Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සුත්තනිපාතපාළි • Suttanipātapāḷi |
5. පාරායනවග්ගො
5. Pārāyanavaggo
වත්ථුගාථා
Vatthugāthā
982.
982.
කොසලානං පුරා රම්මා, අගමා දක්ඛිණාපථං;
Kosalānaṃ purā rammā, agamā dakkhiṇāpathaṃ;
ආකිඤ්චඤ්ඤං පත්ථයානො, බ්රාහ්මණො මන්තපාරගූ.
Ākiñcaññaṃ patthayāno, brāhmaṇo mantapāragū.
983.
983.
වසි ගොධාවරීකූලෙ, උඤ්ඡෙන ච ඵලෙන ච.
Vasi godhāvarīkūle, uñchena ca phalena ca.
984.
984.
තස්සෙව උපනිස්සාය, ගාමො ච විපුලො අහු;
Tasseva upanissāya, gāmo ca vipulo ahu;
තතො ජාතෙන ආයෙන, මහායඤ්ඤමකප්පයි.
Tato jātena āyena, mahāyaññamakappayi.
985.
985.
මහායඤ්ඤං යජිත්වාන, පුන පාවිසි අස්සමං;
Mahāyaññaṃ yajitvāna, puna pāvisi assamaṃ;
තස්මිං පටිපවිට්ඨම්හි, අඤ්ඤො ආගඤ්ඡි බ්රාහ්මණො.
Tasmiṃ paṭipaviṭṭhamhi, añño āgañchi brāhmaṇo.
986.
986.
සො ච නං උපසඞ්කම්ම, සතානි පඤ්ච යාචති.
So ca naṃ upasaṅkamma, satāni pañca yācati.
987.
987.
තමෙනං බාවරී දිස්වා, ආසනෙන නිමන්තයි;
Tamenaṃ bāvarī disvā, āsanena nimantayi;
සුඛඤ්ච කුසලං පුච්ඡි, ඉදං වචනමබ්රවි.
Sukhañca kusalaṃ pucchi, idaṃ vacanamabravi.
988.
988.
‘‘යං ඛො මම දෙය්යධම්මං, සබ්බං විසජ්ජිතං මයා;
‘‘Yaṃ kho mama deyyadhammaṃ, sabbaṃ visajjitaṃ mayā;
අනුජානාහි මෙ බ්රහ්මෙ, නත්ථි පඤ්චසතානි මෙ’’.
Anujānāhi me brahme, natthi pañcasatāni me’’.
989.
989.
‘‘සචෙ මෙ යාචමානස්ස, භවං නානුපදස්සති;
‘‘Sace me yācamānassa, bhavaṃ nānupadassati;
සත්තමෙ දිවසෙ තුය්හං, මුද්ධා ඵලතු සත්තධා’’.
Sattame divase tuyhaṃ, muddhā phalatu sattadhā’’.
990.
990.
අභිසඞ්ඛරිත්වා කුහකො, භෙරවං සො අකිත්තයි;
Abhisaṅkharitvā kuhako, bheravaṃ so akittayi;
තස්ස තං වචනං සුත්වා, බාවරී දුක්ඛිතො අහු.
Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, bāvarī dukkhito ahu.
991.
991.
උස්සුස්සති අනාහාරො, සොකසල්ලසමප්පිතො;
Ussussati anāhāro, sokasallasamappito;
අථොපි එවං චිත්තස්ස, ඣානෙ න රමතී මනො.
Athopi evaṃ cittassa, jhāne na ramatī mano.
992.
992.
උත්රස්තං දුක්ඛිතං දිස්වා, දෙවතා අත්ථකාමිනී;
Utrastaṃ dukkhitaṃ disvā, devatā atthakāminī;
බාවරිං උපසඞ්කම්ම, ඉදං වචනමබ්රවි.
Bāvariṃ upasaṅkamma, idaṃ vacanamabravi.
993.
993.
‘‘න සො මුද්ධං පජානාති, කුහකො සො ධනත්ථිකො;
‘‘Na so muddhaṃ pajānāti, kuhako so dhanatthiko;
මුද්ධනි මුද්ධපාතෙ වා, ඤාණං තස්ස න විජ්ජති’’.
Muddhani muddhapāte vā, ñāṇaṃ tassa na vijjati’’.
994.
994.
‘‘භොතී චරහි ජානාසි, තං මෙ අක්ඛාහි පුච්ඡිතා;
‘‘Bhotī carahi jānāsi, taṃ me akkhāhi pucchitā;
මුද්ධං මුද්ධාධිපාතඤ්ච, තං සුණොම වචො තව’’.
Muddhaṃ muddhādhipātañca, taṃ suṇoma vaco tava’’.
995.
995.
‘‘අහම්පෙතං න ජානාමි, ඤාණමෙත්ථ න විජ්ජති;
‘‘Ahampetaṃ na jānāmi, ñāṇamettha na vijjati;
මුද්ධනි මුද්ධාධිපාතෙ ච, ජිනානං හෙත්ථ 5 දස්සනං’’.
Muddhani muddhādhipāte ca, jinānaṃ hettha 6 dassanaṃ’’.
996.
996.
මුද්ධං මුද්ධාධිපාතඤ්ච, තං මෙ අක්ඛාහි දෙවතෙ’’.
Muddhaṃ muddhādhipātañca, taṃ me akkhāhi devate’’.
997.
997.
‘‘පුරා කපිලවත්ථුම්හා, නික්ඛන්තො ලොකනායකො;
‘‘Purā kapilavatthumhā, nikkhanto lokanāyako;
අපච්චො ඔක්කාකරාජස්ස, සක්යපුත්තො පභඞ්කරො.
Apacco okkākarājassa, sakyaputto pabhaṅkaro.
998.
998.
‘‘සො හි බ්රාහ්මණ සම්බුද්ධො, සබ්බධම්මාන පාරගූ;
‘‘So hi brāhmaṇa sambuddho, sabbadhammāna pāragū;
සබ්බාභිඤ්ඤාබලප්පත්තො, සබ්බධම්මෙසු චක්ඛුමා;
Sabbābhiññābalappatto, sabbadhammesu cakkhumā;
සබ්බකම්මක්ඛයං පත්තො, විමුත්තො උපධික්ඛයෙ.
Sabbakammakkhayaṃ patto, vimutto upadhikkhaye.
999.
999.
‘‘බුද්ධො සො භගවා ලොකෙ, ධම්මං දෙසෙති චක්ඛුමා;
‘‘Buddho so bhagavā loke, dhammaṃ deseti cakkhumā;
තං ත්වං ගන්ත්වාන පුච්ඡස්සු, සො තෙ තං බ්යාකරිස්සති’’.
Taṃ tvaṃ gantvāna pucchassu, so te taṃ byākarissati’’.
1000.
1000.
සම්බුද්ධොති වචො සුත්වා, උදග්ගො බාවරී අහු;
Sambuddhoti vaco sutvā, udaggo bāvarī ahu;
සොකස්ස තනුකො ආසි, පීතිඤ්ච විපුලං ලභි.
Sokassa tanuko āsi, pītiñca vipulaṃ labhi.
1001.
1001.
සො බාවරී අත්තමනො උදග්ගො, තං දෙවතං පුච්ඡති වෙදජාතො;
So bāvarī attamano udaggo, taṃ devataṃ pucchati vedajāto;
‘‘කතමම්හි ගාමෙ නිගමම්හි වා පන, කතමම්හි වා ජනපදෙ ලොකනාථො;
‘‘Katamamhi gāme nigamamhi vā pana, katamamhi vā janapade lokanātho;
1002.
1002.
‘‘සාවත්ථියං කොසලමන්දිරෙ ජිනො, පහූතපඤ්ඤො වරභූරිමෙධසො;
‘‘Sāvatthiyaṃ kosalamandire jino, pahūtapañño varabhūrimedhaso;
සො සක්යපුත්තො විධුරො අනාසවො, මුද්ධාධිපාතස්ස විදූ නරාසභො’’.
So sakyaputto vidhuro anāsavo, muddhādhipātassa vidū narāsabho’’.
1003.
1003.
තතො ආමන්තයී සිස්සෙ, බ්රාහ්මණෙ මන්තපාරගෙ;
Tato āmantayī sisse, brāhmaṇe mantapārage;
‘‘එථ මාණවා අක්ඛිස්සං, සුණාථ වචනං මම.
‘‘Etha māṇavā akkhissaṃ, suṇātha vacanaṃ mama.
1004.
1004.
‘‘යස්සෙසො දුල්ලභො ලොකෙ, පාතුභාවො අභිණ්හසො;
‘‘Yasseso dullabho loke, pātubhāvo abhiṇhaso;
ස්වාජ්ජ ලොකම්හි උප්පන්නො, සම්බුද්ධො ඉති විස්සුතො;
Svājja lokamhi uppanno, sambuddho iti vissuto;
ඛිප්පං ගන්ත්වාන සාවත්ථිං, පස්සව්හො ද්විපදුත්තමං’’.
Khippaṃ gantvāna sāvatthiṃ, passavho dvipaduttamaṃ’’.
1005.
1005.
‘‘කථං චරහි ජානෙමු, දිස්වා බුද්ධොති බ්රාහ්මණ;
‘‘Kathaṃ carahi jānemu, disvā buddhoti brāhmaṇa;
අජානතං නො පබ්රූහි, යථා ජානෙමු තං මයං’’.
Ajānataṃ no pabrūhi, yathā jānemu taṃ mayaṃ’’.
1006.
1006.
‘‘ආගතානි හි මන්තෙසු, මහාපුරිසලක්ඛණා;
‘‘Āgatāni hi mantesu, mahāpurisalakkhaṇā;
ද්වත්තිංසානි ච 13 බ්යාක්ඛාතා, සමත්තා අනුපුබ්බසො.
Dvattiṃsāni ca 14 byākkhātā, samattā anupubbaso.
1007.
1007.
‘‘යස්සෙතෙ හොන්ති ගත්තෙසු, මහාපුරිසලක්ඛණා;
‘‘Yassete honti gattesu, mahāpurisalakkhaṇā;
ද්වෙයෙව තස්ස ගතියො, තතියා හි න විජ්ජති.
Dveyeva tassa gatiyo, tatiyā hi na vijjati.
1008.
1008.
අදණ්ඩෙන අසත්ථෙන, ධම්මෙනමනුසාසති.
Adaṇḍena asatthena, dhammenamanusāsati.
1009.
1009.
‘‘සචෙ ච සො පබ්බජති, අගාරා අනගාරියං;
‘‘Sace ca so pabbajati, agārā anagāriyaṃ;
විවට්ටච්ඡදො 17 සම්බුද්ධො, අරහා භවති අනුත්තරො.
Vivaṭṭacchado 18 sambuddho, arahā bhavati anuttaro.
1010.
1010.
‘‘ජාතිං ගොත්තඤ්ච ලක්ඛණං, මන්තෙ සිස්සෙ පුනාපරෙ;
‘‘Jātiṃ gottañca lakkhaṇaṃ, mante sisse punāpare;
මුද්ධං මුද්ධාධිපාතඤ්ච, මනසායෙව පුච්ඡථ.
Muddhaṃ muddhādhipātañca, manasāyeva pucchatha.
1011.
1011.
‘‘අනාවරණදස්සාවී, යදි බුද්ධො භවිස්සති;
‘‘Anāvaraṇadassāvī, yadi buddho bhavissati;
මනසා පුච්ඡිතෙ පඤ්හෙ, වාචාය විස්සජෙස්සති’’.
Manasā pucchite pañhe, vācāya vissajessati’’.
1012.
1012.
බාවරිස්ස වචො සුත්වා, සිස්සා සොළස බ්රාහ්මණා;
Bāvarissa vaco sutvā, sissā soḷasa brāhmaṇā;
අජිතො තිස්සමෙත්තෙය්යො, පුණ්ණකො අථ මෙත්තගූ.
Ajito tissametteyyo, puṇṇako atha mettagū.
1013.
1013.
ධොතකො උපසීවො ච, නන්දො ච අථ හෙමකො;
Dhotako upasīvo ca, nando ca atha hemako;
තොදෙය්යකප්පා දුභයො, ජතුකණ්ණී ච පණ්ඩිතො.
Todeyyakappā dubhayo, jatukaṇṇī ca paṇḍito.
1014.
1014.
භද්රාවුධො උදයො ච, පොසාලො චාපි බ්රාහ්මණො;
Bhadrāvudho udayo ca, posālo cāpi brāhmaṇo;
මොඝරාජා ච මෙධාවී, පිඞ්ගියො ච මහාඉසි.
Mogharājā ca medhāvī, piṅgiyo ca mahāisi.
1015.
1015.
පච්චෙකගණිනො සබ්බෙ, සබ්බලොකස්ස විස්සුතා;
Paccekagaṇino sabbe, sabbalokassa vissutā;
ඣායී ඣානරතා ධීරා, පුබ්බවාසනවාසිතා.
Jhāyī jhānaratā dhīrā, pubbavāsanavāsitā.
1016.
1016.
බාවරිං අභිවාදෙත්වා, කත්වා ච නං පදක්ඛිණං;
Bāvariṃ abhivādetvā, katvā ca naṃ padakkhiṇaṃ;
ජටාජිනධරා සබ්බෙ, පක්කාමුං උත්තරාමුඛා.
Jaṭājinadharā sabbe, pakkāmuṃ uttarāmukhā.
1017.
1017.
උජ්ජෙනිඤ්චාපි ගොනද්ධං, වෙදිසං වනසව්හයං.
Ujjeniñcāpi gonaddhaṃ, vedisaṃ vanasavhayaṃ.
1018.
1018.
කොසම්බිඤ්චාපි සාකෙතං, සාවත්ථිඤ්ච පුරුත්තමං;
Kosambiñcāpi sāketaṃ, sāvatthiñca puruttamaṃ;
සෙතබ්යං කපිලවත්ථුං, කුසිනාරඤ්ච මන්දිරං.
Setabyaṃ kapilavatthuṃ, kusinārañca mandiraṃ.
1019.
1019.
පාවඤ්ච භොගනගරං, වෙසාලිං මාගධං පුරං;
Pāvañca bhoganagaraṃ, vesāliṃ māgadhaṃ puraṃ;
පාසාණකං චෙතියඤ්ච, රමණීයං මනොරමං.
Pāsāṇakaṃ cetiyañca, ramaṇīyaṃ manoramaṃ.
1020.
1020.
තසිතොවුදකං සීතං, මහාලාභංව වාණිජො;
Tasitovudakaṃ sītaṃ, mahālābhaṃva vāṇijo;
ඡායං ධම්මාභිතත්තොව, තුරිතා පබ්බතමාරුහුං.
Chāyaṃ dhammābhitattova, turitā pabbatamāruhuṃ.
1021.
1021.
භගවා තම්හි සමයෙ, භික්ඛුසඞ්ඝපුරක්ඛතො;
Bhagavā tamhi samaye, bhikkhusaṅghapurakkhato;
භික්ඛූනං ධම්මං දෙසෙති, සීහොව නදතී වනෙ.
Bhikkhūnaṃ dhammaṃ deseti, sīhova nadatī vane.
1022.
1022.
චන්දං යථා පන්නරසෙ, පාරිපූරිං උපාගතං.
Candaṃ yathā pannarase, pāripūriṃ upāgataṃ.
1023.
1023.
අථස්ස ගත්තෙ දිස්වාන, පරිපූරඤ්ච බ්යඤ්ජනං;
Athassa gatte disvāna, paripūrañca byañjanaṃ;
එකමන්තං ඨිතො හට්ඨො, මනොපඤ්හෙ අපුච්ඡථ.
Ekamantaṃ ṭhito haṭṭho, manopañhe apucchatha.
1024.
1024.
මන්තෙසු පාරමිං බ්රූහි, කති වාචෙති බ්රාහ්මණො’’.
Mantesu pāramiṃ brūhi, kati vāceti brāhmaṇo’’.
1025.
1025.
‘‘වීසං වස්සසතං ආයු, සො ච ගොත්තෙන බාවරී;
‘‘Vīsaṃ vassasataṃ āyu, so ca gottena bāvarī;
තීණිස්ස ලක්ඛණා ගත්තෙ, තිණ්ණං වෙදාන පාරගූ.
Tīṇissa lakkhaṇā gatte, tiṇṇaṃ vedāna pāragū.
1026.
1026.
‘‘ලක්ඛණෙ ඉතිහාසෙ ච, සනිඝණ්ඩුසකෙටුභෙ;
‘‘Lakkhaṇe itihāse ca, sanighaṇḍusakeṭubhe;
පඤ්චසතානි වාචෙති, සධම්මෙ පාරමිං ගතො’’.
Pañcasatāni vāceti, sadhamme pāramiṃ gato’’.
1027.
1027.
‘‘ලක්ඛණානං පවිචයං, බාවරිස්ස නරුත්තම;
‘‘Lakkhaṇānaṃ pavicayaṃ, bāvarissa naruttama;
1028.
1028.
‘‘මුඛං ජිව්හාය ඡාදෙති, උණ්ණස්ස භමුකන්තරෙ;
‘‘Mukhaṃ jivhāya chādeti, uṇṇassa bhamukantare;
කොසොහිතං වත්ථගුය්හං, එවං ජානාහි මාණව’’.
Kosohitaṃ vatthaguyhaṃ, evaṃ jānāhi māṇava’’.
1029.
1029.
පුච්ඡඤ්හි කිඤ්චි අසුණන්තො, සුත්වා පඤ්හෙ වියාකතෙ;
Pucchañhi kiñci asuṇanto, sutvā pañhe viyākate;
විචින්තෙති ජනො සබ්බො, වෙදජාතො කතඤ්ජලී.
Vicinteti jano sabbo, vedajāto katañjalī.
1030.
1030.
‘‘කො නු දෙවො වා බ්රහ්මා වා, ඉන්දො වාපි සුජම්පති;
‘‘Ko nu devo vā brahmā vā, indo vāpi sujampati;
මනසා පුච්ඡිතෙ පඤ්හෙ, කමෙතං පටිභාසති.
Manasā pucchite pañhe, kametaṃ paṭibhāsati.
1031.
1031.
‘‘මුද්ධං මුද්ධාධිපාතඤ්ච, බාවරී පරිපුච්ඡති;
‘‘Muddhaṃ muddhādhipātañca, bāvarī paripucchati;
තං බ්යාකරොහි භගවා, කඞ්ඛං විනය නො ඉසෙ’’.
Taṃ byākarohi bhagavā, kaṅkhaṃ vinaya no ise’’.
1032.
1032.
‘‘අවිජ්ජා මුද්ධාති ජානාහි, විජ්ජා මුද්ධාධිපාතිනී;
‘‘Avijjā muddhāti jānāhi, vijjā muddhādhipātinī;
සද්ධාසතිසමාධීහි, ඡන්දවීරියෙන සංයුතා’’.
Saddhāsatisamādhīhi, chandavīriyena saṃyutā’’.
1033.
1033.
තතො වෙදෙන මහතා, සන්ථම්භිත්වාන මාණවො;
Tato vedena mahatā, santhambhitvāna māṇavo;
එකංසං අජිනං කත්වා, පාදෙසු සිරසා පති.
Ekaṃsaṃ ajinaṃ katvā, pādesu sirasā pati.
1034.
1034.
‘‘බාවරී බ්රාහ්මණො භොතො, සහ සිස්සෙහි මාරිස;
‘‘Bāvarī brāhmaṇo bhoto, saha sissehi mārisa;
උදග්ගචිත්තො සුමනො, පාදෙ වන්දති චක්ඛුම’’.
Udaggacitto sumano, pāde vandati cakkhuma’’.
1035.
1035.
‘‘සුඛිතො බාවරී හොතු, සහ සිස්සෙහි බ්රාහ්මණො;
‘‘Sukhito bāvarī hotu, saha sissehi brāhmaṇo;
ත්වඤ්චාපි සුඛිතො හොහි, චිරං ජීවාහි මාණව.
Tvañcāpi sukhito hohi, ciraṃ jīvāhi māṇava.
1036.
1036.
‘‘බාවරිස්ස ච තුය්හං වා, සබ්බෙසං සබ්බසංසයං;
‘‘Bāvarissa ca tuyhaṃ vā, sabbesaṃ sabbasaṃsayaṃ;
කතාවකාසා පුච්ඡව්හො, යං කිඤ්චි මනසිච්ඡථ’’.
Katāvakāsā pucchavho, yaṃ kiñci manasicchatha’’.
1037.
1037.
සම්බුද්ධෙන කතොකාසො, නිසීදිත්වාන පඤ්ජලී;
Sambuddhena katokāso, nisīditvāna pañjalī;
අජිතො පඨමං පඤ්හං, තත්ථ පුච්ඡි තථාගතං.
Ajito paṭhamaṃ pañhaṃ, tattha pucchi tathāgataṃ.
වත්ථුගාථා නිට්ඨිතා.
Vatthugāthā niṭṭhitā.
Footnotes:
Related texts:
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්තපිටක (අට්ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්දකනිකාය (අට්ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / සුත්තනිපාත-අට්ඨකථා • Suttanipāta-aṭṭhakathā / වත්ථුගාථාවණ්ණනා • Vatthugāthāvaṇṇanā