Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[២៦៦] ៦. វាតគ្គសិន្ធវជាតកវណ្ណនា
[266] 6. Vātaggasindhavajātakavaṇṇanā
យេនាសិ កិសិយា បណ្ឌូតិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ សាវត្ថិយំ អញ្ញតរំ កុដុម្ពិកំ អារព្ភ កថេសិ។ សាវត្ថិយំ កិរេកា អភិរូបា ឥត្ថី ឯកំ អភិរូបំ កុដុម្ពិកំ ទិស្វា បដិពទ្ធចិត្តា អហោសិ, សកលសរីរំ ឈាយមានោ វិយស្សា អព្ភន្តរេ កិលេសគ្គិ ឧប្បជ្ជិ។ សា នេវ កាយស្សាទំ លភិ, ន ចិត្តស្សាទំ, ភត្តម្បិស្សា ន រុច្ចិ, កេវលំ មញ្ចកអដនិំ គហេត្វា និបជ្ជិ។ អថ នំ ឧបដ្ឋាយិកា ច សហាយិកា ច បុច្ឆិំសុ – ‘‘កិំ នុ ខោ ត្វំ កម្បមានចិត្តា អដនិំ គហេត្វា និបន្នា, កិំ តេ អផាសុក’’ន្តិ។ សា ឯកំ ទ្វេ វារេ អកថេត្វា បុនប្បុនំ វុច្ចមានា តមត្ថំ អារោចេសិ។ អថ នំ តា សមស្សាសេត្វា ‘‘ត្វំ មា ចិន្តយិ, មយំ តំ អានេស្សាមា’’តិ វត្វា គន្ត្វា កុដុម្ពិកេន សទ្ធិំ មន្តេសុំ, សោ បដិក្ខិបិត្វា បុនប្បុនំ វុច្ចមានោ អធិវាសេសិ។ តា ‘‘អសុកទិវសេ អសុកវេលាយំ អាគច្ឆា’’តិ បដិញ្ញំ គហេត្វា គន្ត្វា តស្សា អារោចេសុំ។ សា អត្តនោ សយនគព្ភំ សជ្ជេត្វា អត្តានំ អលង្ករិត្វា សយនបិដ្ឋេ និសិន្នា តស្មិំ អាគន្ត្វា សយនេកទេសេ និសិន្នេ ចិន្តេសិ – ‘‘សចាហំ ឥមស្ស គរុកំ អកត្វា ឥទានេវ ឱកាសំ ករិស្សាមិ, ឥស្សរិយំ មេ បរិហាយិស្សតិ, អាគតទិវសេយេវ ឱកាសករណំ នាម អការណំ, អជ្ជ ន មង្កុំ កត្វា អញ្ញស្មិំ ទិវសេ ឱកាសំ ករិស្សាមី’’តិ។ អថ នំ ហត្ថគហណាទិវសេន កេឡិំ កាតុំ អារទ្ធំ ហត្ថេ គហេត្វា ‘‘អបេហិ អបេហិ, ន មេ តយា អត្ថោ’’តិ និព្ភច្ឆេសិ។ សោ ឱសក្កិត្វា លជ្ជិតោ ឧដ្ឋាយ អត្តនោ គេហមេវ គតោ។
Yenāsikisiyā paṇḍūti idaṃ satthā jetavane viharanto sāvatthiyaṃ aññataraṃ kuṭumbikaṃ ārabbha kathesi. Sāvatthiyaṃ kirekā abhirūpā itthī ekaṃ abhirūpaṃ kuṭumbikaṃ disvā paṭibaddhacittā ahosi, sakalasarīraṃ jhāyamāno viyassā abbhantare kilesaggi uppajji. Sā neva kāyassādaṃ labhi, na cittassādaṃ, bhattampissā na rucci, kevalaṃ mañcakaaṭaniṃ gahetvā nipajji. Atha naṃ upaṭṭhāyikā ca sahāyikā ca pucchiṃsu – ‘‘kiṃ nu kho tvaṃ kampamānacittā aṭaniṃ gahetvā nipannā, kiṃ te aphāsuka’’nti. Sā ekaṃ dve vāre akathetvā punappunaṃ vuccamānā tamatthaṃ ārocesi. Atha naṃ tā samassāsetvā ‘‘tvaṃ mā cintayi, mayaṃ taṃ ānessāmā’’ti vatvā gantvā kuṭumbikena saddhiṃ mantesuṃ, so paṭikkhipitvā punappunaṃ vuccamāno adhivāsesi. Tā ‘‘asukadivase asukavelāyaṃ āgacchā’’ti paṭiññaṃ gahetvā gantvā tassā ārocesuṃ. Sā attano sayanagabbhaṃ sajjetvā attānaṃ alaṅkaritvā sayanapiṭṭhe nisinnā tasmiṃ āgantvā sayanekadese nisinne cintesi – ‘‘sacāhaṃ imassa garukaṃ akatvā idāneva okāsaṃ karissāmi, issariyaṃ me parihāyissati, āgatadivaseyeva okāsakaraṇaṃ nāma akāraṇaṃ, ajja na maṅkuṃ katvā aññasmiṃ divase okāsaṃ karissāmī’’ti. Atha naṃ hatthagahaṇādivasena keḷiṃ kātuṃ āraddhaṃ hatthe gahetvā ‘‘apehi apehi, na me tayā attho’’ti nibbhacchesi. So osakkitvā lajjito uṭṭhāya attano gehameva gato.
ឥតរា ឥត្ថិយោ តាយ តថា កតភាវំ ញត្វា កុដុម្ពិកេ និក្ខន្តេ តំ ឧបសង្កមិត្វា ឯវមាហំសុ – ‘‘ត្វំ ឯតស្មិំ បដិពទ្ធចិត្តា អាហារំ បដិក្ខិបិត្វា និបជ្ជិ, អថ នំ មយំ បុនប្បុនំ យាចិត្វា អានយិម្ហ, តស្ស កស្មា ឱកាសំ ន អកាសី’’តិ។ សា តមត្ថំ អារោចេសិ។ ឥតរា ‘‘តេន ហិ បញ្ញាយិស្សសី’’តិ វត្វា បក្កមិំសុ។ កុដុម្ពិកោ បុន និវត្តិត្វាបិ ន ឱលោកេសិ។ សា តំ អលភមានា និរាហារា តត្ថេវ ជីវិតក្ខយំ បាបុណិ។ កុដុម្ពិកោ តស្សា មតភាវំ ញត្វា ពហុំ មាលាគន្ធវិលេបនំ អាទាយ ជេតវនំ គន្ត្វា សត្ថារំ បូជេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិត្វា សត្ថារា ច ‘‘កិំ នុ ខោ, ឧបាសក, ន បញ្ញាយសី’’តិ បុច្ឆិតេ តមត្ថំ អារោចេត្វា ‘‘ស្វាហំ, ភន្តេ, ឯត្តកំ កាលំ លជ្ជាយ ពុទ្ធុបដ្ឋានំ នាគតោ’’តិ អាហ។ សត្ថា ‘‘ន , ឧបាសក, ឥទានេវេសា កិលេសវសេន តំ បក្កោសាបេត្វា អាគតកាលេ តំ ឱកាសំ អកត្វា លជ្ជាបេសិ, បុព្ពេបិ បន បណ្ឌិតេសុ បដិពទ្ធចិត្តា ហុត្វា បក្កោសាបេត្វា អាគតកាលេ ឱកាសំ អកត្វា កិលមេត្វាវ ឧយ្យោជេសី’’តិ វត្វា តេន យាចិតោ អតីតំ អាហរិ។
Itarā itthiyo tāya tathā katabhāvaṃ ñatvā kuṭumbike nikkhante taṃ upasaṅkamitvā evamāhaṃsu – ‘‘tvaṃ etasmiṃ paṭibaddhacittā āhāraṃ paṭikkhipitvā nipajji, atha naṃ mayaṃ punappunaṃ yācitvā ānayimha, tassa kasmā okāsaṃ na akāsī’’ti. Sā tamatthaṃ ārocesi. Itarā ‘‘tena hi paññāyissasī’’ti vatvā pakkamiṃsu. Kuṭumbiko puna nivattitvāpi na olokesi. Sā taṃ alabhamānā nirāhārā tattheva jīvitakkhayaṃ pāpuṇi. Kuṭumbiko tassā matabhāvaṃ ñatvā bahuṃ mālāgandhavilepanaṃ ādāya jetavanaṃ gantvā satthāraṃ pūjetvā ekamantaṃ nisīditvā satthārā ca ‘‘kiṃ nu kho, upāsaka, na paññāyasī’’ti pucchite tamatthaṃ ārocetvā ‘‘svāhaṃ, bhante, ettakaṃ kālaṃ lajjāya buddhupaṭṭhānaṃ nāgato’’ti āha. Satthā ‘‘na , upāsaka, idānevesā kilesavasena taṃ pakkosāpetvā āgatakāle taṃ okāsaṃ akatvā lajjāpesi, pubbepi pana paṇḍitesu paṭibaddhacittā hutvā pakkosāpetvā āgatakāle okāsaṃ akatvā kilametvāva uyyojesī’’ti vatvā tena yācito atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ សិន្ធវកុលេ និព្ពត្តិត្វា វាតគ្គសិន្ធវោ នាម ហុត្វា តស្ស មង្គលអស្សោ អហោសិ។ អស្សគោបកា តំ នេត្វា គង្គាយំ ន្ហាបេន្តិ។ អថ នំ ភទ្ទលី នាម គទ្រភី ទិស្វា បដិពទ្ធចិត្តា ហុត្វា កិលេសវសេន កម្បមានា នេវ តិណំ ខាទិ , ន ឧទកំ បិវិ, បរិសុស្សិត្វា កិសា អដ្ឋិចម្មមត្តា អហោសិ។ អថ នំ បុត្តោ គទ្រភបោតកោ មាតរំ បរិសុស្សមានំ ទិស្វា ‘‘កិំ នុ ខោ ត្វំ, អម្ម, នេវ តិណំ ខាទសិ, ន ឧទកំ បិវសិ, បរិសុស្សិត្វា តត្ថ តត្ថ កម្បមានា និបជ្ជសិ, កិំ តេ អផាសុក’’ន្តិ បុច្ឆិ។ សា អកថេត្វា បុនប្បុនំ វុច្ចមានា តមត្ថំ កថេសិ។ អថ នំ បុត្តោ សមស្សាសេត្វា ‘‘អម្ម, មា ចិន្តយិ, អហំ តំ អានេស្សាមី’’តិ វត្វា វាតគ្គសិន្ធវស្ស ន្ហាយិតុំ អាគតកាលេ តំ ឧបសង្កមិត្វា ‘‘តាត, មយ្ហំ មាតា តុម្ហេសុ បដិពទ្ធចិត្តា និរាហារា សុស្សិត្វា មរិស្សតិ, ជីវិតទានមស្សា ទេថា’’តិ អាហ។ ‘‘សាធុ, តាត, ទស្សាមិ, អស្សគោបកា មំ ន្ហាបេត្វា ថោកំ គង្គាតីរេ វិចរណត្ថាយ វិស្សជ្ជេន្តិ, ត្វំ មាតរំ គហេត្វា តំ បទេសំ ឯហី’’តិ។ សោ គន្ត្វា មាតរំ អានេត្វា តស្មិំ បទេសេ វិស្សជ្ជេត្វា ឯកមន្តំ បដិច្ឆន្នោ អដ្ឋាសិ។
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto sindhavakule nibbattitvā vātaggasindhavo nāma hutvā tassa maṅgalaasso ahosi. Assagopakā taṃ netvā gaṅgāyaṃ nhāpenti. Atha naṃ bhaddalī nāma gadrabhī disvā paṭibaddhacittā hutvā kilesavasena kampamānā neva tiṇaṃ khādi , na udakaṃ pivi, parisussitvā kisā aṭṭhicammamattā ahosi. Atha naṃ putto gadrabhapotako mātaraṃ parisussamānaṃ disvā ‘‘kiṃ nu kho tvaṃ, amma, neva tiṇaṃ khādasi, na udakaṃ pivasi, parisussitvā tattha tattha kampamānā nipajjasi, kiṃ te aphāsuka’’nti pucchi. Sā akathetvā punappunaṃ vuccamānā tamatthaṃ kathesi. Atha naṃ putto samassāsetvā ‘‘amma, mā cintayi, ahaṃ taṃ ānessāmī’’ti vatvā vātaggasindhavassa nhāyituṃ āgatakāle taṃ upasaṅkamitvā ‘‘tāta, mayhaṃ mātā tumhesu paṭibaddhacittā nirāhārā sussitvā marissati, jīvitadānamassā dethā’’ti āha. ‘‘Sādhu, tāta, dassāmi, assagopakā maṃ nhāpetvā thokaṃ gaṅgātīre vicaraṇatthāya vissajjenti, tvaṃ mātaraṃ gahetvā taṃ padesaṃ ehī’’ti. So gantvā mātaraṃ ānetvā tasmiṃ padese vissajjetvā ekamantaṃ paṭicchanno aṭṭhāsi.
អស្សគោបកាបិ វាតគ្គសិន្ធវំ តស្មិំ ឋានេ វិស្សជ្ជេសុំ។ សោ តំ គទ្រភិំ ឱលោកេត្វា ឧបសង្កមិ។ អថ សា គទ្រភី តស្មិំ ឧបសង្កមិត្វា អត្តនោ សរីរំ ឧបសិង្ឃមានេ ‘‘សចាហំ គរុំ អកត្វា អាគតក្ខណេយេវស្ស ឱកាសំ ករិស្សាមិ, ឯវំ មេ យសោ ច ឥស្សរិយញ្ច បរិហាយិស្សតិ, អនិច្ឆមានា វិយ ភវិតុំ វដ្ដតី’’តិ ចិន្តេត្វា សិន្ធវស្ស ហេដ្ឋាហនុកេ បាទេន បហរិត្វា បលាយិ, ទន្តមូលមស្ស ភិជ្ជិត្វា គតកាលោ វិយ អហោសិ។ វាតគ្គសិន្ធវោ ‘‘កោ មេ ឯតាយ អត្ថោ’’តិ លជ្ជិតោ តតោវ បលាយិ។ សា វិប្បដិសារិនី ហុត្វា តត្ថេវ បតិត្វា សោចមានា និបជ្ជិ។
Assagopakāpi vātaggasindhavaṃ tasmiṃ ṭhāne vissajjesuṃ. So taṃ gadrabhiṃ oloketvā upasaṅkami. Atha sā gadrabhī tasmiṃ upasaṅkamitvā attano sarīraṃ upasiṅghamāne ‘‘sacāhaṃ garuṃ akatvā āgatakkhaṇeyevassa okāsaṃ karissāmi, evaṃ me yaso ca issariyañca parihāyissati, anicchamānā viya bhavituṃ vaṭṭatī’’ti cintetvā sindhavassa heṭṭhāhanuke pādena paharitvā palāyi, dantamūlamassa bhijjitvā gatakālo viya ahosi. Vātaggasindhavo ‘‘ko me etāya attho’’ti lajjito tatova palāyi. Sā vippaṭisārinī hutvā tattheva patitvā socamānā nipajji.
អថ នំ បុត្តោ ឧបសង្កមិត្វា បុច្ឆន្តោ បឋមំ គាថមាហ –
Atha naṃ putto upasaṅkamitvā pucchanto paṭhamaṃ gāthamāha –
៤៦.
46.
‘‘យេនាសិ កិសិយា បណ្ឌុ, យេន ភត្តំ ន រុច្ចតិ;
‘‘Yenāsi kisiyā paṇḍu, yena bhattaṃ na ruccati;
អយំ សោ អាគតោ ភត្តា, កស្មា ទានិ បលាយសី’’តិ។
Ayaṃ so āgato bhattā, kasmā dāni palāyasī’’ti.
តត្ថ យេនាតិ តស្មិំ បដិពទ្ធចិត្តតាយ យេន ការណភូតេន។
Tattha yenāti tasmiṃ paṭibaddhacittatāya yena kāraṇabhūtena.
បុត្តស្ស វចនំ សុត្វា គទ្រភី ទុតិយំ គាថមាហ –
Puttassa vacanaṃ sutvā gadrabhī dutiyaṃ gāthamāha –
៤៧.
47.
‘‘សចេ បនាទិកេនេវ, សន្ថវោ នាម ជាយតិ;
‘‘Sace panādikeneva, santhavo nāma jāyati;
យសោ ហាយតិ ឥត្ថីនំ, តស្មា តាត បលាយហ’’ន្តិ។
Yaso hāyati itthīnaṃ, tasmā tāta palāyaha’’nti.
តត្ថ អាទិកេនេវាតិអាទិតោវ បឋមមេវ។ សន្ថវោតិ មេថុនធម្មសំយោគវសេន មិត្តសន្ថវោ។ យសោ ហាយតិ ឥត្ថីនន្តិ, តាត, ឥត្ថីនញ្ហិ គរុកំ អកត្វា អាទិតោវ សន្ថវំ កុរុមានានំ យសោ ហាយតិ, ឥស្សរិយគព្ពិតភាវោ បរិហាយតីតិ។ ឯវំ សា ឥត្ថីនំ សភាវំ បុត្តស្ស កថេសិ។
Tattha ādikenevātiāditova paṭhamameva. Santhavoti methunadhammasaṃyogavasena mittasanthavo. Yaso hāyati itthīnanti, tāta, itthīnañhi garukaṃ akatvā āditova santhavaṃ kurumānānaṃ yaso hāyati, issariyagabbitabhāvo parihāyatīti. Evaṃ sā itthīnaṃ sabhāvaṃ puttassa kathesi.
តតិយគាថំ បន សត្ថា អភិសម្ពុទ្ធោ ហុត្វា អាហ –
Tatiyagāthaṃ pana satthā abhisambuddho hutvā āha –
៤៨.
48.
‘‘យសស្សិនំ កុលេ ជាតំ, អាគតំ យា ន ឥច្ឆតិ;
‘‘Yasassinaṃ kule jātaṃ, āgataṃ yā na icchati;
សោចតិ ចិររត្តាយ, វាតគ្គមិវ ភទ្ទលី’’តិ។
Socati cirarattāya, vātaggamiva bhaddalī’’ti.
តត្ថ យសស្សិនន្តិ យសសម្បន្នំ។ យា ន ឥច្ឆតីតិ យា ឥត្ថី តថារូបំ បុរិសំ ន ឥច្ឆតិ។ ចិររត្តាយាតិ ចិររត្តំ, ទីឃមទ្ធានន្តិ អត្ថោ។
Tattha yasassinanti yasasampannaṃ. Yā na icchatīti yā itthī tathārūpaṃ purisaṃ na icchati. Cirarattāyāti cirarattaṃ, dīghamaddhānanti attho.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា សច្ចានិ បកាសេត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ, សច្ចបរិយោសានេ កុដុម្ពិកោ សោតាបត្តិផលេ បតិដ្ឋហិ។ ‘‘តទា គទ្រភី សា ឥត្ថី អហោសិ, វាតគ្គសិន្ធវោ បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne kuṭumbiko sotāpattiphale patiṭṭhahi. ‘‘Tadā gadrabhī sā itthī ahosi, vātaggasindhavo pana ahameva ahosi’’nti.
វាតគ្គសិន្ធវជាតកវណ្ណនា ឆដ្ឋា។
Vātaggasindhavajātakavaṇṇanā chaṭṭhā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ២៦៦. វាតគ្គសិន្ធវជាតកំ • 266. Vātaggasindhavajātakaṃ