| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पटिसम्भिदामग्गपाळि • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
१५. वत्थुनानत्तञाणनिद्देसो
15. Vatthunānattañāṇaniddeso
६६. कथं अज्झत्तववत्थाने पञ्ञा वत्थुनानत्ते ञाणं? कथं अज्झत्तधम्मे ववत्थेति? चक्खुं अज्झत्तं ववत्थेति, सोतं अज्झत्तं ववत्थेति, घानं अज्झत्तं ववत्थेति, जिव्हं अज्झत्तं ववत्थेति, कायं अज्झत्तं ववत्थेति, मनं अज्झत्तं ववत्थेति।
66. Kathaṃ ajjhattavavatthāne paññā vatthunānatte ñāṇaṃ? Kathaṃ ajjhattadhamme vavattheti? Cakkhuṃ ajjhattaṃ vavattheti, sotaṃ ajjhattaṃ vavattheti, ghānaṃ ajjhattaṃ vavattheti, jivhaṃ ajjhattaṃ vavattheti, kāyaṃ ajjhattaṃ vavattheti, manaṃ ajjhattaṃ vavattheti.
कथं चक्खुं अज्झत्तं ववत्थेति? चक्खु अविज्जासम्भूतन्ति ववत्थेति, चक्खु तण्हासम्भूतन्ति ववत्थेति, चक्खु कम्मसम्भूतन्ति ववत्थेति, चक्खु आहारसम्भूतन्ति ववत्थेति, चक्खु चतुन्नं महाभूतानं उपादायाति ववत्थेति, चक्खु उप्पन्नन्ति ववत्थेति, चक्खु समुदागतन्ति ववत्थेति। चक्खु अहुत्वा सम्भूतं, हुत्वा न भविस्सतीति ववत्थेति। चक्खुं अन्तवन्ततो ववत्थेति, चक्खु अद्धुवं असस्सतं विपरिणामधम्मन्ति ववत्थेति, चक्खु अनिच्चं सङ्खतं पटिच्चसमुप्पन्नं खयधम्मं वयधम्मं विरागधम्मं निरोधधम्मन्ति ववत्थेति । चक्खुं अनिच्चतो ववत्थेति, नो निच्चतो; दुक्खतो ववत्थेति, नो सुखतो; अनत्ततो ववत्थेति, नो अत्ततो; निब्बिन्दति, नो नन्दति; विरज्जति, नो रज्जति; निरोधेति, नो समुदेति; पटिनिस्सज्जति, नो आदियति। अनिच्चतो ववत्थेन्तो निच्चसञ्ञं पजहति, दुक्खतो ववत्थेन्तो सुखसञ्ञं पजहति, अनत्ततो ववत्थेन्तो अत्तसञ्ञं पजहति, निब्बिन्दन्तो नन्दिं पजहति, विरज्जन्तो रागं पजहति, निरोधेन्तो समुदयं पजहति, पटिनिस्सज्जन्तो आदानं पजहति। एवं चक्खुं अज्झत्तं ववत्थेति।
Kathaṃ cakkhuṃ ajjhattaṃ vavattheti? Cakkhu avijjāsambhūtanti vavattheti, cakkhu taṇhāsambhūtanti vavattheti, cakkhu kammasambhūtanti vavattheti, cakkhu āhārasambhūtanti vavattheti, cakkhu catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāyāti vavattheti, cakkhu uppannanti vavattheti, cakkhu samudāgatanti vavattheti. Cakkhu ahutvā sambhūtaṃ, hutvā na bhavissatīti vavattheti. Cakkhuṃ antavantato vavattheti, cakkhu addhuvaṃ asassataṃ vipariṇāmadhammanti vavattheti, cakkhu aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti vavattheti . Cakkhuṃ aniccato vavattheti, no niccato; dukkhato vavattheti, no sukhato; anattato vavattheti, no attato; nibbindati, no nandati; virajjati, no rajjati; nirodheti, no samudeti; paṭinissajjati, no ādiyati. Aniccato vavatthento niccasaññaṃ pajahati, dukkhato vavatthento sukhasaññaṃ pajahati, anattato vavatthento attasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ cakkhuṃ ajjhattaṃ vavattheti.
कथं सोतं अज्झत्तं ववत्थेति? सोतं अविज्जासम्भूतन्ति ववत्थेति…पे॰… एवं सोतं अज्झत्तं ववत्थेति। कथं घानं अज्झत्तं ववत्थेति? घानं अविज्जासम्भूतन्ति ववत्थेति…पे॰… एवं घानं अज्झत्तं ववत्थेति। कथं जिव्हं अज्झत्तं ववत्थेति? जिव्हा अविज्जासम्भूताति ववत्थेति, जिव्हा तण्हासम्भूताति ववत्थेति, जिव्हा कम्मसम्भूताति ववत्थेति, जिव्हा आहारसम्भूताति ववत्थेति, जिव्हा चतुन्नं महाभूतानं उपादायाति ववत्थेति, जिव्हा उप्पन्नाति ववत्थेति जिव्हा समुदागताति ववत्थेति। जिव्हा अहुत्वा सम्भूता, हुत्वा न भविस्सतीति ववत्थेति। जिव्हं अन्तवन्ततो ववत्थेति, जिव्हा अद्धुवा असस्सता विपरिणामधम्माति ववत्थेति, जिव्हा अनिच्चा सङ्खता पटिच्चसमुप्पन्ना खयधम्मा वयधम्मा विरागधम्मा निरोधधम्माति ववत्थेति। जिव्हं अनिच्चतो ववत्थेति, नो निच्चतो…पे॰… पटिनिस्सज्जति, नो आदियति। अनिच्चतो ववत्थेन्तो निच्चसञ्ञं पजहति…पे॰… पटिनिस्सज्जन्तो आदानं पजहति। एवं जिव्हं अज्झत्तं ववत्थेति।
Kathaṃ sotaṃ ajjhattaṃ vavattheti? Sotaṃ avijjāsambhūtanti vavattheti…pe… evaṃ sotaṃ ajjhattaṃ vavattheti. Kathaṃ ghānaṃ ajjhattaṃ vavattheti? Ghānaṃ avijjāsambhūtanti vavattheti…pe… evaṃ ghānaṃ ajjhattaṃ vavattheti. Kathaṃ jivhaṃ ajjhattaṃ vavattheti? Jivhā avijjāsambhūtāti vavattheti, jivhā taṇhāsambhūtāti vavattheti, jivhā kammasambhūtāti vavattheti, jivhā āhārasambhūtāti vavattheti, jivhā catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāyāti vavattheti, jivhā uppannāti vavattheti jivhā samudāgatāti vavattheti. Jivhā ahutvā sambhūtā, hutvā na bhavissatīti vavattheti. Jivhaṃ antavantato vavattheti, jivhā addhuvā asassatā vipariṇāmadhammāti vavattheti, jivhā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammāti vavattheti. Jivhaṃ aniccato vavattheti, no niccato…pe… paṭinissajjati, no ādiyati. Aniccato vavatthento niccasaññaṃ pajahati…pe… paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ jivhaṃ ajjhattaṃ vavattheti.
कथं कायं अज्झत्तं ववत्थेति? कायो अविज्जासम्भूतोति ववत्थेति, कायो तण्हासम्भूतोति ववत्थेति, कायो कम्मसम्भूतोति ववत्थेति, कायो आहारसम्भूतोति ववत्थेति, कायो चतुन्नं महाभूतानं उपादायाति ववत्थेति, कायो उप्पन्नोति ववत्थेति, कायो समुदागतोति ववत्थेति। कायो अहुत्वा सम्भूतो, हुत्वा न भविस्सतीति ववत्थेति। कायं अन्तवन्ततो ववत्थेति, कायो अद्धुवो असस्सतो विपरिणामधम्मोति ववत्थेति, कायो अनिच्चो सङ्खतो पटिच्चसमुप्पन्नो खयधम्मो वयधम्मो विरागधम्मो निरोधधम्मोति ववत्थेति। कायं अनिच्चतो ववत्थेति, नो निच्चतो; दुक्खतो ववत्थेति, नो सुखतो…पे॰… पटिनिस्सज्जति, नो आदियति। अनिच्चतो ववत्थेन्तो निच्चसञ्ञं पजहति, दुक्खतो ववत्थेन्तो सुखसञ्ञं पजहति…पे॰… पटिनिस्सज्जन्तो आदानं पजहति। एवं कायं अज्झत्तं ववत्थेति।
Kathaṃ kāyaṃ ajjhattaṃ vavattheti? Kāyo avijjāsambhūtoti vavattheti, kāyo taṇhāsambhūtoti vavattheti, kāyo kammasambhūtoti vavattheti, kāyo āhārasambhūtoti vavattheti, kāyo catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāyāti vavattheti, kāyo uppannoti vavattheti, kāyo samudāgatoti vavattheti. Kāyo ahutvā sambhūto, hutvā na bhavissatīti vavattheti. Kāyaṃ antavantato vavattheti, kāyo addhuvo asassato vipariṇāmadhammoti vavattheti, kāyo anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo virāgadhammo nirodhadhammoti vavattheti. Kāyaṃ aniccato vavattheti, no niccato; dukkhato vavattheti, no sukhato…pe… paṭinissajjati, no ādiyati. Aniccato vavatthento niccasaññaṃ pajahati, dukkhato vavatthento sukhasaññaṃ pajahati…pe… paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ kāyaṃ ajjhattaṃ vavattheti.
कथं मनं अज्झत्तं ववत्थेति? मनो अविज्जासम्भूतोति ववत्थेति, मनो तण्हासम्भूतोति ववत्थेति, मनो कम्मसम्भूतोति ववत्थेति, मनो आहारसम्भूतोति ववत्थेति, मनो उप्पन्नोति ववत्थेति , मनो समुदागतोति ववत्थेति। मनो अहुत्वा सम्भूतो, हुत्वा न भविस्सतीति ववत्थेति। मनं अन्तवन्ततो ववत्थेति, मनो अद्धुवो असस्सतो विपरिणामधम्मोति ववत्थेति, मनो अनिच्चो सङ्खतो पटिच्चसमुप्पन्नो खयधम्मो वयधम्मो विरागधम्मो निरोधधम्मोति ववत्थेति। मनं अनिच्चतो ववत्थेति, नो निच्चतो; दुक्खतो ववत्थेति, नो सुखतो; अनत्ततो ववत्थेति, नो अत्ततो; निब्बिन्दति, नो नन्दति; विरज्जति, नो रज्जति; निरोधेति, नो समुदेति; पटिनिस्सज्जति, नो आदियति। अनिच्चतो ववत्थेन्तो निच्चसञ्ञं पजहति, दुक्खतो ववत्थेन्तो सुखसञ्ञं पजहति, अनत्ततो ववत्थेन्तो अत्तसञ्ञं पजहति, निब्बिन्दन्तो नन्दिं पजहति, विरज्जन्तो रागं पजहति, निरोधेन्तो समुदयं पजहति, पटिनिस्सज्जन्तो आदानं पजहति। एवं मनं अज्झत्तं ववत्थेति। एवं अज्झत्तधम्मे ववत्थेति। तं ञातट्ठेन ञाणं, पजाननट्ठेन पञ्ञा। तेन वुच्चति – ‘‘अज्झत्तववत्थाने पञ्ञा वत्थुनानत्ते ञाणं’’।
Kathaṃ manaṃ ajjhattaṃ vavattheti? Mano avijjāsambhūtoti vavattheti, mano taṇhāsambhūtoti vavattheti, mano kammasambhūtoti vavattheti, mano āhārasambhūtoti vavattheti, mano uppannoti vavattheti , mano samudāgatoti vavattheti. Mano ahutvā sambhūto, hutvā na bhavissatīti vavattheti. Manaṃ antavantato vavattheti, mano addhuvo asassato vipariṇāmadhammoti vavattheti, mano anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo virāgadhammo nirodhadhammoti vavattheti. Manaṃ aniccato vavattheti, no niccato; dukkhato vavattheti, no sukhato; anattato vavattheti, no attato; nibbindati, no nandati; virajjati, no rajjati; nirodheti, no samudeti; paṭinissajjati, no ādiyati. Aniccato vavatthento niccasaññaṃ pajahati, dukkhato vavatthento sukhasaññaṃ pajahati, anattato vavatthento attasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ manaṃ ajjhattaṃ vavattheti. Evaṃ ajjhattadhamme vavattheti. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘ajjhattavavatthāne paññā vatthunānatte ñāṇaṃ’’.
वत्थुनानत्तञाणनिद्देसो पन्नरसमो।
Vatthunānattañāṇaniddeso pannarasamo.
Related texts:
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / खुद्दकनिकाय (अट्ठकथा) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / पटिसम्भिदामग्ग-अट्ठकथा • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / १५. वत्थुनानत्तञाणनिद्देसवण्णना • 15. Vatthunānattañāṇaniddesavaṇṇanā
