| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / खुद्दसिक्खा-मूलसिक्खा • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
३०. वत्तनिद्देसवण्णना
30. Vattaniddesavaṇṇanā
२१३. सउपाहनो…पे॰… चीवरं सीसे करित्वा वा आगन्तुको आरामं न पविसेति सम्बन्धो। सछत्तोति सीसे कतछत्तेन सछत्तो। ओगुण्ठितोति ससीसं पारुपितो। ‘‘परिक्खित्तस्स विहारस्स परिक्खेपो, अपरिक्खित्तस्स परिक्खेपारहट्ठान’’न्ति वुत्तं उपचारसीमासमीपं पत्वा उपाहनाओमुञ्चनादिसब्बं कत्वा आरामो पविसितब्बोति अयमेत्थ ब्यतिरेकलद्धो अत्थो।
213. Saupāhano…pe… cīvaraṃ sīse karitvā vā āgantuko ārāmaṃ na paviseti sambandho. Sachattoti sīse katachattena sachatto. Oguṇṭhitoti sasīsaṃ pārupito. ‘‘Parikkhittassa vihārassa parikkhepo, aparikkhittassa parikkhepārahaṭṭhāna’’nti vuttaṃ upacārasīmāsamīpaṃ patvā upāhanāomuñcanādisabbaṃ katvā ārāmo pavisitabboti ayamettha byatirekaladdho attho.
२१४. पानीयेन पादे न धोवेय्याति सम्बन्धो। पटिक्कमनं पत्वा एकमन्ते पत्तचीवरं निक्खिपित्वा पतिरूपे निसज्ज पुच्छित्वा पानीयं पातब्बं, परिभोजनीयेन यथावुत्तं पादा धोवितब्बाति अधिप्पायो। वुड्ढतरे आवासिकेपि च अभिवादेय्याति इमिना वस्सं पुच्छित्वा नवकेन आवासिकेन अभिवादापेतब्बन्ति दीपेति। पुच्छेय्य सयनासनन्ति ‘‘कतमं सेनासनं पापुणाति, अज्झावुत्थं अनज्झावुत्थं वा’’ति सेनासनं पुच्छेय्य। इदञ्च पुच्छाय लक्खणवचनं। तस्मा आवासिकवत्ते वुत्तमज्झावुत्थादिकञ्च पुच्छितब्बं। सचे ‘‘अनज्झावुत्थ’’न्ति वदन्ति, कवाटं आकोटेत्वा मुहुत्तं आगमेत्वा घटिकं उग्घाटेत्वा कवाटं पणामेत्वा बहि ठितेन उल्लोकेत्वा पविसित्वा सब्बं सेनासनवत्तं कातब्बं। आगन्तुकवत्तं।
214. Pānīyena pāde na dhoveyyāti sambandho. Paṭikkamanaṃ patvā ekamante pattacīvaraṃ nikkhipitvā patirūpe nisajja pucchitvā pānīyaṃ pātabbaṃ, paribhojanīyena yathāvuttaṃ pādā dhovitabbāti adhippāyo. Vuḍḍhatare āvāsikepi ca abhivādeyyāti iminā vassaṃ pucchitvā navakena āvāsikena abhivādāpetabbanti dīpeti. Puccheyya sayanāsananti ‘‘katamaṃ senāsanaṃ pāpuṇāti, ajjhāvutthaṃ anajjhāvutthaṃ vā’’ti senāsanaṃ puccheyya. Idañca pucchāya lakkhaṇavacanaṃ. Tasmā āvāsikavatte vuttamajjhāvutthādikañca pucchitabbaṃ. Sace ‘‘anajjhāvuttha’’nti vadanti, kavāṭaṃ ākoṭetvā muhuttaṃ āgametvā ghaṭikaṃ ugghāṭetvā kavāṭaṃ paṇāmetvā bahi ṭhitena ulloketvā pavisitvā sabbaṃ senāsanavattaṃ kātabbaṃ. Āgantukavattaṃ.
२१५-६. गमिको पक्कमेय्याति सम्बन्धो। ‘‘पटिसामेत्वा’’तिआदीनिमस्स पुब्बकिरियापदानि। दारुमत्तिकभण्डकन्ति एत्थ मञ्चपीठादिदारुभण्डं रजनभाजनादिमत्तिकाभण्डं। पटिसामेत्वाति अत्थि चे अनोवस्सके सण्ठपेत्वा। थकेत्वानाति द्वारवातपानेहि पिधाय । साधुकं सङ्गोपेत्वानाति चतूसु पासाणेसु मञ्चं पञ्ञपेत्वा मञ्चे मञ्चस्स, पीठे पीठस्स आरोपनेन सेनासनस्स उपरूपरि पुञ्जकरणेन साधुकं सङ्गोपनं कत्वा। न चाति नेव। गमिकवत्तं।
215-6. Gamiko pakkameyyāti sambandho. ‘‘Paṭisāmetvā’’tiādīnimassa pubbakiriyāpadāni. Dārumattikabhaṇḍakanti ettha mañcapīṭhādidārubhaṇḍaṃ rajanabhājanādimattikābhaṇḍaṃ. Paṭisāmetvāti atthi ce anovassake saṇṭhapetvā. Thaketvānāti dvāravātapānehi pidhāya . Sādhukaṃ saṅgopetvānāti catūsu pāsāṇesu mañcaṃ paññapetvā mañce mañcassa, pīṭhe pīṭhassa āropanena senāsanassa uparūpari puñjakaraṇena sādhukaṃ saṅgopanaṃ katvā. Na cāti neva. Gamikavattaṃ.
२१७-८. आवासिकोति इदं ‘‘पञ्ञपेय्या’’तिआदीनं कत्तुपदं। नवकम्मकरणादिभारनित्थरणताय आवासो विहारो अस्स अत्थीति आवासिको। यस्स पन केवलं विहारे निवासनमत्तं अत्थि, सो नेवासिको। उभोपि ते इध आवासिक-सद्देन सङ्गहिता। पादोदप्पभुतिन्ति एत्थ पभुति-सद्देन पादपीठपादकथलिकानं गहणं। पच्चुग्गन्त्वान पत्तचीवरं गण्हेय्याति योजना। पञ्ञपे सयनासनन्ति ‘‘एतं तुम्हाकं सेनासनं पापुणाती’’ति एवं सयनासनं पञ्ञपेय्य, पकासेय्याति वुत्तं होति।
217-8.Āvāsikoti idaṃ ‘‘paññapeyyā’’tiādīnaṃ kattupadaṃ. Navakammakaraṇādibhāranittharaṇatāya āvāso vihāro assa atthīti āvāsiko. Yassa pana kevalaṃ vihāre nivāsanamattaṃ atthi, so nevāsiko. Ubhopi te idha āvāsika-saddena saṅgahitā. Pādodappabhutinti ettha pabhuti-saddena pādapīṭhapādakathalikānaṃ gahaṇaṃ. Paccuggantvāna pattacīvaraṃ gaṇheyyāti yojanā. Paññape sayanāsananti ‘‘etaṃ tumhākaṃ senāsanaṃ pāpuṇātī’’ti evaṃ sayanāsanaṃ paññapeyya, pakāseyyāti vuttaṃ hoti.
२१९. अज्झावुत्थन्ति पुब्बे भिक्खूहि निवुत्थं। गोचरागोचरं वदेति ‘‘भिक्खाचारगामो दूरो, आसन्नो’’ति वा, ‘‘कालस्सेव पिण्डाय चरितब्बं, दिवा वा’’ति एवं गोचरञ्च, ‘‘मिच्छादिट्ठिकानं वा गामो, परिच्छिन्नभिक्खो वा’’तिआदिना अगोचरञ्च वदेय्याति अत्थो। वच्चपस्सावट्ठानानीतिआदीनिपि ‘‘वदे’’ति इमस्सेव कम्मवचनानि। सेखसम्मुतिन्ति यस्स सद्धस्स कुलस्स सङ्घो सेखसम्मुतिं देति, तं कुलञ्च।
219.Ajjhāvutthanti pubbe bhikkhūhi nivutthaṃ. Gocarāgocaraṃ vadeti ‘‘bhikkhācāragāmo dūro, āsanno’’ti vā, ‘‘kālasseva piṇḍāya caritabbaṃ, divā vā’’ti evaṃ gocarañca, ‘‘micchādiṭṭhikānaṃ vā gāmo, paricchinnabhikkho vā’’tiādinā agocarañca vadeyyāti attho. Vaccapassāvaṭṭhānānītiādīnipi ‘‘vade’’ti imasseva kammavacanāni. Sekhasammutinti yassa saddhassa kulassa saṅgho sekhasammutiṃ deti, taṃ kulañca.
२२०. पवेसनिक्खमे कालन्ति ‘‘केसुचि ठानेसु वाळमिगा वा अमनुस्सा वा होन्ति, इमं कालं पविसितब्बं निक्खमितब्बञ्चा’’ति एवं पवेसनिक्खमे च कालं। एतं पन आसनपञ्ञपनादिकं सब्बं वत्तं वुड्ढतरे आगते चीवरकम्मादिं वा नातिगिलानस्स भेसज्जं वा ठपेत्वापि कातब्बं। महागिलानस्स पन भेसज्जमेव कातब्बं। चेतियङ्गणवत्तं करोन्तेनापि तस्स वत्तं कातुं आरभितब्बं। पण्डितो हि आगन्तुको ‘‘करोहि ताव भेसज्जं, चेतियङ्गणं सम्मज्जाही’’ति च वदेय्य। अपिच बीजनेन बीजितब्बो, पादापिस्स धोवितब्बा, तेलेन मक्खितब्बा। पिट्ठि चे आगिलायति, सम्बाधेतब्बा। नवकस्स पन आगन्तुकस्स ‘‘इदमासनं, एत्थ निसीदा’’तिआदिना आचिक्खितब्बन्ति दस्सेन्तो ‘‘निसिन्नोयेवा’’तिआदिमाह। निसिन्नोयेवाति इमिना ‘‘ठितोयेवा’’तिआदिं उपलक्खेति। समुद्दिसेति आदरेन वदेय्य। आवासिकवत्तं।
220.Pavesanikkhame kālanti ‘‘kesuci ṭhānesu vāḷamigā vā amanussā vā honti, imaṃ kālaṃ pavisitabbaṃ nikkhamitabbañcā’’ti evaṃ pavesanikkhame ca kālaṃ. Etaṃ pana āsanapaññapanādikaṃ sabbaṃ vattaṃ vuḍḍhatare āgate cīvarakammādiṃ vā nātigilānassa bhesajjaṃ vā ṭhapetvāpi kātabbaṃ. Mahāgilānassa pana bhesajjameva kātabbaṃ. Cetiyaṅgaṇavattaṃ karontenāpi tassa vattaṃ kātuṃ ārabhitabbaṃ. Paṇḍito hi āgantuko ‘‘karohi tāva bhesajjaṃ, cetiyaṅgaṇaṃ sammajjāhī’’ti ca vadeyya. Apica bījanena bījitabbo, pādāpissa dhovitabbā, telena makkhitabbā. Piṭṭhi ce āgilāyati, sambādhetabbā. Navakassa pana āgantukassa ‘‘idamāsanaṃ, ettha nisīdā’’tiādinā ācikkhitabbanti dassento ‘‘nisinnoyevā’’tiādimāha. Nisinnoyevāti iminā ‘‘ṭhitoyevā’’tiādiṃ upalakkheti. Samuddiseti ādarena vadeyya. Āvāsikavattaṃ.
‘‘वत्त’’न्ति पन सामञ्ञेन निद्दिट्ठत्ता न थेरे भिक्खू अतिअल्लीयित्वा निसीदितब्बं, महाथेरस्स निसिन्नासनतो एकं द्वे आसनानि ठपेत्वा ‘‘निसीदा’’ति वुत्ते निसीदितब्बं, न नवापि भिक्खू आसनेन पटिबाहितब्बा, न सङ्घाटिं ओत्थरित्वा निसीदितब्बं, सद्दं अकत्वा उदककिच्चं कातब्बं, यथा सूपस्स ओकासो होति, एवमत्ताय ओदनो गण्हितब्बो, थेरेन भिक्खुना ‘‘ठपेत्वा अप्पकं ओदनादिकं सब्बं सब्बेसं समकं सम्पादेही’’ति वत्तब्बं, न ताव थेरेन भुञ्जितब्बं, भुत्ताविना न ताव उदकं पटिग्गहेतब्बं, भत्तग्गतो निवत्तन्तेहि यथानुरूपं निक्खमित्वा विरळाय पाळिया गन्तब्बन्ति एवमादिकञ्च तदनुरूपं सेखियवत्तञ्च सम्पादेतब्बन्ति इदं भत्तग्गवत्तञ्च साधुकं अतरमानेन गामो पविसितब्बो, ‘‘इमिना पविसिस्सामि, इमिना निक्खमिस्सामी’’ति निवेसनं पविसन्तेन सल्लक्खेतब्बं, नातिसहसा पविसितब्बं, नातिसहसा निक्खमितब्बं, नातिदूरे नच्चासन्ने ठातब्बं, नातिचिरं ठातब्बं, नातिलहुकं निवत्तितब्बं, दातुकामताकारं ञत्वा ठातब्बं, यो पठमं गामतो पटिक्कमति, तेन आसनपञ्ञपनादि सब्बं कातब्बं, यो पच्छा, तेन आसनुद्धरणादि सब्बं कातब्बन्ति एवमादिकञ्च तदनुरूपं सेखियवत्तञ्च सम्पादेतब्बन्ति इदं पिण्डचारिकवत्तञ्च कातब्बं।
‘‘Vatta’’nti pana sāmaññena niddiṭṭhattā na there bhikkhū atiallīyitvā nisīditabbaṃ, mahātherassa nisinnāsanato ekaṃ dve āsanāni ṭhapetvā ‘‘nisīdā’’ti vutte nisīditabbaṃ, na navāpi bhikkhū āsanena paṭibāhitabbā, na saṅghāṭiṃ ottharitvā nisīditabbaṃ, saddaṃ akatvā udakakiccaṃ kātabbaṃ, yathā sūpassa okāso hoti, evamattāya odano gaṇhitabbo, therena bhikkhunā ‘‘ṭhapetvā appakaṃ odanādikaṃ sabbaṃ sabbesaṃ samakaṃ sampādehī’’ti vattabbaṃ, na tāva therena bhuñjitabbaṃ, bhuttāvinā na tāva udakaṃ paṭiggahetabbaṃ, bhattaggato nivattantehi yathānurūpaṃ nikkhamitvā viraḷāya pāḷiyā gantabbanti evamādikañca tadanurūpaṃ sekhiyavattañca sampādetabbanti idaṃ bhattaggavattañca sādhukaṃ ataramānena gāmo pavisitabbo, ‘‘iminā pavisissāmi, iminā nikkhamissāmī’’ti nivesanaṃ pavisantena sallakkhetabbaṃ, nātisahasā pavisitabbaṃ, nātisahasā nikkhamitabbaṃ, nātidūre naccāsanne ṭhātabbaṃ, nāticiraṃ ṭhātabbaṃ, nātilahukaṃ nivattitabbaṃ, dātukāmatākāraṃ ñatvā ṭhātabbaṃ, yo paṭhamaṃ gāmato paṭikkamati, tena āsanapaññapanādi sabbaṃ kātabbaṃ, yo pacchā, tena āsanuddharaṇādi sabbaṃ kātabbanti evamādikañca tadanurūpaṃ sekhiyavattañca sampādetabbanti idaṃ piṇḍacārikavattañca kātabbaṃ.
सेनासनट्ठाने सब्बं वत्तञ्च सम्पादेत्वा ततो निक्खमित्वा साधुकं निवासेत्वा पारुपित्वा च अतरमानेन गामो पविसितब्बोतिआदि सब्बं पिण्डचारिकवत्तं कातब्बं। पानीयपरिभोजनीयअग्गिअरणिसहितकत्तरदण्डा उपट्ठपेतब्बा, नक्खत्तपदानि सकलानि वा एकदेसानि वा उग्गहेतब्बानि, दिसाकुसलेन भवितब्बन्ति इदं आरञ्ञिकवत्तञ्च उद्दिट्ठंयेव होतीति अवगन्तब्बन्ति।
Senāsanaṭṭhāne sabbaṃ vattañca sampādetvā tato nikkhamitvā sādhukaṃ nivāsetvā pārupitvā ca ataramānena gāmo pavisitabbotiādi sabbaṃ piṇḍacārikavattaṃ kātabbaṃ. Pānīyaparibhojanīyaaggiaraṇisahitakattaradaṇḍā upaṭṭhapetabbā, nakkhattapadāni sakalāni vā ekadesāni vā uggahetabbāni, disākusalena bhavitabbanti idaṃ āraññikavattañca uddiṭṭhaṃyeva hotīti avagantabbanti.
वत्तनिद्देसवण्णना निट्ठिता।
Vattaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
