Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౩౫] ౫. వట్టకజాతకవణ్ణనా
[35] 5. Vaṭṭakajātakavaṇṇanā
సన్తి పక్ఖా అపతనాతి ఇదం సత్థా మగధేసు చారికం చరమానో దావగ్గినిబ్బానం ఆరబ్భ కథేసి. ఏకస్మిఞ్హి సమయే సత్థా మగధేసు చారికం చరమానో అఞ్ఞతరస్మిం మగధగామకే పిణ్డాయ చరిత్వా పచ్ఛాభత్తం పిణ్డపాతపటిక్కన్తో భిక్ఖుగణపరివుతో మగ్గం పటిపజ్జి. తస్మిం సమయే మహాడాహో ఉట్ఠహి, పురతో చ పచ్ఛతో చ బహూ భిక్ఖూ దిస్సన్తి, సోపి ఖో అగ్గి ఏకధూమో ఏకజాలో హుత్వా అవత్థరమానో ఆగచ్ఛతేవ. తత్థేకే పుథుజ్జనభిక్ఖూ మరణభయభీతా ‘‘పటగ్గిం దస్సామ, తేన దడ్ఢట్ఠానం ఇతరో అగ్గి న ఓత్థరిస్సతీ’’తి అరణిసహితం నీహరిత్వా అగ్గిం కరోన్తి. అపరే ఆహంసు ‘‘ఆవుసో, తుమ్హే కిం నామ కరోథ, గగనమజ్ఝే ఠితం చన్దమణ్డలం, పాచీనలోకధాతుతో ఉగ్గచ్ఛన్తం సహస్సరంసిపటిమణ్డితం సూరియమణ్డలం, వేలాయ తీరే ఠితా సముద్దం, సినేరుం నిస్సాయ ఠితా సినేరుం అపస్సన్తా వియ సదేవకే లోకే అగ్గపుగ్గలం అత్తనా సద్ధిం గచ్ఛన్తమేవ సమ్మాసమ్బుద్ధం అనోలోకేత్వా ‘పటగ్గిం దేమా’తి వదథ, బుద్ధబలం నామ న జానాథ, ఏథ సత్థు సన్తికం గమిస్సామా’’తి. తే పురతో చ పచ్ఛతో చ గచ్ఛన్తా సబ్బేపి ఏకతో హుత్వా దసబలస్స సన్తికం అగమంసు. సత్థా మహాభిక్ఖుసఙ్ఘపరివారో అఞ్ఞతరస్మిం పదేసే అట్ఠాసి. దావగ్గి అభిభవన్తో వియ విరవన్తో ఆగచ్ఛతి. ఆగన్త్వా తథాగతస్స ఠితట్ఠానం పత్వా తస్స పదేసస్స సమన్తా సోళసకరీసమత్తట్ఠానం పత్తో ఉదకే ఓపిలాపితతిణుక్కా వియ నిబ్బాయి, వినిబ్బేధతో ద్వత్తింసకరీసమత్తట్ఠానం అవత్థరితుం నాసక్ఖి.
Santi pakkhā apatanāti idaṃ satthā magadhesu cārikaṃ caramāno dāvagginibbānaṃ ārabbha kathesi. Ekasmiñhi samaye satthā magadhesu cārikaṃ caramāno aññatarasmiṃ magadhagāmake piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto bhikkhugaṇaparivuto maggaṃ paṭipajji. Tasmiṃ samaye mahāḍāho uṭṭhahi, purato ca pacchato ca bahū bhikkhū dissanti, sopi kho aggi ekadhūmo ekajālo hutvā avattharamāno āgacchateva. Tattheke puthujjanabhikkhū maraṇabhayabhītā ‘‘paṭaggiṃ dassāma, tena daḍḍhaṭṭhānaṃ itaro aggi na ottharissatī’’ti araṇisahitaṃ nīharitvā aggiṃ karonti. Apare āhaṃsu ‘‘āvuso, tumhe kiṃ nāma karotha, gaganamajjhe ṭhitaṃ candamaṇḍalaṃ, pācīnalokadhātuto uggacchantaṃ sahassaraṃsipaṭimaṇḍitaṃ sūriyamaṇḍalaṃ, velāya tīre ṭhitā samuddaṃ, sineruṃ nissāya ṭhitā sineruṃ apassantā viya sadevake loke aggapuggalaṃ attanā saddhiṃ gacchantameva sammāsambuddhaṃ anoloketvā ‘paṭaggiṃ demā’ti vadatha, buddhabalaṃ nāma na jānātha, etha satthu santikaṃ gamissāmā’’ti. Te purato ca pacchato ca gacchantā sabbepi ekato hutvā dasabalassa santikaṃ agamaṃsu. Satthā mahābhikkhusaṅghaparivāro aññatarasmiṃ padese aṭṭhāsi. Dāvaggi abhibhavanto viya viravanto āgacchati. Āgantvā tathāgatassa ṭhitaṭṭhānaṃ patvā tassa padesassa samantā soḷasakarīsamattaṭṭhānaṃ patto udake opilāpitatiṇukkā viya nibbāyi, vinibbedhato dvattiṃsakarīsamattaṭṭhānaṃ avattharituṃ nāsakkhi.
భిక్ఖూ సత్థు గుణకథం ఆరభింసు – ‘‘అహో బుద్ధానం గుణా నామ, అయఞ్హి నామ అచేతనో అగ్గి బుద్ధానం ఠితట్ఠానం అవత్థరితుం న సక్కోతి, ఉదకే తిణుక్కా వియ నిబ్బాయతి, అహో బుద్ధానం ఆనుభావో నామా’’తి. సత్థా తేసం కథం సుత్వా ‘‘న, భిక్ఖవే, ఏతం ఏతరహి మయ్హం బలం, యం ఇమం భూమిప్పదేసం పత్వా ఏస అగ్గి నిబ్బాయతి. ఇదం పన మయ్హం పోరాణకసచ్చబలం. ఇమస్మిఞ్హి పదేసే సకలమ్పి ఇమం కప్పం అగ్గి న జలిస్సతి, కప్పట్ఠియపాటిహారియం నామేత’’న్తి ఆహ. అథాయస్మా ఆనన్దో సత్థు నిసీదనత్థాయ చతుగ్గుణం సఙ్ఘాటిం పఞ్ఞపేసి, నిసీది సత్థా పల్లఙ్కం ఆభుజిత్వా. భిక్ఖుసఙ్ఘోపి తథాగతం వన్దిత్వా పరివారేత్వా నిసీది. అథ సత్థా ‘‘ఇదం తావ, భన్తే, అమ్హాకం పాకటం, అతీతం పటిచ్ఛన్నం, తం నో పాకటం కరోథా’’తి భిక్ఖూహి ఆయాచితో అతీతం ఆహరి.
Bhikkhū satthu guṇakathaṃ ārabhiṃsu – ‘‘aho buddhānaṃ guṇā nāma, ayañhi nāma acetano aggi buddhānaṃ ṭhitaṭṭhānaṃ avattharituṃ na sakkoti, udake tiṇukkā viya nibbāyati, aho buddhānaṃ ānubhāvo nāmā’’ti. Satthā tesaṃ kathaṃ sutvā ‘‘na, bhikkhave, etaṃ etarahi mayhaṃ balaṃ, yaṃ imaṃ bhūmippadesaṃ patvā esa aggi nibbāyati. Idaṃ pana mayhaṃ porāṇakasaccabalaṃ. Imasmiñhi padese sakalampi imaṃ kappaṃ aggi na jalissati, kappaṭṭhiyapāṭihāriyaṃ nāmeta’’nti āha. Athāyasmā ānando satthu nisīdanatthāya catugguṇaṃ saṅghāṭiṃ paññapesi, nisīdi satthā pallaṅkaṃ ābhujitvā. Bhikkhusaṅghopi tathāgataṃ vanditvā parivāretvā nisīdi. Atha satthā ‘‘idaṃ tāva, bhante, amhākaṃ pākaṭaṃ, atītaṃ paṭicchannaṃ, taṃ no pākaṭaṃ karothā’’ti bhikkhūhi āyācito atītaṃ āhari.
అతీతే మగధరట్ఠే తస్మింయేవ పదేసే బోధిసత్తో వట్టకయోనియం పటిసన్ధిం గహేత్వా మాతుకుచ్ఛితో జాతో అణ్డకోసం పదాలేత్వా నిక్ఖన్తకాలే మహాగేణ్డుకప్పమాణో వట్టకపోతకో అహోసి. అథ నం మాతాపితరో కులావకే నిపజ్జాపేత్వా ముఖతుణ్డకేన గోచరం ఆహరిత్వా పోసేన్తి. తస్స పక్ఖే పసారేత్వా ఆకాసే గమనబలం వా పాదే ఉక్ఖిపిత్వా థలే గమనబలం వా నత్థి. తఞ్చ పదేసం సంవచ్ఛరే సంవచ్ఛరే దావగ్గి గణ్హాతి, సో తస్మిమ్పి సమయే మహారవం రవన్తో తం పదేసం గణ్హి, సకుణసఙ్ఘా అత్తనో అత్తనో కులావకేహి నిక్ఖమిత్వా మరణభయభీతా విరవన్తా పలాయన్తి, బోధిసత్తస్సపి మాతాపితరో మరణభయభీతా బోధిసత్తం ఛడ్డేత్వా పలాయింసు. బోధిసత్తో కులావకే నిపన్నకోవ గీవం ఉక్ఖిపిత్వా అవత్థరిత్వా ఆగచ్ఛన్తం అగ్గిం దిస్వా చిన్తేసి ‘‘సచే మయ్హం పక్ఖే పసారేత్వా ఆకాసేన గమనబలం భవేయ్య, ఉప్పతిత్వా అఞ్ఞత్థ గచ్ఛేయ్యం. సచే పాదే ఉక్ఖిపిత్వా గమనబలం భవేయ్య, పదవారేన అఞ్ఞత్థ గచ్ఛేయ్యం. మాతాపితరోపి ఖో మే మరణభయభీతా మం ఏకకం పహాయ అత్తానం పరిత్తాయన్తా పలాతా. ఇదాని మే అఞ్ఞం పటిసరణం నత్థి, అతాణోమ్హి అసరణో, కిం ను ఖో అజ్జ మయా కాతుం వట్టతీ’’తి.
Atīte magadharaṭṭhe tasmiṃyeva padese bodhisatto vaṭṭakayoniyaṃ paṭisandhiṃ gahetvā mātukucchito jāto aṇḍakosaṃ padāletvā nikkhantakāle mahāgeṇḍukappamāṇo vaṭṭakapotako ahosi. Atha naṃ mātāpitaro kulāvake nipajjāpetvā mukhatuṇḍakena gocaraṃ āharitvā posenti. Tassa pakkhe pasāretvā ākāse gamanabalaṃ vā pāde ukkhipitvā thale gamanabalaṃ vā natthi. Tañca padesaṃ saṃvacchare saṃvacchare dāvaggi gaṇhāti, so tasmimpi samaye mahāravaṃ ravanto taṃ padesaṃ gaṇhi, sakuṇasaṅghā attano attano kulāvakehi nikkhamitvā maraṇabhayabhītā viravantā palāyanti, bodhisattassapi mātāpitaro maraṇabhayabhītā bodhisattaṃ chaḍḍetvā palāyiṃsu. Bodhisatto kulāvake nipannakova gīvaṃ ukkhipitvā avattharitvā āgacchantaṃ aggiṃ disvā cintesi ‘‘sace mayhaṃ pakkhe pasāretvā ākāsena gamanabalaṃ bhaveyya, uppatitvā aññattha gaccheyyaṃ. Sace pāde ukkhipitvā gamanabalaṃ bhaveyya, padavārena aññattha gaccheyyaṃ. Mātāpitaropi kho me maraṇabhayabhītā maṃ ekakaṃ pahāya attānaṃ parittāyantā palātā. Idāni me aññaṃ paṭisaraṇaṃ natthi, atāṇomhi asaraṇo, kiṃ nu kho ajja mayā kātuṃ vaṭṭatī’’ti.
అథస్స ఏతదహోసి ‘‘ఇమస్మిం లోకే సీలగుణో నామ అత్థి, సచ్చగుణో నామ అత్థి, అతీతే పారమియో పూరేత్వా బోధిమూలే నిసీదిత్వా అభిసమ్బుద్ధా సీలసమాధిపఞ్ఞావిముత్తివిముత్తిఞాణదస్సనసమ్పన్నా సచ్చానుద్దయకారుఞ్ఞఖన్తిసమన్నాగతా సబ్బసత్తేసు సమప్పవత్తమేత్తాభావనా సబ్బఞ్ఞుబుద్ధా నామ అత్థి, తేహి చ పటివిద్ధా ధమ్మగుణా నామ అత్థి, మయి చాపి ఏకం సచ్చం అత్థి, సంవిజ్జమానో ఏకో సభావధమ్మో పఞ్ఞాయతి, తస్మా అతీతే బుద్ధే చేవ తేహి పటివిద్ధగుణే చ ఆవజ్జేత్వా మయి విజ్జమానం సచ్చసభావధమ్మం గహేత్వా సచ్చకిరియం కత్వా అగ్గిం పటిక్కమాపేత్వా అజ్జ మయా అత్తనో చేవ సేససకుణానఞ్చ సోత్థిభావం కాతుం వట్టతీ’’తి. తేన వుత్తం –
Athassa etadahosi ‘‘imasmiṃ loke sīlaguṇo nāma atthi, saccaguṇo nāma atthi, atīte pāramiyo pūretvā bodhimūle nisīditvā abhisambuddhā sīlasamādhipaññāvimuttivimuttiñāṇadassanasampannā saccānuddayakāruññakhantisamannāgatā sabbasattesu samappavattamettābhāvanā sabbaññubuddhā nāma atthi, tehi ca paṭividdhā dhammaguṇā nāma atthi, mayi cāpi ekaṃ saccaṃ atthi, saṃvijjamāno eko sabhāvadhammo paññāyati, tasmā atīte buddhe ceva tehi paṭividdhaguṇe ca āvajjetvā mayi vijjamānaṃ saccasabhāvadhammaṃ gahetvā saccakiriyaṃ katvā aggiṃ paṭikkamāpetvā ajja mayā attano ceva sesasakuṇānañca sotthibhāvaṃ kātuṃ vaṭṭatī’’ti. Tena vuttaṃ –
‘‘అత్థి లోకే సీలగుణో, సచ్చం సోచేయ్యనుద్దయా;
‘‘Atthi loke sīlaguṇo, saccaṃ soceyyanuddayā;
తేన సచ్చేన కాహామి, సచ్చకిరియమనుత్తరం.
Tena saccena kāhāmi, saccakiriyamanuttaraṃ.
‘‘ఆవజ్జేత్వా ధమ్మబలం, సరిత్వా పుబ్బకే జినే;
‘‘Āvajjetvā dhammabalaṃ, saritvā pubbake jine;
సచ్చబలమవస్సాయ, సచ్చకిరియమకాసహ’’న్తి. (చరియా॰ ౩.౭౯-౮౦);
Saccabalamavassāya, saccakiriyamakāsaha’’nti. (cariyā. 3.79-80);
అథ బోధిసత్తో అతీతే పరినిబ్బుతానం బుద్ధానం గుణే ఆవజ్జేత్వా అత్తని విజ్జమానం సచ్చసభావం ఆరబ్భ సచ్చకిరియం కరోన్తో ఇమం గాథమాహ –
Atha bodhisatto atīte parinibbutānaṃ buddhānaṃ guṇe āvajjetvā attani vijjamānaṃ saccasabhāvaṃ ārabbha saccakiriyaṃ karonto imaṃ gāthamāha –
౩౫.
35.
‘‘సన్తి పక్ఖా అపతనా, సన్తి పాదా అవఞ్చనా;
‘‘Santi pakkhā apatanā, santi pādā avañcanā;
మాతాపితా చ నిక్ఖన్తా, జాతవేద పటిక్కమా’’తి.
Mātāpitā ca nikkhantā, jātaveda paṭikkamā’’ti.
తత్థ సన్తి పక్ఖా అపతనాతి మయ్హం పక్ఖా నామ అత్థి ఉపలబ్భన్తి, నో చ ఖో సక్కా ఏతేహి ఉప్పతితుం ఆకాసేన గన్తున్తి అపతనా. సన్తి పాదా అవఞ్చనాతి పాదాపి మే అత్థి, తేహి పన వఞ్చితుం పదవారగమనేన గన్తుం న సక్కాతి అవఞ్చనా. మాతాపితా చ నిక్ఖన్తాతి యే చ మం అఞ్ఞత్థ నేయ్యుం, తేపి మరణభయేన మాతాపితరో నిక్ఖన్తా. జాతవేదాతి అగ్గిం ఆలపతి. సో హి జాతోవ వేదయతి పఞ్ఞాయతి, తస్మా ‘‘జాతవేదో’’తి వుచ్చతి. పటిక్కమాతి పటిగచ్ఛ నివత్తాతి జాతవేదం ఆణాపేతి.
Tattha santi pakkhā apatanāti mayhaṃ pakkhā nāma atthi upalabbhanti, no ca kho sakkā etehi uppatituṃ ākāsena gantunti apatanā. Santi pādā avañcanāti pādāpi me atthi, tehi pana vañcituṃ padavāragamanena gantuṃ na sakkāti avañcanā. Mātāpitā ca nikkhantāti ye ca maṃ aññattha neyyuṃ, tepi maraṇabhayena mātāpitaro nikkhantā. Jātavedāti aggiṃ ālapati. So hi jātova vedayati paññāyati, tasmā ‘‘jātavedo’’ti vuccati. Paṭikkamāti paṭigaccha nivattāti jātavedaṃ āṇāpeti.
ఇతి మహాసత్తో ‘‘సచే మయ్హం పక్ఖానం అత్థిభావో, తే చ పసారేత్వా ఆకాసే అపతనభావో, పాదానం అత్థిభావో, తే చ ఉక్ఖిపిత్వా అవఞ్చనభావో, మాతాపితూనం మం కులావకేయేవ ఛడ్డేత్వా పలాతభావో చ సచ్చో సభావభూతోయేవ, జాతవేద, ఏతేన సచ్చేన త్వం ఇతో పటిక్కమా’’తి కులావకే నిపన్నకోవ సచ్చకిరియం అకాసి. తస్స సహ సచ్చకిరియాయ సోళసకరీసమత్తే ఠానే జాతవేదో పటిక్కమి. పటిక్కమన్తో చ న ఝాయమానోవ అఞ్ఞం గతో, ఉదకే పన ఓపిలాపితా ఉక్కా వియ తత్థేవ నిబ్బాయి. తేన వుత్తం –
Iti mahāsatto ‘‘sace mayhaṃ pakkhānaṃ atthibhāvo, te ca pasāretvā ākāse apatanabhāvo, pādānaṃ atthibhāvo, te ca ukkhipitvā avañcanabhāvo, mātāpitūnaṃ maṃ kulāvakeyeva chaḍḍetvā palātabhāvo ca sacco sabhāvabhūtoyeva, jātaveda, etena saccena tvaṃ ito paṭikkamā’’ti kulāvake nipannakova saccakiriyaṃ akāsi. Tassa saha saccakiriyāya soḷasakarīsamatte ṭhāne jātavedo paṭikkami. Paṭikkamanto ca na jhāyamānova aññaṃ gato, udake pana opilāpitā ukkā viya tattheva nibbāyi. Tena vuttaṃ –
‘‘సహ సచ్చే కతే మయ్హం, మహాపజ్జలితో సిఖీ;
‘‘Saha sacce kate mayhaṃ, mahāpajjalito sikhī;
వజ్జేసి సోళస కరీసాని, ఉదకం పత్వా యథా సిఖీ’’తి. (చరియా॰ ౩.౮౨);
Vajjesi soḷasa karīsāni, udakaṃ patvā yathā sikhī’’ti. (cariyā. 3.82);
తం పన ఠానం సకలేపి ఇమస్మిం కప్పే అగ్గినా అనభిభవనీయత్తా కప్పట్ఠియపాటిహారియం నామ జాతం. ఏవం బోధిసత్తో సచ్చకిరియం కత్వా జీవితపరియోసానే యథాకమ్మం గతో.
Taṃ pana ṭhānaṃ sakalepi imasmiṃ kappe agginā anabhibhavanīyattā kappaṭṭhiyapāṭihāriyaṃ nāma jātaṃ. Evaṃ bodhisatto saccakiriyaṃ katvā jīvitapariyosāne yathākammaṃ gato.
సత్థా ‘‘న, భిక్ఖవే, ఇమస్స వనస్స అగ్గినా అనజ్ఝోత్థరణం ఏతరహి మయ్హం బలం, పోరాణం పనేతం వట్టపోతకకాలే మయ్హమేవ సచ్చబల’’న్తి ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా సచ్చాని పకాసేసి. సచ్చపరియోసానే కేచి సోతాపన్నా అహేసుం, కేచి సకదాగామినో, కేచి అనాగామినో, కేచి అరహత్తం పత్తాతి. సత్థాపి అనుసన్ధిం ఘటేత్వా జాతకం సమోధానేసి – ‘‘తదా మాతాపితరో ఏతరహి మాతాపితరోవ అహేసుం, వట్టకరాజా పన అహమేవ అహోసి’’న్తి.
Satthā ‘‘na, bhikkhave, imassa vanassa agginā anajjhottharaṇaṃ etarahi mayhaṃ balaṃ, porāṇaṃ panetaṃ vaṭṭapotakakāle mayhameva saccabala’’nti imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsesi. Saccapariyosāne keci sotāpannā ahesuṃ, keci sakadāgāmino, keci anāgāmino, keci arahattaṃ pattāti. Satthāpi anusandhiṃ ghaṭetvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā mātāpitaro etarahi mātāpitarova ahesuṃ, vaṭṭakarājā pana ahameva ahosi’’nti.
వట్టకజాతకవణ్ణనా పఞ్చమా.
Vaṭṭakajātakavaṇṇanā pañcamā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౩౫. వట్టకజాతకం • 35. Vaṭṭakajātakaṃ