിച്ചം അധിട്ഠഹിത്വാ ഗച്ഛന്തസ്സപി വസ്സച്ഛേദോ ചേവ ദുക്കടഞ്ച ഹോതീതി വേദിതബ്ബം. യഥാവുത്തഞ്ഹി രത്തിച്ഛേദകാരണം വിനാ തിരോവിഹാരേ വസിത്വാ ആഗമിസ്സാമീതി ഗച്ഛതോ വസ്സച്ഛേദം വദന്തി. ഗന്തും വട്ടതീതി അന്തോഉപചാരസീമായം ഠിതേനേവ സത്താഹകരണീയനിമിത്തം സല്ലക്ഖേത്വാ ഇമിനാ നിമിത്തേന ഗന്ത്വാ ‘‘സത്താഹബ്ഭന്തരേ ആഗച്ഛിസ്സാമീ’’തി ആഭോഗം കത്വാ ഗന്തും വട്ടതി. പുരിമക്ഖണേ ആഭോഗം കത്വാ ഗമനക്ഖണേ വിസരിത്വാ ഗതേപി ദോസോ നത്ഥി, ‘‘സകരണീയോ പക്കമതീ’’തി (മഹാവ॰ ൨൦൭) വുത്തത്താ സബ്ബഥാ ആഭോഗം അകത്വാ ഗതസ്സ വസ്സച്ഛേദോതി വദന്തി. യോ പന സത്താഹകരണീയനിമിത്താഭാവേപി ‘‘സത്താഹബ്ഭന്തരേ ആഗമിസ്സാമീ’’തി ആഭോഗം കത്വാ ഗന്ത്വാ സത്താഹബ്ഭന്തരേ ആഗച്ഛതി, തസ്സ ആപത്തിയേവ, വസ്സച്ഛേദോ നത്ഥി സത്താഹസ്സ സന്നിവത്തത്താതി വദന്തി, വീമംസിത്വാ ഗഹേതബ്ബം.
181.Apicetthāti apica etthāti chedo, ettha etasmiṃ sattāhakaraṇīyavinicchaye apica aparo ayaṃ īdiso pāḷimuttakanayo vassūpanāyikakkhandhakapāḷito mutto nayo veditabboti yojanā. Samantapāsādikāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 199) pana ‘‘pāḷimuttakaratticchedavinicchayo’’ti dissati. Tathā hi vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.199) ‘‘ratticchedavinicchayoti sattāhakaraṇīyena gantvā bahiddhā aruṇuṭṭhāpanasaṅkhātassa ratticchedassa vinicchayo’’ti. Sāratthadīpaniyampi (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.199) ‘‘sattāhakaraṇīyena gantvā bahiddhā aruṇuṭṭhāpanaṃ ratticchedo’’ti. Animantitena gantuṃ na vaṭṭatīti ettha animantitattā sattāhakiccaṃ adhiṭṭhahitvā gacchantassapi vassacchedo ceva dukkaṭañca hotīti veditabbaṃ. Yathāvuttañhi ratticchedakāraṇaṃ vinā tirovihāre vasitvā āgamissāmīti gacchato vassacchedaṃ vadanti. Gantuṃ vaṭṭatīti antoupacārasīmāyaṃ ṭhiteneva sattāhakaraṇīyanimittaṃ sallakkhetvā iminā nimittena gantvā ‘‘sattāhabbhantare āgacchissāmī’’ti ābhogaṃ katvā gantuṃ vaṭṭati. Purimakkhaṇe ābhogaṃ katvā gamanakkhaṇe visaritvā gatepi doso natthi, ‘‘sakaraṇīyo pakkamatī’’ti (mahāva. 207) vuttattā sabbathā ābhogaṃ akatvā gatassa vassacchedoti vadanti. Yo pana sattāhakaraṇīyanimittābhāvepi ‘‘sattāhabbhantare āgamissāmī’’ti ābhogaṃ katvā gantvā sattāhabbhantare āgacchati, tassa āpattiyeva, vassacchedo natthi sattāhassa sannivattattāti vadanti, vīmaṃsitvā gahetabbaṃ.
ഭണ്ഡകന്തി ചീവരഭണ്ഡം. പഹിണന്തീതി ചീവരധോവനാദികമ്മേന പഹിണന്തി. സമ്പാപുണിതും ന സക്കോതി, വട്ടതീതി ഏത്ഥ ‘‘അജ്ജേവ ആഗമിസ്സാമീ’’തി സാമന്തവിഹാരം ഗന്ത്വാ പുന ആഗച്ഛന്തസ്സ അന്തരാമഗ്ഗേ സചേ അരുണുഗ്ഗമനം ഹോതി, വസ്സച്ഛേദോപി ന ഹോതി, രത്തിച്ഛേദദുക്കടഞ്ച നത്ഥീതി വദന്തി, തദഹേവ ആഗമനേ സഉസ്സാഹത്താ വസ്സച്ഛേദോ വാ ആപത്തി വാ ന ഹോതീതി അധിപ്പായോ. ആചരിയം പസ്സിസ്സാമീതി പന ഗന്തും ലഭതീതി ‘‘അഗിലാനമ്പി ആചരിയം, ഉപജ്ഝായം വാ പസ്സിസ്സാമീ’’തി സത്താഹകരണീയേന ഗന്തും ലഭതി, നിസ്സയാചരിയം ധമ്മാചരിയഞ്ച, പഗേവ ഉപസമ്പദാചരിയഉപജ്ഝായേ. സചേ നം ആചരിയോ ‘‘അജ്ജ മാ ഗച്ഛാ’’തി വദതി, വട്ടതീതി ഏവം സത്താഹകരണീയേന ആഗതാനം അന്തോസത്താഹേയേവ പുന ആഗച്ഛന്തം സചേ ആചരിയോ, ഉപജ്ഝായോ വാ ‘‘അജ്ജ മാ ഗച്ഛാ’’തി വദതി, വട്ടതി, സത്താഹാതിക്കമേപി അനാപത്തീതി അധിപ്പായോ. വസ്സച്ഛേദോ പന ഹോതിയേവാതി ദട്ഠബ്ബം സത്താഹസ്സ ബഹിദ്ധാ വീതിനാമിതത്താ.
Bhaṇḍakanti cīvarabhaṇḍaṃ. Pahiṇantīti cīvaradhovanādikammena pahiṇanti. Sampāpuṇituṃ na sakkoti, vaṭṭatīti ettha ‘‘ajjeva āgamissāmī’’ti sāmantavihāraṃ gantvā puna āgacchantassa antarāmagge sace aruṇuggamanaṃ hoti, vassacchedopi na hoti, ratticchedadukkaṭañca natthīti vadanti, tadaheva āgamane saussāhattā vassacchedo vā āpatti vā na hotīti adhippāyo. Ācariyaṃ passissāmīti pana gantuṃ labhatīti ‘‘agilānampi ācariyaṃ, upajjhāyaṃ vā passissāmī’’ti sattāhakaraṇīyena gantuṃ labhati, nissayācariyaṃ dhammācariyañca, pageva upasampadācariyaupajjhāye. Sace naṃ ācariyo ‘‘ajja mā gacchā’’ti vadati, vaṭṭatīti evaṃ sattāhakaraṇīyena āgatānaṃ antosattāheyeva puna āgacchantaṃ sace ācariyo, upajjhāyo vā ‘‘ajja mā gacchā’’ti vadati, vaṭṭati, sattāhātikkamepi anāpattīti adhippāyo. Vassacchedo pana hotiyevāti daṭṭhabbaṃ sattāhassa bahiddhā vītināmitattā.
സചേ ദൂരം ഗതോ സത്താഹവാരേന അരുണോ ഉട്ഠാപേതബ്ബോതി ഇമിനാ വസ്സച്ഛേദകാരണേ സതി സത്താഹകരണീയേന ഗന്തുമ്പി വട്ടതീതി ദീപേതി. ഏത്ഥ ഛ ദിവസാനി ബഹിദ്ധാ വീതിനാമേത്വാ സത്തമേ ദിവസേ പുരാരുണാ ഏവ അന്തോഉപചാരസീമായം പവിസിത്വാ അരുണം ഉട്ഠാപേത്വാ പുനദിവസേ സത്താഹം അധിട്ഠായ ഗന്തബ്ബന്തി അധിപ്പായോ. കേചി പന ‘‘സത്തമേ ദിവസേ ആഗന്ത്വാ അരുണം അനുട്ഠാപേത്വാ തദഹേവ ദിവസഭാഗേപി ഗന്തും വട്ടതീ’’തി വദന്തി, തം ന ഗഹേതബ്ബം ‘‘അരുണോ ഉട്ഠാപേതബ്ബോ’’തി വുത്തത്താ. സത്തമേ ദിവസേ തത്ഥ അരുണുട്ഠാപനമേവ ഹി സന്ധായ പാളിയം (മഹാവ॰ ൧൯൯) ‘‘സത്താഹം സന്നിവത്തോ കാതബ്ബോ’’തി വുത്തം. അരുണം അനുട്ഠാപേത്വാ ഗച്ഛന്തോ ച അന്തോ അപ്പവിസിത്വാ ബഹിദ്ധാവ സത്താഹം വീതിനാമേന്തോ ച സമുച്ഛിന്നവസ്സോ ഏവ ഭവിസ്സതി അരുണസ്സ ബഹി ഏവ ഉട്ഠാപിതത്താ. ഇതരഥാ ‘‘അരുണോ ഉട്ഠാപേതബ്ബോ’’തി വചനം നിരത്ഥകം സിയാ. ‘‘സത്താഹവാരേന അന്തോവിഹാരേ പവിസിത്വാ അരുണം അനുട്ഠാപേത്വാ ഗന്തബ്ബ’’ന്തി വത്തബ്ബതോ അഞ്ഞേസു ച ഠാനേസു അരുണുട്ഠാപനമേവ വുച്ചതി. വക്ഖതി ഹി ചീവരക്ഖന്ധകേ (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൩൬൪) ‘‘ഏകസ്മിം വിഹാരേ വസന്തോ ഇതരസ്മിം സത്താഹവാരേന അരുണമേവ ഉട്ഠാപേതീ’’തി.
Sace dūraṃ gato sattāhavārena aruṇo uṭṭhāpetabboti iminā vassacchedakāraṇe sati sattāhakaraṇīyena gantumpi vaṭṭatīti dīpeti. Ettha cha divasāni bahiddhā vītināmetvā sattame divase purāruṇā eva antoupacārasīmāyaṃ pavisitvā aruṇaṃ uṭṭhāpetvā punadivase sattāhaṃ adhiṭṭhāya gantabbanti adhippāyo. Keci pana ‘‘sattame divase āgantvā aruṇaṃ anuṭṭhāpetvā tadaheva divasabhāgepi gantuṃ vaṭṭatī’’ti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ ‘‘aruṇo uṭṭhāpetabbo’’ti vuttattā. Sattame divase tattha aruṇuṭṭhāpanameva hi sandhāya pāḷiyaṃ (mahāva. 199) ‘‘sattāhaṃ sannivatto kātabbo’’ti vuttaṃ. Aruṇaṃ anuṭṭhāpetvā gacchanto ca anto appavisitvā bahiddhāva sattāhaṃ vītināmento ca samucchinnavasso eva bhavissati aruṇassa bahi eva uṭṭhāpitattā. Itarathā ‘‘aruṇo uṭṭhāpetabbo’’ti vacanaṃ niratthakaṃ siyā. ‘‘Sattāhavārena antovihāre pavisitvā aruṇaṃ anuṭṭhāpetvā gantabba’’nti vattabbato aññesu ca ṭhānesu aruṇuṭṭhāpanameva vuccati. Vakkhati hi cīvarakkhandhake (mahāva. aṭṭha. 364) ‘‘ekasmiṃ vihāre vasanto itarasmiṃ sattāhavārena aruṇameva uṭṭhāpetī’’ti.
അഥാപി യം തേ വദേയ്യും ‘‘സത്തമേ ദിവസേ യദാ കദാചി പവിട്ഠേന തംദിവസനിസ്സിതോ അതീതാരുണോ ഉട്ഠാപിതോ നാമ ഹോതീതി ഇമമത്ഥം സന്ധായ അട്ഠകഥായം വുത്ത’’ന്തി, തം സദ്ദഗതിയാപി ന സമേതി. ന ഹി ഉട്ഠിതേ അരുണേ പച്ഛാ പവിട്ഠോ തസ്സ പയോജകോ ഉട്ഠാപകോ ഭവിതുമരഹതി. യദി ഭവേയ്യ, ‘‘വസ്സം ഉപഗന്ത്വാ പന അരുണം അനുട്ഠാപേത്വാ തദഹേവ സത്താഹകരണീയേന പക്കമന്തസ്സാ’’പീതി (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൨൦൭) ഏത്ഥ ‘‘അരുണം അനുട്ഠാപേത്വാ’’തി വചനം വിരുജ്ഝേയ്യ. തേനപി തംദിവസനിസ്സിതസ്സ അരുണസ്സ ഉട്ഠാപിതത്താ ആരഞ്ഞകസ്സപി ഭിക്ഖുനോ സായന്ഹസമയേ അങ്ഗയുത്തം അരഞ്ഞം ഗന്ത്വാ തദാ ഏവ നിവത്തന്തസ്സ അരുണോ ഉട്ഠാപിതോ ധുതങ്ഗഞ്ച വിസോധിതം സിയാ, ന ചേതം യുത്തം അരുണുഗ്ഗമനകാലേ ഏവ അരുണുട്ഠാപനസ്സ വുത്തത്താ. വുത്തഞ്ഹി ‘‘കാലസ്സേവ പന നിക്ഖമിത്വാ അങ്ഗയുത്തേ ഠാനേ അരുണം ഉട്ഠാപേതബ്ബം. സചേ അരുണുട്ഠാനവേലായം തേസം ആബാധോ വഡ്ഢതി, തേസം ഏവ കിച്ചം കാതബ്ബം, ന ധുതങ്ഗവിസുദ്ധികേന ഭവിതബ്ബ’’ന്തി (വിസുദ്ധി॰ ൧.൩൧). തഥാ പാരിവാസികാദീനമ്പി അരുണം അനുട്ഠാപേത്വാ വത്തം നിക്ഖിപന്താനം രത്തിച്ഛേദോ വുത്തോ. ‘‘ഉഗ്ഗതേ അരുണേ നിക്ഖിപിതബ്ബ’’ന്തി (ചൂളവ॰ അട്ഠ॰ ൯൭) ഹി വുത്തം. സഹസേയ്യസിക്ഖാപദേപി അനുപസമ്പന്നേഹി സഹ നിവുത്ഥഭാവപരിമോചനത്ഥം ‘‘പുരാരുണാ നിക്ഖമിത്വാ’’തിആദി (പാചി॰ ൫൪) വുത്തം. ഏവം ചീവരവിപ്പവാസാദീസു ച സബ്ബത്ഥ രത്തിപരിയോസാനേ ആഗാമിഅരുണവസേനേവ അരുണുട്ഠാനം ദസ്സിതം, ന അതീതാരുണവസേന, തസ്മാ വുത്തനയേനേവേത്ഥ അരുണുട്ഠാപനം വേദിതബ്ബം അഞ്ഞഥാ വസ്സച്ഛേദത്താ.
Athāpi yaṃ te vadeyyuṃ ‘‘sattame divase yadā kadāci paviṭṭhena taṃdivasanissito atītāruṇo uṭṭhāpito nāma hotīti imamatthaṃ sandhāya aṭṭhakathāyaṃ vutta’’nti, taṃ saddagatiyāpi na sameti. Na hi uṭṭhite aruṇe pacchā paviṭṭho tassa payojako uṭṭhāpako bhavitumarahati. Yadi bhaveyya, ‘‘vassaṃ upagantvā pana aruṇaṃ anuṭṭhāpetvā tadaheva sattāhakaraṇīyena pakkamantassā’’pīti (mahāva. aṭṭha. 207) ettha ‘‘aruṇaṃ anuṭṭhāpetvā’’ti vacanaṃ virujjheyya. Tenapi taṃdivasanissitassa aruṇassa uṭṭhāpitattā āraññakassapi bhikkhuno sāyanhasamaye aṅgayuttaṃ araññaṃ gantvā tadā eva nivattantassa aruṇo uṭṭhāpito dhutaṅgañca visodhitaṃ siyā, na cetaṃ yuttaṃ aruṇuggamanakāle eva aruṇuṭṭhāpanassa vuttattā. Vuttañhi ‘‘kālasseva pana nikkhamitvā aṅgayutte ṭhāne aruṇaṃ uṭṭhāpetabbaṃ. Sace aruṇuṭṭhānavelāyaṃ tesaṃ ābādho vaḍḍhati, tesaṃ eva kiccaṃ kātabbaṃ, na dhutaṅgavisuddhikena bhavitabba’’nti (visuddhi. 1.31). Tathā pārivāsikādīnampi aruṇaṃ anuṭṭhāpetvā vattaṃ nikkhipantānaṃ ratticchedo vutto. ‘‘Uggate aruṇe nikkhipitabba’’nti (cūḷava. aṭṭha. 97) hi vuttaṃ. Sahaseyyasikkhāpadepi anupasampannehi saha nivutthabhāvaparimocanatthaṃ ‘‘purāruṇā nikkhamitvā’’tiādi (pāci. 54) vuttaṃ. Evaṃ cīvaravippavāsādīsu ca sabbattha rattipariyosāne āgāmiaruṇavaseneva aruṇuṭṭhānaṃ dassitaṃ, na atītāruṇavasena, tasmā vuttanayenevettha aruṇuṭṭhāpanaṃ veditabbaṃ aññathā vassacchedattā.
യം പന വസ്സം ഉപഗതസ്സ തദഹേവ അരുണം അനുട്ഠാപേത്വാ സകരണീയസ്സ പക്കമനവചനം, തം വസ്സം ഉപഗതകാലതോ പട്ഠായ യദാ കദാചി നിമിത്തേ സതി ഗമനസ്സ അനുഞ്ഞാതത്താ യുത്തം, ന പന സത്താഹവാരേന ഗതസ്സ അരുണം അനുട്ഠാപേത്വാ തദഹേവഗമനം ‘‘അരുണോ ഉട്ഠാപേതബ്ബോ’’തി വുത്തത്താ. യഥാ വാ ‘‘സത്താഹാനാഗതായ പവാരണായ സകരണീയോ പക്കമതി, ആഗച്ഛേയ്യ വാ സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു തം ആവാസം ന വാ ആഗച്ഛേയ്യാ’’തിആദിനാ (മഹാവ॰ ൨൦൭) പച്ഛിമസത്താഹേ അനാഗമനേ അനുഞ്ഞാതേപി അഞ്ഞസത്താഹേസു തം ന വട്ടതി. ഏവം പഠമസത്താഹേ അരുണം അനുട്ഠാപേത്വാ ഗമനേ അനുഞ്ഞാതേപി തതോ പരേസു സത്താഹേസു ആഗതസ്സ അരുണം അനുട്ഠാപേത്വാ ഗമനം ന വട്ടതി ഏവാതി നിട്ഠമേത്ഥ ഗന്തബ്ബം.
Yaṃ pana vassaṃ upagatassa tadaheva aruṇaṃ anuṭṭhāpetvā sakaraṇīyassa pakkamanavacanaṃ, taṃ vassaṃ upagatakālato paṭṭhāya yadā kadāci nimitte sati gamanassa anuññātattā yuttaṃ, na pana sattāhavārena gatassa aruṇaṃ anuṭṭhāpetvā tadahevagamanaṃ ‘‘aruṇo uṭṭhāpetabbo’’ti vuttattā. Yathā vā ‘‘sattāhānāgatāya pavāraṇāya sakaraṇīyo pakkamati, āgaccheyya vā so, bhikkhave, bhikkhu taṃ āvāsaṃ na vā āgaccheyyā’’tiādinā (mahāva. 207) pacchimasattāhe anāgamane anuññātepi aññasattāhesu taṃ na vaṭṭati. Evaṃ paṭhamasattāhe aruṇaṃ anuṭṭhāpetvā gamane anuññātepi tato paresu sattāhesu āgatassa aruṇaṃ anuṭṭhāpetvā gamanaṃ na vaṭṭati evāti niṭṭhamettha gantabbaṃ.
സചേ പവാരിതകാലേ വസ്സാവാസികം ദേന്തീതിആദിനാ വസ്സാവാസികചീവരമ്പി കഥിനചീവരം വിയ വസ്സംവുത്ഥവിഹാരപടിബദ്ധന്തി വിഞ്ഞായതി. ‘‘യദി സത്താഹവാരേന അരുണം ഉട്ഠാപയിംസു, ഗഹേതബ്ബ’’ന്തി പന വുത്തത്താ സത്താഹകരണീയേന ഗന്ത്വാ സത്താഹബ്ഭന്തരേ ആഗതാ ലഭന്തി. കഥിനാനിസംസചീവരം പന സങ്ഘം അനാപുച്ഛാ തേ ന ലഭന്തി. വക്ഖതി ഹി ‘‘സത്താഹകരണീയേന ഗതാപി ഭാജനീയഭണ്ഡം ലഭന്തൂതി വാ ഏവരൂപം അധമ്മികവത്തം ന കാതബ്ബ’’ന്തി (വി॰ സങ്ഗ॰ അട്ഠ॰ ൧൮൨). ഇധ ആഹടന്തി വിഹാരതോ ബഹി ആഗതട്ഠാനേ ആനീതം.
Sace pavāritakāle vassāvāsikaṃ dentītiādinā vassāvāsikacīvarampi kathinacīvaraṃ viya vassaṃvutthavihārapaṭibaddhanti viññāyati. ‘‘Yadi sattāhavārena aruṇaṃ uṭṭhāpayiṃsu, gahetabba’’nti pana vuttattā sattāhakaraṇīyena gantvā sattāhabbhantare āgatā labhanti. Kathinānisaṃsacīvaraṃ pana saṅghaṃ anāpucchā te na labhanti. Vakkhati hi ‘‘sattāhakaraṇīyena gatāpi bhājanīyabhaṇḍaṃ labhantūti vā evarūpaṃ adhammikavattaṃ na kātabba’’nti (vi. saṅga. aṭṭha. 182). Idha āhaṭanti vihārato bahi āgataṭṭhāne ānītaṃ.
വാളേഹി ഉബ്ബാള്ഹാ ഹോന്തി, ഗണ്ഹന്തിപി പരിപാതേന്തിപീതി ഏത്ഥ ഗണ്ഹന്തീതി ഗഹേത്വാ ഖാദന്തി. പരിപാതേന്തീതി പലാപേന്തി, അനുബന്ധന്തീതി അത്ഥോ. ഇമേസു ‘‘ഗാളേഹി ഉബ്ബാള്ഹാ ഹോന്തീ’’തിആദീസു സങ്ഘഭേദപരിയന്തേസു വത്ഥൂസു കേവലം അനാപത്തി ഹോതി, പവാരേതും പന ന ലഭതീതി ദട്ഠബ്ബം. സചേ പനാതിആദീസു യസ്മാ നാനാസീമായം ദ്വീസു ആവാസേസു വസ്സം ഉപഗച്ഛന്തസ്സ ‘‘ദുതിയേ വസിസ്സാമീ’’തി ഉപചാരതോ നിക്ഖന്തമത്തേ പഠമോ സേനാസനഗ്ഗാഹോ പടിപ്പസ്സമ്ഭതി, തസ്മാ പാളിയം (മഹാവ॰ ൨൦൭) ‘‘തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ പുരിമികാ ച ന പഞ്ഞായതീ’’തി പഠമം സേനാസനഗ്ഗാഹം സന്ധായ വുത്തം. ദുതിയസേനാസനഗ്ഗാഹേ പന പുരിമികാ പഞ്ഞായതേവ, തത്ഥേവ തേമാസം വസന്തോ പുരിമവസ്സംവുത്ഥോ ഏവ ഹോതി. തതോ വാ പന ദുതിയദിവസാദീസു ‘‘പഠമസേനാസനേ വസിസ്സാമീ’’തി ഉപചാരാതിക്കമേ പുരിമികാപി ന പഞ്ഞായതീതി ദട്ഠബ്ബം.
Vāḷehi ubbāḷhā honti, gaṇhantipi paripātentipīti ettha gaṇhantīti gahetvā khādanti. Paripātentīti palāpenti, anubandhantīti attho. Imesu ‘‘gāḷehi ubbāḷhā hontī’’tiādīsu saṅghabhedapariyantesu vatthūsu kevalaṃ anāpatti hoti, pavāretuṃ pana na labhatīti daṭṭhabbaṃ. Sace panātiādīsu yasmā nānāsīmāyaṃ dvīsu āvāsesu vassaṃ upagacchantassa ‘‘dutiye vasissāmī’’ti upacārato nikkhantamatte paṭhamo senāsanaggāho paṭippassambhati, tasmā pāḷiyaṃ (mahāva. 207) ‘‘tassa, bhikkhave, bhikkhuno purimikā ca na paññāyatī’’ti paṭhamaṃ senāsanaggāhaṃ sandhāya vuttaṃ. Dutiyasenāsanaggāhe pana purimikā paññāyateva, tattheva temāsaṃ vasanto purimavassaṃvuttho eva hoti. Tato vā pana dutiyadivasādīsu ‘‘paṭhamasenāsane vasissāmī’’ti upacārātikkame purimikāpi na paññāyatīti daṭṭhabbaṃ.
പടിസ്സവസ്സ വിസംവാദനപച്ചയാ ഹോന്തമ്പി ദുക്കടം സതിയേവ പടിസ്സവേ ഹോതീതി ആഹ ‘‘തസ്സ തസ്സ പടിസ്സവസ്സ വിസംവാദേ ദുക്കട’’ന്തി. തേനേവാഹ ‘‘തഞ്ച ഖോ…പേ॰… വിസംവാദനപച്ചയാ’’തി. പാളിയം (മഹാവ॰ ൨൦൭) ‘‘സോ സത്താഹാനാഗതായ പവാരണായ സകരണീയോ പക്കമതീ’’തി വുത്തത്താ പവാരണാദിവസേപി സത്താഹകരണീയം വിനാ ഗന്തും ന വട്ടതീതി ദട്ഠബ്ബം. ഇമസ്മിം ഠാനേ ‘‘നവമിതോ പട്ഠായ ഗന്തും വട്ടതീ’’തി അട്ഠകഥാവചനം കച്ചി ഉപോസഥദിവസതോ ഉപനിധായ നവമീ ഇച്ഛിതബ്ബാ, ഉദാഹു ലോകിയതിഥിവസേനാതി ആസങ്കന്തി. തത്രേവം വിനിച്ഛിതബ്ബം – പുരിമഭദ്ദപദമാസകാളപക്ഖഉപോസഥദിവസം ഉപനിധായ ഇച്ഛിതബ്ബാ, ന ലോകിയതിഥിവസേന. ഭദ്ദപദമാസസ്സ ഹി കാളപക്ഖഉപോസഥദിവസം മരിയാദം കത്വാ തദനന്തരപാടിപദദിവസതോ പട്ഠായ ഗണിയമാനേ സതി യോ ദിവസോ നവമോ ഹോതി, തതോ പട്ഠായാതി വുത്തം ഹോതി. തിഥിപേക്ഖായ പന ഇത്ഥിലിങ്ഗവോഹാരോ, തതോ നവമിതോ പട്ഠായ അനാഗതസത്താഹേ പവാരണാ ഹോതി.
Paṭissavassa visaṃvādanapaccayā hontampi dukkaṭaṃ satiyeva paṭissave hotīti āha ‘‘tassa tassa paṭissavassa visaṃvāde dukkaṭa’’nti. Tenevāha ‘‘tañca kho…pe… visaṃvādanapaccayā’’ti. Pāḷiyaṃ (mahāva. 207) ‘‘so sattāhānāgatāya pavāraṇāya sakaraṇīyo pakkamatī’’ti vuttattā pavāraṇādivasepi sattāhakaraṇīyaṃ vinā gantuṃ na vaṭṭatīti daṭṭhabbaṃ. Imasmiṃ ṭhāne ‘‘navamito paṭṭhāya gantuṃ vaṭṭatī’’ti aṭṭhakathāvacanaṃ kacci uposathadivasato upanidhāya navamī icchitabbā, udāhu lokiyatithivasenāti āsaṅkanti. Tatrevaṃ vinicchitabbaṃ – purimabhaddapadamāsakāḷapakkhauposathadivasaṃ upanidhāya icchitabbā, na lokiyatithivasena. Bhaddapadamāsassa hi kāḷapakkhauposathadivasaṃ mariyādaṃ katvā tadanantarapāṭipadadivasato paṭṭhāya gaṇiyamāne sati yo divaso navamo hoti, tato paṭṭhāyāti vuttaṃ hoti. Tithipekkhāya pana itthiliṅgavohāro, tato navamito paṭṭhāya anāgatasattāhe pavāraṇā hoti.
സത്താഹം അനാഗതായ അസ്സാതി സത്താഹാനാഗതാ. കാ സാ? പവാരണാ. അസ്സയുജമാസസ്സ സുക്കപക്ഖനവമിയം സത്താഹകരണീയം അധിട്ഠായ ഗച്ഛന്തോ ഭിക്ഖു അന്തോവസ്സസ്സ സത്താഹമത്താവസിട്ഠത്താ സത്തമഅരുണേ ഉഗ്ഗതമത്തേ വുത്ഥവസ്സോ ഹോതി, ദസമിയം ഛാഹമത്തം, ഏകാദസമിയം പഞ്ചാഹമത്തം, ദ്വാദസിയം ചതുരാഹമത്തം, തേരസിയം തീഹമത്തം, ചുദ്ദസിയം ദ്വീഹമത്തം, പന്നരസിയം ഏകാഹമത്തം അവസിട്ഠം ഹോതി, തസ്മാ പവാരണാദിവസസ്സ പരിയോസാനഭൂതഅരുണസ്മിം ഉഗ്ഗതേ വുത്ഥവസ്സോ ഹോതി, തസ്മാ തേസം ഭിക്ഖൂനം കുക്കുച്ചവിനോദനത്ഥം ഭഗവാ ധമ്മസ്സാമീ ‘‘സോ സത്താഹാനാഗതായ പവാരണായ സകരണീയോ പക്കമതി, ആഗച്ഛേയ്യ വാ സോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖു തം ആവാസം ന വാ ആഗച്ഛേയ്യ, തസ്സ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ പുരിമികാ ച പഞ്ഞായതി, പടിസ്സവേ ച അനാപത്തീ’’തി (മഹാവ॰ ൨൦൭) ആഹ. സത്താഹാനാഗതായ കോമുദിയാ ചാതുമാസിനിയാതി ഏത്ഥാപി ഏസേവ നയോ. തത്ഥ കോമുദിയാ ചാതുമാസിനിയാതി പച്ഛിമകത്തികപുണ്ണമായം. സാ ഹി കുമുദാനം അത്ഥിതായ കോമുദീ, ചതുന്നം വസ്സികമാസാനം പരിയോസാനത്താ ചാതുമാസിനീതി വുച്ചതി. തദാ ഹി കുമുദാനി സുപുപ്ഫിതാനി ഹോന്തി, തസ്മാ കുമുദാ ഏത്ഥ പുപ്ഫന്തീതി കോമുദീതി വുച്ചതി, കുമുദവതീതി വുത്തം ഹോതി.
Sattāhaṃ anāgatāya assāti sattāhānāgatā. Kā sā? Pavāraṇā. Assayujamāsassa sukkapakkhanavamiyaṃ sattāhakaraṇīyaṃ adhiṭṭhāya gacchanto bhikkhu antovassassa sattāhamattāvasiṭṭhattā sattamaaruṇe uggatamatte vutthavasso hoti, dasamiyaṃ chāhamattaṃ, ekādasamiyaṃ pañcāhamattaṃ, dvādasiyaṃ caturāhamattaṃ, terasiyaṃ tīhamattaṃ, cuddasiyaṃ dvīhamattaṃ, pannarasiyaṃ ekāhamattaṃ avasiṭṭhaṃ hoti, tasmā pavāraṇādivasassa pariyosānabhūtaaruṇasmiṃ uggate vutthavasso hoti, tasmā tesaṃ bhikkhūnaṃ kukkuccavinodanatthaṃ bhagavā dhammassāmī ‘‘so sattāhānāgatāya pavāraṇāya sakaraṇīyo pakkamati, āgaccheyya vā so, bhikkhave, bhikkhu taṃ āvāsaṃ na vā āgaccheyya, tassa, bhikkhave, bhikkhuno purimikā ca paññāyati, paṭissave ca anāpattī’’ti (mahāva. 207) āha. Sattāhānāgatāya komudiyā cātumāsiniyāti etthāpi eseva nayo. Tattha komudiyā cātumāsiniyāti pacchimakattikapuṇṇamāyaṃ. Sā hi kumudānaṃ atthitāya komudī, catunnaṃ vassikamāsānaṃ pariyosānattā cātumāsinīti vuccati. Tadā hi kumudāni supupphitāni honti, tasmā kumudā ettha pupphantīti komudīti vuccati, kumudavatīti vuttaṃ hoti.
൧൮൨. അന്തോവസ്സവത്തകഥായം നിബദ്ധവത്തം ഠപേത്വാതി സജ്ഝായമനസികാരാദീസു നിരന്തരകരണീയേസു കത്തബ്ബം കതികവത്തം കത്വാ. കസാവപരിഭണ്ഡന്തി കസാവേഹി ഭൂമിപരികമ്മം. വത്തന്തി കതികവത്തം.
182. Antovassavattakathāyaṃ nibaddhavattaṃ ṭhapetvāti sajjhāyamanasikārādīsu nirantarakaraṇīyesu kattabbaṃ katikavattaṃ katvā. Kasāvaparibhaṇḍanti kasāvehi bhūmiparikammaṃ. Vattanti katikavattaṃ.
ഏവരൂപം അധമ്മികവത്തം ന കാതബ്ബന്തി നാനാവേരജ്ജകാ ഹി ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി, തത്ഥ കേചി ദുബ്ബലാ അപ്പഥാമാ ഏവരൂപം വത്തം അനുപാലേതും ന സക്കോന്തി, തസ്മാ ഇധ ആഗതഞ്ച ചതുത്ഥപാരാജികവണ്ണനായം (പാരാ॰ അട്ഠ॰ ൨.൨൨൭) ആഗതം ആവാസം വാ മണ്ഡപം വാ സീമം വാ യം കിഞ്ചി ഠാനം പരിച്ഛിന്ദിത്വാ ‘‘യോ ഇമമ്ഹാ ആവാസാ പഠമം പക്കമിസ്സതി, തം ‘അരഹാ’തി ജാനിസ്സാമാ’’തി കതായ കതികായ യോ ‘‘മം ‘അരഹാ’തി ജാനന്തൂ’’തി തമ്ഹാ ഠാനാ പഠമം പക്കമതി, പാരാജികോ ഹോതി. യോ പന ആചരിയുപജ്ഝായാനം വാ കിച്ചേന മാതാപിതൂനം വാ കേനചിദേവ കരണീയേന ഭിക്ഖാചാരവത്തം വാ ഉദ്ദേസപരിപുച്ഛാദീനം അത്ഥായ അഞ്ഞേന വാ താദിസേന കരണീയേന തം ഠാനം അതിക്കമിത്വാ ഗച്ഛതി, അനാപത്തി. സചേപിസ്സ ഏവം ഗതസ്സ പച്ഛാ ഇച്ഛാചാരോ ഉപ്പജ്ജതി ‘‘ന ദാനാഹം തത്ഥ ഗമിസ്സാമി, ഏവം മം അരഹാതി സമ്ഭാവേസ്സന്തീ’’തി, അനാപത്തിയേവ.
Evarūpaṃ adhammikavattaṃ na kātabbanti nānāverajjakā hi bhikkhū sannipatanti, tattha keci dubbalā appathāmā evarūpaṃ vattaṃ anupāletuṃ na sakkonti, tasmā idha āgatañca catutthapārājikavaṇṇanāyaṃ (pārā. aṭṭha. 2.227) āgataṃ āvāsaṃ vā maṇḍapaṃ vā sīmaṃ vā yaṃ kiñci ṭhānaṃ paricchinditvā ‘‘yo imamhā āvāsā paṭhamaṃ pakkamissati, taṃ ‘arahā’ti jānissāmā’’ti katāya katikāya yo ‘‘maṃ ‘arahā’ti jānantū’’ti tamhā ṭhānā paṭhamaṃ pakkamati, pārājiko hoti. Yo pana ācariyupajjhāyānaṃ vā kiccena mātāpitūnaṃ vā kenacideva karaṇīyena bhikkhācāravattaṃ vā uddesaparipucchādīnaṃ atthāya aññena vā tādisena karaṇīyena taṃ ṭhānaṃ atikkamitvā gacchati, anāpatti. Sacepissa evaṃ gatassa pacchā icchācāro uppajjati ‘‘na dānāhaṃ tattha gamissāmi, evaṃ maṃ arahāti sambhāvessantī’’ti, anāpattiyeva.
യോപി കേനചിദേവ കരണീയേന തം ഠാനം പത്വാ സജ്ഝായമനസികാരാദിവസേന അഞ്ഞവിഹിതോ വാ ഹുത്വാ ചോരാദീഹി വാ അനുബദ്ധോ മേഘം വാ ഉട്ഠിതം ദിസ്വാ അനോവസ്സകം പവിസിതുകാമോ തം ഠാനം അതിക്കമതി, അനാപത്തി, യാനേന വാ ഇദ്ധിയാ വാ ഗച്ഛന്തോപി പാരാജികം നാപജ്ജതി, പദഗമനേനേവ ആപജ്ജതി. തമ്പി യേഹി സഹ കതികാ കതാ, തേഹി സദ്ധിം അപുബ്ബം അചരിമം ഗച്ഛന്തോ നാപജ്ജതി. ഏവം ഗച്ഛന്താ ഹി സബ്ബേപി അഞ്ഞമഞ്ഞം രക്ഖന്തി. സചേപി മണ്ഡപരുക്ഖമൂലാദീസു കിഞ്ചി ഠാനം പരിച്ഛിന്ദന്തി ‘‘യോ ഏത്ഥ നിസീദതി വാ ചങ്കമതി വാ, തം ‘അരഹാ’തി ജാനിസ്സാമ’’, പുപ്ഫാനി വാ ഠപേത്വാ, ‘‘യോ ഇമാനി ഗഹേത്വാ പൂജം കരിസ്സതി, തം ‘അരഹാ’തി ജാനിസ്സാമാ’’തിആദിനാ നയേന കതികാ കതാ ഹോതി, തത്രാപി ഇച്ഛാചാരവസേന തഥാ കരോന്തസ്സ പാരാജികമേവ. സചേപി ഉപാസകേന അന്തരാമഗ്ഗേ വിഹാരോ വാ കതോ ഹോതി, ചീവരാദീനി വാ ഠപിതാനി ഹോന്തി ‘‘യേ അരഹന്തോ, തേ ഇമസ്മിം വിഹാരേ വസന്തു, ചീവരാദീനി വാ ഗണ്ഹന്തൂ’’തി, തത്രാപി ഇച്ഛാചാരവസേന വസന്തസ്സ വാ താനി വാ ഗണ്ഹന്തസ്സ പാരാജികമേവ, ഏതം പന അധമ്മികകതികവത്തം, തസ്മാ ന കാതബ്ബം, അഞ്ഞം വാ ഏവരൂപം ‘‘ഇമസ്മിം തേമാസബ്ഭന്തരേ സബ്ബേവ ആരഞ്ഞകാ ഹോന്തു പിണ്ഡപാതികധുതങ്ഗാദിഅവസേസധുതങ്ഗധരാ വാ, അഥ വാ സബ്ബേവ ഖീണാസവാ ഹോന്തൂ’’തി ഏവമാദി. നാനാവേരജ്ജകാ ഹി ഭിക്ഖൂ സന്നിപതന്തി. തത്ഥ കേചി ദുബ്ബലാ അപ്പഥാമാ ഏവരൂപം വത്തം അനുപാലേതും ന സക്കോന്തി, തസ്മാ ഏവരൂപമ്പി വത്തം ന കാതബ്ബം. ‘‘ഇമം തേമാസം സബ്ബേഹേവ ന ഉദ്ദിസിതബ്ബം, ന പരിപുച്ഛിതബ്ബം, ന പബ്ബാജേതബ്ബം, മൂഗബ്ബതം ഗണ്ഹിതബ്ബം, ബഹിസീമട്ഠസ്സപി സങ്ഘലാഭോ ദാതബ്ബോ’’തി ഏവമാദികമ്പി ന കത്തബ്ബമേവ.
Yopi kenacideva karaṇīyena taṃ ṭhānaṃ patvā sajjhāyamanasikārādivasena aññavihito vā hutvā corādīhi vā anubaddho meghaṃ vā uṭṭhitaṃ disvā anovassakaṃ pavisitukāmo taṃ ṭhānaṃ atikkamati, anāpatti, yānena vā iddhiyā vā gacchantopi pārājikaṃ nāpajjati, padagamaneneva āpajjati. Tampi yehi saha katikā katā, tehi saddhiṃ apubbaṃ acarimaṃ gacchanto nāpajjati. Evaṃ gacchantā hi sabbepi aññamaññaṃ rakkhanti. Sacepi maṇḍaparukkhamūlādīsu kiñci ṭhānaṃ paricchindanti ‘‘yo ettha nisīdati vā caṅkamati vā, taṃ ‘arahā’ti jānissāma’’, pupphāni vā ṭhapetvā, ‘‘yo imāni gahetvā pūjaṃ karissati, taṃ ‘arahā’ti jānissāmā’’tiādinā nayena katikā katā hoti, tatrāpi icchācāravasena tathā karontassa pārājikameva. Sacepi upāsakena antarāmagge vihāro vā kato hoti, cīvarādīni vā ṭhapitāni honti ‘‘ye arahanto, te imasmiṃ vihāre vasantu, cīvarādīni vā gaṇhantū’’ti, tatrāpi icchācāravasena vasantassa vā tāni vā gaṇhantassa pārājikameva, etaṃ pana adhammikakatikavattaṃ, tasmā na kātabbaṃ, aññaṃ vā evarūpaṃ ‘‘imasmiṃ temāsabbhantare sabbeva āraññakā hontu piṇḍapātikadhutaṅgādiavasesadhutaṅgadharā vā, atha vā sabbeva khīṇāsavā hontū’’ti evamādi. Nānāverajjakā hi bhikkhū sannipatanti. Tattha keci dubbalā appathāmā evarūpaṃ vattaṃ anupāletuṃ na sakkonti, tasmā evarūpampi vattaṃ na kātabbaṃ. ‘‘Imaṃ temāsaṃ sabbeheva na uddisitabbaṃ, na paripucchitabbaṃ, na pabbājetabbaṃ, mūgabbataṃ gaṇhitabbaṃ, bahisīmaṭṭhassapi saṅghalābho dātabbo’’ti evamādikampi na kattabbameva.
തിവിധമ്പീതി പരിയത്തിപടിപത്തിപടിവേധവസേന തിവിധമ്പി. സോധേത്വാ പബ്ബാജേഥാതി ഭബ്ബേ ആചാരകുലപുത്തേ ഉപപരിക്ഖിത്വാ പബ്ബാജേഥ. ഭസ്സേ മത്തം ജാനിത്വാതി വചനേ പമാണം ഞത്വാ. ദസകഥാവത്ഥു നാമ അപ്പിച്ഛാകഥാ സന്തുട്ഠികഥാ പവിവേകകഥാ അസംസഗ്ഗകഥാ വീരിയാരമ്ഭകഥാ സീലകഥാ സമാധികഥാ പഞ്ഞാകഥാ വിമുത്തികഥാ വിമുത്തിഞാണദസ്സനകഥാതി.
Tividhampīti pariyattipaṭipattipaṭivedhavasena tividhampi. Sodhetvā pabbājethāti bhabbe ācārakulaputte upaparikkhitvā pabbājetha. Bhasse mattaṃ jānitvāti vacane pamāṇaṃ ñatvā. Dasakathāvatthu nāma appicchākathā santuṭṭhikathā pavivekakathā asaṃsaggakathā vīriyārambhakathā sīlakathā samādhikathā paññākathā vimuttikathā vimuttiñāṇadassanakathāti.
വിഗ്ഗഹസംവത്തനികം വചനം വിഗ്ഗാഹികം. ചതുരാരക്ഖം അഹാപേന്താതി ബുദ്ധാനുസ്സതി മേത്താ അസുഭം മരണാനുസ്സതീതി ഇമം ചതുരാരക്ഖം അഹാപേന്താ. ദന്തകട്ഠഖാദനവത്തം ആചിക്ഖിതബ്ബന്തി ഏത്ഥ ഇദം ദന്തകട്ഠഖാദനവത്തം – യോ ദേവസികം സങ്ഘമജ്ഝേ ഓസരതി, തേന സാമണേരാദീഹി ആഹരിത്വാ ഭിക്ഖൂനം യഥാസുഖം ഭുഞ്ജനത്ഥായ ദന്തകട്ഠമാളകേ നിക്ഖിത്തേസു ദന്തകട്ഠേസു ദിവസേ ദിവസേ ഏകമേവ ദന്തകട്ഠം ഗഹേതബ്ബം. യോ പന ദേവസികം ന ഓസരതി, പധാനഘരേ വസിത്വാ ധമ്മസ്സവനേ വാ ഉപോസഥഗ്ഗേ വാ ദിസ്സതി, തേന പമാണം സല്ലക്ഖേത്വാ ചത്താരി പഞ്ച ദന്തകട്ഠാനി അത്തനോ വസനട്ഠാനേ ഠപേത്വാ ഖാദിതബ്ബാനി. തേസു ഖീണേസു സചേ പുനപി ദന്തകട്ഠമാളകേ ബഹൂനി ഹോന്തിയേവ, പുനപി ആഹരിത്വാ ഖാദിതബ്ബാനി. യദി പന പമാണം അസല്ലക്ഖേത്വാ ആഹരതി, തേസു അഖീണേസുയേവ മാളകേ ഖീയതി, തതോ കേചി ഥേരാ ‘‘യേഹി ഗഹിതാനി, തേ പടിഹരന്തൂ’’തി വദേയ്യും, കേചി ‘‘ഖാദന്തു, പുന സാമണേരാ ആഹരിസ്സന്തീ’’തി, തസ്മാ വിവാദപരിഹാരത്ഥം പമാണം സല്ലക്ഖേതബ്ബം, ഗഹണേ പന ദോസോ നത്ഥി. മഗ്ഗം ഗച്ഛന്തേനപി ഏകം വാ ദ്വേ വാ ഥവികായ പക്ഖിപിത്വാ ഗന്തബ്ബന്തി. ഭിക്ഖാചാരവത്തം പിണ്ഡപാതികവത്തേ ആവിഭവിസ്സതി.
Viggahasaṃvattanikaṃ vacanaṃ viggāhikaṃ. Caturārakkhaṃ ahāpentāti buddhānussati mettā asubhaṃ maraṇānussatīti imaṃ caturārakkhaṃ ahāpentā. Dantakaṭṭhakhādanavattaṃ ācikkhitabbanti ettha idaṃ dantakaṭṭhakhādanavattaṃ – yo devasikaṃ saṅghamajjhe osarati, tena sāmaṇerādīhi āharitvā bhikkhūnaṃ yathāsukhaṃ bhuñjanatthāya dantakaṭṭhamāḷake nikkhittesu dantakaṭṭhesu divase divase ekameva dantakaṭṭhaṃ gahetabbaṃ. Yo pana devasikaṃ na osarati, padhānaghare vasitvā dhammassavane vā uposathagge vā dissati, tena pamāṇaṃ sallakkhetvā cattāri pañca dantakaṭṭhāni attano vasanaṭṭhāne ṭhapetvā khāditabbāni. Tesu khīṇesu sace punapi dantakaṭṭhamāḷake bahūni hontiyeva, punapi āharitvā khāditabbāni. Yadi pana pamāṇaṃ asallakkhetvā āharati, tesu akhīṇesuyeva māḷake khīyati, tato keci therā ‘‘yehi gahitāni, te paṭiharantū’’ti vadeyyuṃ, keci ‘‘khādantu, puna sāmaṇerā āharissantī’’ti, tasmā vivādaparihāratthaṃ pamāṇaṃ sallakkhetabbaṃ, gahaṇe pana doso natthi. Maggaṃ gacchantenapi ekaṃ vā dve vā thavikāya pakkhipitvā gantabbanti. Bhikkhācāravattaṃ piṇḍapātikavatte āvibhavissati.
അന്തോഗാമേ…പേ॰… ന കഥേതബ്ബാതി ഏത്ഥ ചതൂസു പച്ചയേസു ചീവരേ ച പിണ്ഡപാതേ ച വിഞ്ഞത്തിപി ന വട്ടതി നിമിത്തോഭാസപരികഥാപി. സേനാസനേ വിഞ്ഞത്തിമേവ ന വട്ടതി, സേസാനി തീണി വട്ടന്തി. ഗിലാനപച്ചയേ സബ്ബമ്പി വട്ടതി. ഏവം സന്തേപി ആജീവം സോധേന്തേഹി ഭിക്ഖൂഹി സുട്ഠു രക്ഖിതബ്ബാതി. ഇമിനാ ആജീവപാരിസുദ്ധിസീലം ദസ്സിതം. രക്ഖിതിന്ദ്രിയേഹി ഭവിതബ്ബന്തി ഇന്ദ്രിയസംവരസീലം. ഖന്ധകവത്തഞ്ച സേഖിയവത്തഞ്ച പൂരേതബ്ബന്തി പാതിമോക്ഖസംവരസീലം. പച്ചയസന്നിസ്സിതസീലം പന തീഹിപി സാമത്ഥിയതോ ദസ്സിതം. ഇതി ചതുപാരിസുദ്ധിസീലപടിസംയുത്താ ഏവരൂപാ നിയ്യാനികകഥാ ബഹുകാപി വത്തബ്ബാതി അധിപ്പായോ.
Antogāme…pe… na kathetabbāti ettha catūsu paccayesu cīvare ca piṇḍapāte ca viññattipi na vaṭṭati nimittobhāsaparikathāpi. Senāsane viññattimeva na vaṭṭati, sesāni tīṇi vaṭṭanti. Gilānapaccaye sabbampi vaṭṭati. Evaṃ santepi ājīvaṃ sodhentehi bhikkhūhi suṭṭhu rakkhitabbāti. Iminā ājīvapārisuddhisīlaṃ dassitaṃ. Rakkhitindriyehi bhavitabbanti indriyasaṃvarasīlaṃ. Khandhakavattañca sekhiyavattañca pūretabbanti pātimokkhasaṃvarasīlaṃ. Paccayasannissitasīlaṃ pana tīhipi sāmatthiyato dassitaṃ. Iti catupārisuddhisīlapaṭisaṃyuttā evarūpā niyyānikakathā bahukāpi vattabbāti adhippāyo.
ഇമസ്മിം വസ്സൂപനായികവിസയേ തേസു തേസു നഗരേസു തസ്മിം തസ്മിം രാജകാലേ അപരിയന്താ വിവാദകഥാ ഹോതി. കഥം? വസ്സൂപനായികക്ഖന്ധകേ (മഹാവ॰ ൧൮൬) ‘‘തേന ഖോ പന സമയേന രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ വസ്സം ഉക്കഡ്ഢിതുകാമോ ഭിക്ഖൂനം സന്തികേ ദൂതം പാഹേസി ‘യദി പനായ്യാ ആഗമേ ജുണ്ഹേ വസ്സം ഉപഗച്ഛേയ്യു’ന്തി. ഭഗവതോ ഏതമത്ഥം ആരോചേസും, ‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, രാജൂനം അനുവത്തിതു’’’ന്തി വചനം നിസ്സായ ഭഗവതാ അധിമാസം പഞ്ഞത്തന്തി മഞ്ഞമാനാ വേദസമയേന സംസന്ദിത്വാ ഗയ്ഹമാനാ അനേകവിഹിതം വിവാദം കരോന്തി. വേദസമയേ കിര ദ്വേ അധിമാസാനി യാചാധിമാസഞ്ച പത്താധിമാസഞ്ച. തത്ഥ കലിയുഗഗണനേ ഏകൂനവീസതിഗണനേന ഭാജിതേ ദ്വേപഞ്ചട്ഠദസതേരസസോളസട്ഠാരസവസേന സത്തധാ സേസോ ഹോതി, തേസം വസേന ചമ്മാധിമാസ പഞ്ചാധിമാസ പസ്വാധിമാസ ദസാധിമാസ തേരസാധിമാസ സോളസാധിമാസ അട്ഠാരസാധിമാസാതി വോഹരന്തി. അട്ഠാരസാധിമാസം പന അവസാനാധിമാസന്തിപി വോഹരന്തി. തേസു പസുസോളസാനി അപത്തേയേവ അധിമാസപതനകലിയുഗേ സംവച്ഛരമാസാദിവിസമഭയേന യാചിത്വാ മാസസ്സ ആകഡ്ഢിതബ്ബതോ യാചാധിമാസന്തി വോഹരന്തി, സേസാനി പന പഞ്ചമത്തേയേവ അധിമാസപതനകലിയുഗേ മാസസ്സ ആകഡ്ഢിതബ്ബതോ പത്താധിമാസന്തി. തത്രേതം യാചാധിമാസലക്ഖണം – തഥതോ അജാനന്താ പാളിയാ സംസന്ദിത്വാ ബിമ്ബിസാരരഞ്ഞാ ഭഗവതോ യാചിതാധിമാസത്താ യാചാധിമാസം നാമ ഭവതി, തസ്മാ ദ്വീസു ഏവ യാചാധിമാസേസു ദിവസേന സഹ മാസോ ആകഡ്ഢിതബ്ബോ, ന ഇതരേസൂതി വദന്തി, അഞ്ഞേ പന പഞ്ചസു പത്താധിമാസേസു ഏവ സഹ ദിവസേന മാസോ ആകഡ്ഢിതബ്ബോ, ന യാചാധിമാസേസൂതി.
Imasmiṃ vassūpanāyikavisaye tesu tesu nagaresu tasmiṃ tasmiṃ rājakāle apariyantā vivādakathā hoti. Kathaṃ? Vassūpanāyikakkhandhake (mahāva. 186) ‘‘tena kho pana samayena rājā māgadho seniyo bimbisāro vassaṃ ukkaḍḍhitukāmo bhikkhūnaṃ santike dūtaṃ pāhesi ‘yadi panāyyā āgame juṇhe vassaṃ upagaccheyyu’nti. Bhagavato etamatthaṃ ārocesuṃ, ‘anujānāmi, bhikkhave, rājūnaṃ anuvattitu’’’nti vacanaṃ nissāya bhagavatā adhimāsaṃ paññattanti maññamānā vedasamayena saṃsanditvā gayhamānā anekavihitaṃ vivādaṃ karonti. Vedasamaye kira dve adhimāsāni yācādhimāsañca pattādhimāsañca. Tattha kaliyugagaṇane ekūnavīsatigaṇanena bhājite dvepañcaṭṭhadasaterasasoḷasaṭṭhārasavasena sattadhā seso hoti, tesaṃ vasena cammādhimāsa pañcādhimāsa pasvādhimāsa dasādhimāsa terasādhimāsa soḷasādhimāsa aṭṭhārasādhimāsāti voharanti. Aṭṭhārasādhimāsaṃ pana avasānādhimāsantipi voharanti. Tesu pasusoḷasāni apatteyeva adhimāsapatanakaliyuge saṃvaccharamāsādivisamabhayena yācitvā māsassa ākaḍḍhitabbato yācādhimāsanti voharanti, sesāni pana pañcamatteyeva adhimāsapatanakaliyuge māsassa ākaḍḍhitabbato pattādhimāsanti. Tatretaṃ yācādhimāsalakkhaṇaṃ – tathato ajānantā pāḷiyā saṃsanditvā bimbisāraraññā bhagavato yācitādhimāsattā yācādhimāsaṃ nāma bhavati, tasmā dvīsu eva yācādhimāsesu divasena saha māso ākaḍḍhitabbo, na itaresūti vadanti, aññe pana pañcasu pattādhimāsesu eva saha divasena māso ākaḍḍhitabbo, na yācādhimāsesūti.
അപരേ പന – ‘‘ദ്വേമാ, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപനായികാ പുരിമികാ പച്ഛിമികാതി, അപരജ്ജുഗതായ ആസാള്ഹിയാ പുരിമികാ ഉപഗന്തബ്ബാ, മാസഗതായ ആസാള്ഹിയാ പച്ഛിമികാ ഉപഗന്തബ്ബാ’’തി തസ്മിംയേവ വസ്സൂപനായികക്ഖന്ധകേ (മഹാവ॰ ൧൮൪) ആഗതായ പാളിയാ അത്ഥം അയോനിസോ ഗഹേത്വാ തിഥിനക്ഖത്തയോഗേ ഏവ വസ്സൂപഗമനം ഭഗവതാ അനുഞ്ഞാതം, തസ്മാ ആസാള്ഹിപുണ്ണമായ അനന്തരഭൂതോ പാടിപദദിവസോ പുണ്ണാതിഥിയാ ച യുത്തോ ഹോതു, പുബ്ബാസാള്ഹഉത്തരാസാള്ഹസങ്ഖാതേസു ദ്വീസു നക്ഖത്തേസു ഏകേകേന യുത്തോ ച, ഏവംഭൂതോ കാലോ യദി വിനാ ദിവസേന മാസകഡ്ഢനേ സമ്പജ്ജതി, തഥാ ച സതി മാസമത്താകഡ്ഢനമേവ കാതബ്ബം, യദി ന സമ്പജ്ജതി, സഹ ദിവസേന മാസാകഡ്ഢനം, അയം പിടകേന ച വേദേന ച അനുലോമോ വിനിച്ഛയോതി വദന്തി.
Apare pana – ‘‘dvemā, bhikkhave, vassūpanāyikā purimikā pacchimikāti, aparajjugatāya āsāḷhiyā purimikā upagantabbā, māsagatāya āsāḷhiyā pacchimikā upagantabbā’’ti tasmiṃyeva vassūpanāyikakkhandhake (mahāva. 184) āgatāya pāḷiyā atthaṃ ayoniso gahetvā tithinakkhattayoge eva vassūpagamanaṃ bhagavatā anuññātaṃ, tasmā āsāḷhipuṇṇamāya anantarabhūto pāṭipadadivaso puṇṇātithiyā ca yutto hotu, pubbāsāḷhauttarāsāḷhasaṅkhātesu dvīsu nakkhattesu ekekena yutto ca, evaṃbhūto kālo yadi vinā divasena māsakaḍḍhane sampajjati, tathā ca sati māsamattākaḍḍhanameva kātabbaṃ, yadi na sampajjati, saha divasena māsākaḍḍhanaṃ, ayaṃ piṭakena ca vedena ca anulomo vinicchayoti vadanti.
തത്രാപ്യേകേ വദന്തി – ‘‘മാ ഇതി ചന്ദോ വുച്ചതി തസ്സ ഗതിയാ ദിവസസ്സ മിനിതബ്ബതോ, സോ ഏത്ഥ സബ്ബകലാപാരിപൂരിയാ പുണ്ണോതി പുണ്ണമാ’’തിആദിനാ വിനയത്ഥമഞ്ജൂസാദീസു (കങ്ഖാ॰ അഭി॰ ടീ॰ നിദാനവണ്ണനാ) ആഗമനതോ പുണ്ണാതിഥിയോഗോപി പുണ്ണമിയാ ഏവ ഇച്ഛിതബ്ബോ, ന പാടിപദേ, തഥാ നക്ഖത്തയോഗോപി ആസാള്ഹിസുക്കപക്ഖസ്സ പന്നരസേ ഉപോസഥേ ‘‘ഉത്തരാസാള്ഹനക്ഖത്തേ, ഏവം ധാതു പതിട്ഠിതാ’’തി മഹാവംസേ വചനതോതി. തത്ഥ പുരിമാ വദന്തി – ഏവം സന്തേ ഉപോസഥദിവസേയേവ ചന്ദഗ്ഗാഹോ ച സൂരിയഗ്ഗാഹോ ച ഭവേയ്യ, ഇദാനി പന കാളപക്ഖപാടിപദാദീസുയേവ ചന്ദഗ്ഗാഹോ, സുക്കപക്ഖപാടിപദാദീസുയേവ സൂരിയഗ്ഗാഹോ പഞ്ഞായതി, തസ്മാ പാടിപദേയേവ തിഥിനക്ഖത്തയോഗോ ഇച്ഛിതബ്ബോതി. പച്ഛിമാപി വദന്തി – തുമ്ഹാദിസാനം വാദീനം വചനേന പുബ്ബേ ആകഡ്ഢിതബ്ബദിവസാനം അനാകഡ്ഢിതത്താ ദിവസപുഞ്ജഭാവേന ഏവം ഹോതി, സച്ചതോ പന ഉപോസഥദിവസേയേവ ചന്ദഗ്ഗാഹോ സൂരിയഗ്ഗാഹോ ച ഇച്ഛിതബ്ബോതി. ഹോതു, യഥാ ഇച്ഛഥ, തഥാ വദഥ, ഏവം ഭൂതപുബ്ബോ സാട്ഠകഥേ തേപിടകേ ബുദ്ധവചനേ അത്ഥീതി? അത്ഥി. ഗന്ധാരജാതകേ (ജാ॰ അട്ഠ॰ ൩.൭.൭൫ ഗന്ധാരജാതകവണ്ണനാ) ഹി ഉപോസഥദിവസേ ചന്ദഗ്ഗാഹോ ദ്വിക്ഖത്തും ആഗതോ. തഞ്ഹി ജാതകം തീസു പിടകേസു സുത്തപരിയാപന്നം, പഞ്ചസു നികായേസു ഖുദ്ദകനികായപരിയാപന്നം, നവസു സാസനങ്ഗേസു ജാതകപരിയാപന്നന്തി. ഏവം വുത്തേ പുരിമകാ പടിവചനം ദാതും ന സക്കുണേയ്യുന്തി.
Tatrāpyeke vadanti – ‘‘mā iti cando vuccati tassa gatiyā divasassa minitabbato, so ettha sabbakalāpāripūriyā puṇṇoti puṇṇamā’’tiādinā vinayatthamañjūsādīsu (kaṅkhā. abhi. ṭī. nidānavaṇṇanā) āgamanato puṇṇātithiyogopi puṇṇamiyā eva icchitabbo, na pāṭipade, tathā nakkhattayogopi āsāḷhisukkapakkhassa pannarase uposathe ‘‘uttarāsāḷhanakkhatte, evaṃ dhātu patiṭṭhitā’’ti mahāvaṃse vacanatoti. Tattha purimā vadanti – evaṃ sante uposathadivaseyeva candaggāho ca sūriyaggāho ca bhaveyya, idāni pana kāḷapakkhapāṭipadādīsuyeva candaggāho, sukkapakkhapāṭipadādīsuyeva sūriyaggāho paññāyati, tasmā pāṭipadeyeva tithinakkhattayogo icchitabboti. Pacchimāpi vadanti – tumhādisānaṃ vādīnaṃ vacanena pubbe ākaḍḍhitabbadivasānaṃ anākaḍḍhitattā divasapuñjabhāvena evaṃ hoti, saccato pana uposathadivaseyeva candaggāho sūriyaggāho ca icchitabboti. Hotu, yathā icchatha, tathā vadatha, evaṃ bhūtapubbo sāṭṭhakathe tepiṭake buddhavacane atthīti? Atthi. Gandhārajātake (jā. aṭṭha. 3.7.75 gandhārajātakavaṇṇanā) hi uposathadivase candaggāho dvikkhattuṃ āgato. Tañhi jātakaṃ tīsu piṭakesu suttapariyāpannaṃ, pañcasu nikāyesu khuddakanikāyapariyāpannaṃ, navasu sāsanaṅgesu jātakapariyāpannanti. Evaṃ vutte purimakā paṭivacanaṃ dātuṃ na sakkuṇeyyunti.
അഥേകച്ചേ ‘‘പിടകത്തയേ അധികമാസായേവ സന്തി, ന അധികദിവസാ സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ പാചിത്തിയ ൩.൪൦൪) ‘യം പന വുത്തം തീസുപി ഗണ്ഠിപദേസു അട്ഠാരസന്നംയേവ വസ്സാനം അധികമാസേ ഗഹേത്വാ ഗണിതത്താ സേസവസ്സദ്വയസ്സപി അധികാനി ദിവസാനി ഹോന്തേവ, താനി അധികദിവസാനി സന്ധായ നിക്കങ്ഖാ ഹുത്വാതി വുത്തന്തി, തം ന ഗഹേതബ്ബം. ന ഹി ദ്വീസു വസ്സേസു അധികദിവസാ നാമ വിസും ഉപലബ്ഭന്തി തതിയേ വസ്സേ വസ്സുക്കഡ്ഢനവസേന അധികമാസേ പരിച്ചത്തേയേവ അധികമാസസമ്ഭവതോ, തസ്മാ ദ്വീസു വസ്സേസു അതിരേകദിവസാ നാമ വിസും ന സമ്ഭവന്തീ’തി വചനതോ’’തി വദന്തി. അഥഞ്ഞേ വദന്തി – പിടകത്തയേ അധികദിവസാതി ആഗതാ അത്ഥി വജിരബുദ്ധിടീകായം (വജിര॰ ടീ॰ പാചിത്തിയ ൪൦൪) ‘‘അവസേസാനം ദ്വിന്നം വസ്സാനം അധികദിവസാനി ഹോന്തേവ, തസ്മാ നിക്കങ്ഖാ ഹുത്വാ ഉപസമ്പാദേന്തീ’’തി വചനതോതി. ഇതോ പരമ്പി വിവിധേന ആകാരേന കഥേന്തി. സുദ്ധവേദികാപി ഏവം വദന്തി, വിനയധരാ ഭിക്ഖൂ വിനയസമയവസേന വദന്തി. അമ്ഹാകം പന വേദസമയേ ഹത്ഥഗതഗണനവസേനേവ ജാനിതബ്ബന്തി അലമതിപപഞ്ചേന. അത്ഥികേഹി തിവസ്സാധികസഹസ്സകലിയുഗേ ധമ്മരാജേന പുച്ഛിതത്താ കതം അധിമാസപകരണം ഓലോകേത്വാ ജാനിതബ്ബം.
Athekacce ‘‘piṭakattaye adhikamāsāyeva santi, na adhikadivasā sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. pācittiya 3.404) ‘yaṃ pana vuttaṃ tīsupi gaṇṭhipadesu aṭṭhārasannaṃyeva vassānaṃ adhikamāse gahetvā gaṇitattā sesavassadvayassapi adhikāni divasāni honteva, tāni adhikadivasāni sandhāya nikkaṅkhā hutvāti vuttanti, taṃ na gahetabbaṃ. Na hi dvīsu vassesu adhikadivasā nāma visuṃ upalabbhanti tatiye vasse vassukkaḍḍhanavasena adhikamāse pariccatteyeva adhikamāsasambhavato, tasmā dvīsu vassesu atirekadivasā nāma visuṃ na sambhavantī’ti vacanato’’ti vadanti. Athaññe vadanti – piṭakattaye adhikadivasāti āgatā atthi vajirabuddhiṭīkāyaṃ (vajira. ṭī. pācittiya 404) ‘‘avasesānaṃ dvinnaṃ vassānaṃ adhikadivasāni honteva, tasmā nikkaṅkhā hutvā upasampādentī’’ti vacanatoti. Ito parampi vividhena ākārena kathenti. Suddhavedikāpi evaṃ vadanti, vinayadharā bhikkhū vinayasamayavasena vadanti. Amhākaṃ pana vedasamaye hatthagatagaṇanavaseneva jānitabbanti alamatipapañcena. Atthikehi tivassādhikasahassakaliyuge dhammarājena pucchitattā kataṃ adhimāsapakaraṇaṃ oloketvā jānitabbaṃ.
ഇധ പന അധിപ്പേതവിനിച്ഛയമേവ കഥയാമ. പഠമദുതിയവാദേസു ന ബിമ്ബിസാരരാജാ ഭഗവന്തം അധിമാസപഞ്ഞാപനം യാചതി, ന ച ഭഗവാ പഞ്ഞപേതി, ന ‘‘തസ്മിം വസ്സേ ഇദം നാമ അധിമാസം ഹോതീ’’തി വാ ‘‘മാസമത്തം വാ സഹദിവസം വാ ആകഡ്ഢിതബ്ബ’’ന്തി വാ പാളിയം അട്ഠകഥാടീകാസു ച അത്ഥി, രാജാ പന ഉപകട്ഠായ വസ്സൂപനായികായ വേദസമയേ വസ്സുക്കഡ്ഢനസമ്ഭവതോ ഭിക്ഖൂനം പഠമആസാള്ഹമാസേ വസ്സം അനുപഗന്ത്വാ ദുതിയആസാള്ഹമാസേ ഉപഗമനത്ഥം ‘‘യദി പനായ്യാ ആഗമേ ജുണ്ഹേ വസ്സം ഉപഗച്ഛേയ്യു’’ന്തി ദൂതം പാഹേസി. യദി പന ഉപഗച്ഛേയ്യും, സാധു വതാതി സമ്ബന്ധിതബ്ബം. ഭിക്ഖൂ പന രഞ്ഞോ പഹിതസാസനം ഭഗവതോ ആരോചേസും. ഭഗവാ പന വസ്സുക്കഡ്ഢനേ ഭിക്ഖൂനം ഗുണപരിഹാനിയാ അഭാവതോ ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, രാജൂനം അനുവത്തിതു’’ന്തി (മഹാവ॰ ൧൮൬) അവോച. തേന വുത്തം അട്ഠകഥായം (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൧൮൫) ‘‘അനുജാനാമി ഭിക്ഖവേ രാജൂനം അനുവത്തിതുന്തി ഏത്ഥ വസ്സുക്കഡ്ഢനഭിക്ഖൂനം കാചി പരിഹാനി നാമ നത്ഥീതിഅനുവത്തിതും അനുഞ്ഞാത’’ന്തി. വിമതിവിനോദനിയഞ്ച (വി॰ വി॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൨.൧൮൫) വുത്തം ‘‘പരിഹാനീതി ഗുണപരിഹാനീ’’തി, തസ്മാ യാചാധിമാസോ വാ ഹോതു പത്താധിമാസോ വാ, യസ്മിം യസ്മിം കാലേ അനുവത്തനേന ഭിക്ഖൂനം സീലാദിഗുണമ്പി പരിഹാനി നത്ഥി, തസ്മിം തസ്മിം കാലേ അനുവത്തിതബ്ബം.
Idha pana adhippetavinicchayameva kathayāma. Paṭhamadutiyavādesu na bimbisārarājā bhagavantaṃ adhimāsapaññāpanaṃ yācati, na ca bhagavā paññapeti, na ‘‘tasmiṃ vasse idaṃ nāma adhimāsaṃ hotī’’ti vā ‘‘māsamattaṃ vā sahadivasaṃ vā ākaḍḍhitabba’’nti vā pāḷiyaṃ aṭṭhakathāṭīkāsu ca atthi, rājā pana upakaṭṭhāya vassūpanāyikāya vedasamaye vassukkaḍḍhanasambhavato bhikkhūnaṃ paṭhamaāsāḷhamāse vassaṃ anupagantvā dutiyaāsāḷhamāse upagamanatthaṃ ‘‘yadi panāyyā āgame juṇhe vassaṃ upagaccheyyu’’nti dūtaṃ pāhesi. Yadi pana upagaccheyyuṃ, sādhu vatāti sambandhitabbaṃ. Bhikkhū pana rañño pahitasāsanaṃ bhagavato ārocesuṃ. Bhagavā pana vassukkaḍḍhane bhikkhūnaṃ guṇaparihāniyā abhāvato ‘‘anujānāmi, bhikkhave, rājūnaṃ anuvattitu’’nti (mahāva. 186) avoca. Tena vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 185) ‘‘anujānāmi bhikkhave rājūnaṃ anuvattitunti ettha vassukkaḍḍhanabhikkhūnaṃ kāci parihāni nāma natthītianuvattituṃ anuññāta’’nti. Vimativinodaniyañca (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.185) vuttaṃ ‘‘parihānīti guṇaparihānī’’ti, tasmā yācādhimāso vā hotu pattādhimāso vā, yasmiṃ yasmiṃ kāle anuvattanena bhikkhūnaṃ sīlādiguṇampi parihāni natthi, tasmiṃ tasmiṃ kāle anuvattitabbaṃ.
കഥം പന അനുവത്തിതബ്ബം, കഥം ന അനുവത്തിതബ്ബം? യദി അനുവത്തന്തേ പുബ്ബേ ഉപവുത്ഥദിവസതോ ഇദാനി ഉപവസിതബ്ബഉപോസഥദിവസോ ചാതുദ്ദസോ വാ പന്നരസോ വാ ഹോതി, തഥാ സതി അനുവത്തിതബ്ബം. യദി പന തേരസമോ വാ സോളസമോ വാ ഹോതി, ന അനുവത്തിതബ്ബം. അനുവത്തന്തോ ഹി അനുപോസഥേ ഉപോസഥകതോ ഹോതി, തതോ ‘‘ന, ഭിക്ഖവേ, അനുപോസഥേ ഉപോസഥോ കാതബ്ബോ, യോ കരേയ്യ, ആപത്തി ദുക്കടസ്സാ’’തി (മഹാവ॰ ൧൮൩) വുത്തദുക്കടം ആപജ്ജതി, തസ്മാ സീലഗുണപരിഹാനിസമ്ഭവതോ ന അനുവത്തിതബ്ബം. വുത്തഞ്ഹി വിമതിവിനോദനിയം (വി॰ വി॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൨.൨൪൦) ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, രാജൂനം അനുവത്തിതുന്തി വചനതോ പനേത്ഥ ലോകിയാനം തിഥിം അനുവത്തന്തേഹിപി അത്തനോ ഉപോസഥക്കമേന ചാതുദ്ദസിം പന്നരസിം വാ, പന്നരസിം ചാതുദ്ദസിം വാ കരോന്തേഹേവ അനുവത്തിതബ്ബം, ന പന സോളസമദിവസം വാ തേരസമദിവസം വാ ഉപോസഥദിവസം കരോന്തേഹീ’’തി.
Kathaṃ pana anuvattitabbaṃ, kathaṃ na anuvattitabbaṃ? Yadi anuvattante pubbe upavutthadivasato idāni upavasitabbauposathadivaso cātuddaso vā pannaraso vā hoti, tathā sati anuvattitabbaṃ. Yadi pana terasamo vā soḷasamo vā hoti, na anuvattitabbaṃ. Anuvattanto hi anuposathe uposathakato hoti, tato ‘‘na, bhikkhave, anuposathe uposatho kātabbo, yo kareyya, āpatti dukkaṭassā’’ti (mahāva. 183) vuttadukkaṭaṃ āpajjati, tasmā sīlaguṇaparihānisambhavato na anuvattitabbaṃ. Vuttañhi vimativinodaniyaṃ (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.240) ‘‘anujānāmi, bhikkhave, rājūnaṃ anuvattitunti vacanato panettha lokiyānaṃ tithiṃ anuvattantehipi attano uposathakkamena cātuddasiṃ pannarasiṃ vā, pannarasiṃ cātuddasiṃ vā karonteheva anuvattitabbaṃ, na pana soḷasamadivasaṃ vā terasamadivasaṃ vā uposathadivasaṃ karontehī’’ti.
തതിയചതുത്ഥവാദേപി ‘‘കതി വസ്സൂപനായികാ’’തി സംസയന്താനം സംസയവിനോദനത്ഥം ‘‘ദ്വേമാ, ഭിക്ഖവേ, വസ്സൂപനായികാ പുരിമികാ പച്ഛിമികാ’’തി (മഹാവ॰ ൧൮൪) ഭഗവാ അവോച. തതോ താസം ദ്വിന്നം വസ്സൂപനായികാനം ഉപഗമനകാലം ദസ്സേതും ‘‘അപരജ്ജുഗതായ ആസാള്ഹിയാ പുരിമികാ ഉപഗന്തബ്ബാ, മാസഗതായ ആസാള്ഹിയാ പച്ഛിമികാ ഉപഗന്തബ്ബാ’’തി വുത്തം. തത്രായം പിണ്ഡത്ഥോ – ആസാള്ഹിപുണ്ണമിയാ അനന്തരേ പാടിപദദിവസേ പുരിമികാ ഉപഗന്തബ്ബാ, സാവണപുണ്ണമിയാ അനന്തരേ പാടിപദദിവസേ പച്ഛിമികാ ഉപഗന്തബ്ബാതി. തേന വുത്തം അട്ഠകഥായം (മഹാവ॰ അട്ഠ॰ ൧൮൪) ‘‘തസ്മാ ആസാള്ഹിപുണ്ണമായ അനന്തരേ പാടിപദദിവസേ, ആസാള്ഹിപുണ്ണമിതോ വാ അപരായ പുണ്ണമായ അനന്തരേ പാടിപദദിവസേയേവ വിഹാരം പടിജഗ്ഗിത്വാ പാനീയം പരിഭോജനീയം ഉപട്ഠാപേത്വാ സബ്ബം ചേതിയവന്ദനാദിസാമീചികമ്മം നിട്ഠാപേത്വാ ‘ഇമസ്മിം വിഹാരേ ഇമം തേമാസം വസ്സം ഉപേമീ’തി സകിം വാ ദ്വത്തിക്ഖത്തും വാ വാചം നിച്ഛാരേത്വാ വസ്സം ഉപഗന്തബ്ബ’’ന്തി , സാരത്ഥദീപനിയമ്പി (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൩.൧൮൪) ‘‘അപരജ്ജൂതി ആസാള്ഹിതോ അപരം ദിനം, പാടിപദന്തി അത്ഥോ’’തി, വിമതിവിനോദനിയമ്പി (വി॰ വി॰ ടീ॰ മഹാവഗ്ഗ ൨.൧൮൪) ‘‘അപരസ്മിം ദിവസേതി ദുതിയേ പാടിപദദിവസേ’’തി ഏവം പാളിഅട്ഠകഥാടീകാസു പാടിപദദിവസേയേവ വസ്സൂപഗമനം വുത്തം, ന വുത്തം ‘‘അമുകതിഥിയോഗേ’’തി വാ ‘‘അമുകനക്ഖത്തയോഗേ’’തി വാ, തസ്മാ പാടിപദദിവസേ പാതോ അരുണുഗ്ഗമനതോ പട്ഠായ സകലദിവസം സകലരത്തി യാവ ദുതിയഅരുണുഗ്ഗമനാ യഥാരുചിതേ കാലേ വസ്സം ഉപഗന്തബ്ബന്തി ദട്ഠബ്ബം. തതോ ഏവ വസ്സൂപനായികകാലേ പുണ്ണാതിഥിയാ യോഗോ, ഉത്തരാസാള്ഹനക്ഖത്തേന യോഗോ ഹോതൂതി വദന്താനം വചനം വിനയവിരുദ്ധം ഹോതി, തം വചനം ഗഹേത്വാ പുണ്ണാതിഥിയോഗം ഉത്തരാസാള്ഹനക്ഖത്തയോഗഞ്ച ആഗമേത്വാ വസ്സം ഉപഗന്ത്വാപി തഥാഗതേന അപഞ്ഞത്തം പഞ്ഞപേതി നാമാതി ദട്ഠബ്ബം.
Tatiyacatutthavādepi ‘‘kati vassūpanāyikā’’ti saṃsayantānaṃ saṃsayavinodanatthaṃ ‘‘dvemā, bhikkhave, vassūpanāyikā purimikā pacchimikā’’ti (mahāva. 184) bhagavā avoca. Tato tāsaṃ dvinnaṃ vassūpanāyikānaṃ upagamanakālaṃ dassetuṃ ‘‘aparajjugatāya āsāḷhiyā purimikā upagantabbā, māsagatāya āsāḷhiyā pacchimikā upagantabbā’’ti vuttaṃ. Tatrāyaṃ piṇḍattho – āsāḷhipuṇṇamiyā anantare pāṭipadadivase purimikā upagantabbā, sāvaṇapuṇṇamiyā anantare pāṭipadadivase pacchimikā upagantabbāti. Tena vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ (mahāva. aṭṭha. 184) ‘‘tasmā āsāḷhipuṇṇamāya anantare pāṭipadadivase, āsāḷhipuṇṇamito vā aparāya puṇṇamāya anantare pāṭipadadivaseyeva vihāraṃ paṭijaggitvā pānīyaṃ paribhojanīyaṃ upaṭṭhāpetvā sabbaṃ cetiyavandanādisāmīcikammaṃ niṭṭhāpetvā ‘imasmiṃ vihāre imaṃ temāsaṃ vassaṃ upemī’ti sakiṃ vā dvattikkhattuṃ vā vācaṃ nicchāretvā vassaṃ upagantabba’’nti , sāratthadīpaniyampi (sārattha. ṭī. mahāvagga 3.184) ‘‘aparajjūti āsāḷhito aparaṃ dinaṃ, pāṭipadanti attho’’ti, vimativinodaniyampi (vi. vi. ṭī. mahāvagga 2.184) ‘‘aparasmiṃ divaseti dutiye pāṭipadadivase’’ti evaṃ pāḷiaṭṭhakathāṭīkāsu pāṭipadadivaseyeva vassūpagamanaṃ vuttaṃ, na vuttaṃ ‘‘amukatithiyoge’’ti vā ‘‘amukanakkhattayoge’’ti vā, tasmā pāṭipadadivase pāto aruṇuggamanato paṭṭhāya sakaladivasaṃ sakalaratti yāva dutiyaaruṇuggamanā yathārucite kāle vassaṃ upagantabbanti daṭṭhabbaṃ. Tato eva vassūpanāyikakāle puṇṇātithiyā yogo, uttarāsāḷhanakkhattena yogo hotūti vadantānaṃ vacanaṃ vinayaviruddhaṃ hoti, taṃ vacanaṃ gahetvā puṇṇātithiyogaṃ uttarāsāḷhanakkhattayogañca āgametvā vassaṃ upagantvāpi tathāgatena apaññattaṃ paññapeti nāmāti daṭṭhabbaṃ.
ഏവം പാളിഅട്ഠകഥാടീകാസു ച പുണ്ണാതിഥിയോഗേ ഏവ വസ്സം ഉപഗന്തബ്ബം, ന ഏകായ തിഥിയാ യുത്തേതി വാ ഉത്തരാസാള്ഹനക്ഖത്തയോഗേയേവ, ന സാവണനക്ഖത്തയോഗേതി വാ അനാഗതമേവ ഛായം ഗഹേത്വാ തഥാഗതേന പഞ്ഞത്തം വിയ പോത്ഥകേസു ലിഖിത്വാ കേഹിചി ഠപിതത്താ സകലം വിനയപിടകം അപസ്സന്താ വേദസാമയികാ തം വചനം സദ്ദഹിത്വാ വസ്സൂപഗമനകാലേ പുണ്ണാതിഥിഉത്തരാസാള്ഹയോഗമേവ ഗവേസന്താ മാസദിവസേന സഹ ആകഡ്ഢിതബ്ബകാലേപി മാസമത്തമേവ ആകഡ്ഢന്തി, മാസമത്തമേവ ആകഡ്ഢിതബ്ബകാലേപി സഹ ദിവസേന ആകഡ്ഢന്തി, തസ്മാ ഏവംവാദിനോ ഭിക്ഖൂ ‘‘അപഞ്ഞത്തം തഥാഗതേന പഞ്ഞത്തം തഥാഗതേനാതി ദീപേതീ’’തി വത്തബ്ബതം ആപജ്ജന്തി, തസ്മാ ഭഗവതി ഗാരവസഹിതാ ലജ്ജിനോ പണ്ഡിതാ ഏവം ന ഗണ്ഹന്തീതി. തിഥിനക്ഖത്തയോഗോ പന ഉപോസഥദിവസേയേവ ബഹുധാ പിടകത്തയേ ആഗതോ, പോരാണവേദഗന്ഥേസു ച പസംസിതോ, കദാചി പന വോഹാരകാലോ തിഥിയാ നക്ഖത്തേന ച വിസമോ ഹോതി, തസ്മാ തം സമേതും അധിമാസപതനകാലേ മാസമ്പി ദിവസമ്പി ആകഡ്ഢന്തി, തസ്മാ അഞ്ഞസ്മിം കാലേ വിസമേപി ആകഡ്ഢനകാലേ സമാപേതബ്ബം. ഏവം സതി മാസഉതുസംവച്ഛരാനം സമഭാവോ ഹോതീതി ദട്ഠബ്ബം.
Evaṃ pāḷiaṭṭhakathāṭīkāsu ca puṇṇātithiyoge eva vassaṃ upagantabbaṃ, na ekāya tithiyā yutteti vā uttarāsāḷhanakkhattayogeyeva, na sāvaṇanakkhattayogeti vā anāgatameva chāyaṃ gahetvā tathāgatena paññattaṃ viya potthakesu likhitvā kehici ṭhapitattā sakalaṃ vinayapiṭakaṃ apassantā vedasāmayikā taṃ vacanaṃ saddahitvā vassūpagamanakāle puṇṇātithiuttarāsāḷhayogameva gavesantā māsadivasena saha ākaḍḍhitabbakālepi māsamattameva ākaḍḍhanti, māsamattameva ākaḍḍhitabbakālepi saha divasena ākaḍḍhanti, tasmā evaṃvādino bhikkhū ‘‘apaññattaṃ tathāgatena paññattaṃ tathāgatenāti dīpetī’’ti vattabbataṃ āpajjanti, tasmā bhagavati gāravasahitā lajjino paṇḍitā evaṃ na gaṇhantīti. Tithinakkhattayogo pana uposathadivaseyeva bahudhā piṭakattaye āgato, porāṇavedaganthesu ca pasaṃsito, kadāci pana vohārakālo tithiyā nakkhattena ca visamo hoti, tasmā taṃ sametuṃ adhimāsapatanakāle māsampi divasampi ākaḍḍhanti, tasmā aññasmiṃ kāle visamepi ākaḍḍhanakāle samāpetabbaṃ. Evaṃ sati māsautusaṃvaccharānaṃ samabhāvo hotīti daṭṭhabbaṃ.
പഞ്ചമഛട്ഠവാദേസു അധിമാസോതി അട്ഠാരസവസ്സതോ അധികമാസം ഗഹേത്വാ വുത്തോ, തസ്മാ ‘‘അധികോ മാസോ അധിമാസോ’’തി കമ്മധാരയസമാസത്താ പുല്ലിങ്ഗം കത്വാ വുത്തോ. പുബ്ബേ പന മാസപുഞ്ജതോ അധികഘടിയോ ഗഹേത്വാ വുത്തോ, തസ്മാ ‘‘മാസതോ അധികം അധിമാസ’’ന്തി അബ്യയീഭാവസമാസത്താ നപുംസകലിങ്ഗം കത്വാ വുത്തം. ഇധ പന ‘‘പോരാണകത്ഥേരാ ഏകൂനവീസതിവസ്സം സാമണേരം നിക്ഖമനീയപുണ്ണമാസിം അതിക്കമ്മ പാടിപദദിവസേ ഉപസമ്പാദേന്തി, തം കസ്മാതി? വുച്ചതേ – ഏകസ്മിം വസ്സേ ഛ ചാതുദ്ദസികഉപോസഥദിവസാ ഹോന്തി, ഇതി വീസതിയാ വസ്സേസു ചത്താരോ മാസാ പരിഹായന്തി, രാജാനോ തതിയേ തതിയേ വസ്സേ വസ്സം ഉപകഡ്ഢന്തി, ഇതി അട്ഠാരസസു വസ്സേസു ഛ മാസാ വഡ്ഢന്തി, തതോ ഉപോസഥവസേന പരിഹീനേ ചത്താരോ മാസേ അപനേത്വാ ദ്വേ മാസാ അവസേസാ ഹോന്തി, തേ ദ്വേ മാസേ ഗഹേത്വാ വീസതി വസ്സാനി പരിപുണ്ണാനി ഹോന്തീതി നിക്കങ്ഖാ ഹുത്വാ നിക്ഖമനീയപുണ്ണമാസിം അതിക്കമ്മ പാടിപദേ ഉപസമ്പാദേന്തീ’’തി അട്ഠകഥാവചനേ (പാചി॰ അട്ഠ॰ ൪൦൪) ‘‘നിക്കങ്ഖാ ഹുത്വാതി അധികമാസേഹി സദ്ധിം പരിപുണ്ണവീസതിവസ്സത്താ നിബ്ബേമതികാ ഹുത്വാ’’തി അത്ഥോ സാരത്ഥദീപനിയം (സാരത്ഥ॰ ടീ॰ പാചിത്തിയ ൩.൪൦൪) വുത്തോ.
Pañcamachaṭṭhavādesu adhimāsoti aṭṭhārasavassato adhikamāsaṃ gahetvā vutto, tasmā ‘‘adhiko māso adhimāso’’ti kammadhārayasamāsattā pulliṅgaṃ katvā vutto. Pubbe pana māsapuñjato adhikaghaṭiyo gahetvā vutto, tasmā ‘‘māsato adhikaṃ adhimāsa’’nti abyayībhāvasamāsattā napuṃsakaliṅgaṃ katvā vuttaṃ. Idha pana ‘‘porāṇakattherā ekūnavīsativassaṃ sāmaṇeraṃ nikkhamanīyapuṇṇamāsiṃ atikkamma pāṭipadadivase upasampādenti, taṃ kasmāti? Vuccate – ekasmiṃ vasse cha cātuddasikauposathadivasā honti, iti vīsatiyā vassesu cattāro māsā parihāyanti, rājāno tatiye tatiye vasse vassaṃ upakaḍḍhanti, iti aṭṭhārasasu vassesu cha māsā vaḍḍhanti, tato uposathavasena parihīne cattāro māse apanetvā dve māsā avasesā honti, te dve māse gahetvā vīsati vassāni paripuṇṇāni hontīti nikkaṅkhā hutvā nikkhamanīyapuṇṇamāsiṃ atikkamma pāṭipade upasampādentī’’ti aṭṭhakathāvacane (pāci. aṭṭha. 404) ‘‘nikkaṅkhā hutvāti adhikamāsehi saddhiṃ paripuṇṇavīsativassattā nibbematikā hutvā’’ti attho sāratthadīpaniyaṃ (sārattha. ṭī. pācittiya 3.404) vutto.
തത്ര നനു ച ‘‘തീസുപി ഗണ്ഠിപദേസു അട്ഠാരസന്നം…പേ॰… വുത്ത’’ന്തി വുത്തം, തം കഥന്തി ചോദനം സന്ധായ ‘‘യം പന വുത്തം…പേ॰… തം ന ഗഹേതബ്ബ’’ന്തി കിഞ്ചാപി വുത്തം, തഥാപി തം ഗണ്ഠിപദേസു വുത്തവചനം ന ഗഹേതബ്ബന്തി അത്ഥോ, കസ്മാ ന ഗഹേതബ്ബന്തി ആഹ ‘‘ന ഹീ’’തിആദി. ഹി യസ്മാ ന ഉപലബ്ഭന്തി, തസ്മാ ന ഗഹേതബ്ബന്തി യോജനാ. കഥം വിഞ്ഞായതീതി ആഹ ‘‘തതിയേ’’തിആദി. പരിച്ചത്തേയേവ സമ്ഭവതോ, അപരിച്ചത്തേ അസമ്ഭവതോ ന ഉപലബ്ഭന്തീതി ബ്യതിരേകവസേന ഹേതുഫലയോജനാ. തസ്മാതിആദി ലദ്ധഗുണം.
Tatra nanu ca ‘‘tīsupi gaṇṭhipadesu aṭṭhārasannaṃ…pe… vutta’’nti vuttaṃ, taṃ kathanti codanaṃ sandhāya ‘‘yaṃ pana vuttaṃ…pe… taṃ na gahetabba’’nti kiñcāpi vuttaṃ, tathāpi taṃ gaṇṭhipadesu vuttavacanaṃ na gahetabbanti attho, kasmā na gahetabbanti āha ‘‘na hī’’tiādi. Hi yasmā na upalabbhanti, tasmā na gahetabbanti yojanā. Kathaṃ viññāyatīti āha ‘‘tatiye’’tiādi. Pariccatteyeva sambhavato, apariccatte asambhavato na upalabbhantīti byatirekavasena hetuphalayojanā. Tasmātiādi laddhaguṇaṃ.
വജിരബുദ്ധിടീകായം പന ഗണ്ഠിപദേസു വുത്തമേവ ഗഹേത്വാ വദതി. ഏതാനി വചനാനി സാമണേരാനം വീസതിവസ്സപരിപുണ്ണഭാവസാധകാനിയേവ ഹോന്തി, ന അധിമാസപതനവാരേസു സദിവസമാസാകഡ്ഢനഭാവസാധകാനി, തസ്മാ ഇമാനി ആഹരിത്വാ തം അധികരണം വിനിച്ഛിതും ന സക്കോന്തി. ഭിക്ഖൂ പന ബഹൂനം സന്നിപാതേ കിഞ്ചി പാഠം ആഹരിത്വാ കഥേതും സമത്ഥോ സോഭതീതി കത്വാ ഈദിസം പാഠം ആഹരന്തി. സുതസന്നിചയപണ്ഡിതാ പന ഇച്ഛിതത്ഥസ്സ അസാധകത്താ ഏവരൂപം ന ആഹരന്തി. സുദ്ധവേദികാനമ്പി വചനേ വിനയധരാ വിനയമേവ ജാനന്തി, ന ബാഹിരസമയം. അയം പന കഥാ ബാഹിരസമയേ പവത്താ, തസ്മാ വിനയധരാനം അവിസയോതി മഞ്ഞന്താ വദന്തി.
Vajirabuddhiṭīkāyaṃ pana gaṇṭhipadesu vuttameva gahetvā vadati. Etāni vacanāni sāmaṇerānaṃ vīsativassaparipuṇṇabhāvasādhakāniyeva honti, na adhimāsapatanavāresu sadivasamāsākaḍḍhanabhāvasādhakāni, tasmā imāni āharitvā taṃ adhikaraṇaṃ vinicchituṃ na sakkonti. Bhikkhū pana bahūnaṃ sannipāte kiñci pāṭhaṃ āharitvā kathetuṃ samattho sobhatīti katvā īdisaṃ pāṭhaṃ āharanti. Sutasannicayapaṇḍitā pana icchitatthassa asādhakattā evarūpaṃ na āharanti. Suddhavedikānampi vacane vinayadharā vinayameva jānanti, na bāhirasamayaṃ. Ayaṃ pana kathā bāhirasamaye pavattā, tasmā vinayadharānaṃ avisayoti maññantā vadanti.
വിനയധരാ പന ഏകച്ചേ വിനയമേവ ജാനന്തി, ഏകച്ചേ സകലം പിടകത്തയം ജാനന്തി, ഏകച്ചേ സബാഹിരസമയം പിടകത്തയം ജാനന്തി, തസ്മാ കഥേതും സമത്ഥഭാവോയേവ പമാണം. വേദികാനമ്പി വചനം വേദപ്പകരണാഗതമേവ പമാണം. ന യം കിഞ്ചി ഹത്ഥഗതഗണനമത്തം, തസ്മാ യദാ പഥവിസ്സരോ രാജാ സദിവസം മാസം ആകഡ്ഢിതുകാമോ ‘‘ജേട്ഠമാസകാളപക്ഖഉപോസഥം പന്നരസിയം കരോന്തൂ’’തി യാചിസ്സതി, തദാ ‘‘സകിം പക്ഖസ്സ ചാതുദ്ദസേ വാ പന്നരസേ വാ’’തി വചനതോ പന്നരസിയം ഉപോസഥകരണേ ദോസോ നത്ഥി, യദാ സുദ്ധമാസമേവ ആകഡ്ഢിതുകാമോ ‘‘ചാതുദ്ദസിയം കരോന്തൂ’’തി യാചിസ്സതി, ഏവം സതി പകതിയാപി ജേട്ഠമാസകാളപക്ഖുപോസഥോ ചാതുദ്ദസോയേവാതി കത്വാ ദോസോ നത്ഥി, ഉഭയഥാപി ഉപോസഥോ സുകതോയേവ ഹോതി, തസ്മാ അനുവത്തിതബ്ബോ. തതോ പരം പഠമാസാള്ഹമാസസ്സ ജുണ്ഹപക്ഖേപി കാളപക്ഖേപി ദുതിയാസാള്ഹമാസസ്സ ജുണ്ഹപക്ഖേപി പന്നരസീഉപോസഥം കത്വാ പാടിപദദിവസേ തിഥിയോഗം വാ നക്ഖത്തയോഗം വാ അനോലോകേത്വാ പാതോ അരുണുഗ്ഗമനാനന്തരതോ പട്ഠായ യാവ പുന അരുണുഗ്ഗമനാ സകലദിവസരത്തിയം യഥാജ്ഝാസയം വസ്സം ഉപഗച്ഛന്തോ സൂപഗതോവ ഹോതി, നത്ഥി കോചി ദോസോതി ദട്ഠബ്ബോ. ഭവത്വേവം, പാതോവ വസ്സം ഉപഗച്ഛന്തോ അത്ഥീതി? അത്ഥി. വുത്തഞ്ഹേതം സേനാസനക്ഖന്ധകവണ്ണനായം (ചൂളവ॰ അട്ഠ॰ ൩൧൮) ‘‘സചേ പാതോവ ഗാഹിതേ സേനാസനേ അഞ്ഞോ വിതക്കചാരികോ ഭിക്ഖു ആഗന്ത്വാ സേനാസനം യാചതി, ‘ഗഹിതം, ഭന്തേ, സേനാസനം, വസ്സൂപഗതോ സങ്ഘോ, രമണീയോ വിഹാരോ, രുക്ഖമൂലാദീസു യത്ഥ ഇച്ഛഥ, തത്ഥ വസഥാ’തി വത്തബ്ബോ’’തി.
Vinayadharā pana ekacce vinayameva jānanti, ekacce sakalaṃ piṭakattayaṃ jānanti, ekacce sabāhirasamayaṃ piṭakattayaṃ jānanti, tasmā kathetuṃ samatthabhāvoyeva pamāṇaṃ. Vedikānampi vacanaṃ vedappakaraṇāgatameva pamāṇaṃ. Na yaṃ kiñci hatthagatagaṇanamattaṃ, tasmā yadā pathavissaro rājā sadivasaṃ māsaṃ ākaḍḍhitukāmo ‘‘jeṭṭhamāsakāḷapakkhauposathaṃ pannarasiyaṃ karontū’’ti yācissati, tadā ‘‘sakiṃ pakkhassa cātuddase vā pannarase vā’’ti vacanato pannarasiyaṃ uposathakaraṇe doso natthi, yadā suddhamāsameva ākaḍḍhitukāmo ‘‘cātuddasiyaṃ karontū’’ti yācissati, evaṃ sati pakatiyāpi jeṭṭhamāsakāḷapakkhuposatho cātuddasoyevāti katvā doso natthi, ubhayathāpi uposatho sukatoyeva hoti, tasmā anuvattitabbo. Tato paraṃ paṭhamāsāḷhamāsassa juṇhapakkhepi kāḷapakkhepi dutiyāsāḷhamāsassa juṇhapakkhepi pannarasīuposathaṃ katvā pāṭipadadivase tithiyogaṃ vā nakkhattayogaṃ vā anoloketvā pāto aruṇuggamanānantarato paṭṭhāya yāva puna aruṇuggamanā sakaladivasarattiyaṃ yathājjhāsayaṃ vassaṃ upagacchanto sūpagatova hoti, natthi koci dosoti daṭṭhabbo. Bhavatvevaṃ, pātova vassaṃ upagacchanto atthīti? Atthi. Vuttañhetaṃ senāsanakkhandhakavaṇṇanāyaṃ (cūḷava. aṭṭha. 318) ‘‘sace pātova gāhite senāsane añño vitakkacāriko bhikkhu āgantvā senāsanaṃ yācati, ‘gahitaṃ, bhante, senāsanaṃ, vassūpagato saṅgho, ramaṇīyo vihāro, rukkhamūlādīsu yattha icchatha, tattha vasathā’ti vattabbo’’ti.
ഇതി വിനയസങ്ഗഹസംവണ്ണനാഭൂതേ വിനയാലങ്കാരേ
Iti vinayasaṅgahasaṃvaṇṇanābhūte vinayālaṅkāre
വസ്സൂപനായികവിനിച്ഛയകഥാലങ്കാരോ നാമ
Vassūpanāyikavinicchayakathālaṅkāro nāma
ഛബ്ബീസതിമോ പരിച്ഛേദോ.
Chabbīsatimo paricchedo.
പഠമോ ഭാഗോ നിട്ഠിതോ.
Paṭhamo bhāgo niṭṭhito.