| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਞ੍ਚਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
੨. વੇਦਨਾਤ੍ਤਿਕવਣ੍ਣਨਾ
2. Vedanāttikavaṇṇanā
੧. વੇਦਨਾਤ੍ਤਿਕੇ ਤਿਸ੍ਸੋ વੇਦਨਾ ਰੂਪਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ ਇਮੇ ਧਮ੍ਮਾ ਨ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਦ੍વੇ ਖਨ੍ਧਾਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇ ਸੁਖਾਯ વੇਦਨਾਯਾਤਿ ਸਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਂ ਨ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਦੁਤਿਯવਾਰੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣਂ ਨ ਕਤਂ। ਤਤਿਯવਾਰੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕ੍ਖਣੇਤਿ ਸਹੇਤੁਕਪਟਿਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਇਤੋ ਪਰੇਸੁ ਚ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਯਥਾਪਾਲ਼ਿਮੇવ ਨਿਯ੍ਯਾਤਿ। ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਤਯੋ ਤਯੋ વਾਰਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ਹੇਤੁਯਾ ਤੀਣਿ…ਪੇ॰… ਅવਿਗਤੇ ਤੀਣੀਤਿ।
1. Vedanāttike tisso vedanā rūpaṃ nibbānanti ime dhammā na labbhanti, tasmā ekaṃ khandhaṃ paṭicca dve khandhātiādi vuttaṃ. Paṭisandhikkhaṇe sukhāya vedanāyāti sahetukapaṭisandhivasena vuttaṃ. Dukkhavedanā paṭisandhiyaṃ na labbhatīti dutiyavāre paṭisandhiggahaṇaṃ na kataṃ. Tatiyavāre paṭisandhikkhaṇeti sahetukapaṭisandhivasena vuttaṃ. Sesamettha ito paresu ca paccayesu yathāpāḷimeva niyyāti. Sabbattha tayo tayo vārā vuttā. Tena vuttaṃ hetuyā tīṇi…pe… avigate tīṇīti.
੬. ਪਚ੍ਚਯਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਪਨ ਸਹੇਤੁਕਾਯ વਿਪਾਕਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾਯ ਅਭਾવਤੋ ਹੇਤੁਮੂਲਕਨਯੇ વਿਪਾਕੇ ਦ੍વੇਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਧਿਪਤਿਆਦੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇਸੁਪਿ વਿਪਾਕੇ ਦ੍વੇਯੇવ। ਕਸ੍ਮਾ? વਿਪਾਕੇ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾਯ ਅਧਿਪਤਿਝਾਨਮਗ੍ਗਾਨਂ ਅਭਾવਤੋ। ਯੇਹਿ ਚ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ વਿਪਾਕੇ ਦ੍વੇ વਾਰਾ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, વਿਪਾਕੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਤੇਸੁਪਿ ਦ੍વੇਯੇવ।
6. Paccayasaṃsandane pana sahetukāya vipākadukkhavedanāya abhāvato hetumūlakanaye vipāke dveti vuttaṃ. Adhipatiādīhi saddhiṃ saṃsandanesupi vipāke dveyeva. Kasmā? Vipāke dukkhavedanāya adhipatijhānamaggānaṃ abhāvato. Yehi ca saddhiṃ saṃsandane vipāke dve vārā labbhanti, vipākena saddhiṃ saṃsandane tesupi dveyeva.
੧੦. ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਨਪੁਰੇਜਾਤੇ ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਚ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਞ੍ਚ ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾਯ ਅਭਾવਤੋ ਦ੍વੇ વਾਰਾ ਆਗਤਾ। ਨવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਪਿ ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਦੁਕ੍ਖਾਭਾવਤੋ ਦ੍વੇਯੇવ। ਸਬ੍ਬਅਰੂਪਧਮ੍ਮਪਰਿਗ੍ਗਾਹਕਾ ਪਨ ਸਹਜਾਤਾਦਯੋ ਪਚ੍ਚਯਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਨੀਯવਾਰੇ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? વੇਦਨਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ વੇਦਨਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਸਹਜਾਤਾਦੀਹਿ વਿਨਾ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਪਚ੍ਚਯਞ੍ਚ વਿਨਾવ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ।
10. Paccanīye napurejāte āruppe ca paṭisandhiyañca dukkhavedanāya abhāvato dve vārā āgatā. Navippayuttepi āruppe dukkhābhāvato dveyeva. Sabbaarūpadhammapariggāhakā pana sahajātādayo paccayā imasmiṃ paccanīyavāre parihāyanti. Kasmā? Vedanāsampayuttassa dhammassa vedanāsampayuttaṃ paṭicca sahajātādīhi vinā anuppattito pacchājātapaccayañca vināva uppattito.
੧੭. ਪਚ੍ਚਯਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਪਨ ਨਪੁਰੇਜਾਤੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਞ੍ਚ ਅਹੇਤੁਕਾਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖવੇਦਨਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਨਕਮ੍ਮੇ ਦ੍વੇਤਿ ਅਹੇਤੁਕਕਿਰਿਯਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਚੇਤਨਾવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੁਖਾਯ ਹਿ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾਯ ਚ વੇਦਨਾਯ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਪਟਿਚ੍ਚ ਤਾਹਿ વੇਦਨਾਹਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਅਹੇਤੁਕਕਿਰਿਯਚੇਤਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ ਨવਿਪਾਕੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਨવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਆਰੁਪ੍ਪੇ ਆવਜ੍ਜਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਮਿਨਾ ਉਪਾਯੇਨ ਸਬ੍ਬਸਂਸਨ੍ਦਨੇਸੁ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
17. Paccayasaṃsandane pana napurejāte ekanti āruppe paṭisandhiyañca ahetukādukkhamasukhavedanāsampayuttaṃ sandhāya vuttaṃ. Nakamme dveti ahetukakiriyasampayuttacetanāvasena vuttaṃ. Sukhāya hi adukkhamasukhāya ca vedanāya sampayutte dhamme paṭicca tāhi vedanāhi sampayuttā ahetukakiriyacetanā uppajjanti. Nahetupaccayā navipākepi eseva nayo. Navippayutte ekanti āruppe āvajjanavasena vuttaṃ. Iminā upāyena sabbasaṃsandanesu gaṇanā veditabbā.
੨੫-੩੭. ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਪਚ੍ਚਨੀਯੇ ਲਦ੍ਧਪਚ੍ਚਯਾ ਏવ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ। ਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮੇ ਸਬ੍ਬਾ ਰੂਪਧਮ੍ਮਪਰਿਗ੍ਗਾਹਕਾ ਸਹਜਾਤਾਦਯੋ ਅਨੁਲੋਮਤੋવ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਨ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ। ਅਹੇਤੁਕਸ੍ਸ ਪਨ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਸ੍ਸ ਅਧਿਪਤਿ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਧਿਪਤਿਪਚ੍ਚਯੋ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰਾਦੀਸੁ ਪਨ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤੋ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿਯੇવਾਤਿ ਪਰਿਹੀਨੋ। ਯੇ ਚੇਤ੍ਥ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਲਬ੍ਭਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਲਬ੍ਭਮਾਨੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾਪਿ ਯੋਜਿਤਾਯੇવ। ਤੇਸੁ ਤੀਣਿ ਦ੍વੇ ਏਕਨ੍ਤਿ ਤਯੋવ વਾਰਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾ, ਤੇ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਯਥਾਨੁਰੂਪਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤਬ੍ਬਾ। ਯੋ ਚਾਯਂ ਪਟਿਚ੍ਚવਾਰੇ વੁਤ੍ਤੋ, ਸਹਜਾਤવਾਰਾਦੀਸੁਪਿ ਅਯਮੇવ વਣ੍ਣਨਾਨਯੋ।
25-37. Anulomapaccanīye paccanīye laddhapaccayā eva paccanīyato tiṭṭhanti. Paccanīyānulome sabbā rūpadhammapariggāhakā sahajātādayo anulomatova tiṭṭhanti, na paccanīyato. Ahetukassa pana cittuppādassa adhipati natthīti adhipatipaccayo anulomato na tiṭṭhati. Paṭiccavārādīsu pana pacchājāto anulomato na labbhatiyevāti parihīno. Ye cettha anulomato labbhanti, te paccanīyato labbhamānehi saddhiṃ parivattetvāpi yojitāyeva. Tesu tīṇi dve ekanti tayova vāraparicchedā, te sabbattha yathānurūpaṃ sallakkhetabbā. Yo cāyaṃ paṭiccavāre vutto, sahajātavārādīsupi ayameva vaṇṇanānayo.
੩੮. ਪਞ੍ਹਾવਾਰੇ ਪਨ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਨ੍ਤਿ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਾਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਤੇਹਿਯੇવ વਾ ਹੇਤੂਹਿ ਸੁਖવੇਦਨਾਦੀਹਿ વਾ।
38. Pañhāvāre pana sampayuttakānaṃ khandhānanti tena saddhiṃ sampayuttakānaṃ khandhānaṃ tehiyeva vā hetūhi sukhavedanādīhi vā.
੩੯. વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਿਸ੍ਸਾਤਿ ਦਾਨਾਦੀਸੁ ਤਾવ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਮਯਾ ਇਦਂ ਕਤਂ, ਦੁਟ੍ਠੁ ਮੇ ਕਤਂ, ਅਕਤਂ ਸੇਯ੍ਯੋ ਸਿਯਾ’’ਤਿ ਏવਂ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਿਸ੍ਸ। ਝਾਨਪਰਿਹਾਨਿਯਂ ਪਨ ‘‘ਪਰਿਹੀਨਂ ਮੇ ਝਾਨਂ, ਮਹਾਜਾਨਿਯੋ વਤਮ੍ਹੀ’’ਤਿ ਏવਂ વਿਪ੍ਪਟਿਸਾਰਿਸ੍ਸ। ਮੋਹੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਦੋਸਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮੋਹੋ। ਤਥਾ ਮੋਹਂ ਅਰਬ੍ਭਾਤਿ ਦੋਸਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮੋਹਮੇવ।
39. Vippaṭisārissāti dānādīsu tāva ‘‘kasmā mayā idaṃ kataṃ, duṭṭhu me kataṃ, akataṃ seyyo siyā’’ti evaṃ vippaṭisārissa. Jhānaparihāniyaṃ pana ‘‘parihīnaṃ me jhānaṃ, mahājāniyo vatamhī’’ti evaṃ vippaṭisārissa. Moho uppajjatīti dosasampayuttamoho. Tathā mohaṃ arabbhāti dosasampayuttamohameva.
੪੫. ਸੁਖਾਯ વੇਦਨਾਯ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਭવਙ੍ਗਂ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾਯ વੇਦਨਾਯ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭવਙ੍ਗਸ੍ਸਾਤਿ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਸਙ੍ਖਾਤਂ ਪਿਟ੍ਠਿਭવਙ੍ਗਂ ਮੂਲਭવਙ੍ਗਸ੍ਸ। વੁਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸਾਤਿ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਭવਙ੍ਗਸ੍ਸ વਾ। ਉਭਯਮ੍ਪਿ ਹੇਤਂ ਕੁਸਲਾਕੁਸਲਜવਨਤੋ વੁਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾ વੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕਿਰਿਯਂ વੁਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸਾਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਫਲਂ વੁਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸਾਤਿ ਫਲਚਿਤ੍ਤਂ ਭવਙ੍ਗਸ੍ਸ। ਭવਙ੍ਗੇਨ ਹਿ ਫਲਤੋ વੁਟ੍ਠਿਤੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਪਰਤੋ ‘‘વੁਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਆਗਤਟ੍ਠਾਨੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
45. Sukhāya vedanāya sampayuttaṃ bhavaṅgaṃ adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttassa bhavaṅgassāti tadārammaṇasaṅkhātaṃ piṭṭhibhavaṅgaṃ mūlabhavaṅgassa. Vuṭṭhānassāti tadārammaṇassa bhavaṅgassa vā. Ubhayampi hetaṃ kusalākusalajavanato vuṭṭhitattā vuṭṭhānanti vuccati. Kiriyaṃ vuṭṭhānassāti etthāpi eseva nayo. Phalaṃ vuṭṭhānassāti phalacittaṃ bhavaṅgassa. Bhavaṅgena hi phalato vuṭṭhito nāma hoti. Parato ‘‘vuṭṭhāna’’nti āgataṭṭhānesupi eseva nayo.
੪੬. ਦੁਕ੍ਖਾਯ વੇਦਨਾਯ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਖਨ੍ਧਾਤਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ ਅਕੁਸਲਾ ਖਨ੍ਧਾ। ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾਯ વੇਦਨਾਯ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વੁਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸਾਤਿ ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਆਗਨ੍ਤੁਕਭવਙ੍ਗਸ੍ਸ વਾ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਮੂਲਭવਙ੍ਗਸ੍ਸ વਾ। ਸਚੇ ਪਨ ਸੋਮਨਸ੍ਸਸਹਗਤਂ ਮੂਲਭવਙ੍ਗਂ ਹੋਤਿ, ਤਦਾਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਚ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਰਣਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਜવਨਸ੍ਸ ਆਰਮ੍ਮਣਤੋ ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖવੇਦਨਂ ਅਕੁਸਲવਿਪਾਕਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੇવ। ਤਮ੍ਪਿ ਹਿ ਜવਨਤੋ વੁਟ੍ਠਿਤਤ੍ਤਾ વੁਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸਹਜਾਤਪਚ੍ਚਯਾਦਿਨਿਦ੍ਦੇਸਾ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਾਯੇવ। ਨਹੇਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਤ੍ਥਿ, ਯਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਸਿਯਾ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વੇਦੇਤੁਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਾਧੁਕਂ ਉਪਲਕ੍ਖੇਤਬ੍ਬਂ।
46. Dukkhāya vedanāya sampayuttā khandhāti domanassasampayuttā akusalā khandhā. Adukkhamasukhāya vedanāya sampayuttassa vuṭṭhānassāti tadārammaṇasaṅkhātassa āgantukabhavaṅgassa vā upekkhāsampayuttamūlabhavaṅgassa vā. Sace pana somanassasahagataṃ mūlabhavaṅgaṃ hoti, tadārammaṇassa ca uppattikāraṇaṃ na hoti, javanassa ārammaṇato aññasmimpi ārammaṇe adukkhamasukhavedanaṃ akusalavipākaṃ uppajjateva. Tampi hi javanato vuṭṭhitattā vuṭṭhānanti vuccati. Sahajātapaccayādiniddesā uttānatthāyeva. Nahettha kiñci atthi, yaṃ na sakkā siyā heṭṭhā vuttanayena vedetuṃ, tasmā sādhukaṃ upalakkhetabbaṃ.
੬੨. ਇਦਾਨਿ ਯਸ੍ਮਿਂ ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਚਯੇ ਯੇ ਯੇ વਾਰਾ ਲਦ੍ਧਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਸਙ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਗਣਨਾਯ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਹੇਤੁਯਾ ਤੀਣੀਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਤੀਣਿ ਸੁਦ੍ਧਾਨਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਪਦਾਨਂ વਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਆਰਮ੍ਮਣੇ ਨવ ਏਕਮੂਲਕੇਕਾવਸਾਨਾਨਿ। ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਪਞ੍ਚ ਸਹਜਾਤਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ ਅਮਿਸ੍ਸਾਨਿ ਤੀਣਿ, ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ ਚ ‘‘ਸੁਖਾਯ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਸੁਖਾਯ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾਯ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾਯ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਦ੍વੇ, ਤਾਨਿ ਨ ਗਣੇਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਸੁਖਾਯ ਪਨ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾਯ, ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾਯ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਸੁਖਾਯਾਤਿ ਇਮਾਨਿ ਦ੍વੇ ਗਣੇਤਬ੍ਬਾਨੀਤਿ ਏવਂ ਪਞ੍ਚ। ਅਨਨ੍ਤਰਸਮਨਨ੍ਤਰੇਸੁ ਸਤ੍ਤਾਤਿ ਸੁਖਾ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ, ਤਥਾ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਾ ਤਿਣ੍ਣਮ੍ਪੀਤਿ ਏવਂ ਸਤ੍ਤ। ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਨવਾਤਿ ਸੁਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਸੁਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਤੀਹਿਪਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇਹਿ, ਦੁਕ੍ਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇਨੇવ, ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਤੀਹਿਪਿ, ਦੁਕ੍ਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਦੁਕ੍ਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇਹਿ, ਸੁਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇਨ, ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦ੍વਿਧਾ, ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਤਿਧਾਪਿ, ਤਥਾ ਸੁਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਦੁਕ੍ਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯੇਹੀਤਿ ਏવਂ ਨવ। ਪਚ੍ਚਯਭੇਦਤੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਪਕਤੂਪਨਿਸ੍ਸਯਾ ਨવ, ਅਨਨ੍ਤਰੂਪਨਿਸ੍ਸਯਾ ਸਤ੍ਤ, ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋਤਿ વੀਸਤਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਾ। ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਛਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਨ ਹਿ ਪੁਰੇਜਾਤਾ ਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾ વਾ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾ ਹੋਨ੍ਤਿ।
62. Idāni yasmiṃ yasmiṃ paccaye ye ye vārā laddhā, sabbe te saṅkhipitvā gaṇanāya dassetuṃ hetuyā tīṇītiādi vuttaṃ. Tattha sabbāni tīṇi suddhānaṃ tiṇṇaṃ padānaṃ vasena veditabbāni. Ārammaṇe nava ekamūlakekāvasānāni. Adhipatiyā pañca sahajātādhipativasena amissāni tīṇi, ārammaṇādhipativasena ca ‘‘sukhāya sampayutto sukhāya sampayuttassa, adukkhamasukhāya sampayutto adukkhamasukhāya sampayuttassā’’ti dve, tāni na gaṇetabbāni. Sukhāya pana sampayutto adukkhamasukhāya, adukkhamasukhāya sampayutto sukhāyāti imāni dve gaṇetabbānīti evaṃ pañca. Anantarasamanantaresu sattāti sukhā dvinnaṃ, tathā dukkhā, adukkhamasukhā tiṇṇampīti evaṃ satta. Upanissaye navāti sukhasampayutto sukhasampayuttassa tīhipi upanissayehi, dukkhasampayuttassa pakatūpanissayeneva, upekkhāsampayuttassa tīhipi, dukkhasampayutto dukkhasampayuttassa anantarapakatūpanissayehi, sukhasampayuttassa pakatūpanissayena, adukkhamasukhasampayuttassa dvidhā, adukkhamasukhasampayutto adukkhamasukhasampayuttassa tidhāpi, tathā sukhasampayuttassa, dukkhasampayuttassa anantarapakatūpanissayehīti evaṃ nava. Paccayabhedato panettha pakatūpanissayā nava, anantarūpanissayā satta, ārammaṇūpanissayā cattāroti vīsati upanissayā. Purejātapacchājātā panettha chijjanti. Na hi purejātā pacchājātā vā arūpadhammā arūpadhammānaṃ paccayā honti.
ਕਮ੍ਮੇ ਅਟ੍ਠਾਤਿ ਸੁਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਸੁਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦ੍વਿਧਾਪਿ, ਦੁਕ੍ਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਤੋવ ਤਥਾ ਇਤਰਸ੍ਸ। ਦੁਕ੍ਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਦੁਕ੍ਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦ੍વਿਧਾਪਿ, ਸੁਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ, ਇਤਰਸ੍ਸ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਤੋવ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦ੍વਿਧਾਪਿ, ਇਤਰੇਸਂ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਤੋਤਿ ਏવਂ ਅਟ੍ਠ। ਪਚ੍ਚਯਭੇਦਤੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਾ ਅਟ੍ਠ, ਸਹਜਾਤਾ ਤੀਣੀਤਿ ਏਕਾਦਸ ਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਾ। ਯਥਾ ਚ ਪੁਰੇਜਾਤਪਚ੍ਛਾਜਾਤਾ, ਏવਂ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋਪੇਤ੍ਥ ਛਿਜ੍ਜਤਿ। ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾ ਹਿ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮਾਨਂ વਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਪਚ੍ਚਯੋ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਨਤ੍ਥਿવਿਗਤੇਸੁ ਸਤ੍ਤ ਅਨਨ੍ਤਰਸਦਿਸਾવ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਤੀਣਿ ਪਞ੍ਚ ਸਤ੍ਤ ਅਟ੍ਠ ਨવਾਤਿ ਪਞ੍ਚ ਗਣਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾ। ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਪਚ੍ਚਯਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਊਨਤਰਗਣਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂਸਨ੍ਦਨੇਸੁ ਅਤਿਰੇਕਞ੍ਚ ਅਲਬ੍ਭਮਾਨਞ੍ਚ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
Kammeaṭṭhāti sukhasampayutto sukhasampayuttassa dvidhāpi, dukkhasampayuttassa nānākkhaṇikatova tathā itarassa. Dukkhasampayutto dukkhasampayuttassa dvidhāpi, sukhasampayuttassa natthi, itarassa nānākkhaṇikatova adukkhamasukhasampayutto adukkhamasukhasampayuttassa dvidhāpi, itaresaṃ nānākkhaṇikatoti evaṃ aṭṭha. Paccayabhedato panettha nānākkhaṇikā aṭṭha, sahajātā tīṇīti ekādasa kammapaccayā. Yathā ca purejātapacchājātā, evaṃ vippayuttapaccayopettha chijjati. Arūpadhammā hi arūpadhammānaṃ vippayuttapaccayo na honti. Natthivigatesu satta anantarasadisāva. Evamettha tīṇi pañca satta aṭṭha navāti pañca gaṇanaparicchedā. Tesaṃ vasena paccayasaṃsandane ūnataragaṇanena saddhiṃ saṃsandanesu atirekañca alabbhamānañca apanetvā gaṇanā veditabbā.
੬੩-੬੪. ਹੇਤੁਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਆਰਮ੍ਮਣਂ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਥਾ ਅਨਨ੍ਤਰਾਦਯੋ। ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਦ੍વੇਤਿ ਦੁਕ੍ਖਪਦਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸੇਸਾਨਿ ਦ੍વੇ। ਦੁਕ੍ਖਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਹਿ ਹੇਤੁ ਅਧਿਪਤਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੋ ਨ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਅਪਨੀਤੋ। ਸੇਸਦ੍વਯੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਇਤਿ ਹੇਤੁਮੂਲਕੇ ਦ੍વੇਯੇવ ਗਣਨਪਰਿਚ੍ਛੇਦਾ, ਤੇਸਂ વਸੇਨ ਛ ਘਟਨਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਪਠਮਂ ਅવਿਪਾਕਭੂਤਾਨਂ ਞਾਣવਿਪ੍ਪਯੁਤ੍ਤਨਿਰਾਧਿਪਤਿਧਮ੍ਮਾਨਂ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਦੁਤਿਯਂ ਤੇਸਞ੍ਞੇવ વਿਪਾਕਭੂਤਾਨਂ, ਤਤਿਯਚਤੁਤ੍ਥਾਨਿ ਤੇਸਞ੍ਞੇવ ਞਾਣਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਨਂ, ਪਞ੍ਚਮਂ ਅવਿਪਾਕਭੂਤਸਾਧਿਪਤਿਅਮੋਹવਸੇਨ, ਛਟ੍ਠਂ વਿਪਾਕਭੂਤਸਾਧਿਪਤਿਅਮੋਹવਸੇਨ। ਪਠਮਂ વਾ ਸਬ੍ਬਹੇਤੁવਸੇਨ, ਦੁਤਿਯਂ ਸਬ੍ਬવਿਪਾਕਹੇਤੁવਸੇਨ, ਤਤਿਯਂ ਸਬ੍ਬਾਮੋਹਹੇਤੁવਸੇਨ, ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਸਬ੍ਬવਿਪਾਕਾਮੋਹਹੇਤੁવਸੇਨ। ਪਞ੍ਚਮਂ ਸਬ੍ਬਸਾਧਿਪਤਿਅਮੋਹવਸੇਨ, ਛਟ੍ਠਂ ਸਬ੍ਬਸਾਧਿਪਤਿવਿਪਾਕਾਮੋਹવਸੇਨ।
63-64. Hetuyā saddhiṃ ārammaṇaṃ na labbhati, tathā anantarādayo. Adhipatiyā dveti dukkhapadaṃ ṭhapetvā sesāni dve. Dukkhasampayutto hi hetu adhipati nāma natthi, tasmā so na labbhatīti apanīto. Sesadvayesupi eseva nayo. Iti hetumūlake dveyeva gaṇanaparicchedā, tesaṃ vasena cha ghaṭanāni vuttāni. Tesu paṭhamaṃ avipākabhūtānaṃ ñāṇavippayuttanirādhipatidhammānaṃ vasena vuttaṃ, dutiyaṃ tesaññeva vipākabhūtānaṃ, tatiyacatutthāni tesaññeva ñāṇasampayuttānaṃ, pañcamaṃ avipākabhūtasādhipatiamohavasena, chaṭṭhaṃ vipākabhūtasādhipatiamohavasena. Paṭhamaṃ vā sabbahetuvasena, dutiyaṃ sabbavipākahetuvasena, tatiyaṃ sabbāmohahetuvasena, catutthaṃ sabbavipākāmohahetuvasena. Pañcamaṃ sabbasādhipatiamohavasena, chaṭṭhaṃ sabbasādhipativipākāmohavasena.
੬੬. ਆਰਮ੍ਮਣਮੂਲਕੇ ਅਧਿਪਤਿਯਾ ਚਤ੍ਤਾਰੀਤਿ ਆਰਮ੍ਮਣਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ ਸੁਖਂ ਸੁਖਸ੍ਸ, ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਸ੍ਸ, ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਂ ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਸ੍ਸ, ਸੁਖਸ੍ਸਾਤਿ ਏવਂ ਚਤ੍ਤਾਰਿ। ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇਪਿ ਆਰਮ੍ਮਣੂਪਨਿਸ੍ਸਯવਸੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વੁਤ੍ਤਾ। ਘਟਨਾਨਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਏਕਮੇવ। ਅਧਿਪਤਿਮੂਲਕਾਦੀਸੁਪਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਯਂ ਲਬ੍ਭਤਿ ਯਞ੍ਚ ਨ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਸਾਧੁਕਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਸਂਸਨ੍ਦਨਘਟਨਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।
66. Ārammaṇamūlake adhipatiyā cattārīti ārammaṇādhipativasena sukhaṃ sukhassa, adukkhamasukhassa, adukkhamasukhaṃ adukkhamasukhassa, sukhassāti evaṃ cattāri. Upanissayepi ārammaṇūpanissayavasena cattāro vuttā. Ghaṭanāni panettha ekameva. Adhipatimūlakādīsupi heṭṭhā vuttanayeneva yaṃ labbhati yañca na labbhati, taṃ sabbaṃ sādhukaṃ sallakkhetvā saṃsandanaghaṭanagaṇanā veditabbā.
੮੩-੮੭. ਪਚ੍ਚਨੀਯਮ੍ਹਿ ਕੁਸਲਤ੍ਤਿਕੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਅਨੁਲੋਮਤੋ ਪਚ੍ਚਯੇ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਲਦ੍ਧਾਨਂ વਾਰਾਨਂ વਸੇਨ ਪਚ੍ਚਨੀਯਤੋ ਗਣਨવਸੇਨ ਨਹੇਤੁਯਾ ਨવਾਤਿ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਨવ વਾਰਾ ਦਸ੍ਸਿਤਾ । ਤੇ ਏਕਮੂਲਕੇਕਾવਸਾਨਾਨਂ ਨવਨ੍ਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਾਨਂ વਸੇਨ ‘‘ਸੁਖਾਯ વੇਦਨਾਯ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮੋ ਸੁਖਾਯ વੇਦਨਾਯ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੋ, ਸੁਖਾਯ વੇਦਨਾਯ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਪਾਲ਼ਿਂ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤਬ੍ਬਾ। ਪਚ੍ਚਯਸਂਸਨ੍ਦਨੇ ਪਨੇਤ੍ਥ ਨਹੇਤੁਪਚ੍ਚਯਾ…ਪੇ॰… ਨਉਪਨਿਸ੍ਸਯੇ ਅਟ੍ਠਾਤਿ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯવਸੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਦੁਬ੍ਬਲਕਮ੍ਮਞ੍ਹਿ વਿਪਾਕਸ੍ਸ ਨ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਹੋਤਿ। ਕੇવਲਂ ਪਨ ਨਾਨਾਕ੍ਖਣਿਕਕਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯੇਨੇવ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਅਨੁਲੋਮਪਚ੍ਚਨੀਯਪਚ੍ਚਨੀਯਾਨੁਲੋਮੇਸੁ ਚ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਯੋਗੇ ਲਦ੍ਧવਾਰવਸੇਨ ਸਕ੍ਕਾ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਗਣੇਤੁਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ વਿਤ੍ਥਾਰਿਤਨ੍ਤਿ।
83-87. Paccanīyamhi kusalattike vuttanayeneva anulomato paccaye uddharitvā tattha laddhānaṃ vārānaṃ vasena paccanīyato gaṇanavasena nahetuyā navāti sabbapaccayesu nava vārā dassitā . Te ekamūlakekāvasānānaṃ navannaṃ vissajjanānaṃ vasena ‘‘sukhāya vedanāya sampayutto dhammo sukhāya vedanāya sampayuttassa dhammassa nahetupaccayena paccayo, sukhāya vedanāya sampayuttena cittena dānaṃ datvā’’tiādinā nayena pāḷiṃ uddharitvā dassetabbā. Paccayasaṃsandane panettha nahetupaccayā…pe… naupanissaye aṭṭhāti nānākkhaṇikakammapaccayavasena veditabbā. Dubbalakammañhi vipākassa na upanissayo hoti. Kevalaṃ pana nānākkhaṇikakammapaccayeneva paccayo hoti. Sesamettha anulomapaccanīyapaccanīyānulomesu ca tesaṃ tesaṃ paccayānaṃ yoge laddhavāravasena sakkā heṭṭhā vuttanayeneva gaṇetuṃ, tasmā na vitthāritanti.
વੇਦਨਾਤ੍ਤਿਕવਣ੍ਣਨਾ।
Vedanāttikavaṇṇanā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / ਪਟ੍ਠਾਨਪਾਲ਼ਿ • Paṭṭhānapāḷi / ੨. વੇਦਨਾਤ੍ਤਿਕਂ • 2. Vedanāttikaṃ
