| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๔. วตฺถสุตฺตวณฺณนา
4. Vatthasuttavaṇṇanā
๑๘๕. ‘‘สติสโมฺพชฺฌโงฺค’’ติ เอวํ เจ มยฺหํ โหตีติ สติสโมฺพชฺฌโงฺค นาม เสโฎฺฐ อุตฺตโม ปวโร, ตสฺมาหํ สติสโมฺพชฺฌงฺคสีเสน ผลสมาปตฺติํ อเปฺปตฺวา วิหริสฺสามีติ เอวํ เจ มยฺหํ ปุพฺพภาเค โหตีติ อโตฺถฯ ‘‘อปฺปมาโณ’’ติ เอวํ มยฺหํ โหตีติ สฺวายํ สติสโมฺพชฺฌโงฺค, สพฺพโส ปมาณกรกิเลสาภาวโต อปฺปมาณธมฺมารมฺมณโต จ อปฺปมาโณติ เอวํ มยฺหํ อโนฺตสมาปตฺติยํ อสโมฺมหวเสน โหติฯ สุปริปุโณฺณติ ภาวนาปาริปูริยา สุฎฺฐุ ปริปุโณฺณติ เอวํ มยฺหํ อโนฺตสมาปตฺติยํ อสโมฺมหวเสน โหตีติฯ ติฎฺฐตีติ ยถากาลปริเจฺฉทสมาปตฺติยา อวฎฺฐาเนน ตปฺปริยาปนฺนตาย สติสโมฺพชฺฌโงฺค ติฎฺฐติ ปฎิพนฺธวเสนฯ อุปฺปาทํ อนาวชฺชิตตฺตาติ อุปฺปาทสฺส อนาวชฺชเนน อสมนฺนาหาเรนฯ อุปฺปาทสีเสน เจตฺถ อุปฺปาทวโนฺตว สงฺขารา คหิตาฯ อนุปฺปาทนฺติ นิพฺพานํ อุปฺปาทาภาวโต อุปฺปาทวเนฺตหิ จ วินิสฺสฎตฺตาฯ ปวตฺตนฺติ วิปากปฺปวตฺตํฯ อปฺปวตฺตนฺติ นิพฺพานํ ตปฺปฎิเกฺขปโตฯ นิมิตฺตนฺติ สพฺพสงฺขารนิมิตฺตํฯ อนิมิตฺตนฺติ นิพฺพานํฯ สงฺขาเรติ อุปฺปาทาทิอนามสเนน เกวลเมว สงฺขารคหณํฯ วิสงฺขารนฺติ นิพฺพานํฯ อาวชฺชิตตฺตา อาวชฺชิตกาลโต ปฎฺฐาย อารพฺภ ปวตฺติยา สติสโมฺพชฺฌโงฺค ติฎฺฐติฯ อฎฺฐหากาเรหีติ อฎฺฐหิ การเณหิฯ ชานาตีติ สมาปตฺติโต วุฎฺฐิตกาเล ปชานาติฯ อฎฺฐหากาเรหีติ อุปฺปาทาวชฺชนาทีหิ เจว อนุปฺปาทาวชฺชนาทีหิ จ วุตฺตาการวิปรีเตหิ อฎฺฐหิ อากาเรหิ จวนฺตํ สมาปตฺติวเสน อนวฎฺฐานโตปิ คจฺฉนฺตํ จวตีติ เถโร ปชานาตีติฯ
185.‘‘Satisambojjhaṅgo’’ti evaṃ ce mayhaṃ hotīti satisambojjhaṅgo nāma seṭṭho uttamo pavaro, tasmāhaṃ satisambojjhaṅgasīsena phalasamāpattiṃ appetvā viharissāmīti evaṃ ce mayhaṃ pubbabhāge hotīti attho. ‘‘Appamāṇo’’ti evaṃ mayhaṃ hotīti svāyaṃ satisambojjhaṅgo, sabbaso pamāṇakarakilesābhāvato appamāṇadhammārammaṇato ca appamāṇoti evaṃ mayhaṃ antosamāpattiyaṃ asammohavasena hoti. Suparipuṇṇoti bhāvanāpāripūriyā suṭṭhu paripuṇṇoti evaṃ mayhaṃ antosamāpattiyaṃ asammohavasena hotīti. Tiṭṭhatīti yathākālaparicchedasamāpattiyā avaṭṭhānena tappariyāpannatāya satisambojjhaṅgo tiṭṭhati paṭibandhavasena. Uppādaṃ anāvajjitattāti uppādassa anāvajjanena asamannāhārena. Uppādasīsena cettha uppādavantova saṅkhārā gahitā. Anuppādanti nibbānaṃ uppādābhāvato uppādavantehi ca vinissaṭattā. Pavattanti vipākappavattaṃ. Appavattanti nibbānaṃ tappaṭikkhepato. Nimittanti sabbasaṅkhāranimittaṃ. Animittanti nibbānaṃ. Saṅkhāreti uppādādianāmasanena kevalameva saṅkhāragahaṇaṃ. Visaṅkhāranti nibbānaṃ. Āvajjitattā āvajjitakālato paṭṭhāya ārabbha pavattiyā satisambojjhaṅgo tiṭṭhati. Aṭṭhahākārehīti aṭṭhahi kāraṇehi. Jānātīti samāpattito vuṭṭhitakāle pajānāti. Aṭṭhahākārehīti uppādāvajjanādīhi ceva anuppādāvajjanādīhi ca vuttākāraviparītehi aṭṭhahi ākārehi cavantaṃ samāpattivasena anavaṭṭhānatopi gacchantaṃ cavatīti thero pajānātīti.
ผลโพชฺฌงฺคาติ ผลสมาปตฺติปริยาปนฺนา โพชฺฌงฺคาฯ กิํ ปน เต วิสุํ วิสุํ ปวตฺตนฺตีติ อาห ‘‘ยทา หี’’ติอาทิฯ สีสํ กตฺวาติ ปธานํ เสฎฺฐํ กตฺวาฯ ตทนฺวยาติ ตทนุคตา สติสโมฺพชฺฌงฺคํ อนุคจฺฉนกาฯ ตญฺจ โข ตถา กตฺวา ธมฺมํ ปจฺจเวกฺขณวเสนฯ เกจิ ปน ‘‘ตํ ปจฺจเวกฺขณาทิกํ กตฺวา’’ติ วทนฺติฯ
Phalabojjhaṅgāti phalasamāpattipariyāpannā bojjhaṅgā. Kiṃ pana te visuṃ visuṃ pavattantīti āha ‘‘yadā hī’’tiādi. Sīsaṃ katvāti padhānaṃ seṭṭhaṃ katvā. Tadanvayāti tadanugatā satisambojjhaṅgaṃ anugacchanakā. Tañca kho tathā katvā dhammaṃ paccavekkhaṇavasena. Keci pana ‘‘taṃ paccavekkhaṇādikaṃ katvā’’ti vadanti.
วตฺถสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Vatthasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๔. วตฺถสุตฺตํ • 4. Vatthasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๔. วตฺถสุตฺตวณฺณนา • 4. Vatthasuttavaṇṇanā
