| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
೨. ವೇದನಾತ್ತಿಕವಣ್ಣನಾ
2. Vedanāttikavaṇṇanā
೧. ವೇದನಾತ್ತಿಕೇ ತಿಸ್ಸೋ ವೇದನಾ ರೂಪಂ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಇಮೇ ಧಮ್ಮಾ ನ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏಕಂ ಖನ್ಧಂ ಪಟಿಚ್ಚ ದ್ವೇ ಖನ್ಧಾತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಪಟಿಸನ್ಧಿಕ್ಖಣೇ ಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯಾತಿ ಸಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ದುಕ್ಖವೇದನಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಂ ನ ಲಬ್ಭತೀತಿ ದುತಿಯವಾರೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣಂ ನ ಕತಂ। ತತಿಯವಾರೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಕ್ಖಣೇತಿ ಸಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಇತೋ ಪರೇಸು ಚ ಪಚ್ಚಯೇಸು ಯಥಾಪಾಳಿಮೇವ ನಿಯ್ಯಾತಿ। ಸಬ್ಬತ್ಥ ತಯೋ ತಯೋ ವಾರಾ ವುತ್ತಾ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಹೇತುಯಾ ತೀಣಿ…ಪೇ॰… ಅವಿಗತೇ ತೀಣೀತಿ।
1. Vedanāttike tisso vedanā rūpaṃ nibbānanti ime dhammā na labbhanti, tasmā ekaṃ khandhaṃ paṭicca dve khandhātiādi vuttaṃ. Paṭisandhikkhaṇe sukhāya vedanāyāti sahetukapaṭisandhivasena vuttaṃ. Dukkhavedanā paṭisandhiyaṃ na labbhatīti dutiyavāre paṭisandhiggahaṇaṃ na kataṃ. Tatiyavāre paṭisandhikkhaṇeti sahetukapaṭisandhivasena vuttaṃ. Sesamettha ito paresu ca paccayesu yathāpāḷimeva niyyāti. Sabbattha tayo tayo vārā vuttā. Tena vuttaṃ hetuyā tīṇi…pe… avigate tīṇīti.
೬. ಪಚ್ಚಯಸಂಸನ್ದನೇ ಪನ ಸಹೇತುಕಾಯ ವಿಪಾಕದುಕ್ಖವೇದನಾಯ ಅಭಾವತೋ ಹೇತುಮೂಲಕನಯೇ ವಿಪಾಕೇ ದ್ವೇತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಧಿಪತಿಆದೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸನ್ದನೇಸುಪಿ ವಿಪಾಕೇ ದ್ವೇಯೇವ। ಕಸ್ಮಾ? ವಿಪಾಕೇ ದುಕ್ಖವೇದನಾಯ ಅಧಿಪತಿಝಾನಮಗ್ಗಾನಂ ಅಭಾವತೋ। ಯೇಹಿ ಚ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸನ್ದನೇ ವಿಪಾಕೇ ದ್ವೇ ವಾರಾ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ವಿಪಾಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸನ್ದನೇ ತೇಸುಪಿ ದ್ವೇಯೇವ।
6. Paccayasaṃsandane pana sahetukāya vipākadukkhavedanāya abhāvato hetumūlakanaye vipāke dveti vuttaṃ. Adhipatiādīhi saddhiṃ saṃsandanesupi vipāke dveyeva. Kasmā? Vipāke dukkhavedanāya adhipatijhānamaggānaṃ abhāvato. Yehi ca saddhiṃ saṃsandane vipāke dve vārā labbhanti, vipākena saddhiṃ saṃsandane tesupi dveyeva.
೧೦. ಪಚ್ಚನೀಯೇ ನಪುರೇಜಾತೇ ಆರುಪ್ಪೇ ಚ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಞ್ಚ ದುಕ್ಖವೇದನಾಯ ಅಭಾವತೋ ದ್ವೇ ವಾರಾ ಆಗತಾ। ನವಿಪ್ಪಯುತ್ತೇಪಿ ಆರುಪ್ಪೇ ದುಕ್ಖಾಭಾವತೋ ದ್ವೇಯೇವ। ಸಬ್ಬಅರೂಪಧಮ್ಮಪರಿಗ್ಗಾಹಕಾ ಪನ ಸಹಜಾತಾದಯೋ ಪಚ್ಚಯಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಚನೀಯವಾರೇ ಪರಿಹಾಯನ್ತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ವೇದನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ವೇದನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಸಹಜಾತಾದೀಹಿ ವಿನಾ ಅನುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪಚ್ಛಾಜಾತಪಚ್ಚಯಞ್ಚ ವಿನಾವ ಉಪ್ಪತ್ತಿತೋ।
10. Paccanīye napurejāte āruppe ca paṭisandhiyañca dukkhavedanāya abhāvato dve vārā āgatā. Navippayuttepi āruppe dukkhābhāvato dveyeva. Sabbaarūpadhammapariggāhakā pana sahajātādayo paccayā imasmiṃ paccanīyavāre parihāyanti. Kasmā? Vedanāsampayuttassa dhammassa vedanāsampayuttaṃ paṭicca sahajātādīhi vinā anuppattito pacchājātapaccayañca vināva uppattito.
೧೭. ಪಚ್ಚಯಸಂಸನ್ದನೇ ಪನ ನಪುರೇಜಾತೇ ಏಕನ್ತಿ ಆರುಪ್ಪೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯಞ್ಚ ಅಹೇತುಕಾದುಕ್ಖಮಸುಖವೇದನಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ನಕಮ್ಮೇ ದ್ವೇತಿ ಅಹೇತುಕಕಿರಿಯಸಮ್ಪಯುತ್ತಚೇತನಾವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಸುಖಾಯ ಹಿ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾಯ ಚ ವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇ ಧಮ್ಮೇ ಪಟಿಚ್ಚ ತಾಹಿ ವೇದನಾಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಅಹೇತುಕಕಿರಿಯಚೇತನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ನಹೇತುಪಚ್ಚಯಾ ನವಿಪಾಕೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ನವಿಪ್ಪಯುತ್ತೇ ಏಕನ್ತಿ ಆರುಪ್ಪೇ ಆವಜ್ಜನವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬಸಂಸನ್ದನೇಸು ಗಣನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
17. Paccayasaṃsandane pana napurejāte ekanti āruppe paṭisandhiyañca ahetukādukkhamasukhavedanāsampayuttaṃ sandhāya vuttaṃ. Nakamme dveti ahetukakiriyasampayuttacetanāvasena vuttaṃ. Sukhāya hi adukkhamasukhāya ca vedanāya sampayutte dhamme paṭicca tāhi vedanāhi sampayuttā ahetukakiriyacetanā uppajjanti. Nahetupaccayā navipākepi eseva nayo. Navippayutte ekanti āruppe āvajjanavasena vuttaṃ. Iminā upāyena sabbasaṃsandanesu gaṇanā veditabbā.
೨೫-೩೭. ಅನುಲೋಮಪಚ್ಚನೀಯೇ ಪಚ್ಚನೀಯೇ ಲದ್ಧಪಚ್ಚಯಾ ಏವ ಪಚ್ಚನೀಯತೋ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ। ಪಚ್ಚನೀಯಾನುಲೋಮೇ ಸಬ್ಬಾ ರೂಪಧಮ್ಮಪರಿಗ್ಗಾಹಕಾ ಸಹಜಾತಾದಯೋ ಅನುಲೋಮತೋವ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ನ ಪಚ್ಚನೀಯತೋ। ಅಹೇತುಕಸ್ಸ ಪನ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಸ್ಸ ಅಧಿಪತಿ ನತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯೋ ಅನುಲೋಮತೋ ನ ತಿಟ್ಠತಿ। ಪಟಿಚ್ಚವಾರಾದೀಸು ಪನ ಪಚ್ಛಾಜಾತೋ ಅನುಲೋಮತೋ ನ ಲಬ್ಭತಿಯೇವಾತಿ ಪರಿಹೀನೋ। ಯೇ ಚೇತ್ಥ ಅನುಲೋಮತೋ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ತೇ ಪಚ್ಚನೀಯತೋ ಲಬ್ಭಮಾನೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾಪಿ ಯೋಜಿತಾಯೇವ। ತೇಸು ತೀಣಿ ದ್ವೇ ಏಕನ್ತಿ ತಯೋವ ವಾರಪರಿಚ್ಛೇದಾ, ತೇ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಯಥಾನುರೂಪಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತಬ್ಬಾ। ಯೋ ಚಾಯಂ ಪಟಿಚ್ಚವಾರೇ ವುತ್ತೋ, ಸಹಜಾತವಾರಾದೀಸುಪಿ ಅಯಮೇವ ವಣ್ಣನಾನಯೋ।
25-37. Anulomapaccanīye paccanīye laddhapaccayā eva paccanīyato tiṭṭhanti. Paccanīyānulome sabbā rūpadhammapariggāhakā sahajātādayo anulomatova tiṭṭhanti, na paccanīyato. Ahetukassa pana cittuppādassa adhipati natthīti adhipatipaccayo anulomato na tiṭṭhati. Paṭiccavārādīsu pana pacchājāto anulomato na labbhatiyevāti parihīno. Ye cettha anulomato labbhanti, te paccanīyato labbhamānehi saddhiṃ parivattetvāpi yojitāyeva. Tesu tīṇi dve ekanti tayova vāraparicchedā, te sabbattha yathānurūpaṃ sallakkhetabbā. Yo cāyaṃ paṭiccavāre vutto, sahajātavārādīsupi ayameva vaṇṇanānayo.
೩೮. ಪಞ್ಹಾವಾರೇ ಪನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಾನಂ ಖನ್ಧಾನನ್ತಿ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಾನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ತೇಹಿಯೇವ ವಾ ಹೇತೂಹಿ ಸುಖವೇದನಾದೀಹಿ ವಾ।
38. Pañhāvāre pana sampayuttakānaṃ khandhānanti tena saddhiṃ sampayuttakānaṃ khandhānaṃ tehiyeva vā hetūhi sukhavedanādīhi vā.
೩೯. ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿಸ್ಸಾತಿ ದಾನಾದೀಸು ತಾವ ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಮಯಾ ಇದಂ ಕತಂ, ದುಟ್ಠು ಮೇ ಕತಂ, ಅಕತಂ ಸೇಯ್ಯೋ ಸಿಯಾ’’ತಿ ಏವಂ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿಸ್ಸ। ಝಾನಪರಿಹಾನಿಯಂ ಪನ ‘‘ಪರಿಹೀನಂ ಮೇ ಝಾನಂ, ಮಹಾಜಾನಿಯೋ ವತಮ್ಹೀ’’ತಿ ಏವಂ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿಸ್ಸ। ಮೋಹೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ದೋಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಮೋಹೋ। ತಥಾ ಮೋಹಂ ಅರಬ್ಭಾತಿ ದೋಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಮೋಹಮೇವ।
39. Vippaṭisārissāti dānādīsu tāva ‘‘kasmā mayā idaṃ kataṃ, duṭṭhu me kataṃ, akataṃ seyyo siyā’’ti evaṃ vippaṭisārissa. Jhānaparihāniyaṃ pana ‘‘parihīnaṃ me jhānaṃ, mahājāniyo vatamhī’’ti evaṃ vippaṭisārissa. Moho uppajjatīti dosasampayuttamoho. Tathā mohaṃ arabbhāti dosasampayuttamohameva.
೪೫. ಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಭವಙ್ಗಂ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ಭವಙ್ಗಸ್ಸಾತಿ ತದಾರಮ್ಮಣಸಙ್ಖಾತಂ ಪಿಟ್ಠಿಭವಙ್ಗಂ ಮೂಲಭವಙ್ಗಸ್ಸ। ವುಟ್ಠಾನಸ್ಸಾತಿ ತದಾರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಭವಙ್ಗಸ್ಸ ವಾ। ಉಭಯಮ್ಪಿ ಹೇತಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಜವನತೋ ವುಟ್ಠಿತತ್ತಾ ವುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಕಿರಿಯಂ ವುಟ್ಠಾನಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಫಲಂ ವುಟ್ಠಾನಸ್ಸಾತಿ ಫಲಚಿತ್ತಂ ಭವಙ್ಗಸ್ಸ। ಭವಙ್ಗೇನ ಹಿ ಫಲತೋ ವುಟ್ಠಿತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಪರತೋ ‘‘ವುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಆಗತಟ್ಠಾನೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
45. Sukhāya vedanāya sampayuttaṃ bhavaṅgaṃ adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttassa bhavaṅgassāti tadārammaṇasaṅkhātaṃ piṭṭhibhavaṅgaṃ mūlabhavaṅgassa. Vuṭṭhānassāti tadārammaṇassa bhavaṅgassa vā. Ubhayampi hetaṃ kusalākusalajavanato vuṭṭhitattā vuṭṭhānanti vuccati. Kiriyaṃ vuṭṭhānassāti etthāpi eseva nayo. Phalaṃ vuṭṭhānassāti phalacittaṃ bhavaṅgassa. Bhavaṅgena hi phalato vuṭṭhito nāma hoti. Parato ‘‘vuṭṭhāna’’nti āgataṭṭhānesupi eseva nayo.
೪೬. ದುಕ್ಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಖನ್ಧಾತಿ ದೋಮನಸ್ಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಅಕುಸಲಾ ಖನ್ಧಾ। ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ವುಟ್ಠಾನಸ್ಸಾತಿ ತದಾರಮ್ಮಣಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಆಗನ್ತುಕಭವಙ್ಗಸ್ಸ ವಾ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಮೂಲಭವಙ್ಗಸ್ಸ ವಾ। ಸಚೇ ಪನ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಂ ಮೂಲಭವಙ್ಗಂ ಹೋತಿ, ತದಾರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಚ ಉಪ್ಪತ್ತಿಕಾರಣಂ ನ ಹೋತಿ, ಜವನಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಆರಮ್ಮಣೇ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖವೇದನಂ ಅಕುಸಲವಿಪಾಕಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೇವ। ತಮ್ಪಿ ಹಿ ಜವನತೋ ವುಟ್ಠಿತತ್ತಾ ವುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸಹಜಾತಪಚ್ಚಯಾದಿನಿದ್ದೇಸಾ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾಯೇವ। ನಹೇತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಿ ಅತ್ಥಿ, ಯಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಸಿಯಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದೇತುಂ, ತಸ್ಮಾ ಸಾಧುಕಂ ಉಪಲಕ್ಖೇತಬ್ಬಂ।
46. Dukkhāya vedanāya sampayuttā khandhāti domanassasampayuttā akusalā khandhā. Adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttassa vuṭṭhānassāti tadārammaṇasaṅkhātassa āgantukabhavaṅgassa vā upekkhāsampayuttamūlabhavaṅgassa vā. Sace pana somanassasahagataṃ mūlabhavaṅgaṃ hoti, tadārammaṇassa ca uppattikāraṇaṃ na hoti, javanassa ārammaṇato aññasmimpi ārammaṇe adukkhamasukhavedanaṃ akusalavipākaṃ uppajjateva. Tampi hi javanato vuṭṭhitattā vuṭṭhānanti vuccati. Sahajātapaccayādiniddesā uttānatthāyeva. Nahettha kiñci atthi, yaṃ na sakkā siyā heṭṭhā vuttanayena vedetuṃ, tasmā sādhukaṃ upalakkhetabbaṃ.
೬೨. ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಯಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಚಯೇ ಯೇ ಯೇ ವಾರಾ ಲದ್ಧಾ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಣನಾಯ ದಸ್ಸೇತುಂ ಹೇತುಯಾ ತೀಣೀತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಾನಿ ತೀಣಿ ಸುದ್ಧಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಪದಾನಂ ವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಆರಮ್ಮಣೇ ನವ ಏಕಮೂಲಕೇಕಾವಸಾನಾನಿ। ಅಧಿಪತಿಯಾ ಪಞ್ಚ ಸಹಜಾತಾಧಿಪತಿವಸೇನ ಅಮಿಸ್ಸಾನಿ ತೀಣಿ, ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿವಸೇನ ಚ ‘‘ಸುಖಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಸುಖಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ, ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ದ್ವೇ, ತಾನಿ ನ ಗಣೇತಬ್ಬಾನಿ। ಸುಖಾಯ ಪನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾಯ, ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಸುಖಾಯಾತಿ ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ಗಣೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ಏವಂ ಪಞ್ಚ। ಅನನ್ತರಸಮನನ್ತರೇಸು ಸತ್ತಾತಿ ಸುಖಾ ದ್ವಿನ್ನಂ, ತಥಾ ದುಕ್ಖಾ, ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾ ತಿಣ್ಣಮ್ಪೀತಿ ಏವಂ ಸತ್ತ। ಉಪನಿಸ್ಸಯೇ ನವಾತಿ ಸುಖಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಸುಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ತೀಹಿಪಿ ಉಪನಿಸ್ಸಯೇಹಿ, ದುಕ್ಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ಪಕತೂಪನಿಸ್ಸಯೇನೇವ, ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ತೀಹಿಪಿ, ದುಕ್ಖಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ದುಕ್ಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ಅನನ್ತರಪಕತೂಪನಿಸ್ಸಯೇಹಿ, ಸುಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ಪಕತೂಪನಿಸ್ಸಯೇನ, ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ದ್ವಿಧಾ, ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ತಿಧಾಪಿ, ತಥಾ ಸುಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ, ದುಕ್ಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ಅನನ್ತರಪಕತೂಪನಿಸ್ಸಯೇಹೀತಿ ಏವಂ ನವ। ಪಚ್ಚಯಭೇದತೋ ಪನೇತ್ಥ ಪಕತೂಪನಿಸ್ಸಯಾ ನವ, ಅನನ್ತರೂಪನಿಸ್ಸಯಾ ಸತ್ತ, ಆರಮ್ಮಣೂಪನಿಸ್ಸಯಾ ಚತ್ತಾರೋತಿ ವೀಸತಿ ಉಪನಿಸ್ಸಯಾ। ಪುರೇಜಾತಪಚ್ಛಾಜಾತಾ ಪನೇತ್ಥ ಛಿಜ್ಜನ್ತಿ। ನ ಹಿ ಪುರೇಜಾತಾ ಪಚ್ಛಾಜಾತಾ ವಾ ಅರೂಪಧಮ್ಮಾ ಅರೂಪಧಮ್ಮಾನಂ ಪಚ್ಚಯಾ ಹೋನ್ತಿ।
62. Idāni yasmiṃ yasmiṃ paccaye ye ye vārā laddhā, sabbe te saṅkhipitvā gaṇanāya dassetuṃ hetuyā tīṇītiādi vuttaṃ. Tattha sabbāni tīṇi suddhānaṃ tiṇṇaṃ padānaṃ vasena veditabbāni. Ārammaṇe nava ekamūlakekāvasānāni. Adhipatiyā pañca sahajātādhipativasena amissāni tīṇi, ārammaṇādhipativasena ca ‘‘sukhāya sampayutto sukhāya sampayuttassa, adukkhamasukhāya sampayutto adukkhamasukhāya sampayuttassā’’ti dve, tāni na gaṇetabbāni. Sukhāya pana sampayutto adukkhamasukhāya, adukkhamasukhāya sampayutto sukhāyāti imāni dve gaṇetabbānīti evaṃ pañca. Anantarasamanantaresu sattāti sukhā dvinnaṃ, tathā dukkhā, adukkhamasukhā tiṇṇampīti evaṃ satta. Upanissaye navāti sukhasampayutto sukhasampayuttassa tīhipi upanissayehi, dukkhasampayuttassa pakatūpanissayeneva, upekkhāsampayuttassa tīhipi, dukkhasampayutto dukkhasampayuttassa anantarapakatūpanissayehi, sukhasampayuttassa pakatūpanissayena, adukkhamasukhasampayuttassa dvidhā, adukkhamasukhasampayutto adukkhamasukhasampayuttassa tidhāpi, tathā sukhasampayuttassa, dukkhasampayuttassa anantarapakatūpanissayehīti evaṃ nava. Paccayabhedato panettha pakatūpanissayā nava, anantarūpanissayā satta, ārammaṇūpanissayā cattāroti vīsati upanissayā. Purejātapacchājātā panettha chijjanti. Na hi purejātā pacchājātā vā arūpadhammā arūpadhammānaṃ paccayā honti.
ಕಮ್ಮೇ ಅಟ್ಠಾತಿ ಸುಖಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಸುಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ದ್ವಿಧಾಪಿ, ದುಕ್ಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ನಾನಾಕ್ಖಣಿಕತೋವ ತಥಾ ಇತರಸ್ಸ। ದುಕ್ಖಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ದುಕ್ಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ದ್ವಿಧಾಪಿ, ಸುಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ನತ್ಥಿ, ಇತರಸ್ಸ ನಾನಾಕ್ಖಣಿಕತೋವ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ದ್ವಿಧಾಪಿ, ಇತರೇಸಂ ನಾನಾಕ್ಖಣಿಕತೋತಿ ಏವಂ ಅಟ್ಠ। ಪಚ್ಚಯಭೇದತೋ ಪನೇತ್ಥ ನಾನಾಕ್ಖಣಿಕಾ ಅಟ್ಠ, ಸಹಜಾತಾ ತೀಣೀತಿ ಏಕಾದಸ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಾ। ಯಥಾ ಚ ಪುರೇಜಾತಪಚ್ಛಾಜಾತಾ, ಏವಂ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೋಪೇತ್ಥ ಛಿಜ್ಜತಿ। ಅರೂಪಧಮ್ಮಾ ಹಿ ಅರೂಪಧಮ್ಮಾನಂ ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಪಚ್ಚಯೋ ನ ಹೋನ್ತಿ। ನತ್ಥಿವಿಗತೇಸು ಸತ್ತ ಅನನ್ತರಸದಿಸಾವ। ಏವಮೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಪಞ್ಚ ಸತ್ತ ಅಟ್ಠ ನವಾತಿ ಪಞ್ಚ ಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದಾ। ತೇಸಂ ವಸೇನ ಪಚ್ಚಯಸಂಸನ್ದನೇ ಊನತರಗಣನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸನ್ದನೇಸು ಅತಿರೇಕಞ್ಚ ಅಲಬ್ಭಮಾನಞ್ಚ ಅಪನೇತ್ವಾ ಗಣನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Kammeaṭṭhāti sukhasampayutto sukhasampayuttassa dvidhāpi, dukkhasampayuttassa nānākkhaṇikatova tathā itarassa. Dukkhasampayutto dukkhasampayuttassa dvidhāpi, sukhasampayuttassa natthi, itarassa nānākkhaṇikatova adukkhamasukhasampayutto adukkhamasukhasampayuttassa dvidhāpi, itaresaṃ nānākkhaṇikatoti evaṃ aṭṭha. Paccayabhedato panettha nānākkhaṇikā aṭṭha, sahajātā tīṇīti ekādasa kammapaccayā. Yathā ca purejātapacchājātā, evaṃ vippayuttapaccayopettha chijjati. Arūpadhammā hi arūpadhammānaṃ vippayuttapaccayo na honti. Natthivigatesu satta anantarasadisāva. Evamettha tīṇi pañca satta aṭṭha navāti pañca gaṇanaparicchedā. Tesaṃ vasena paccayasaṃsandane ūnataragaṇanena saddhiṃ saṃsandanesu atirekañca alabbhamānañca apanetvā gaṇanā veditabbā.
೬೩-೬೪. ಹೇತುಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ತಥಾ ಅನನ್ತರಾದಯೋ। ಅಧಿಪತಿಯಾ ದ್ವೇತಿ ದುಕ್ಖಪದಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾನಿ ದ್ವೇ। ದುಕ್ಖಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಹಿ ಹೇತು ಅಧಿಪತಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ನ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಅಪನೀತೋ। ಸೇಸದ್ವಯೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಇತಿ ಹೇತುಮೂಲಕೇ ದ್ವೇಯೇವ ಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದಾ, ತೇಸಂ ವಸೇನ ಛ ಘಟನಾನಿ ವುತ್ತಾನಿ। ತೇಸು ಪಠಮಂ ಅವಿಪಾಕಭೂತಾನಂ ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತನಿರಾಧಿಪತಿಧಮ್ಮಾನಂ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ, ದುತಿಯಂ ತೇಸಞ್ಞೇವ ವಿಪಾಕಭೂತಾನಂ, ತತಿಯಚತುತ್ಥಾನಿ ತೇಸಞ್ಞೇವ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ, ಪಞ್ಚಮಂ ಅವಿಪಾಕಭೂತಸಾಧಿಪತಿಅಮೋಹವಸೇನ, ಛಟ್ಠಂ ವಿಪಾಕಭೂತಸಾಧಿಪತಿಅಮೋಹವಸೇನ। ಪಠಮಂ ವಾ ಸಬ್ಬಹೇತುವಸೇನ, ದುತಿಯಂ ಸಬ್ಬವಿಪಾಕಹೇತುವಸೇನ, ತತಿಯಂ ಸಬ್ಬಾಮೋಹಹೇತುವಸೇನ, ಚತುತ್ಥಂ ಸಬ್ಬವಿಪಾಕಾಮೋಹಹೇತುವಸೇನ। ಪಞ್ಚಮಂ ಸಬ್ಬಸಾಧಿಪತಿಅಮೋಹವಸೇನ, ಛಟ್ಠಂ ಸಬ್ಬಸಾಧಿಪತಿವಿಪಾಕಾಮೋಹವಸೇನ।
63-64. Hetuyā saddhiṃ ārammaṇaṃ na labbhati, tathā anantarādayo. Adhipatiyā dveti dukkhapadaṃ ṭhapetvā sesāni dve. Dukkhasampayutto hi hetu adhipati nāma natthi, tasmā so na labbhatīti apanīto. Sesadvayesupi eseva nayo. Iti hetumūlake dveyeva gaṇanaparicchedā, tesaṃ vasena cha ghaṭanāni vuttāni. Tesu paṭhamaṃ avipākabhūtānaṃ ñāṇavippayuttanirādhipatidhammānaṃ vasena vuttaṃ, dutiyaṃ tesaññeva vipākabhūtānaṃ, tatiyacatutthāni tesaññeva ñāṇasampayuttānaṃ, pañcamaṃ avipākabhūtasādhipatiamohavasena, chaṭṭhaṃ vipākabhūtasādhipatiamohavasena. Paṭhamaṃ vā sabbahetuvasena, dutiyaṃ sabbavipākahetuvasena, tatiyaṃ sabbāmohahetuvasena, catutthaṃ sabbavipākāmohahetuvasena. Pañcamaṃ sabbasādhipatiamohavasena, chaṭṭhaṃ sabbasādhipativipākāmohavasena.
೬೬. ಆರಮ್ಮಣಮೂಲಕೇ ಅಧಿಪತಿಯಾ ಚತ್ತಾರೀತಿ ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿವಸೇನ ಸುಖಂ ಸುಖಸ್ಸ, ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಸ್ಸ, ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಂ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಸ್ಸ, ಸುಖಸ್ಸಾತಿ ಏವಂ ಚತ್ತಾರಿ। ಉಪನಿಸ್ಸಯೇಪಿ ಆರಮ್ಮಣೂಪನಿಸ್ಸಯವಸೇನ ಚತ್ತಾರೋ ವುತ್ತಾ। ಘಟನಾನಿ ಪನೇತ್ಥ ಏಕಮೇವ। ಅಧಿಪತಿಮೂಲಕಾದೀಸುಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಯಂ ಲಬ್ಭತಿ ಯಞ್ಚ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಾಧುಕಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಸಂಸನ್ದನಘಟನಗಣನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
66. Ārammaṇamūlake adhipatiyā cattārīti ārammaṇādhipativasena sukhaṃ sukhassa, adukkhamasukhassa, adukkhamasukhaṃ adukkhamasukhassa, sukhassāti evaṃ cattāri. Upanissayepi ārammaṇūpanissayavasena cattāro vuttā. Ghaṭanāni panettha ekameva. Adhipatimūlakādīsupi heṭṭhā vuttanayeneva yaṃ labbhati yañca na labbhati, taṃ sabbaṃ sādhukaṃ sallakkhetvā saṃsandanaghaṭanagaṇanā veditabbā.
೮೩-೮೭. ಪಚ್ಚನೀಯಮ್ಹಿ ಕುಸಲತ್ತಿಕೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅನುಲೋಮತೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಲದ್ಧಾನಂ ವಾರಾನಂ ವಸೇನ ಪಚ್ಚನೀಯತೋ ಗಣನವಸೇನ ನಹೇತುಯಾ ನವಾತಿ ಸಬ್ಬಪಚ್ಚಯೇಸು ನವ ವಾರಾ ದಸ್ಸಿತಾ । ತೇ ಏಕಮೂಲಕೇಕಾವಸಾನಾನಂ ನವನ್ನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾನಂ ವಸೇನ ‘‘ಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೋ ಧಮ್ಮೋ ಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ನಹೇತುಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ, ಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ದಾನಂ ದತ್ವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪಾಳಿಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಾ। ಪಚ್ಚಯಸಂಸನ್ದನೇ ಪನೇತ್ಥ ನಹೇತುಪಚ್ಚಯಾ…ಪೇ॰… ನಉಪನಿಸ್ಸಯೇ ಅಟ್ಠಾತಿ ನಾನಾಕ್ಖಣಿಕಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ದುಬ್ಬಲಕಮ್ಮಞ್ಹಿ ವಿಪಾಕಸ್ಸ ನ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ಹೋತಿ। ಕೇವಲಂ ಪನ ನಾನಾಕ್ಖಣಿಕಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯೇನೇವ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಅನುಲೋಮಪಚ್ಚನೀಯಪಚ್ಚನೀಯಾನುಲೋಮೇಸು ಚ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಯೋಗೇ ಲದ್ಧವಾರವಸೇನ ಸಕ್ಕಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಗಣೇತುಂ, ತಸ್ಮಾ ನ ವಿತ್ಥಾರಿತನ್ತಿ।
83-87. Paccanīyamhi kusalattike vuttanayeneva anulomato paccaye uddharitvā tattha laddhānaṃ vārānaṃ vasena paccanīyato gaṇanavasena nahetuyā navāti sabbapaccayesu nava vārā dassitā . Te ekamūlakekāvasānānaṃ navannaṃ vissajjanānaṃ vasena ‘‘sukhāya vedanāya sampayutto dhammo sukhāya vedanāya sampayuttassa dhammassa nahetupaccayena paccayo, sukhāya vedanāya sampayuttena cittena dānaṃ datvā’’tiādinā nayena pāḷiṃ uddharitvā dassetabbā. Paccayasaṃsandane panettha nahetupaccayā…pe… naupanissaye aṭṭhāti nānākkhaṇikakammapaccayavasena veditabbā. Dubbalakammañhi vipākassa na upanissayo hoti. Kevalaṃ pana nānākkhaṇikakammapaccayeneva paccayo hoti. Sesamettha anulomapaccanīyapaccanīyānulomesu ca tesaṃ tesaṃ paccayānaṃ yoge laddhavāravasena sakkā heṭṭhā vuttanayeneva gaṇetuṃ, tasmā na vitthāritanti.
ವೇದನಾತ್ತಿಕವಣ್ಣನಾ।
Vedanāttikavaṇṇanā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಪಟ್ಠಾನಪಾಳಿ • Paṭṭhānapāḷi / ೨. ವೇದನಾತ್ತಿಕಂ • 2. Vedanāttikaṃ
