| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / มชฺฌิมนิกาย (ฎีกา) • Majjhimanikāya (ṭīkā) |
๑๐. เวขนสสุตฺตวณฺณนา
10. Vekhanasasuttavaṇṇanā
๒๘๐. สห วตฺถุกาเมน กิเลสกาโม ครุ ครุกาตโพฺพ เอตสฺสาติ กามครุฯ เตเสฺวว กาเมสุ นินฺนโปณปพฺภารชฺฌาสโยติ กามาธิมุโตฺตฯ ปพฺพชฺชาปฐมชฺฌานาทิกํ เนกฺขมฺมํ ครุ ครุกาตพฺพํ เอตสฺสาติ เนกฺขมฺมครุฯ ตตฺถ นินฺนโปณปพฺภารชฺฌาสโย เนกฺขมฺมาธิมุโตฺต สฺวายมโตฺถ ยถา เอกเจฺจ คหเฎฺฐ ลพฺภติ, เอวํ เอกเจฺจ อนคาเรปีติ อาห ‘‘ปพฺพชิโตปี’’ติอาทิฯ อยํ ปน เวขนโส ปริพฺพาชโกฯ โส หิ เวขนสตาปสปพฺพชฺชํ อุปคนฺตฺวา เวขนเสน อิมินา ทิฎฺฐิมาทาย สมาทิยิตฺวา ฐิตตฺตา ‘‘เวขนโส’’ติ วุจฺจติฯ ยถา โลโก สยํ เอกาทสหิ อคฺคีหิ อาทิโตฺตปิ สมาโน ปจฺจกฺขโต อนุภวิยมานํ สาลากิกํ อคฺคิสนฺตาปํ วิย อนาทิกาลานุคตสมฺมากวจรสนฺตาปํ อาทิตฺตตาย น สลฺลเกฺขติ, สมฺมาสมฺพุเทฺธน ปน มหากรุณาสมุสฺสาหิตมานเสน ‘‘สพฺพํ, ภิกฺขเว, อาทิตฺต’’นฺติ อาทิตฺตปริยาเย (สํ. นิ. ๔.๒๘; มหาว. ๕๔) เทสิยมาเน สลฺลเกฺขติ, เอวํ อยมฺปิ อนาทิกาลปริภาวิตํ อตฺตอชฺฌาสเย อวฎฺฐิตํ กามาธิมุตฺตํ สรเสน อนุปธาเรโนฺต สตฺถารา – ‘‘ปญฺจ โข อิเม, กจฺจาน, กามคุณา’’ติอาทินา กามคุเณสุ กามสุเข ภาสิยมาเน ‘‘กามาธิมุตฺตํ วต ปพฺพชิตสฺส จิตฺต’’นฺติ อุปธาเรสฺสตีติ อาห – ‘‘อิมาย กถาย กถิยมานาย อตฺตโน กามาธิมุตฺตตํ สลฺลเกฺขสฺสตี’’ติฯ กามคฺคสุขนฺติ กาเมตพฺพวตฺถูหิ อคฺคภูตํ สุขํฯ สเพฺพ หิ เตภูมกธมฺมา กามนียเฎฺฐน กามา, เต ปฎิจฺจ อุปฺปชฺชนสุขโต นิพฺพานสุขเมว อคฺคภูตํ สุขํฯ ยถาห – ‘‘ยาวตา, ภิกฺขเว, ธมฺมา สงฺขตา วา อสงฺขตา วา, วิราโค เตสํ อคฺคมกฺขายตี’’ติ (อิติวุ. ๙๐; อ. นิ. ๔.๓๔) – ‘‘นิพฺพานํ ปรมํ สุข’’นฺติ (ม. นิ. ๒.๒๑๕, ๒๑๗; ธ. ป. ๒๐๓) จฯ เตน วุตฺตํ ‘‘นิพฺพานํ อธิเปฺปต’’นฺติฯ
280. Saha vatthukāmena kilesakāmo garu garukātabbo etassāti kāmagaru. Tesveva kāmesu ninnapoṇapabbhārajjhāsayoti kāmādhimutto. Pabbajjāpaṭhamajjhānādikaṃ nekkhammaṃ garu garukātabbaṃ etassāti nekkhammagaru. Tattha ninnapoṇapabbhārajjhāsayo nekkhammādhimutto svāyamattho yathā ekacce gahaṭṭhe labbhati, evaṃ ekacce anagārepīti āha ‘‘pabbajitopī’’tiādi. Ayaṃ pana vekhanaso paribbājako. So hi vekhanasatāpasapabbajjaṃ upagantvā vekhanasena iminā diṭṭhimādāya samādiyitvā ṭhitattā ‘‘vekhanaso’’ti vuccati. Yathā loko sayaṃ ekādasahi aggīhi ādittopi samāno paccakkhato anubhaviyamānaṃ sālākikaṃ aggisantāpaṃ viya anādikālānugatasammākavacarasantāpaṃ ādittatāya na sallakkheti, sammāsambuddhena pana mahākaruṇāsamussāhitamānasena ‘‘sabbaṃ, bhikkhave, āditta’’nti ādittapariyāye (saṃ. ni. 4.28; mahāva. 54) desiyamāne sallakkheti, evaṃ ayampi anādikālaparibhāvitaṃ attaajjhāsaye avaṭṭhitaṃ kāmādhimuttaṃ sarasena anupadhārento satthārā – ‘‘pañca kho ime, kaccāna, kāmaguṇā’’tiādinā kāmaguṇesu kāmasukhe bhāsiyamāne ‘‘kāmādhimuttaṃ vata pabbajitassa citta’’nti upadhāressatīti āha – ‘‘imāya kathāya kathiyamānāya attano kāmādhimuttataṃ sallakkhessatī’’ti. Kāmaggasukhanti kāmetabbavatthūhi aggabhūtaṃ sukhaṃ. Sabbe hi tebhūmakadhammā kāmanīyaṭṭhena kāmā, te paṭicca uppajjanasukhato nibbānasukhameva aggabhūtaṃ sukhaṃ. Yathāha – ‘‘yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā vā asaṅkhatā vā, virāgo tesaṃ aggamakkhāyatī’’ti (itivu. 90; a. ni. 4.34) – ‘‘nibbānaṃ paramaṃ sukha’’nti (ma. ni. 2.215, 217; dha. pa. 203) ca. Tena vuttaṃ ‘‘nibbānaṃ adhippeta’’nti.
๒๘๑. ปุเพฺพนิวาสญาณลาภิโน ปุพฺพนฺตํ อารพฺภ วุจฺจมานกถา อนุจฺฉวิกา ตทตฺถสฺส ปจฺจกฺขภาวโต, ตทภาวโต เวขนสสฺส อนนุจฺฉวิกาติ อาห ‘‘ยสฺมา…เป.… นตฺถี’’ติฯ อนาคตกถาย…เป.… นตฺถีติ เอตฺถาปิ เอเสว นโยฯ อารกฺขตฺถายาติ เทวตาหิ มนฺตปเทหิ สห ฐิตา ตตฺถ อารกฺขตฺถายฯ อวิชฺชายาติ อิทํ ลกฺขณวจนํ, ตํมูลกตฺตา วา สพฺพกิเลสธมฺมานํ อวิชฺชาว คหิตาฯ ชานนํ ปหีนกิเลสปจฺจเวกฺขณญาเณนฯ เสสํ สุวิเญฺญยฺยเมวฯ
281. Pubbenivāsañāṇalābhino pubbantaṃ ārabbha vuccamānakathā anucchavikā tadatthassa paccakkhabhāvato, tadabhāvato vekhanasassa ananucchavikāti āha ‘‘yasmā…pe… natthī’’ti. Anāgatakathāya…pe… natthīti etthāpi eseva nayo. Ārakkhatthāyāti devatāhi mantapadehi saha ṭhitā tattha ārakkhatthāya. Avijjāyāti idaṃ lakkhaṇavacanaṃ, taṃmūlakattā vā sabbakilesadhammānaṃ avijjāva gahitā. Jānanaṃ pahīnakilesapaccavekkhaṇañāṇena. Sesaṃ suviññeyyameva.
เวขนสสุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตาฯ
Vekhanasasuttavaṇṇanāya līnatthappakāsanā samattā.
นิฎฺฐิตา จ ปริพฺพาชกวคฺควณฺณนาฯ
Niṭṭhitā ca paribbājakavaggavaṇṇanā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / มชฺฌิมนิกาย • Majjhimanikāya / ๑๐. เวขนสสุตฺตํ • 10. Vekhanasasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / มชฺฌิมนิกาย (อฎฺฐกถา) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) / ๑๐. เวขนสสุตฺตวณฺณนา • 10. Vekhanasasuttavaṇṇanā
