| Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / པཉྩཔཀརཎ-ཨནུཊཱིཀཱ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
༢. ཝེདནཱཏྟིཀཝཎྞནཱ
2. Vedanāttikavaṇṇanā
༡. ཝེདནཱཏྟིཀེ པཊིཙྩཱདིནིཡམནྟི ཏིཀཔདསམྦནྡྷཝསེན པཊིཙྩཝཱརཱདཱིསུ ཝཏྟབྦཾ པཊིཙྩསཧཛཱཏཊྛཱདིནིཡམནཾ ན ལབྷནྟི ཝེདནཱརཱུཔནིབྦཱནཱནི། ཀསྨཱ? ཏིཀམུཏྟཀཏྟཱ། ཏཐཱ པཙྩཡུཔྤནྣཝཙནཾ། ན ཧི སཀྐཱ ཝཏྟུཾ ཝེདནཾ རཱུཔཾ ནིབྦཱནཉྩ སནྡྷཱཡ ‘‘སུཁཱཡ ཝེདནཱཡ སམྤཡུཏྟཾ དྷམྨཾ པཊིཙྩ སུཁཱཡ ཝེདནཱཡ སམྤཡུཏྟོ ཨུཔྤཛྫཏཱི’’ཏི། ཏིཀདྷམྨཱནནྟི ཝེདནཱཏྟིཀདྷམྨཱནཾ། ཏཏྠཱཏི ཧེཏུཔཙྩཡཱདཱིསུ། ཡཐཱནུརཱུཔཏོཏི ཝེདནཱདཱིསུ ཡོ ཡསྶ ཝེདནཱཡ སམྤཡུཏྟདྷམྨསྶ ཨཱརམྨཎཱདིཔཙྩཡོ བྷཝིཏུཾ ཡུཏྟོ, ཏདནུརཱུཔཏོ། ཨཱརམྨཎཱདཱིཏི ཨཱདི-སདྡེན ཨཱརམྨཎཱདྷིཔཏིཨཱརམྨཎཱུཔནིསྶཡཱདིཀེ སངྒཎྷཱཏི།
1. Vedanāttike paṭiccādiniyamanti tikapadasambandhavasena paṭiccavārādīsu vattabbaṃ paṭiccasahajātaṭṭhādiniyamanaṃ na labhanti vedanārūpanibbānāni. Kasmā? Tikamuttakattā. Tathā paccayuppannavacanaṃ. Na hi sakkā vattuṃ vedanaṃ rūpaṃ nibbānañca sandhāya ‘‘sukhāya vedanāya sampayuttaṃ dhammaṃ paṭicca sukhāya vedanāya sampayutto uppajjatī’’ti. Tikadhammānanti vedanāttikadhammānaṃ. Tatthāti hetupaccayādīsu. Yathānurūpatoti vedanādīsu yo yassa vedanāya sampayuttadhammassa ārammaṇādipaccayo bhavituṃ yutto, tadanurūpato. Ārammaṇādīti ādi-saddena ārammaṇādhipatiārammaṇūpanissayādike saṅgaṇhāti.
༡༠. ཀུསལཏྟིཀེཔི པརིཧཱིནནྟི ཨིདཾ པཙྩནཱིཡཾ སནྡྷཱཡ ཝུཏྟཾ། རཱུཔཱརཱུཔདྷམྨཔརིགྒཱཧཀཏྟཱཏི ཨིདཾ ཨནཱདིབྷཱུཏསྶཔི སཧཛཱཏསྶ ཨཱདིམྷི ཋཔནེ ཀཱརཎཝཙནཾ། ཨཱདི-སདྡེནཱཏི ‘‘སཧཛཱཏཱདཡོ’’ཏི ཨེཏྠ ཨཱདི-སདྡེན། ཡཐཱརཧཾ ཨཱརབྦྷ ཨུཔྤཏྟིཝསེན སབྦེ ཨརཱུཔདྷམྨཱ ཨཱརམྨཎཱདཱིནཾ པཙྩཡུཔྤནྣཱ ཧོནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ ‘‘པཙྩཡུཔྤནྣཝསེན སབྦཱརཱུཔདྷམྨཔརིགྒཱཧཀཱནཾ ཨཱརམྨཎཱདཱིན’’ནྟི། ཨཱདི-སདྡེན ཨཱརམྨཎཱདྷིཔཏིཨཱརམྨཎཱུཔནིསྶཡཱདིཀེ སངྒཎྷཱཏི། ཏེནཱཏི ‘‘སབྦཱརཱུཔདྷམྨཔརིགྒཱཧཀཱ པནཱ’’ཏིཨཱདིཝཙནེན། སབྦཊྛཱནིཀཱནཾ…པེ॰… དསྶིཏཱ ཧོཏི སཧཛཱཏདསྶནེནཱཏི ཨཏྠོ། ཨེཀདེསཔརིཧཱནིདསྶནེནེཝ ཧི སམུདཱཡཔརིཧཱནི དསྶིཏཱ ཧོཏཱིཏི། སཧཛཱཏཱདཡོཏི ཝཱ ཨཱདི-སདྡེན སབྦཊྛཱནིཀཱ ཙཏྟཱརོཔི དསྶིཏཱ ཧོནྟཱིཏི། སཧཛཱཏམཱུལཀཱཏི སཧཛཱཏཔཙྩཡེ སཏི བྷཝནྟཱ ན སཧཛཱཏཾ པུརཏོ ཀཏྭཱ པཱལི༹ཡཾ ཨཱགཏཱ། ཏེནཱཧ ‘‘སཧཛཱཏནིབནྡྷནཱ…པེ॰… ཝུཏྟཾ ཧོཏཱི’’ཏི། སོ པཙྪཱཛཱཏོ ཀསྨཱ པན ན པརིཧཱཡཏཱིཏི སམྦནྡྷོ། ཏཏྠཱཏི ཡཐཱཝུཏྟཱཡ པརིཧཱནིཡཾ ཨཔརིཧཱནིཡཉྩ། སཧཛཱཏནིབནྡྷནེཧཱིཏི སཧཛཱཏདྷམྨནིམིཏྟེཧི པཙྩཡབྷཱཝེཧི ཨིདྷ པཙྩཡདྷམྨཧེཏུཀོ ཝུཏྟོ། ཨེཏྠེཝཱཏི པརིཧཱནིཡཾཡེཝ། སཱ ཧི ཨིདྷ ཨདྷིཀཏཱ། སཧཛཱཏནིབནྡྷནཱནམེཝ པརིཧཱནཱིཏི ཝུཏྟེ ‘‘ཀིཾ སབྦེསཾཡེཝ ནེསཾ པརིཧཱནཱི’’ཏི ཨཱསངྐཱཡ ཨཱཧ ‘‘སཧཛཱཏ…པེ॰… དསྶིཏམེཏ’’ནྟི།
10. Kusalattikepi parihīnanti idaṃ paccanīyaṃ sandhāya vuttaṃ. Rūpārūpadhammapariggāhakattāti idaṃ anādibhūtassapi sahajātassa ādimhi ṭhapane kāraṇavacanaṃ. Ādi-saddenāti ‘‘sahajātādayo’’ti ettha ādi-saddena. Yathārahaṃ ārabbha uppattivasena sabbe arūpadhammā ārammaṇādīnaṃ paccayuppannā hontīti vuttaṃ ‘‘paccayuppannavasena sabbārūpadhammapariggāhakānaṃ ārammaṇādīna’’nti. Ādi-saddena ārammaṇādhipatiārammaṇūpanissayādike saṅgaṇhāti. Tenāti ‘‘sabbārūpadhammapariggāhakā panā’’tiādivacanena. Sabbaṭṭhānikānaṃ…pe… dassitā hoti sahajātadassanenāti attho. Ekadesaparihānidassaneneva hi samudāyaparihāni dassitā hotīti. Sahajātādayoti vā ādi-saddena sabbaṭṭhānikā cattāropi dassitā hontīti. Sahajātamūlakāti sahajātapaccaye sati bhavantā na sahajātaṃ purato katvā pāḷiyaṃ āgatā. Tenāha ‘‘sahajātanibandhanā…pe… vuttaṃ hotī’’ti. So pacchājāto kasmā pana na parihāyatīti sambandho. Tatthāti yathāvuttāya parihāniyaṃ aparihāniyañca. Sahajātanibandhanehīti sahajātadhammanimittehi paccayabhāvehi idha paccayadhammahetuko vutto. Etthevāti parihāniyaṃyeva. Sā hi idha adhikatā. Sahajātanibandhanānameva parihānīti vutte ‘‘kiṃ sabbesaṃyeva nesaṃ parihānī’’ti āsaṅkāya āha ‘‘sahajāta…pe… dassitameta’’nti.
༡༧. ནཡདསྶནམེཝ ཀརོཏཱིཏི ཡཐཱ ཨཧེཏུཀཀིརིཡཙེཏནཾ སནྡྷཱཡ ‘‘ནཧེཏུཔཙྩཡཱ ནཀམྨཔཙྩཡཱ’’ཏི ཝཏྟུཾ ལབྦྷཱ, ཨེཝཾ ནཝིཔཱཀཔཙྩཡཱཏིཔི ལབྦྷཱ། ཨཧེཏུཀམོཧཾ པན སནྡྷཱཡ ‘‘ནཧེཏུཔཙྩཡཱ ནཝིཔཱཀཔཙྩཡཱ’’ཏི ལབྦྷཱ, ན ‘‘ནཀམྨཔཙྩཡཱ’’ཏི། ཏེནཱཧ ‘‘ན ཙ པཙྩཡཔཙྩཡུཔྤནྣདྷམྨསཱམཉྙདསྶན’’ནྟིཨཱདི།
17. Nayadassanameva karotīti yathā ahetukakiriyacetanaṃ sandhāya ‘‘nahetupaccayā nakammapaccayā’’ti vattuṃ labbhā, evaṃ navipākapaccayātipi labbhā. Ahetukamohaṃ pana sandhāya ‘‘nahetupaccayā navipākapaccayā’’ti labbhā, na ‘‘nakammapaccayā’’ti. Tenāha ‘‘na ca paccayapaccayuppannadhammasāmaññadassana’’ntiādi.
༢༥-༣༧. ཡཐཱ ཀུསལཏྟིཀཾ, ཨེཝཾ གཎེཏབྦནྟི ཨིདཾ ཡཾ སནྡྷཱཡ པཱལི༹ཡཾ ནིཀྑིཏྟཾ, ཏཾ དསྶེཏུཾ ཝུཏྟཾ ‘‘ཧེཏུམཱུལཀཱནཾ…པེ॰… ནགཎནསཱམཉྙ’’ནྟི། ན ཧི ཀུསལཏྟིཀེ ཨནུལོམཔཙྩནཱིཡེ གཎནཱཧི ཝེདནཱཏྟིཀེ ཏཱ སམཱནཱ། པརིཝཏྟེཏྭཱཔི ཡོཛིཏཱཏི ཨེཏྠ ‘‘ནཧེཏུཔཙྩཡཱ ནཔུརེཛཱཏཔཙྩཡཱ ཨཱརམྨཎེ ཨེཀ’’ནྟི ཨཱརམྨཎཾ པཋམཾ ཝཏྭཱ ཝཏྟབྦམྤི པུརེཛཱཏཾ པརིཝཏྟེཏྭཱ པཋམཾ ཝུཏྟནྟི ཝདནྟི། ཏཐཱ ནཧེཏུཔཙྩཡཱ ཀམྨེ ཏཱིཎཱིཏི ཨིདམེཝ པདཾ པརིཝཏྟེཏྭཱ ‘‘ནཀམྨཔཙྩཡཱ ཧེཏུཡཱ ཏཱིཎཱིཏི ཝུཏྟ’’ནྟིཔི ཝདནྟི།
25-37. Yathā kusalattikaṃ, evaṃ gaṇetabbanti idaṃ yaṃ sandhāya pāḷiyaṃ nikkhittaṃ, taṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘hetumūlakānaṃ…pe… nagaṇanasāmañña’’nti. Na hi kusalattike anulomapaccanīye gaṇanāhi vedanāttike tā samānā. Parivattetvāpi yojitāti ettha ‘‘nahetupaccayā napurejātapaccayā ārammaṇe eka’’nti ārammaṇaṃ paṭhamaṃ vatvā vattabbampi purejātaṃ parivattetvā paṭhamaṃ vuttanti vadanti. Tathā nahetupaccayā kamme tīṇīti idameva padaṃ parivattetvā ‘‘nakammapaccayā hetuyā tīṇīti vutta’’ntipi vadanti.
༣༩. ཏཾསམྤཡུཏྟེཏི ཏེན དོམནསྶེན སམྤཡུཏྟེ། དོམནསྶསཱིསེན སམྤཡུཏྟདྷམྨཱ ཝུཏྟཱ། སདྡྷཱཔཉྩཀེསཱུཏི སདྡྷཱསཱིལསུཏཙཱགཔཉྙཱསུ། ཀཏྟབྦནྟི ཝཱ ཡོཛནཱ ཀཱཏབྦཱཏི ཨཏྠོ། ཨཝསེསེསཱུཏི རཱགཱདཱིསུ། པཱལི༹གཏིདསྶནཏྠནྟི ‘‘ཨེཝཾ པཱལི༹ པཝཏྟཱ’’ཏི པཱལི༹ཡཱ པཝཏྟིདསྶནཏྠཾ། རཱགཱདཱིཧི ཨུཔནིསྶཡབྷཱུཏེཧི། ཨནུཔྤཏྟིཏོཏི ན ཨུཔྤཛྫནཏོ། ཏཾ པཱལི༹གཏིཾ ཏིཀནྟརཔཱལི༹ཡཱ དསྶེནྟོ ‘‘ཀུསལཏྟིཀེཔིཧཱི’’ཏིཨཱདིམཱཧ། ཨིདྷཱཔཱིཏི ཨིམསྨིཾ ཝེདནཱཏྟིཀེཔི།
39. Taṃsampayutteti tena domanassena sampayutte. Domanassasīsena sampayuttadhammā vuttā. Saddhāpañcakesūti saddhāsīlasutacāgapaññāsu. Kattabbanti vā yojanā kātabbāti attho. Avasesesūti rāgādīsu. Pāḷigatidassanatthanti ‘‘evaṃ pāḷi pavattā’’ti pāḷiyā pavattidassanatthaṃ. Rāgādīhi upanissayabhūtehi. Anuppattitoti na uppajjanato. Taṃ pāḷigatiṃ tikantarapāḷiyā dassento ‘‘kusalattikepihī’’tiādimāha. Idhāpīti imasmiṃ vedanāttikepi.
༦༢. ཨནཉྙཏྟནྟི ཨབྷེདཾ། སུཁཝེདནཱསམྤཡུཏྟོ ཧི དྷམྨོ སུཁཝེདནཱསམྤཡུཏྟསྶེཝ དྷམྨསྶ ཧེཏུཔཙྩཡེན པཙྩཡོ, ན ཨིཏརེསཾ། ཨེས ནཡོ སེསཔདེསུ སེསེསུ ཙ ‘‘ཏཱིཎཱི’’ཏི ཨཱགཏཊྛཱནེསུ། ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘སབྦཱནི ཏཱིཎི སུདྡྷཱནཾ ཏིཎྞཾ པདཱནཾ ཝསེན ཝེདིཏབྦཱནཱི’’ཏི། ‘‘པཙྪཱཛཱཏཱ ཨརཱུཔདྷམྨཱནཾ པཙྩཡོ ན ཧོནྟཱི’’ཏི ཡུཏྟམེཏཾ, པུརེཛཱཏཱ པན ཨརཱུཔདྷམྨཱནཾ པཙྩཡཱ ན ཧོནྟཱིཏི ཀཐམིདཾ གཧེཏབྦནྟི ཙོདནཾ སནྡྷཱཡཱཧ ‘‘པུརེཛཱཏཱ’’ཏིཨཱདི, པུརེཛཱཏཱ ཧུཏྭཱ པཙྩཡོ ན ཧོནྟཱིཏི ཨཏྠོ། པུརིམཏརཾ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ཋིཏཱ ཧི རཱུཔདྷམྨཱ པཙྪཱ ཨུཔྤནྣཱནཾ ཨརཱུཔདྷམྨཱནཾ པུརེཛཱཏཔཙྩཡོ ཧོནྟི, ན ཙཱཡཾ ནཡོ ཨརཱུཔདྷམྨེསུ ལབྦྷཏི། ཏེན ཝུཏྟཾ ‘‘པུརེཛཱཏཏྟཱབྷཱཝཏོ’’ཏི། ཏཐཱ པཙྪཱཛཱཏཏྟཱབྷཱཝཏོཏི ཡཐཱ ཨིམསྨིཾ ཏིཀེ ཀསྶཙི དྷམྨསྶ པུརེཛཱཏཏྟཱབྷཱཝཏོ པུརེཛཱཏཔཙྩཡོ ན ཧོནྟཱིཏི ཝུཏྟཾ, ཏཐཱ པཙྪཱཛཱཏཏྟཱབྷཱཝཏོ པཙྪཱཛཱཏཱ ཧུཏྭཱ པཙྩཡོ ན ཧོནྟི, པཙྪཱཛཱཏཔཙྩཡོ ན ཧོནྟཱིཏི ཨཏྠོ། ན ཧི ཨེཀསྨིཾ སནྟཱནེ ཀེསུཙི ཨརཱུཔདྷམྨེསུ པཋམཏརཾ ཨུཔྤཛྫིཏྭཱ ཋིཏེསུ པཙྪཱ ཀེཙི ཨརཱུཔདྷམྨཱ ཨུཔྤཛྫནྟི, ཡཏོ ཏེ ཏེསཾ པཙྪཱཛཱཏཔཙྩཡོ བྷཝེཡྻུཾ།
62. Anaññattanti abhedaṃ. Sukhavedanāsampayutto hi dhammo sukhavedanāsampayuttasseva dhammassa hetupaccayena paccayo, na itaresaṃ. Esa nayo sesapadesu sesesu ca ‘‘tīṇī’’ti āgataṭṭhānesu. Tena vuttaṃ ‘‘sabbāni tīṇi suddhānaṃ tiṇṇaṃ padānaṃ vasena veditabbānī’’ti. ‘‘Pacchājātā arūpadhammānaṃ paccayo na hontī’’ti yuttametaṃ, purejātā pana arūpadhammānaṃ paccayā na hontīti kathamidaṃ gahetabbanti codanaṃ sandhāyāha ‘‘purejātā’’tiādi, purejātā hutvā paccayo na hontīti attho. Purimataraṃ uppajjitvā ṭhitā hi rūpadhammā pacchā uppannānaṃ arūpadhammānaṃ purejātapaccayo honti, na cāyaṃ nayo arūpadhammesu labbhati. Tena vuttaṃ ‘‘purejātattābhāvato’’ti. Tathā pacchājātattābhāvatoti yathā imasmiṃ tike kassaci dhammassa purejātattābhāvato purejātapaccayo na hontīti vuttaṃ, tathā pacchājātattābhāvato pacchājātā hutvā paccayo na honti, pacchājātapaccayo na hontīti attho. Na hi ekasmiṃ santāne kesuci arūpadhammesu paṭhamataraṃ uppajjitvā ṭhitesu pacchā keci arūpadhammā uppajjanti, yato te tesaṃ pacchājātapaccayo bhaveyyuṃ.
༨༣-༨༧. ཨཝསེསེསུ ཨཊྛསཱུཏི ‘‘སུཁཱཡ ཝེདནཱཡ སམྤཡུཏྟོ དྷམྨོ’’ཏིཨཱདིནཱ ཨེཀམཱུལཀེཀཱཝསཱནཱ ཡེ ནཝ ནཝ ཝཱརཱ ཨཱརམྨཎཔཙྩཡཱདཱིསུ ལབྦྷནྟི, ཏེསུ ཡཐཱཝུཏྟམེཀཾ ཝཛྫེཏྭཱ སེསེསུ ཨཊྛསུ། ཏཱིསྭེཝཱཏི སུདྡྷེསུ ཏཱིསྭེཝ སཧཛཱཏཀམྨཔཙྩཡོ ལབྦྷཏི།
83-87. Avasesesu aṭṭhasūti ‘‘sukhāya vedanāya sampayutto dhammo’’tiādinā ekamūlakekāvasānā ye nava nava vārā ārammaṇapaccayādīsu labbhanti, tesu yathāvuttamekaṃ vajjetvā sesesu aṭṭhasu. Tīsvevāti suddhesu tīsveva sahajātakammapaccayo labbhati.
ཝེདནཱཏྟིཀཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Vedanāttikavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ཊཱིཀཱ • Tīkā / ཨབྷིདྷམྨཔིཊཀ (ཊཱིཀཱ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / པཉྩཔཀརཎ-མཱུལཊཱིཀཱ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ༢. ཝེདནཱཏྟིཀཝཎྞནཱ • 2. Vedanāttikavaṇṇanā
