Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਚੂਲ਼ਨਿਦ੍ਦੇਸਪਾਲ਼ਿ • Cūḷaniddesapāḷi |
॥ ਨਮੋ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ॥
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯੇ
Khuddakanikāye
ਚੂਲ਼ਨਿਦ੍ਦੇਸਪਾਲ਼ਿ
Cūḷaniddesapāḷi
ਪਾਰਾਯਨવਗ੍ਗੋ
Pārāyanavaggo
વਤ੍ਥੁਗਾਥਾ
Vatthugāthā
੧.
1.
ਕੋਸਲਾਨਂ ਪੁਰਾ ਰਮ੍ਮਾ, ਅਗਮਾ ਦਕ੍ਖਿਣਾਪਥਂ।
Kosalānaṃ purā rammā, agamā dakkhiṇāpathaṃ;
ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਂ ਪਤ੍ਥਯਾਨੋ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਮਨ੍ਤਪਾਰਗੂ॥
Ākiñcaññaṃ patthayāno, brāhmaṇo mantapāragū.
੨.
2.
વਸਿ ਗੋਧਾવਰੀਕੂਲੇ, ਉਞ੍ਛੇਨ ਚ ਫਲੇਨ ਚ॥
Vasi godhāvarīkūle, uñchena ca phalena ca.
੩.
3.
ਤਤੋ ਜਾਤੇਨ ਆਯੇਨ, ਮਹਾਯਞ੍ਞਮਕਪ੍ਪਯਿ॥
Tato jātena āyena, mahāyaññamakappayi.
੪.
4.
ਮਹਾਯਞ੍ਞਂ ਯਜਿਤ੍વਾਨ, ਪੁਨ ਪਾવਿਸਿ ਅਸ੍ਸਮਂ।
Mahāyaññaṃ yajitvāna, puna pāvisi assamaṃ;
ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਪવਿਟ੍ਠਮ੍ਹਿ, ਅਞ੍ਞੋ ਆਗਞ੍ਛਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ॥
Tasmiṃ paṭipaviṭṭhamhi, añño āgañchi brāhmaṇo.
੫.
5.
ਸੋ ਚ ਨਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮ੍ਮ, ਸਤਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਯਾਚਤਿ॥
So ca naṃ upasaṅkamma, satāni pañca yācati.
੬.
6.
ਤਮੇਨਂ ਬਾવਰੀ ਦਿਸ੍વਾ, ਆਸਨੇਨ ਨਿਮਨ੍ਤਯਿ।
Tamenaṃ bāvarī disvā, āsanena nimantayi;
੭.
7.
‘‘ਯਂ ਖੋ ਮਮ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਂ, ਸਬ੍ਬਂ વਿਸਜ੍ਜਿਤਂ ਮਯਾ।
‘‘Yaṃ kho mama deyyadhammaṃ, sabbaṃ visajjitaṃ mayā;
ਅਨੁਜਾਨਾਹਿ ਮੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮੇ, ਨਤ੍ਥਿ ਪਞ੍ਚਸਤਾਨਿ ਮੇ’’॥
Anujānāhi me brahme, natthi pañcasatāni me’’.
੮.
8.
ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਤੁਯ੍ਹਂ, ਮੁਦ੍ਧਾ ਫਲਤੁ ਸਤ੍ਤਧਾ’’॥
Sattame divase tuyhaṃ, muddhā phalatu sattadhā’’.
੯.
9.
ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾ ਕੁਹਕੋ, ਭੇਰવਂ ਸੋ ਅਕਿਤ੍ਤਯਿ।
Abhisaṅkharitvā kuhako, bheravaṃ so akittayi;
ਤਸ੍ਸ ਤਂ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ, ਬਾવਰੀ ਦੁਕ੍ਖਿਤੋ ਅਹੁ॥
Tassa taṃ vacanaṃ sutvā, bāvarī dukkhito ahu.
੧੦.
10.
ਉਸ੍ਸੁਸ੍ਸਤਿ ਅਨਾਹਾਰੋ, ਸੋਕਸਲ੍ਲਸਮਪ੍ਪਿਤੋ।
Ussussati anāhāro, sokasallasamappito;
ਅਥੋਪਿ ਏવਂ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਝਾਨੇ ਨ ਰਮਤੀ ਮਨੋ॥
Athopi evaṃ cittassa, jhāne na ramatī mano.
੧੧.
11.
ਉਤ੍ਰਸ੍ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਿਤਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਦੇવਤਾ ਅਤ੍ਥਕਾਮਿਨੀ।
Utrastaṃ dukkhitaṃ disvā, devatā atthakāminī;
ਬਾવਰਿਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮ੍ਮ, ਇਦਂ વਚਨਮਬ੍ਰવਿ॥
Bāvariṃ upasaṅkamma, idaṃ vacanamabravi.
੧੨.
12.
‘‘ਨ ਸੋ ਮੁਦ੍ਧਂ ਪਜਾਨਾਤਿ, ਕੁਹਕੋ ਸੋ ਧਨਤ੍ਥਿਕੋ।
‘‘Na so muddhaṃ pajānāti, kuhako so dhanatthiko;
ਮੁਦ੍ਧਨਿ ਮੁਦ੍ਧਪਾਤੇ 13 વਾ, ਞਾਣਂ ਤਸ੍ਸ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ’’॥
Muddhani muddhapāte 14 vā, ñāṇaṃ tassa na vijjati’’.
੧੩.
13.
੧੪.
14.
‘‘ਅਹਮ੍ਪੇਤਂ ਨ ਜਾਨਾਮਿ, ਞਾਣਂ ਮੇਤ੍ਥ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ।
‘‘Ahampetaṃ na jānāmi, ñāṇaṃ mettha na vijjati;
ਮੁਦ੍ਧਨਿ ਮੁਦ੍ਧਾਧਿਪਾਤੇ ਚ, ਜਿਨਾਨਞ੍ਹੇਤ੍ਥ 19 ਦਸ੍ਸਨਂ’’॥
Muddhani muddhādhipāte ca, jinānañhettha 20 dassanaṃ’’.
੧੫.
15.
ਮੁਦ੍ਧਂ ਮੁਦ੍ਧਾਧਿਪਾਤਞ੍ਚ, ਤਂ ਮੇ ਅਕ੍ਖਾਹਿ ਦੇવਤੇ’’॥
Muddhaṃ muddhādhipātañca, taṃ me akkhāhi devate’’.
੧੬.
16.
‘‘ਪੁਰਾ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਮ੍ਹਾ, ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਲੋਕਨਾਯਕੋ।
‘‘Purā kapilavatthumhā, nikkhanto lokanāyako;
ਅਪਚ੍ਚੋ ਓਕ੍ਕਾਕਰਾਜਸ੍ਸ, ਸਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤੋ ਪਭਙ੍ਕਰੋ॥
Apacco okkākarājassa, sakyaputto pabhaṅkaro.
੧੭.
17.
‘‘ਸੋ ਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ, ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਾਨ ਪਾਰਗੂ।
‘‘So hi brāhmaṇa sambuddho, sabbadhammāna pāragū;
ਸਬ੍ਬਕਮ੍ਮਕ੍ਖਯਂ ਪਤ੍ਤੋ, વਿਮੁਤ੍ਤੋ ਉਪਧਿਕ੍ਖਯੇ॥
Sabbakammakkhayaṃ patto, vimutto upadhikkhaye.
੧੮.
18.
‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਸੋ ਭਗવਾ ਲੋਕੇ, ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ ਚਕ੍ਖੁਮਾ।
‘‘Buddho so bhagavā loke, dhammaṃ deseti cakkhumā;
ਤਂ ਤ੍વਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾਨ ਪੁਚ੍ਛਸ੍ਸੁ, ਸੋ ਤੇ ਤਂ ਬ੍ਯਾਕਰਿਸ੍ਸਤਿ’’॥
Taṃ tvaṃ gantvāna pucchassu, so te taṃ byākarissati’’.
੧੯.
19.
ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ વਚੋ ਸੁਤ੍વਾ, ਉਦਗ੍ਗੋ ਬਾવਰੀ ਅਹੁ।
Sambuddhoti vaco sutvā, udaggo bāvarī ahu;
ਸੋਕਸ੍ਸ ਤਨੁਕੋ ਆਸਿ, ਪੀਤਿਞ੍ਚ વਿਪੁਲਂ ਲਭਿ॥
Sokassa tanuko āsi, pītiñca vipulaṃ labhi.
੨੦.
20.
ਸੋ ਬਾવਰੀ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਉਦਗ੍ਗੋ, ਤਂ ਦੇવਤਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ વੇਦਜਾਤੋ।
So bāvarī attamano udaggo, taṃ devataṃ pucchati vedajāto;
‘‘ਕਤਮਮ੍ਹਿ ਗਾਮੇ ਨਿਗਮਮ੍ਹਿ વਾ ਪਨ, ਕਤਮਮ੍ਹਿ વਾ ਜਨਪਦੇ ਲੋਕਨਾਥੋ।
‘‘Katamamhi gāme nigamamhi vā pana, katamamhi vā janapade lokanātho;
ਯਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾਨ ਪਸ੍ਸੇਮੁ, ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਂ ਦ੍વਿਪਦੁਤ੍ਤਮਂ’’॥
Yattha gantvāna passemu, sambuddhaṃ dvipaduttamaṃ’’.
੨੧.
21.
‘‘ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਕੋਸਲਮਨ੍ਦਿਰੇ ਜਿਨੋ, ਪਹੂਤਪਞ੍ਞੋ વਰਭੂਰਿਮੇਧਸੋ।
‘‘Sāvatthiyaṃ kosalamandire jino, pahūtapañño varabhūrimedhaso;
ਸੋ ਸਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤੋ વਿਧੁਰੋ ਅਨਾਸવੋ, ਮੁਦ੍ਧਾਧਿਪਾਤਸ੍ਸ વਿਦੂ ਨਰਾਸਭੋ’’॥
So sakyaputto vidhuro anāsavo, muddhādhipātassa vidū narāsabho’’.
੨੨.
22.
‘‘ਏਥ ਮਾਣવਾ ਅਕ੍ਖਿਸ੍ਸਂ, ਸੁਣਾਥ વਚਨਂ ਮਮ॥
‘‘Etha māṇavā akkhissaṃ, suṇātha vacanaṃ mama.
੨੩.
23.
‘‘ਯਸ੍ਸੇਸੋ ਦੁਲ੍ਲਭੋ ਲੋਕੇ, ਪਾਤੁਭਾવੋ ਅਭਿਣ੍ਹਸੋ।
‘‘Yasseso dullabho loke, pātubhāvo abhiṇhaso;
ਸ੍વਾਜ੍ਜ ਲੋਕਮ੍ਹਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ, ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਇਤਿ વਿਸ੍ਸੁਤੋ।
Svājja lokamhi uppanno, sambuddho iti vissuto;
ਖਿਪ੍ਪਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾਨ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ, ਪਸ੍ਸવ੍ਹੋ ਦ੍વਿਪਦੁਤ੍ਤਮਂ’’॥
Khippaṃ gantvāna sāvatthiṃ, passavho dvipaduttamaṃ’’.
੨੪.
24.
‘‘ਕਥਂ ਚਰਹਿ ਜਾਨੇਮੁ, ਦਿਸ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ।
‘‘Kathaṃ carahi jānemu, disvā buddhoti brāhmaṇa;
ਅਜਾਨਤਂ ਨੋ ਪਬ੍ਰੂਹਿ, ਯਥਾ ਜਾਨੇਮੁ ਤਂ ਮਯਂ’’॥
Ajānataṃ no pabrūhi, yathā jānemu taṃ mayaṃ’’.
੨੫.
25.
‘‘ਆਗਤਾਨਿ ਹਿ ਮਨ੍ਤੇਸੁ, ਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਾ।
‘‘Āgatāni hi mantesu, mahāpurisalakkhaṇā;
ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਾਨਿ ਚ ਬ੍ਯਾਕ੍ਖਾਤਾ, ਸਮਤ੍ਤਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਸੋ॥
Dvattiṃsāni ca byākkhātā, samattā anupubbaso.
੨੬.
26.
‘‘ਯਸ੍ਸੇਤੇ ਹੋਨ੍ਤਿ ਗਤ੍ਤੇਸੁ, ਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਾ।
‘‘Yassete honti gattesu, mahāpurisalakkhaṇā;
ਦ੍વੇਯੇવ ਤਸ੍ਸ ਗਤਿਯੋ, ਤਤਿਯਾ ਹਿ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ॥
Dveyeva tassa gatiyo, tatiyā hi na vijjati.
੨੭.
27.
‘‘ਸਚੇ ਅਗਾਰਂ ਆવਸਤਿ, વਿਜੇਯ੍ਯ ਪਥવਿਂ ਇਮਂ।
‘‘Sace agāraṃ āvasati, vijeyya pathaviṃ imaṃ;
ਅਦਣ੍ਡੇਨ ਅਸਤ੍ਥੇਨ, ਧਮ੍ਮੇਨ ਅਨੁਸਾਸਤਿ॥
Adaṇḍena asatthena, dhammena anusāsati.
੨੮.
28.
‘‘ਸਚੇ ਚ ਸੋ ਪਬ੍ਬਜਤਿ, ਅਗਾਰਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ।
‘‘Sace ca so pabbajati, agārā anagāriyaṃ;
੨੯.
29.
‘‘ਜਾਤਿਂ ਗੋਤ੍ਤਞ੍ਚ ਲਕ੍ਖਣਂ, ਮਨ੍ਤੇ ਸਿਸ੍ਸੇ ਪੁਨਾਪਰੇ।
‘‘Jātiṃ gottañca lakkhaṇaṃ, mante sisse punāpare;
ਮੁਦ੍ਧਂ ਮੁਦ੍ਧਾਧਿਪਾਤਞ੍ਚ, ਮਨਸਾਯੇવ ਪੁਚ੍ਛਥ॥
Muddhaṃ muddhādhipātañca, manasāyeva pucchatha.
੩੦.
30.
‘‘ਅਨਾવਰਣਦਸ੍ਸਾવੀ, ਯਦਿ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ।
‘‘Anāvaraṇadassāvī, yadi buddho bhavissati;
੩੧.
31.
ਬਾવਰਿਸ੍ਸ વਚੋ ਸੁਤ੍વਾ, ਸਿਸ੍ਸਾ ਸੋਲ਼ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ।
Bāvarissa vaco sutvā, sissā soḷasa brāhmaṇā;
ਅਜਿਤੋ ਤਿਸ੍ਸਮੇਤ੍ਤੇਯ੍ਯੋ, ਪੁਣ੍ਣਕੋ ਅਥ ਮੇਤ੍ਤਗੂ॥
Ajito tissametteyyo, puṇṇako atha mettagū.
੩੨.
32.
ਧੋਤਕੋ ਉਪਸੀવੋ ਚ, ਨਨ੍ਦੋ ਚ ਅਥ ਹੇਮਕੋ।
Dhotako upasīvo ca, nando ca atha hemako;
ਤੋਦੇਯ੍ਯ-ਕਪ੍ਪਾ ਦੁਭਯੋ, ਜਤੁਕਣ੍ਣੀ ਚ ਪਣ੍ਡਿਤੋ॥
Todeyya-kappā dubhayo, jatukaṇṇī ca paṇḍito.
੩੩.
33.
ਭਦ੍ਰਾવੁਧੋ ਉਦਯੋ ਚ, ਪੋਸਾਲੋ ਚਾਪਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ।
Bhadrāvudho udayo ca, posālo cāpi brāhmaṇo;
ਮੋਘਰਾਜਾ ਚ ਮੇਧਾવੀ, ਪਿਙ੍ਗਿਯੋ ਚ ਮਹਾਇਸਿ॥
Mogharājā ca medhāvī, piṅgiyo ca mahāisi.
੩੪.
34.
ਪਚ੍ਚੇਕਗਣਿਨੋ ਸਬ੍ਬੇ, ਸਬ੍ਬਲੋਕਸ੍ਸ વਿਸ੍ਸੁਤਾ।
Paccekagaṇino sabbe, sabbalokassa vissutā;
ਝਾਯੀ ਝਾਨਰਤਾ ਧੀਰਾ, ਪੁਬ੍ਬવਾਸਨવਾਸਿਤਾ॥
Jhāyī jhānaratā dhīrā, pubbavāsanavāsitā.
੩੫.
35.
ਬਾવਰਿਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ, ਕਤ੍વਾ ਚ ਨਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ।
Bāvariṃ abhivādetvā, katvā ca naṃ padakkhiṇaṃ;
ਜਟਾਜਿਨਧਰਾ ਸਬ੍ਬੇ, ਪਕ੍ਕਾਮੁਂ ਉਤ੍ਤਰਾਮੁਖਾ॥
Jaṭājinadharā sabbe, pakkāmuṃ uttarāmukhā.
੩੬.
36.
ਉਜ੍ਜੇਨਿਞ੍ਚਾਪਿ ਗੋਨਦ੍ਧਂ, વੇਦਿਸਂ વਨਸવ੍ਹਯਂ॥
Ujjeniñcāpi gonaddhaṃ, vedisaṃ vanasavhayaṃ.
੩੭.
37.
ਕੋਸਮ੍ਬਿਞ੍ਚਾਪਿ ਸਾਕੇਤਂ, ਸਾવਤ੍ਥਿਞ੍ਚ ਪੁਰੁਤ੍ਤਮਂ।
Kosambiñcāpi sāketaṃ, sāvatthiñca puruttamaṃ;
ਸੇਤਬ੍ਯਂ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਂ, ਕੁਸਿਨਾਰਞ੍ਚ ਮਨ੍ਦਿਰਂ॥
Setabyaṃ kapilavatthuṃ, kusinārañca mandiraṃ.
੩੮.
38.
ਪਾવਞ੍ਚ ਭੋਗਨਗਰਂ, વੇਸਾਲਿਂ ਮਾਗਧਂ ਪੁਰਂ।
Pāvañca bhoganagaraṃ, vesāliṃ māgadhaṃ puraṃ;
ਪਾਸਾਣਕਂ ਚੇਤਿਯਞ੍ਚ, ਰਮਣੀਯਂ ਮਨੋਰਮਂ॥
Pāsāṇakaṃ cetiyañca, ramaṇīyaṃ manoramaṃ.
੩੯.
39.
ਤਸਿਤੋવੁਦਕਂ ਸੀਤਂ, ਮਹਾਲਾਭਂવ વਾਣਿਜੋ।
Tasitovudakaṃ sītaṃ, mahālābhaṃva vāṇijo;
ਛਾਯਂ ਘਮ੍ਮਾਭਿਤਤ੍ਤੋવ ਤੁਰਿਤਾ ਪਬ੍ਬਤਮਾਰੁਹੁਂ॥
Chāyaṃ ghammābhitattova turitā pabbatamāruhuṃ.
੪੦.
40.
ਭਗવਾ ਤਮ੍ਹਿ ਸਮਯੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪੁਰਕ੍ਖਤੋ।
Bhagavā tamhi samaye, bhikkhusaṅghapurakkhato;
ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤਿ, ਸੀਹੋવ ਨਦਤੀ વਨੇ॥
Bhikkhūnaṃ dhammaṃ deseti, sīhova nadatī vane.
੪੧.
41.
੪੨.
42.
ਅਥਸ੍ਸ ਗਤ੍ਤੇ ਦਿਸ੍વਾਨ, ਪਰਿਪੂਰਞ੍ਚ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਂ।
Athassa gatte disvāna, paripūrañca byañjanaṃ;
ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤੋ ਹਟ੍ਠੋ, ਮਨੋਪਞ੍ਹੇ ਅਪੁਚ੍ਛਥ॥
Ekamantaṃ ṭhito haṭṭho, manopañhe apucchatha.
੪੩.
43.
‘‘ਆਦਿਸ੍ਸ ਜਮ੍ਮਨਂ ਬ੍ਰੂਹਿ, ਗੋਤ੍ਤਂ ਬ੍ਰੂਹਿ ਸਲਕ੍ਖਣਂ।
‘‘Ādissa jammanaṃ brūhi, gottaṃ brūhi salakkhaṇaṃ;
ਮਨ੍ਤੇਸੁ ਪਾਰਮਿਂ ਬ੍ਰੂਹਿ, ਕਤਿ વਾਚੇਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ’’॥
Mantesu pāramiṃ brūhi, kati vāceti brāhmaṇo’’.
੪੪.
44.
‘‘વੀਸਂ વਸ੍ਸਸਤਂ ਆਯੁ, ਸੋ ਚ ਗੋਤ੍ਤੇਨ ਬਾવਰੀ।
‘‘Vīsaṃ vassasataṃ āyu, so ca gottena bāvarī;
ਤੀਣਿਸ੍ਸ ਲਕ੍ਖਣਾ ਗਤ੍ਤੇ, ਤਿਣ੍ਣਂ વੇਦਾਨ ਪਾਰਗੂ॥
Tīṇissa lakkhaṇā gatte, tiṇṇaṃ vedāna pāragū.
੪੫.
45.
‘‘ਲਕ੍ਖਣੇ ਇਤਿਹਾਸੇ ਚ, ਸਨਿਘਣ੍ਡੁਸਕੇਟੁਭੇ।
‘‘Lakkhaṇe itihāse ca, sanighaṇḍusakeṭubhe;
ਪਞ੍ਚਸਤਾਨਿ વਾਚੇਤਿ, ਸਧਮ੍ਮੇ ਪਾਰਮਿਂ ਗਤੋ’’॥
Pañcasatāni vāceti, sadhamme pāramiṃ gato’’.
੪੬.
46.
‘‘ਲਕ੍ਖਣਾਨਂ ਪવਿਚਯਂ, ਬਾવਰਿਸ੍ਸ ਨਰੁਤ੍ਤਮ।
‘‘Lakkhaṇānaṃ pavicayaṃ, bāvarissa naruttama;
੪੭.
47.
‘‘ਮੁਖਂ ਜਿવ੍ਹਾਯ ਛਾਦੇਤਿ, ਉਣ੍ਣਸ੍ਸ ਭਮੁਕਨ੍ਤਰੇ।
‘‘Mukhaṃ jivhāya chādeti, uṇṇassa bhamukantare;
ਕੋਸੋਹਿਤਂ વਤ੍ਥਗੁਯ੍ਹਂ, ਏવਂ ਜਾਨਾਹਿ ਮਾਣવ’’॥
Kosohitaṃ vatthaguyhaṃ, evaṃ jānāhi māṇava’’.
੪੮.
48.
ਪੁਚ੍ਛਞ੍ਹਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਸੁਣਨ੍ਤੋ, ਸੁਤ੍વਾ ਪਞ੍ਹੇ વਿਯਾਕਤੇ।
Pucchañhi kiñci asuṇanto, sutvā pañhe viyākate;
વਿਚਿਨ੍ਤੇਤਿ ਜਨੋ ਸਬ੍ਬੋ, વੇਦਜਾਤੋ ਕਤਞ੍ਜਲੀ॥
Vicinteti jano sabbo, vedajāto katañjalī.
੪੯.
49.
‘‘ਕੋ ਨੁ ਦੇવੋ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ વਾ, ਇਨ੍ਦੋ વਾਪਿ ਸੁਜਮ੍ਪਤਿ।
‘‘Ko nu devo vā brahmā vā, indo vāpi sujampati;
ਮਨਸਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤੇ ਪਞ੍ਹੇ, ਕਮੇਤਂ ਪਟਿਭਾਸਤਿ॥
Manasā pucchite pañhe, kametaṃ paṭibhāsati.
੫੦.
50.
‘‘ਮੁਦ੍ਧਂ ਮੁਦ੍ਧਾਧਿਪਾਤਞ੍ਚ, ਬਾવਰੀ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਤਿ।
‘‘Muddhaṃ muddhādhipātañca, bāvarī paripucchati;
ਤਂ ਬ੍ਯਾਕਰੋਹਿ ਭਗવਾ, ਕਙ੍ਖਂ વਿਨਯ ਨੋ ਇਸੇ’’॥
Taṃ byākarohi bhagavā, kaṅkhaṃ vinaya no ise’’.
੫੧.
51.
‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾ ਮੁਦ੍ਧਾਤਿ ਜਾਨਾਹਿ, વਿਜ੍ਜਾ ਮੁਦ੍ਧਾਧਿਪਾਤਿਨੀ।
‘‘Avijjā muddhāti jānāhi, vijjā muddhādhipātinī;
ਸਦ੍ਧਾਸਤਿਸਮਾਧੀਹਿ, ਛਨ੍ਦવੀਰਿਯੇਨ ਸਂਯੁਤਾ’’॥
Saddhāsatisamādhīhi, chandavīriyena saṃyutā’’.
੫੨.
52.
ਤਤੋ વੇਦੇਨ ਮਹਤਾ, ਸਨ੍ਥਮ੍ਭੇਤ੍વਾਨ ਮਾਣવੋ।
Tato vedena mahatā, santhambhetvāna māṇavo;
ਏਕਂਸਂ ਅਜਿਨਂ ਕਤ੍વਾ, ਪਾਦੇਸੁ ਸਿਰਸਾ ਪਤਿ॥
Ekaṃsaṃ ajinaṃ katvā, pādesu sirasā pati.
੫੩.
53.
‘‘ਬਾવਰੀ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਭੋਤੋ, ਸਹ ਸਿਸ੍ਸੇਹਿ ਮਾਰਿਸ।
‘‘Bāvarī brāhmaṇo bhoto, saha sissehi mārisa;
ਉਦਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤੋ ਸੁਮਨੋ, ਪਾਦੇ વਨ੍ਦਤਿ ਚਕ੍ਖੁਮ’’॥
Udaggacitto sumano, pāde vandati cakkhuma’’.
੫੪.
54.
‘‘ਸੁਖਿਤੋ ਬਾવਰੀ ਹੋਤੁ, ਸਹ ਸਿਸ੍ਸੇਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ।
‘‘Sukhito bāvarī hotu, saha sissehi brāhmaṇo;
ਤ੍વਞ੍ਚਾਪਿ ਸੁਖਿਤੋ ਹੋਹਿ, ਚਿਰਂ ਜੀવਾਹਿ ਮਾਣવ॥
Tvañcāpi sukhito hohi, ciraṃ jīvāhi māṇava.
੫੫.
55.
‘‘ਬਾવਰਿਸ੍ਸ ਚ ਤੁਯ੍ਹਂ વਾ, ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਸਬ੍ਬਸਂਸਯਂ।
‘‘Bāvarissa ca tuyhaṃ vā, sabbesaṃ sabbasaṃsayaṃ;
ਕਤਾવਕਾਸਾ ਪੁਚ੍ਛવ੍ਹੋ, ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਮਨਸਿਚ੍ਛਥ’’॥
Katāvakāsā pucchavho, yaṃ kiñci manasicchatha’’.
੫੬.
56.
ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਕਤੋਕਾਸੋ, ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾਨ ਪਞ੍ਜਲੀ।
Sambuddhena katokāso, nisīditvāna pañjalī;
ਅਜਿਤੋ ਪਠਮਂ ਪਞ੍ਹਂ, ਤਤ੍ਥ ਪੁਚ੍ਛਿ ਤਥਾਗਤਂ॥
Ajito paṭhamaṃ pañhaṃ, tattha pucchi tathāgataṃ.
વਤ੍ਥੁਗਾਥਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Vatthugāthā niṭṭhitā.
Footnotes: