Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / စူဠနိဒ္ဒေသပာဠိ • Cūḷaniddesapāḷi |
။ နမော တသ္သ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓသ္သ။
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ခုဒ္ဒကနိကာယေ
Khuddakanikāye
စူဠနိဒ္ဒေသပာဠိ
Cūḷaniddesapāḷi
ပာရာယနဝဂ္ဂော
Pārāyanavaggo
ဝတ္ထုဂာထာ
Vatthugāthā
၁.
1.
ကောသလာနံ ပုရာ ရမ္မာ၊ အဂမာ ဒက္ခိဏာပထံ။
Kosalānaṃ purā rammā, agamā dakkhiṇāpathaṃ;
အာကိဉ္စညံ ပတ္ထယာနော၊ ဗ္ရာဟ္မဏော မန္တပာရဂူ။
Ākiñcaññaṃ patthayāno, brāhmaṇo mantapāragū.
၂.
2.
ဝသိ ဂောဓာဝရီကူလေ၊ ဥဉ္ဆေန စ ဖလေန စ။
Vasi godhāvarīkūle, uñchena ca phalena ca.
၃.
3.
တတော ဇာတေန အာယေန၊ မဟာယညမကပ္ပယိ။
Tato jātena āyena, mahāyaññamakappayi.
၄.
4.
မဟာယညံ ယဇိတ္ဝာန၊ ပုန ပာဝိသိ အသ္သမံ။
Mahāyaññaṃ yajitvāna, puna pāvisi assamaṃ;
တသ္မိံ ပဋိပဝိဋ္ဌမ္ဟိ၊ အညော အာဂဉ္ဆိ ဗ္ရာဟ္မဏော။
Tasmiṃ paṭipaviṭṭhamhi, añño āgañchi brāhmaṇo.
၅.
5.
သော စ နံ ဥပသင္ကမ္မ၊ သတာနိ ပဉ္စ ယာစတိ။
So ca naṃ upasaṅkamma, satāni pañca yācati.
၆.
6.
တမေနံ ဗာဝရီ ဒိသ္ဝာ၊ အာသနေန နိမန္တယိ။
Tamenaṃ bāvarī disvā, āsanena nimantayi;
၇.
7.
‘‘ယံ ခော မမ ဒေယ္ယဓမ္မံ၊ သဗ္ဗံ ဝိသဇ္ဇိတံ မယာ။
‘‘Yaṃ kho mama deyyadhammaṃ, sabbaṃ visajjitaṃ mayā;
အနုဇာနာဟိ မေ ဗ္ရဟ္မေ၊ နတ္ထိ ပဉ္စသတာနိ မေ’’။
Anujānāhi me brahme, natthi pañcasatāni me’’.
၈.
8.
သတ္တမေ ဒိဝသေ တုယ္ဟံ၊ မုဒ္ဓာ ဖလတု သတ္တဓာ’’။
Sattame divase tuyhaṃ, muddhā phalatu sattadhā’’.
၉.
9.
အဘိသင္ခရိတ္ဝာ ကုဟကော၊ ဘေရဝံ သော အကိတ္တယိ။
Abhisaṅkharitvā kuhako, bheravaṃ so akittayi;
တသ္သ တံ ဝစနံ သုတ္ဝာ၊ ဗာဝရီ ဒုက္ခိတော အဟု။
Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, bāvarī dukkhito ahu.
၁၀.
10.
ဥသ္သုသ္သတိ အနာဟာရော၊ သောကသလ္လသမပ္ပိတော။
Ussussati anāhāro, sokasallasamappito;
အထောပိ ဧဝံ စိတ္တသ္သ၊ ဈာနေ န ရမတီ မနော။
Athopi evaṃ cittassa, jhāne na ramatī mano.
၁၁.
11.
ဥတ္ရသ္တံ ဒုက္ခိတံ ဒိသ္ဝာ၊ ဒေဝတာ အတ္ထကာမိနီ။
Utrastaṃ dukkhitaṃ disvā, devatā atthakāminī;
ဗာဝရိံ ဥပသင္ကမ္မ၊ ဣဒံ ဝစနမဗ္ရဝိ။
Bāvariṃ upasaṅkamma, idaṃ vacanamabravi.
၁၂.
12.
‘‘န သော မုဒ္ဓံ ပဇာနာတိ၊ ကုဟကော သော ဓနတ္ထိကော။
‘‘Na so muddhaṃ pajānāti, kuhako so dhanatthiko;
မုဒ္ဓနိ မုဒ္ဓပာတေ 13 ဝာ၊ ဉာဏံ တသ္သ န ဝိဇ္ဇတိ’’။
Muddhani muddhapāte 14 vā, ñāṇaṃ tassa na vijjati’’.
၁၃.
13.
၁၄.
14.
‘‘အဟမ္ပေတံ န ဇာနာမိ၊ ဉာဏံ မေတ္ထ န ဝိဇ္ဇတိ။
‘‘Ahampetaṃ na jānāmi, ñāṇaṃ mettha na vijjati;
မုဒ္ဓနိ မုဒ္ဓာဓိပာတေ စ၊ ဇိနာနဉ္ဟေတ္ထ 19 ဒသ္သနံ’’။
Muddhani muddhādhipāte ca, jinānañhettha 20 dassanaṃ’’.
၁၅.
15.
မုဒ္ဓံ မုဒ္ဓာဓိပာတဉ္စ၊ တံ မေ အက္ခာဟိ ဒေဝတေ’’။
Muddhaṃ muddhādhipātañca, taṃ me akkhāhi devate’’.
၁၆.
16.
‘‘ပုရာ ကပိလဝတ္ထုမ္ဟာ၊ နိက္ခန္တော လောကနာယကော။
‘‘Purā kapilavatthumhā, nikkhanto lokanāyako;
အပစ္စော ဩက္ကာကရာဇသ္သ၊ သက္ယပုတ္တော ပဘင္ကရော။
Apacco okkākarājassa, sakyaputto pabhaṅkaro.
၁၇.
17.
‘‘သော ဟိ ဗ္ရာဟ္မဏ သမ္ဗုဒ္ဓော၊ သဗ္ဗဓမ္မာန ပာရဂူ။
‘‘So hi brāhmaṇa sambuddho, sabbadhammāna pāragū;
သဗ္ဗကမ္မက္ခယံ ပတ္တော၊ ဝိမုတ္တော ဥပဓိက္ခယေ။
Sabbakammakkhayaṃ patto, vimutto upadhikkhaye.
၁၈.
18.
‘‘ဗုဒ္ဓော သော ဘဂဝာ လောကေ၊ ဓမ္မံ ဒေသေတိ စက္ခုမာ။
‘‘Buddho so bhagavā loke, dhammaṃ deseti cakkhumā;
တံ တ္ဝံ ဂန္တ္ဝာန ပုစ္ဆသ္သု၊ သော တေ တံ ဗ္ယာကရိသ္သတိ’’။
Taṃ tvaṃ gantvāna pucchassu, so te taṃ byākarissati’’.
၁၉.
19.
သမ္ဗုဒ္ဓောတိ ဝစော သုတ္ဝာ၊ ဥဒဂ္ဂော ဗာဝရီ အဟု။
Sambuddhoti vaco sutvā, udaggo bāvarī ahu;
သောကသ္သ တနုကော အာသိ၊ ပီတိဉ္စ ဝိပုလံ လဘိ။
Sokassa tanuko āsi, pītiñca vipulaṃ labhi.
၂၀.
20.
သော ဗာဝရီ အတ္တမနော ဥဒဂ္ဂော၊ တံ ဒေဝတံ ပုစ္ဆတိ ဝေဒဇာတော။
So bāvarī attamano udaggo, taṃ devataṃ pucchati vedajāto;
‘‘ကတမမ္ဟိ ဂာမေ နိဂမမ္ဟိ ဝာ ပန၊ ကတမမ္ဟိ ဝာ ဇနပဒေ လောကနာထော။
‘‘Katamamhi gāme nigamamhi vā pana, katamamhi vā janapade lokanātho;
ယတ္ထ ဂန္တ္ဝာန ပသ္သေမု၊ သမ္ဗုဒ္ဓံ ဒ္ဝိပဒုတ္တမံ’’။
Yattha gantvāna passemu, sambuddhaṃ dvipaduttamaṃ’’.
၂၁.
21.
‘‘သာဝတ္ထိယံ ကောသလမန္ဒိရေ ဇိနော၊ ပဟူတပညော ဝရဘူရိမေဓသော။
‘‘Sāvatthiyaṃ kosalamandire jino, pahūtapañño varabhūrimedhaso;
သော သက္ယပုတ္တော ဝိဓုရော အနာသဝော၊ မုဒ္ဓာဓိပာတသ္သ ဝိဒူ နရာသဘော’’။
So sakyaputto vidhuro anāsavo, muddhādhipātassa vidū narāsabho’’.
၂၂.
22.
‘‘ဧထ မာဏဝာ အက္ခိသ္သံ၊ သုဏာထ ဝစနံ မမ။
‘‘Etha māṇavā akkhissaṃ, suṇātha vacanaṃ mama.
၂၃.
23.
‘‘ယသ္သေသော ဒုလ္လဘော လောကေ၊ ပာတုဘာဝော အဘိဏ္ဟသော။
‘‘Yasseso dullabho loke, pātubhāvo abhiṇhaso;
သ္ဝာဇ္ဇ လောကမ္ဟိ ဥပ္ပန္နော၊ သမ္ဗုဒ္ဓော ဣတိ ဝိသ္သုတော။
Svājja lokamhi uppanno, sambuddho iti vissuto;
ခိပ္ပံ ဂန္တ္ဝာန သာဝတ္ထိံ၊ ပသ္သဝ္ဟော ဒ္ဝိပဒုတ္တမံ’’။
Khippaṃ gantvāna sāvatthiṃ, passavho dvipaduttamaṃ’’.
၂၄.
24.
‘‘ကထံ စရဟိ ဇာနေမု၊ ဒိသ္ဝာ ဗုဒ္ဓောတိ ဗ္ရာဟ္မဏ။
‘‘Kathaṃ carahi jānemu, disvā buddhoti brāhmaṇa;
အဇာနတံ နော ပဗ္ရူဟိ၊ ယထာ ဇာနေမု တံ မယံ’’။
Ajānataṃ no pabrūhi, yathā jānemu taṃ mayaṃ’’.
၂၅.
25.
‘‘အာဂတာနိ ဟိ မန္တေသု၊ မဟာပုရိသလက္ခဏာ။
‘‘Āgatāni hi mantesu, mahāpurisalakkhaṇā;
ဒ္ဝတ္တိံသာနိ စ ဗ္ယာက္ခာတာ၊ သမတ္တာ အနုပုဗ္ဗသော။
Dvattiṃsāni ca byākkhātā, samattā anupubbaso.
၂၆.
26.
‘‘ယသ္သေတေ ဟောန္တိ ဂတ္တေသု၊ မဟာပုရိသလက္ခဏာ။
‘‘Yassete honti gattesu, mahāpurisalakkhaṇā;
ဒ္ဝေယေဝ တသ္သ ဂတိယော၊ တတိယာ ဟိ န ဝိဇ္ဇတိ။
Dveyeva tassa gatiyo, tatiyā hi na vijjati.
၂၇.
27.
‘‘သစေ အဂာရံ အာဝသတိ၊ ဝိဇေယ္ယ ပထဝိံ ဣမံ။
‘‘Sace agāraṃ āvasati, vijeyya pathaviṃ imaṃ;
အဒဏ္ဍေန အသတ္ထေန၊ ဓမ္မေန အနုသာသတိ။
Adaṇḍena asatthena, dhammena anusāsati.
၂၈.
28.
‘‘သစေ စ သော ပဗ္ဗဇတိ၊ အဂာရာ အနဂာရိယံ။
‘‘Sace ca so pabbajati, agārā anagāriyaṃ;
ဝိဝဋ္ဋစ္ဆဒော 29 သမ္ဗုဒ္ဓော၊ အရဟာ ဘဝတိ အနုတ္တရော။
Vivaṭṭacchado 30 sambuddho, arahā bhavati anuttaro.
၂၉.
29.
‘‘ဇာတိံ ဂောတ္တဉ္စ လက္ခဏံ၊ မန္တေ သိသ္သေ ပုနာပရေ။
‘‘Jātiṃ gottañca lakkhaṇaṃ, mante sisse punāpare;
မုဒ္ဓံ မုဒ္ဓာဓိပာတဉ္စ၊ မနသာယေဝ ပုစ္ဆထ။
Muddhaṃ muddhādhipātañca, manasāyeva pucchatha.
၃၀.
30.
‘‘အနာဝရဏဒသ္သာဝီ၊ ယဒိ ဗုဒ္ဓော ဘဝိသ္သတိ။
‘‘Anāvaraṇadassāvī, yadi buddho bhavissati;
၃၁.
31.
ဗာဝရိသ္သ ဝစော သုတ္ဝာ၊ သိသ္သာ သောဠသ ဗ္ရာဟ္မဏာ။
Bāvarissa vaco sutvā, sissā soḷasa brāhmaṇā;
အဇိတော တိသ္သမေတ္တေယ္ယော၊ ပုဏ္ဏကော အထ မေတ္တဂူ။
Ajito tissametteyyo, puṇṇako atha mettagū.
၃၂.
32.
ဓောတကော ဥပသီဝော စ၊ နန္ဒော စ အထ ဟေမကော။
Dhotako upasīvo ca, nando ca atha hemako;
တောဒေယ္ယ-ကပ္ပာ ဒုဘယော၊ ဇတုကဏ္ဏီ စ ပဏ္ဍိတော။
Todeyya-kappā dubhayo, jatukaṇṇī ca paṇḍito.
၃၃.
33.
ဘဒ္ရာဝုဓော ဥဒယော စ၊ ပောသာလော စာပိ ဗ္ရာဟ္မဏော။
Bhadrāvudho udayo ca, posālo cāpi brāhmaṇo;
မောဃရာဇာ စ မေဓာဝီ၊ ပိင္ဂိယော စ မဟာဣသိ။
Mogharājā ca medhāvī, piṅgiyo ca mahāisi.
၃၄.
34.
ပစ္စေကဂဏိနော သဗ္ဗေ၊ သဗ္ဗလောကသ္သ ဝိသ္သုတာ။
Paccekagaṇino sabbe, sabbalokassa vissutā;
ဈာယီ ဈာနရတာ ဓီရာ၊ ပုဗ္ဗဝာသနဝာသိတာ။
Jhāyī jhānaratā dhīrā, pubbavāsanavāsitā.
၃၅.
35.
ဗာဝရိံ အဘိဝာဒေတ္ဝာ၊ ကတ္ဝာ စ နံ ပဒက္ခိဏံ။
Bāvariṃ abhivādetvā, katvā ca naṃ padakkhiṇaṃ;
ဇဋာဇိနဓရာ သဗ္ဗေ၊ ပက္ကာမုံ ဥတ္တရာမုခာ။
Jaṭājinadharā sabbe, pakkāmuṃ uttarāmukhā.
၃၆.
36.
ဥဇ္ဇေနိဉ္စာပိ ဂောနဒ္ဓံ၊ ဝေဒိသံ ဝနသဝ္ဟယံ။
Ujjeniñcāpi gonaddhaṃ, vedisaṃ vanasavhayaṃ.
၃၇.
37.
ကောသမ္ဗိဉ္စာပိ သာကေတံ၊ သာဝတ္ထိဉ္စ ပုရုတ္တမံ။
Kosambiñcāpi sāketaṃ, sāvatthiñca puruttamaṃ;
သေတဗ္ယံ ကပိလဝတ္ထုံ၊ ကုသိနာရဉ္စ မန္ဒိရံ။
Setabyaṃ kapilavatthuṃ, kusinārañca mandiraṃ.
၃၈.
38.
ပာဝဉ္စ ဘောဂနဂရံ၊ ဝေသာလိံ မာဂဓံ ပုရံ။
Pāvañca bhoganagaraṃ, vesāliṃ māgadhaṃ puraṃ;
ပာသာဏကံ စေတိယဉ္စ၊ ရမဏီယံ မနောရမံ။
Pāsāṇakaṃ cetiyañca, ramaṇīyaṃ manoramaṃ.
၃၉.
39.
တသိတောဝုဒကံ သီတံ၊ မဟာလာဘံဝ ဝာဏိဇော။
Tasitovudakaṃ sītaṃ, mahālābhaṃva vāṇijo;
ဆာယံ ဃမ္မာဘိတတ္တောဝ တုရိတာ ပဗ္ဗတမာရုဟုံ။
Chāyaṃ ghammābhitattova turitā pabbatamāruhuṃ.
၄၀.
40.
ဘဂဝာ တမ္ဟိ သမယေ၊ ဘိက္ခုသင္ဃပုရက္ခတော။
Bhagavā tamhi samaye, bhikkhusaṅghapurakkhato;
ဘိက္ခူနံ ဓမ္မံ ဒေသေတိ၊ သီဟောဝ နဒတီ ဝနေ။
Bhikkhūnaṃ dhammaṃ deseti, sīhova nadatī vane.
၄၁.
41.
၄၂.
42.
အထသ္သ ဂတ္တေ ဒိသ္ဝာန၊ ပရိပူရဉ္စ ဗ္ယဉ္ဇနံ။
Athassa gatte disvāna, paripūrañca byañjanaṃ;
ဧကမန္တံ ဌိတော ဟဋ္ဌော၊ မနောပဉ္ဟေ အပုစ္ဆထ။
Ekamantaṃ ṭhito haṭṭho, manopañhe apucchatha.
၄၃.
43.
‘‘အာဒိသ္သ ဇမ္မနံ ဗ္ရူဟိ၊ ဂောတ္တံ ဗ္ရူဟိ သလက္ခဏံ။
‘‘Ādissa jammanaṃ brūhi, gottaṃ brūhi salakkhaṇaṃ;
မန္တေသု ပာရမိံ ဗ္ရူဟိ၊ ကတိ ဝာစေတိ ဗ္ရာဟ္မဏော’’။
Mantesu pāramiṃ brūhi, kati vāceti brāhmaṇo’’.
၄၄.
44.
‘‘ဝီသံ ဝသ္သသတံ အာယု၊ သော စ ဂောတ္တေန ဗာဝရီ။
‘‘Vīsaṃ vassasataṃ āyu, so ca gottena bāvarī;
တီဏိသ္သ လက္ခဏာ ဂတ္တေ၊ တိဏ္ဏံ ဝေဒာန ပာရဂူ။
Tīṇissa lakkhaṇā gatte, tiṇṇaṃ vedāna pāragū.
၄၅.
45.
‘‘လက္ခဏေ ဣတိဟာသေ စ၊ သနိဃဏ္ဍုသကေဋုဘေ။
‘‘Lakkhaṇe itihāse ca, sanighaṇḍusakeṭubhe;
ပဉ္စသတာနိ ဝာစေတိ၊ သဓမ္မေ ပာရမိံ ဂတော’’။
Pañcasatāni vāceti, sadhamme pāramiṃ gato’’.
၄၆.
46.
‘‘လက္ခဏာနံ ပဝိစယံ၊ ဗာဝရိသ္သ နရုတ္တမ။
‘‘Lakkhaṇānaṃ pavicayaṃ, bāvarissa naruttama;
၄၇.
47.
‘‘မုခံ ဇိဝ္ဟာယ ဆာဒေတိ၊ ဥဏ္ဏသ္သ ဘမုကန္တရေ။
‘‘Mukhaṃ jivhāya chādeti, uṇṇassa bhamukantare;
ကောသောဟိတံ ဝတ္ထဂုယ္ဟံ၊ ဧဝံ ဇာနာဟိ မာဏဝ’’။
Kosohitaṃ vatthaguyhaṃ, evaṃ jānāhi māṇava’’.
၄၈.
48.
ပုစ္ဆဉ္ဟိ ကိဉ္စိ အသုဏန္တော၊ သုတ္ဝာ ပဉ္ဟေ ဝိယာကတေ။
Pucchañhi kiñci asuṇanto, sutvā pañhe viyākate;
ဝိစိန္တေတိ ဇနော သဗ္ဗော၊ ဝေဒဇာတော ကတဉ္ဇလီ။
Vicinteti jano sabbo, vedajāto katañjalī.
၄၉.
49.
‘‘ကော နု ဒေဝော ဝာ ဗ္ရဟ္မာ ဝာ၊ ဣန္ဒော ဝာပိ သုဇမ္ပတိ။
‘‘Ko nu devo vā brahmā vā, indo vāpi sujampati;
မနသာ ပုစ္ဆိတေ ပဉ္ဟေ၊ ကမေတံ ပဋိဘာသတိ။
Manasā pucchite pañhe, kametaṃ paṭibhāsati.
၅၀.
50.
‘‘မုဒ္ဓံ မုဒ္ဓာဓိပာတဉ္စ၊ ဗာဝရီ ပရိပုစ္ဆတိ။
‘‘Muddhaṃ muddhādhipātañca, bāvarī paripucchati;
တံ ဗ္ယာကရောဟိ ဘဂဝာ၊ ကင္ခံ ဝိနယ နော ဣသေ’’။
Taṃ byākarohi bhagavā, kaṅkhaṃ vinaya no ise’’.
၅၁.
51.
‘‘အဝိဇ္ဇာ မုဒ္ဓာတိ ဇာနာဟိ၊ ဝိဇ္ဇာ မုဒ္ဓာဓိပာတိနီ။
‘‘Avijjā muddhāti jānāhi, vijjā muddhādhipātinī;
သဒ္ဓာသတိသမာဓီဟိ၊ ဆန္ဒဝီရိယေန သံယုတာ’’။
Saddhāsatisamādhīhi, chandavīriyena saṃyutā’’.
၅၂.
52.
တတော ဝေဒေန မဟတာ၊ သန္ထမ္ဘေတ္ဝာန မာဏဝော။
Tato vedena mahatā, santhambhetvāna māṇavo;
ဧကံသံ အဇိနံ ကတ္ဝာ၊ ပာဒေသု သိရသာ ပတိ။
Ekaṃsaṃ ajinaṃ katvā, pādesu sirasā pati.
၅၃.
53.
‘‘ဗာဝရီ ဗ္ရာဟ္မဏော ဘောတော၊ သဟ သိသ္သေဟိ မာရိသ။
‘‘Bāvarī brāhmaṇo bhoto, saha sissehi mārisa;
ဥဒဂ္ဂစိတ္တော သုမနော၊ ပာဒေ ဝန္ဒတိ စက္ခုမ’’။
Udaggacitto sumano, pāde vandati cakkhuma’’.
၅၄.
54.
‘‘သုခိတော ဗာဝရီ ဟောတု၊ သဟ သိသ္သေဟိ ဗ္ရာဟ္မဏော။
‘‘Sukhito bāvarī hotu, saha sissehi brāhmaṇo;
တ္ဝဉ္စာပိ သုခိတော ဟောဟိ၊ စိရံ ဇီဝာဟိ မာဏဝ။
Tvañcāpi sukhito hohi, ciraṃ jīvāhi māṇava.
၅၅.
55.
‘‘ဗာဝရိသ္သ စ တုယ္ဟံ ဝာ၊ သဗ္ဗေသံ သဗ္ဗသံသယံ။
‘‘Bāvarissa ca tuyhaṃ vā, sabbesaṃ sabbasaṃsayaṃ;
ကတာဝကာသာ ပုစ္ဆဝ္ဟော၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆထ’’။
Katāvakāsā pucchavho, yaṃ kiñci manasicchatha’’.
၅၆.
56.
သမ္ဗုဒ္ဓေန ကတောကာသော၊ နိသီဒိတ္ဝာန ပဉ္ဇလီ။
Sambuddhena katokāso, nisīditvāna pañjalī;
အဇိတော ပဌမံ ပဉ္ဟံ၊ တတ္ထ ပုစ္ဆိ တထာဂတံ။
Ajito paṭhamaṃ pañhaṃ, tattha pucchi tathāgataṃ.
ဝတ္ထုဂာထာ နိဋ္ဌိတာ။
Vatthugāthā niṭṭhitā.
Footnotes: