| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បញ្ចបករណ-មូលដីកា • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
២. វេទនាត្តិកវណ្ណនា
2. Vedanāttikavaṇṇanā
១. វេទនារូបនិព្ពានានិ បន តិកមុត្តកានិ បដិច្ចាទិនិយមំ បច្ចយុប្បន្នវចនញ្ច ន លភន្តិ។ បដិច្ចវារាទីសុ បន ឆសុ យតោ ហេតុបច្ចយាទិតោ តិកធម្មានំ ឧប្បត្តិ វុត្តា, តត្ថ យថានុរូបតោ អារម្មណាទិបច្ចយភាវេន លព្ភន្តីតិ វេទិតព្ពានីតិ។
1. Vedanārūpanibbānāni pana tikamuttakāni paṭiccādiniyamaṃ paccayuppannavacanañca na labhanti. Paṭiccavārādīsu pana chasu yato hetupaccayādito tikadhammānaṃ uppatti vuttā, tattha yathānurūpato ārammaṇādipaccayabhāvena labbhantīti veditabbānīti.
១០. សព្ពអរូបធម្មបរិគ្គាហកា បន សហជាតាទយោ បច្ចយាតិ ឥមិនា កុសលត្តិកេបិ បរិហីនំ សហជាតំ រូបារូបធម្មបរិគ្គាហកត្តា អាទិម្ហិ ឋបេត្វា អាទិសទ្ទេន សព្ពារូបធម្មបរិគ្គាហកវចនេន ច បច្ចយុប្បន្នវសេន សព្ពអរូបធម្មបរិគ្គាហកានំ អារម្មណាទីនំ បរិហានិំ ទស្សេតីតិ ទដ្ឋព្ពំ។ តេន កុសលត្តិកបរិហីនានំ សព្ពដ្ឋានិកានំ ចតុន្នំ សព្ពតិកាទីសុ បរិហានិ ទស្សិតា ហោតិ។ បច្ឆាជាតបច្ចយញ្ច វិនាវ ឧប្បត្តិតោតិ ឯតេន បន បច្ឆាជាតបច្ចយស្ស អនុលោមេ បរិហានិំ, បច្ចនីយេ ច លាភំ ទស្សេតិ។ សហជាតាទយោតិ វា សហជាតមូលកា សហជាតនិពន្ធនា បដិច្ចាទិំ ផរន្តេហិ សហជាតធម្មេហិ វិនា បច្ចយា អហោន្តាតិ វុត្តំ ហោតិ។ កស្មា បន សហជាតនិពន្ធនា សព្ពារូបធម្មបរិគ្គាហកា ច យេ, តេវ បរិហាយន្តិ , ន បន យោ សហជាតានិពន្ធនោ សព្ពារូបធម្មបរិគ្គាហកោ ច ន ហោតិ, សោ បច្ឆាជាតោតិ តត្ថ ការណំ វទន្តោ ‘‘សហជាតាទីហិ វិនា អនុប្បត្តិតោ បច្ឆាជាតបច្ចយញ្ច វិនាវ ឧប្បត្តិតោ’’តិ អាហ។ តត្ថ សហជាតាទីហិ វិនាតិ សហជាតនិពន្ធនេហិ សព្ពារូបធម្មបរិគ្គាហកេហិ ច វិនាតិ អត្ថោ។ អថ វា សហជាតនិពន្ធនានមេវ បរិហានិ, ន បច្ឆាជាតស្ស សហជាតានិពន្ធនស្សាតិ ឯត្ថេវ ការណំ វទន្តោ ‘‘សហជាតាទីហិ វិនា អនុប្បត្តិតោ បច្ឆាជាតបច្ចយញ្ច វិនាវ ឧប្បត្តិតោ’’តិ អាហ។ សហជាតនិពន្ធនាបិ បន សព្ពអរូបធម្មបរិគ្គាហកាយេវ បរិហាយន្តីតិ ទស្សិតមេតន្តិ។
10. Sabbaarūpadhammapariggāhakā pana sahajātādayo paccayāti iminā kusalattikepi parihīnaṃ sahajātaṃ rūpārūpadhammapariggāhakattā ādimhi ṭhapetvā ādisaddena sabbārūpadhammapariggāhakavacanena ca paccayuppannavasena sabbaarūpadhammapariggāhakānaṃ ārammaṇādīnaṃ parihāniṃ dassetīti daṭṭhabbaṃ. Tena kusalattikaparihīnānaṃ sabbaṭṭhānikānaṃ catunnaṃ sabbatikādīsu parihāni dassitā hoti. Pacchājātapaccayañca vināva uppattitoti etena pana pacchājātapaccayassa anulome parihāniṃ, paccanīye ca lābhaṃ dasseti. Sahajātādayoti vā sahajātamūlakā sahajātanibandhanā paṭiccādiṃ pharantehi sahajātadhammehi vinā paccayā ahontāti vuttaṃ hoti. Kasmā pana sahajātanibandhanā sabbārūpadhammapariggāhakā ca ye, teva parihāyanti , na pana yo sahajātānibandhano sabbārūpadhammapariggāhako ca na hoti, so pacchājātoti tattha kāraṇaṃ vadanto ‘‘sahajātādīhi vinā anuppattito pacchājātapaccayañca vināva uppattito’’ti āha. Tattha sahajātādīhi vināti sahajātanibandhanehi sabbārūpadhammapariggāhakehi ca vināti attho. Atha vā sahajātanibandhanānameva parihāni, na pacchājātassa sahajātānibandhanassāti ettheva kāraṇaṃ vadanto ‘‘sahajātādīhi vinā anuppattito pacchājātapaccayañca vināva uppattito’’ti āha. Sahajātanibandhanāpi pana sabbaarūpadhammapariggāhakāyeva parihāyantīti dassitametanti.
១៧. នវិបាកេបិ ឯសេវ នយោតិ នយទស្សនមេវ ករោតិ, ន ច បច្ចយបច្ចយុប្បន្នសាមញ្ញទស្សនំ។ សុខាយ ហិ អទុក្ខមសុខាយ ច វេទនាយ សម្បយុត្តេ ធម្មេ បដិច្ច តាហិ វេទនាហិ សម្បយុត្តា អហេតុកកិរិយធម្មា វិចិកិច្ឆុទ្ធច្ចសហជាតមោហោ ចាតិ អយញ្ហេត្ថ នយោតិ។ នវិប្បយុត្តេ ឯកន្តិ អារុប្បេ អាវជ្ជនវសេន វុត្តន្តិ ឥទំ អាវជ្ជនាហេតុកមោហានំ វសេន វុត្តន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។
17. Navipākepi eseva nayoti nayadassanameva karoti, na ca paccayapaccayuppannasāmaññadassanaṃ. Sukhāya hi adukkhamasukhāya ca vedanāya sampayutte dhamme paṭicca tāhi vedanāhi sampayuttā ahetukakiriyadhammā vicikicchuddhaccasahajātamoho cāti ayañhettha nayoti. Navippayutte ekanti āruppe āvajjanavasena vuttanti idaṃ āvajjanāhetukamohānaṃ vasena vuttanti daṭṭhabbaṃ.
២៥-៣៧. អនុលោមបច្ចនីយេ យថា កុសលត្តិកំ, ឯវំ គណេតព្ពន្តិ ហេតុមូលកាទីនំ នយានំ ឯកមូលកទ្វិមូលកាទិវសេន ច យោជេត្វា គហេតព្ពតាសាមញ្ញំ សន្ធាយ វុត្តំ, ន គណនសាមញ្ញំ។ ឥតោ បរេសុបិ ឯវរូបេសុ ឯសេវ នយោ។ អហេតុកស្ស បន ចិត្តុប្បាទស្សាតិអាទិ នហេតុមូលកំ សន្ធាយ វុត្តំ, ‘‘អហេតុកស្ស បន ចិត្តុប្បាទស្ស មោហស្ស ចា’’តិ បនេត្ថ វត្តព្ពំ។ មោហស្ស ចាបិ ហិ អហេតុកស្ស អធិបតិអភាវតោ អធិបតិនោ នហេតុមូលកេ អនុលោមតោ អដ្ឋានន្តិ។ បរិវត្តេត្វាបីតិ នហេតុបច្ចយា នអធិបតិបច្ចយា អារម្មណេ តីណីតិ ឯវំ បុរតោ ឋិតម្បិ អារម្មណាទិំ បច្ឆតោ យោជេត្វាតិ អត្ថោ។
25-37. Anulomapaccanīye yathā kusalattikaṃ, evaṃ gaṇetabbanti hetumūlakādīnaṃ nayānaṃ ekamūlakadvimūlakādivasena ca yojetvā gahetabbatāsāmaññaṃ sandhāya vuttaṃ, na gaṇanasāmaññaṃ. Ito paresupi evarūpesu eseva nayo. Ahetukassa pana cittuppādassātiādi nahetumūlakaṃ sandhāya vuttaṃ, ‘‘ahetukassa pana cittuppādassa mohassa cā’’ti panettha vattabbaṃ. Mohassa cāpi hi ahetukassa adhipatiabhāvato adhipatino nahetumūlake anulomato aṭṭhānanti. Parivattetvāpīti nahetupaccayā naadhipatipaccayā ārammaṇe tīṇīti evaṃ purato ṭhitampi ārammaṇādiṃ pacchato yojetvāti attho.
៣៩. បញ្ហាវារេ ទោមនស្សំ ឧប្បជ្ជតីតិ ឯតេន តំសម្បយុត្តេ ទស្សេតិ។ ឧបនិស្សយវិភង្គេ ‘‘សទ្ធាបញ្ចកេសុ មានំ ជប្បេតិ ទិដ្ឋិំ គណ្ហាតីតិ កត្តព្ពំ, អវសេសេសុ ន កត្តព្ព’’ន្តិ ឥទំ បាឋគតិទស្សនត្ថំ វុត្តំ, ន បន រាគាទីហិ មានទិដ្ឋីនំ អនុប្បត្តិតោ។ កុសលត្តិកេបិ ហិ រាគាទីសុ ‘‘មានំ ជប្បេតិ ទិដ្ឋិំ គណ្ហាតី’’តិ បាឡិ ន វុត្តា, ‘‘រាគោ ទោសោ មោហោ មានោ ទិដ្ឋិ បត្ថនា រាគស្ស ទោសស្ស មោហស្ស មានស្ស ទិដ្ឋិយា បត្ថនាយ ឧបនិស្សយបច្ចយេន បច្ចយោ’’តិ (បដ្ឋា. ១.២.៥៣) បន រាគាទីនំ មានទិដ្ឋិឧបនិស្សយភាវោ វុត្តោ។ តថា ឥធាបិ ទដ្ឋព្ពន្តិ ។ ‘‘សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តេន បន ចិត្តេន គាមឃាតំ និគមឃាតំ ករោតី’’តិ សោមនស្សសម្បយុត្តលោភសហគតចិត្តេន គាមនិគមវិលុប្បនំ សន្ធាយ វុត្តំ។
39. Pañhāvāre domanassaṃ uppajjatīti etena taṃsampayutte dasseti. Upanissayavibhaṅge ‘‘saddhāpañcakesu mānaṃ jappeti diṭṭhiṃ gaṇhātīti kattabbaṃ, avasesesu na kattabba’’nti idaṃ pāṭhagatidassanatthaṃ vuttaṃ, na pana rāgādīhi mānadiṭṭhīnaṃ anuppattito. Kusalattikepi hi rāgādīsu ‘‘mānaṃ jappeti diṭṭhiṃ gaṇhātī’’ti pāḷi na vuttā, ‘‘rāgo doso moho māno diṭṭhi patthanā rāgassa dosassa mohassa mānassa diṭṭhiyā patthanāya upanissayapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.2.53) pana rāgādīnaṃ mānadiṭṭhiupanissayabhāvo vutto. Tathā idhāpi daṭṭhabbanti . ‘‘Sukhāya vedanāya sampayuttena pana cittena gāmaghātaṃ nigamaghātaṃ karotī’’ti somanassasampayuttalobhasahagatacittena gāmanigamaviluppanaṃ sandhāya vuttaṃ.
៦២. សុទ្ធានន្តិ បច្ចយបច្ចយុប្បន្នបទានំ អនញ្ញត្តំ ទស្សេតិ។ បុរេជាតបច្ឆាជាតា បនេត្ថ ន វិជ្ជន្តិ។ ន ហិ បុរេជាតា បច្ឆាជាតា វា អរូបធម្មា អរូបធម្មានំ បច្ចយា ហោន្តីតិ ឯត្ថ បុរេជាតាតិ ឥមស្មិំ តិកេ វុច្ចមានា អធិការប្បត្តា សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តាទយោវ អរូបធម្មានំ បុរេជាតា ហុត្វា បច្ចយា ន ហោន្តិ បុរេជាតត្តាភាវតោតិ អធិប្បាយោ, តថា បច្ឆាជាតត្តាភាវតោ បច្ឆាជាតា វា ហុត្វា ន ហោន្តីតិ។
62. Suddhānanti paccayapaccayuppannapadānaṃ anaññattaṃ dasseti. Purejātapacchājātā panettha na vijjanti.Na hi purejātā pacchājātā vā arūpadhammā arūpadhammānaṃ paccayā hontīti ettha purejātāti imasmiṃ tike vuccamānā adhikārappattā sukhāya vedanāya sampayuttādayova arūpadhammānaṃ purejātā hutvā paccayā na honti purejātattābhāvatoti adhippāyo, tathā pacchājātattābhāvato pacchājātā vā hutvā na hontīti.
៦៣-៦៤. សាធិបតិអមោហវសេនាតិ អធិបតិភាវសហិតាមោហវសេនាតិ អត្ថោ។
63-64. Sādhipatiamohavasenāti adhipatibhāvasahitāmohavasenāti attho.
៨៣-៨៧. នហេតុបច្ចយា…បេ.… នឧបនិស្សយេ អដ្ឋាតិ នហេតុបច្ចយា នារម្មណបច្ចយា នឧបនិស្សយេ អដ្ឋាតិ ឯវំ សង្ខិបិត្វា ឧទ្ធរតិ។ នានាក្ខណិកកម្មបច្ចយវសេន វេទិតព្ពាតិ ឥទំ ‘‘ទុក្ខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តោ សុខាយ វេទនាយ សម្បយុត្តស្សា’’តិ ឯតំ វជ្ជេត្វា អវសេសេសុ អដ្ឋសុបិ នានាក្ខណិកកម្មបច្ចយសម្ភវំ សន្ធាយ វុត្តំ។ ន ហិ សហជាតបច្ចយោ អដ្ឋសុបិ លព្ភតិ, អថ ខោ តីស្វេវាតិ។
83-87. Nahetupaccayā…pe… naupanissaye aṭṭhāti nahetupaccayā nārammaṇapaccayā naupanissaye aṭṭhāti evaṃ saṅkhipitvā uddharati. Nānākkhaṇikakammapaccayavasena veditabbāti idaṃ ‘‘dukkhāya vedanāya sampayutto sukhāya vedanāya sampayuttassā’’ti etaṃ vajjetvā avasesesu aṭṭhasupi nānākkhaṇikakammapaccayasambhavaṃ sandhāya vuttaṃ. Na hi sahajātapaccayo aṭṭhasupi labbhati, atha kho tīsvevāti.
វេទនាត្តិកវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Vedanāttikavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / បញ្ចបករណ-អនុដីកា • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ២. វេទនាត្តិកវណ្ណនា • 2. Vedanāttikavaṇṇanā
