| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปฎิสมฺภิทามคฺคปาฬิ • Paṭisambhidāmaggapāḷi |
๑๕. วตฺถุนานตฺตญาณนิเทฺทโส
15. Vatthunānattañāṇaniddeso
๖๖. กถํ อชฺฌตฺตววตฺถาเน ปญฺญา วตฺถุนานเตฺต ญาณํ? กถํ อชฺฌตฺตธเมฺม ววเตฺถติ? จกฺขุํ อชฺฌตฺตํ ววเตฺถติ, โสตํ อชฺฌตฺตํ ววเตฺถติ, ฆานํ อชฺฌตฺตํ ววเตฺถติ, ชิวฺหํ อชฺฌตฺตํ ววเตฺถติ, กายํ อชฺฌตฺตํ ววเตฺถติ, มนํ อชฺฌตฺตํ ววเตฺถติฯ
66. Kathaṃ ajjhattavavatthāne paññā vatthunānatte ñāṇaṃ? Kathaṃ ajjhattadhamme vavattheti? Cakkhuṃ ajjhattaṃ vavattheti, sotaṃ ajjhattaṃ vavattheti, ghānaṃ ajjhattaṃ vavattheti, jivhaṃ ajjhattaṃ vavattheti, kāyaṃ ajjhattaṃ vavattheti, manaṃ ajjhattaṃ vavattheti.
กถํ จกฺขุํ อชฺฌตฺตํ ววเตฺถติ? จกฺขุ อวิชฺชาสมฺภูตนฺติ ววเตฺถติ, จกฺขุ ตณฺหาสมฺภูตนฺติ ววเตฺถติ, จกฺขุ กมฺมสมฺภูตนฺติ ววเตฺถติ, จกฺขุ อาหารสมฺภูตนฺติ ววเตฺถติ, จกฺขุ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทายาติ ววเตฺถติ, จกฺขุ อุปฺปนฺนนฺติ ววเตฺถติ, จกฺขุ สมุทาคตนฺติ ววเตฺถติฯ จกฺขุ อหุตฺวา สมฺภูตํ, หุตฺวา น ภวิสฺสตีติ ววเตฺถติฯ จกฺขุํ อนฺตวนฺตโต ววเตฺถติ, จกฺขุ อทฺธุวํ อสสฺสตํ วิปริณามธมฺมนฺติ ววเตฺถติ, จกฺขุ อนิจฺจํ สงฺขตํ ปฎิจฺจสมุปฺปนฺนํ ขยธมฺมํ วยธมฺมํ วิราคธมฺมํ นิโรธธมฺมนฺติ ววเตฺถติ ฯ จกฺขุํ อนิจฺจโต ววเตฺถติ, โน นิจฺจโต; ทุกฺขโต ววเตฺถติ, โน สุขโต; อนตฺตโต ววเตฺถติ, โน อตฺตโต; นิพฺพินฺทติ, โน นนฺทติ; วิรชฺชติ, โน รชฺชติ; นิโรเธติ, โน สมุเทติ; ปฎินิสฺสชฺชติ, โน อาทิยติฯ อนิจฺจโต ววเตฺถโนฺต นิจฺจสญฺญํ ปชหติ, ทุกฺขโต ววเตฺถโนฺต สุขสญฺญํ ปชหติ, อนตฺตโต ววเตฺถโนฺต อตฺตสญฺญํ ปชหติ, นิพฺพินฺทโนฺต นนฺทิํ ปชหติ, วิรชฺชโนฺต ราคํ ปชหติ, นิโรเธโนฺต สมุทยํ ปชหติ, ปฎินิสฺสชฺชโนฺต อาทานํ ปชหติฯ เอวํ จกฺขุํ อชฺฌตฺตํ ววเตฺถติฯ
Kathaṃ cakkhuṃ ajjhattaṃ vavattheti? Cakkhu avijjāsambhūtanti vavattheti, cakkhu taṇhāsambhūtanti vavattheti, cakkhu kammasambhūtanti vavattheti, cakkhu āhārasambhūtanti vavattheti, cakkhu catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāyāti vavattheti, cakkhu uppannanti vavattheti, cakkhu samudāgatanti vavattheti. Cakkhu ahutvā sambhūtaṃ, hutvā na bhavissatīti vavattheti. Cakkhuṃ antavantato vavattheti, cakkhu addhuvaṃ asassataṃ vipariṇāmadhammanti vavattheti, cakkhu aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammanti vavattheti . Cakkhuṃ aniccato vavattheti, no niccato; dukkhato vavattheti, no sukhato; anattato vavattheti, no attato; nibbindati, no nandati; virajjati, no rajjati; nirodheti, no samudeti; paṭinissajjati, no ādiyati. Aniccato vavatthento niccasaññaṃ pajahati, dukkhato vavatthento sukhasaññaṃ pajahati, anattato vavatthento attasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ cakkhuṃ ajjhattaṃ vavattheti.
กถํ โสตํ อชฺฌตฺตํ ววเตฺถติ? โสตํ อวิชฺชาสมฺภูตนฺติ ววเตฺถติ…เป.… เอวํ โสตํ อชฺฌตฺตํ ววเตฺถติฯ กถํ ฆานํ อชฺฌตฺตํ ววเตฺถติ? ฆานํ อวิชฺชาสมฺภูตนฺติ ววเตฺถติ…เป.… เอวํ ฆานํ อชฺฌตฺตํ ววเตฺถติฯ กถํ ชิวฺหํ อชฺฌตฺตํ ววเตฺถติ? ชิวฺหา อวิชฺชาสมฺภูตาติ ววเตฺถติ, ชิวฺหา ตณฺหาสมฺภูตาติ ววเตฺถติ, ชิวฺหา กมฺมสมฺภูตาติ ววเตฺถติ, ชิวฺหา อาหารสมฺภูตาติ ววเตฺถติ, ชิวฺหา จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทายาติ ววเตฺถติ, ชิวฺหา อุปฺปนฺนาติ ววเตฺถติ ชิวฺหา สมุทาคตาติ ววเตฺถติฯ ชิวฺหา อหุตฺวา สมฺภูตา, หุตฺวา น ภวิสฺสตีติ ววเตฺถติฯ ชิวฺหํ อนฺตวนฺตโต ววเตฺถติ, ชิวฺหา อทฺธุวา อสสฺสตา วิปริณามธมฺมาติ ววเตฺถติ, ชิวฺหา อนิจฺจา สงฺขตา ปฎิจฺจสมุปฺปนฺนา ขยธมฺมา วยธมฺมา วิราคธมฺมา นิโรธธมฺมาติ ววเตฺถติฯ ชิวฺหํ อนิจฺจโต ววเตฺถติ, โน นิจฺจโต…เป.… ปฎินิสฺสชฺชติ, โน อาทิยติฯ อนิจฺจโต ววเตฺถโนฺต นิจฺจสญฺญํ ปชหติ…เป.… ปฎินิสฺสชฺชโนฺต อาทานํ ปชหติฯ เอวํ ชิวฺหํ อชฺฌตฺตํ ววเตฺถติฯ
Kathaṃ sotaṃ ajjhattaṃ vavattheti? Sotaṃ avijjāsambhūtanti vavattheti…pe… evaṃ sotaṃ ajjhattaṃ vavattheti. Kathaṃ ghānaṃ ajjhattaṃ vavattheti? Ghānaṃ avijjāsambhūtanti vavattheti…pe… evaṃ ghānaṃ ajjhattaṃ vavattheti. Kathaṃ jivhaṃ ajjhattaṃ vavattheti? Jivhā avijjāsambhūtāti vavattheti, jivhā taṇhāsambhūtāti vavattheti, jivhā kammasambhūtāti vavattheti, jivhā āhārasambhūtāti vavattheti, jivhā catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāyāti vavattheti, jivhā uppannāti vavattheti jivhā samudāgatāti vavattheti. Jivhā ahutvā sambhūtā, hutvā na bhavissatīti vavattheti. Jivhaṃ antavantato vavattheti, jivhā addhuvā asassatā vipariṇāmadhammāti vavattheti, jivhā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammāti vavattheti. Jivhaṃ aniccato vavattheti, no niccato…pe… paṭinissajjati, no ādiyati. Aniccato vavatthento niccasaññaṃ pajahati…pe… paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ jivhaṃ ajjhattaṃ vavattheti.
กถํ กายํ อชฺฌตฺตํ ววเตฺถติ? กาโย อวิชฺชาสมฺภูโตติ ววเตฺถติ, กาโย ตณฺหาสมฺภูโตติ ววเตฺถติ, กาโย กมฺมสมฺภูโตติ ววเตฺถติ, กาโย อาหารสมฺภูโตติ ววเตฺถติ, กาโย จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทายาติ ววเตฺถติ, กาโย อุปฺปโนฺนติ ววเตฺถติ, กาโย สมุทาคโตติ ววเตฺถติฯ กาโย อหุตฺวา สมฺภูโต, หุตฺวา น ภวิสฺสตีติ ววเตฺถติฯ กายํ อนฺตวนฺตโต ววเตฺถติ, กาโย อทฺธุโว อสสฺสโต วิปริณามธโมฺมติ ววเตฺถติ, กาโย อนิโจฺจ สงฺขโต ปฎิจฺจสมุปฺปโนฺน ขยธโมฺม วยธโมฺม วิราคธโมฺม นิโรธธโมฺมติ ววเตฺถติฯ กายํ อนิจฺจโต ววเตฺถติ, โน นิจฺจโต; ทุกฺขโต ววเตฺถติ, โน สุขโต…เป.… ปฎินิสฺสชฺชติ, โน อาทิยติฯ อนิจฺจโต ววเตฺถโนฺต นิจฺจสญฺญํ ปชหติ, ทุกฺขโต ววเตฺถโนฺต สุขสญฺญํ ปชหติ…เป.… ปฎินิสฺสชฺชโนฺต อาทานํ ปชหติฯ เอวํ กายํ อชฺฌตฺตํ ววเตฺถติฯ
Kathaṃ kāyaṃ ajjhattaṃ vavattheti? Kāyo avijjāsambhūtoti vavattheti, kāyo taṇhāsambhūtoti vavattheti, kāyo kammasambhūtoti vavattheti, kāyo āhārasambhūtoti vavattheti, kāyo catunnaṃ mahābhūtānaṃ upādāyāti vavattheti, kāyo uppannoti vavattheti, kāyo samudāgatoti vavattheti. Kāyo ahutvā sambhūto, hutvā na bhavissatīti vavattheti. Kāyaṃ antavantato vavattheti, kāyo addhuvo asassato vipariṇāmadhammoti vavattheti, kāyo anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo virāgadhammo nirodhadhammoti vavattheti. Kāyaṃ aniccato vavattheti, no niccato; dukkhato vavattheti, no sukhato…pe… paṭinissajjati, no ādiyati. Aniccato vavatthento niccasaññaṃ pajahati, dukkhato vavatthento sukhasaññaṃ pajahati…pe… paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ kāyaṃ ajjhattaṃ vavattheti.
กถํ มนํ อชฺฌตฺตํ ววเตฺถติ? มโน อวิชฺชาสมฺภูโตติ ววเตฺถติ, มโน ตณฺหาสมฺภูโตติ ววเตฺถติ, มโน กมฺมสมฺภูโตติ ววเตฺถติ, มโน อาหารสมฺภูโตติ ววเตฺถติ, มโน อุปฺปโนฺนติ ววเตฺถติ , มโน สมุทาคโตติ ววเตฺถติฯ มโน อหุตฺวา สมฺภูโต, หุตฺวา น ภวิสฺสตีติ ววเตฺถติฯ มนํ อนฺตวนฺตโต ววเตฺถติ, มโน อทฺธุโว อสสฺสโต วิปริณามธโมฺมติ ววเตฺถติ, มโน อนิโจฺจ สงฺขโต ปฎิจฺจสมุปฺปโนฺน ขยธโมฺม วยธโมฺม วิราคธโมฺม นิโรธธโมฺมติ ววเตฺถติฯ มนํ อนิจฺจโต ววเตฺถติ, โน นิจฺจโต; ทุกฺขโต ววเตฺถติ, โน สุขโต; อนตฺตโต ววเตฺถติ, โน อตฺตโต; นิพฺพินฺทติ, โน นนฺทติ; วิรชฺชติ, โน รชฺชติ; นิโรเธติ, โน สมุเทติ; ปฎินิสฺสชฺชติ, โน อาทิยติฯ อนิจฺจโต ววเตฺถโนฺต นิจฺจสญฺญํ ปชหติ, ทุกฺขโต ววเตฺถโนฺต สุขสญฺญํ ปชหติ, อนตฺตโต ววเตฺถโนฺต อตฺตสญฺญํ ปชหติ, นิพฺพินฺทโนฺต นนฺทิํ ปชหติ, วิรชฺชโนฺต ราคํ ปชหติ, นิโรเธโนฺต สมุทยํ ปชหติ, ปฎินิสฺสชฺชโนฺต อาทานํ ปชหติฯ เอวํ มนํ อชฺฌตฺตํ ววเตฺถติฯ เอวํ อชฺฌตฺตธเมฺม ววเตฺถติฯ ตํ ญาตเฎฺฐน ญาณํ, ปชานนเฎฺฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘อชฺฌตฺตววตฺถาเน ปญฺญา วตฺถุนานเตฺต ญาณํ’’ฯ
Kathaṃ manaṃ ajjhattaṃ vavattheti? Mano avijjāsambhūtoti vavattheti, mano taṇhāsambhūtoti vavattheti, mano kammasambhūtoti vavattheti, mano āhārasambhūtoti vavattheti, mano uppannoti vavattheti , mano samudāgatoti vavattheti. Mano ahutvā sambhūto, hutvā na bhavissatīti vavattheti. Manaṃ antavantato vavattheti, mano addhuvo asassato vipariṇāmadhammoti vavattheti, mano anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno khayadhammo vayadhammo virāgadhammo nirodhadhammoti vavattheti. Manaṃ aniccato vavattheti, no niccato; dukkhato vavattheti, no sukhato; anattato vavattheti, no attato; nibbindati, no nandati; virajjati, no rajjati; nirodheti, no samudeti; paṭinissajjati, no ādiyati. Aniccato vavatthento niccasaññaṃ pajahati, dukkhato vavatthento sukhasaññaṃ pajahati, anattato vavatthento attasaññaṃ pajahati, nibbindanto nandiṃ pajahati, virajjanto rāgaṃ pajahati, nirodhento samudayaṃ pajahati, paṭinissajjanto ādānaṃ pajahati. Evaṃ manaṃ ajjhattaṃ vavattheti. Evaṃ ajjhattadhamme vavattheti. Taṃ ñātaṭṭhena ñāṇaṃ, pajānanaṭṭhena paññā. Tena vuccati – ‘‘ajjhattavavatthāne paññā vatthunānatte ñāṇaṃ’’.
วตฺถุนานตฺตญาณนิเทฺทโส ปนฺนรสโมฯ
Vatthunānattañāṇaniddeso pannarasamo.
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ปฎิสมฺภิทามคฺค-อฎฺฐกถา • Paṭisambhidāmagga-aṭṭhakathā / ๑๕. วตฺถุนานตฺตญาณนิเทฺทสวณฺณนา • 15. Vatthunānattañāṇaniddesavaṇṇanā
